Gołąbek słoneczny
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek słoneczny |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula solaris Ferd. & Winge Meddr Foren. Svampekundsk. Fremme 2: 9 (1924) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
Gołąbek słoneczny (Russula solaris Ferd. & Winge) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisali go w 1924 r. Carl Ferdinandsen i Øjvind Winge i nadana przez nich nazwa jest aktualna[1]. Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r.[2]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 2,5–7,5 cm, najpierw wypukło-półkulisty, potem wypukły, szybko rozpłaszczający się i najczęściej szeroko i głęboko wgłębiony w środku, cienki, początkowo dość twardy, następnie kruchy. Brzeg początkowo trochę ostry, ale szybko tępy, często trochę wygięty, u starszych okazów mniej lub bardziej bruzdowany. Powierzchnia żółta, jasno złotożółta, chromowożółta, czasami na środku pomarańczowa, pomarańczowoochrowa lub pomarańczowożółta, czasem z czerwonymi lub miedzianymi tonami, na przykład miedzianoochrowa lub łososiowojasnoochrowa. Skórka daje się odedrzeć do 2.3 średnicy kapelusza, w stanie wilgotnym jest lepka i błyszcząca[3].
Wysokość 3,5–6,5 cm, grubość 0,5–1,5 cm, czasami prawie cylindryczny, ale najczęściej pogrubiony u góry i u dołu (rozszerzony pod blaszkami i maczugowaty u nasady), początkowo pełny i dość mocny, potem szybko miękki i watowaty, w końcu prawie pusty. Powierzchnia czysto biała, lekko opalizująca (brązowawosłomkowa), delikatnie oprószona i lekko pomarszczona[3].
Początkowo dość gęste, ale później rzadsze, na ogół nie rozwidlone lub bardzo słabo, lekko rozwarte, kruche, o szerokości 3–9 mm, początkowo białe, następnie kremowe z refleksami w kolorze bladoochrowym. Pomiędzy blaszkami często występują zmarszczki. Ostrza równe, tej samej barwy[3].
Dość kruchy, na końcu miękki i jasny (przypominający mokrą bawełnę), biały. Ma przyjemny owocowy zapach, u młodych okazów silny, ale stare okazy pachną marynowanymi korniszonami lub musztardową. Smak ostry. Z gwajakolem reaguje, ale reakcja zawsze jest natychmiastowa[3].
Od kremowego do jasnoochrowego[3].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki dość krótkie, 28–45 × 8,5–12 µm. Bazydiospory 6,5–8,2–(9) µm, pokryte dość licznymi, stożkowymi brodawkami o wysokości do 1 µm, niektóre lekko amyloidalne. Wyrostek wnęki 1,37 × 1,12–1,25 µm, Łysinka nieregularna, czasem kanciasta, np. 2,5 × 2 µm, wyraźnie amyloidalna. Cystydy wrzecionowate lub w kształcie cygara, 42–85 × 6,5–12 µm, czasami z wyrostkami, w sulfowanilinie szarzejące. Skórka zbudowana ze smukłych strzępek, pod skórką liczne i obszerne przewody mleczne, w epikutisie bardzo smukłe, lekko wygięte, cylindryczne włoski, rozwarte lub lekko i bardzo stopniowo zwężone od dołu do góry, o szerokości 2,5–4 µm. Towarzyszą im mniej lub bardziej typowe dermatocystydy, często cylindryczne, tępe, septowane, rzadko z małymi, bocznymi uchyłkami. U starych okazów występuje wewnątrzkomórkowy barwnik, kondensujący w złocistożółte masy, wokół których można dostrzec mniej lub bardziej wyraźnie kilka ziarenek[3].
- Gatunki podobne
Morfologicznie bardzo podobny jest gołąbek białocytrynowy (Russula raoultii). Odróżnia się białym wysypem zarodników i zarodnikami brodawkowato-siateczkowatymi[4].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje w Europie, Azji i Afryce[5]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 7 stanowisk[2], w późniejszych latach podano następne[6]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7].
Naziemny grzyb mykoryzowy[2]. Występuje w starych lasach pod bukami[3]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-03-17] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 602, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g H. Romagnesi, Les Russules d’Europe et d’Afrique du Nord, Mycobank, 1977, s. 1–998 [dostęp 2024-03-17] (fr.).
- ↑ Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 84, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ Występowanie Russula solaris na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-03-17] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-03-17] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska Russula solaris w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-03-17] (pol.).