Gołąbek smaczny

Gołąbek smaczny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	gołąbek
Gatunek	gołąbek smaczny
	Nazwa systematyczna
	Russula delica Fr.; Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 350 (1838)
	Zasięg
	; Zasięg w Europie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gołąbek smaczny (Russula delica Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna^[1]. Synonimy^[2]:

Agaricus exsuccus (Pers.) Sacc. 1887
Agaricus piperatus var. exsuccus (Pers.) Pers. 1801
Agaricus vellereus var. exsuccus (Pers.) Fr. 1821
Lactarius exsuccus (Pers.) W.G. Sm. 1873
Lactarius piperatus ß exsuccus Pers. 1800
Lactarius vellereus var. exsuccus (Pers.) Cooke 1871
Lactarius vellereus ß exsuccus (Pers.) Fr. 1821
Lactifluus exsuccus (J. Otto) Kuntze 1891

Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r.^[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 8–15 cm, najpierw półkulisty, później łukowaty o silnie podwiniętym brzegu, w końcu płaski o wklęsłym środku lub nawet lejkowaty. Jest gruby, matowy, o gładkich i niekarbowanych brzegach. Młode okazy są białe, potem pojawiają się na nich ochrowe plamy, w końcu całe przyjmują ochrowy kolor^[4].

Blaszki

Średniogęste, przyrośnięte lub nieco zbiegające^[5], początkowo białe z niebieskawo-zielonkawym nalotem na ostrzach, później kremowe lub ochrowe^[4], przy brzegu ostre, przy trzonie rozwidlone, czasami nawet anastomozujące./ Pomiędzy blaszkami występują poprzeczne zmarszczki^[5].

Trzon

Wysokość 2–6 cm, grubość 1,5–3 cm, pełny, twardy, cylindryczny. Kolor białawy, nieco brązowiejący^[4].

Miąższ

Bardzo twardy i kruchy, biały, zapach owocowy, na starość śledziowy. Smak łagodny. Po uszkodzeniu barwi się na ochrowo^[4]. Nie reaguje na działanie HNO₃ i KOH, pod wpływem sulfowaniliny zmienia barwę na purpurową,, w fenoloanilinie barwi się szybko i intensywnie na kolor łososiowomiedziany^[5].

Wysyp zarodników

Biały z żółtawym odcieniem^[5].

Cechy mikroskopowe

Podstawki maczugowate lub wydłużono-maczugowate, 50-60(-99) x 10–14 μm. Zarodniki szeroko jajowate, brodawkowato-siateczkowate, a miejscami grzebieniasto-paciorkowate, 7-12 × 7–10 μm. Cystydy wąskie, wrzecionowate, z wydłużonymi szczytami, tępe. W korze trzonu przewody mleczne. Skórka kapelusza zbudowana z różnego typu strzępek (m.in. dermatocystydy, włoski, strzępki prymordialne)^[5].

Gatunki podobne

Podobny pod względem wyglądu jest mleczaj biel (Lactarius piperatus) oraz mleczaj chrząstka (Lactarius vellereus), jednakże łatwo je odróżnić, gdyż obydwa te gatunki po uszkodzeniu wydzielają białe mleczko^[4]. Podobny gołąbek jasnozarodnikowy (Russula pallidospora) odróżnia się kremowym wysypem zarodników i cielistożółtymi blaszkami^[5].

Występowanie

Występuje na wielu wyspach i na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. W Europie występuje na całym obszarze, od Grenlandii po Azję i od Morza Śródziemnegopo archipelag Svalbard^[6]. W Polsce jest dość częsty^[3].

Naziemny grzyb mykoryzowy występujący w lasach liściastych, iglastych i mieszanych, szczególnie w buczynach. Występuje zarówno na glebach obojętnych, jak i zasadowych^[4].

Znaczenie

Grzyb jadalny, ale tylko młode owocniki^[7]. W niektórych okolicach uważany jest za cenny grzyb jadalny^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 600, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 39, ISBN 978-83-245-9550-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g AlinaA. Skirgiełło AlinaA., Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 312, ISBN 83-01-09137-1 .
↑ Występowanie Russula delica na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-04-27] (ang.).
↑ BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 408, ISBN 83-09-00714-0 .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 600, ISBN 83-89648-09-1 .

[wag-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 39, ISBN 978-83-245-9550-1 .

[rus-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g AlinaA. Skirgiełło AlinaA., Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 312, ISBN 83-01-09137-1 .

[gbif-6] Występowanie Russula delica na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-04-27] (ang.).

[gum-7] BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 408, ISBN 83-09-00714-0 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]