Polski Kontyngent Wojskowy w Chorwacji
 ONZ UNPROFOR (do 1995) ONZ UNCRO (od 1995)
| |
 Republika Serbskiej Krajny na tle Chorwacji | |
| Historia | |
| Państwa wystawiające | |
|---|---|
| Państwa mandatowe | |
| Decyzja o użyciu |
11 maja 1992 |
| Rozpoczęcie misji |
15 kwietnia 1992 |
| Zakończenie misji |
14 grudnia 1995 |
| Liczba zmian |
7 |
| Dowódcy | |
| Pierwszej zmiany |
płk Wiesław Kurzyca |
| Ostatniej zmiany |
płk Krzysztof Kajdas |
| Konflikt zbrojny | |
| Wojna w Chorwacji | |
| Organizacja | |
| Typ |
operacyjny |
| Podporządkowanie |
|
| Skład |
6 kompanii piechoty, kompania remontowa, kompania zaopatrzenia |
| Liczebność |
ok. 900 żołnierzy (1992) |
| Dyslokacja | |
Polski Kontyngent Wojskowy w Chorwacji (PKW Chorwacja) – wydzielony komponent Sił Zbrojnych RP, przeznaczony do udziału w ONZ-owskich siłach pokojowych na terytorium byłej Jugosławii, głównie w Chorwacji, w latach 1992–1995. W szczytowym okresie liczył on prawie 1200 żołnierzy, co czyni go trzecim co do wielkości polskim kontyngentem wojskowym w historii. Jednostka Wojskowa 1135.
PKW Chorwacja na przestrzeni lat nosił następujące oficjalne nazwy:
- 1992-1995: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Ochronnych Organizacji Narodów Zjednoczonych (PKW UNPROFOR),
- 1995: Polski Kontyngent Wojskowy w Operacji Organizacji Narodów Zjednoczonych Przywrócenia Zaufania w Chorwacji (PKW UNCRO).
Historia
[edytuj | edytuj kod]UNPROFOR
[edytuj | edytuj kod]Rozpad Jugosławii w 1991 doprowadził do wybuchu wojny między armiami nowych państw a siłami serbskimi. Aby zapobiec eskalacji walk i uchronić ludność cywilną przed czystkami ONZ postanowiło utworzyć w lutym 1992 r. Siły Ochronne ONZ (UNPROFOR).
Jednym z 12 zaproszonych do udziału w nich państw była Polska, która w marcu 1992 r. zaaprobowała prośbę i rozpoczęła formowanie batalionu, którego kadrę wystawiło Wojskowe Centrum Szkolenia dla potrzeb Sił Pokojowych ONZ w Kielcach a resztę 10 Dywizja Zmechanizowana w Opolu (jednakże stosowna uchwała Rady Ministrów, powołująca także Polską Grupę Policyjną, została podpisana 11 maja – miesiąc po rozpoczęciu misji). Podczas tworzenia kontyngentu napotkano wiele komplikacji – Polska pierwszy raz wystawiała batalion operacyjny (POLBATT), więc nie posiadała na tym polu żadnych doświadczeń, pojawiły się problemy ze skompletowaniem kadry (żołnierze służby zasadniczej często rezygnowali w wyjazdu pod wpływem docierających informacji o wojnie) i sprzętu. Mimo to już 11 kwietnia wyruszył pierwszy transport kolejowy z kontyngentem, a za nim 4 kolejne[1].
14 kwietnia POLBATT rozpoczął działania operacyjne. Polegały one na:
- konwojowaniu transportów z pomocą humanitarną,
- patrolowaniu wyznaczonego terenu,
- zapewnieniu bezpieczeństwa ludności cywilnej[2].
Polska jednostka została rozlokowana w Slunju w Sektorze Północnym (w latach 1993–1994 dowódcą sektora był gen. bryg. Józef Chmiel), gdzie swoją bazę miały oddziały obsadzające 26 posterunków. W wyniku pogarszającej się sytuacji ich liczbę zwiększono do 42, w każdym stacjonowało kilku żołnierzy i BRDM-2 (w przypadku 1 kompanii były to BMP-1), mogących wykonywać swoje zadania tylko za dnia, ponieważ nocą następowała serbsko-chorwacka wymiana ognia, zmuszająca Polaków do wycofania się do schronu (przepisy oenzetowskie kategorycznie zabraniały błękitnym hełmom jakąkolwiek ingerencję zbrojną, a jedynie rozdzielanie walczących sił)[3].
