Plik danych

Historyczne już pliki kart dziurkowanych, we wspólnej kartotece

Plik danych, plik komputerowy, zwykle krótko plik – uporządkowany zbiór danych o skończonej długości, posiadający szereg atrybutów i stanowiący dla użytkownika systemu operacyjnego całość. Nazwa pliku nie jest jego częścią, lecz jest przechowywana w systemie plików.

Typy plików

Pliki dzieli się na kilka typów:

• katalogi (ang. directory) (stosuje się też nazwy „foldery” lub „teczki”) – pliki zawierające spis odwołań do innych plików (w tym także do katalogów)
• dowiązania symboliczne (ang. symbolic link) – odwołanie do innego pliku; większość operacji na tego typu plikach będzie w rzeczywistości wywoływane na plikach, na które one wskazują
• kolejki FIFO (ang. first in, first out, w skrócie FIFO), gniazda (ang. sockets), strumienie danych oraz inne – realizujące bardziej złożone zadania; nie występują w każdym systemie
• pliki wykonywalne (ang. executable files), skrypty (ang. scripts), pliki wsadowe (ang. batch files) – zawierające program do wykonania lub polecenia dla interpretera (często powłoki).

Ponadto system DOS rozróżnia pliki:

• tekstowe – dane zapisane w formie kodów ASCII łącznie z kodami sterującymi urządzeniami (np. drukarka, terminal, ekran), do których mają być wysłane
• binarne – pozostałe pliki.

W systemach uniksowych pliki binarne i tekstowe są tożsame.

Atrybuty

Każdy plik może posiadać określone atrybuty.

DOS i Windows

W systemie DOS istnieje 6 atrybutów pliku:

• tylko do odczytu – chroni pliki przed zmianą, usunięciem czy przeniesieniem
• ukryty – ukrywa pliki w widoku katalogu go zawierającym
• systemowy – przydzielony dla plików wykorzystywanych przez system operacyjny i należących do tego systemu
• archiwalny – atrybut pliku archiwalnego (określa, czy dany plik został zmodyfikowany od momentu jego ostatniej archiwizacji; zazwyczaj jest nadawany każdemu plikowi zaraz po jego utworzeniu lub zmodyfikowaniu)
• katalog – oznacza, że plik jest katalogiem
• volume – oznacza, że jest to tylko etykieta partycji (wolumenu)

Dodatkowo w systemach Windows obsługujących partycje NTFS używane są atrybuty:

• szyfrowany – oznacza, że podczas zapisu zawartość pliku jest szyfrowana, a podczas odczytu deszyfrowana w sposób niewidoczny dla użytkownika. Zabezpiecza to przed nieautoryzowanym dostępem do danych w nim zawartych.
• skompresowany – oznacza, że podczas zapisu zawartość pliku jest kompresowana i tak zapisywana na zewnętrznym nośniku pamięci, a podczas odczytu dekompresowana w sposób niewidoczny dla użytkownika. Taki plik potrzebuje mniej miejsca do zapisania jego zawartości.
• offline – oznacza, że zawartość pliku może nie być dostępna w systemie plików i znajdować się w innym miejscu (na przykład na taśmie)
• tymczasowy – oznacza, że w miarę możliwości, system operacyjny powinien przechowywać plik w pamięci zamiast na dysku, dzięki czemu dostęp do pliku będzie znacznie szybszy.

Ponadto znaczenie atrybutów może być modyfikowane flagami (na przykład FILE_FLAG_DELETE_ON_CLOSE oznacza, że plik tymczasowy po zamknięciu nie jest zapisywany, tylko od razu usuwany). Niezależnie od tak zdefiniowanych atrybutów, w systemie plików NTFS istnieją listy uprawnień (Access Control List), dzięki którym dla każdego pliku można zdefiniować indywidualnie uprawnienia dotyczące każdego użytkownika i grupy w systemie.

Unix

W systemach unix-owych te atrybuty są następujące:

• prawo odczytu przez właściciela
• prawo odczytu przez grupę
• prawo odczytu przez wszystkich
• prawo zapisu przez właściciela
• prawo zapisu przez grupę
• prawo zapisu przez wszystkich
• prawo wykonania przez właściciela
• prawo wykonania przez grupę
• prawo wykonania przez wszystkich
• sticky bit
• SGID
• SUID

Zobacz też

• dokument elektroniczny
• BOM
• EOF