Działania UNPROFOR-u nie przynosiły pożądanych skutków i na początku 1993 r. konflikt w Krajnie zaognił się. Początkowo POLBATT swobodnie patrolował wyznaczoną strefę, lecz w styczniu Serbowie przejęli z powrotem część ciężkiego uzbrojenia (czołgi i artylerię), które wcześniej przekazali pod kontrolę UNPROFOR. Serbowie starali się także ograniczać swobodę poruszania się patroli POLBATTu, szczególnie w okresach zaostrzania się sytuacji na linii przerwania ognia z Chorwatami. Po raz pierwszy polski kontyngent miał styczność z prawdziwą wojną (podobna sytuacja wystąpiła w Polskim Kontyngencie Wojskowym w Kambodży) i nie wszyscy żołnierze byli do niej odpowiednio przygotowani (jeszcze przed II zmianą do Polski musiało wrócić 81 żołnierzy)[4].
W sierpniu 1994 r. V Korpus BiH (czasowo) zlikwidował tzw. Zachodnią Bośnię i do strefy POLBATT-u przybyli serbscy uchodźcy. Zmusiło to polskie władze do wzmocnienia batalionu dodatkową kompanią piechoty, przez co PKW łącznie obsadzał 59 posterunków i punktów kontrolnych oraz ochraniało 2 obozy bośniackich Serbów[5].
UNCRO
[edytuj | edytuj kod]W marcu 1995 r. zakończył się mandat UNPROFOR-u na terenie Chorwacji, którego po naciskach rządu w Zagrzebiu nie odnowiono. Wynikiem był znaczny wzrost napięcia w Krajnie, wymuszający powołanie zastępującej Siły Ochronne Operacji ONZ Przywrócenia Zaufania w Chorwacji (UNCRO). POLBATT także odczuł skutki kryzysu – w rejonie odpowiedzialności nastąpił wielokrotny wzrost incydentów zbrojnych i niemożliwe stało się stanie na straży przestrzegania porozumienia rozejmowego[6].
Zawieszenie broni formalnie zostało zerwane chorwacką operacją Błysk, rozpoczętą 1 maja 1995 r. Polegała ona na wkroczeniu do stref separacji i nawiązaniu kontaktu bojowego z oddziałami serbskimi, którego odpowiedziały ogniem. Żadna ze stron nie uczyniła agresywnego gestu w stosunku do Polaków, lecz w wyniku walk Bośniaków z najemnikami Abdicia POLBATT opuścił dwa zniszczone posterunki. Podjęte próby negocjacji nie doprowadziły do zakończenia walk, bo 4 sierpnia 1995 r. Chorwaci ruszyli z kolejną ofensywą (Operacja Burza), podczas której zajęli bez walki polski posterunek (regulamin ONZ nakazywał siłom pokojowym unikanie konfrontacji), dwa zostały ostrzelane przez artylerię, a 22 inne zmusili do ewakuacji (żaden z polskich żołnierzy nie został zabity, 3 zostało rannych). Natomiast Serbowie rozbroili i uprowadzili załogi dwóch posterunków (zostały one potem przekazane siłom ONZ w Bośni, skąd Polacy wrócili do kontyngentu)[7].
8 sierpnia 1995 r. upadła Republika Serbskiej Krajny i wojna domowa w Chorwacji została zakończona. Ze względu na zmianę sytuacji operacyjnej rozpoczęty został proces wycofywania sił pokojowych UNCRO, w miejsce których powołano Tymczasową Administrację ONZ we Wschodniej Slawonii, Baranji i Zachodnim Sremie (UNTAES). 14 grudnia 1995 POLBATT-u formalnie zakończył swoją misję[8].
W trakcie misji UNPROFOR i UNCRO zginęło 7 polskich żołnierzy[9].
Tradycje Polskiego Kontyngentu Wojskowego w UNPROFOR kontynuował Ośrodek Szkolenia na potrzeby Sił Pokojowych, od 2004 Centrum Szkolenia na Potrzeby Sił Pokojowych[10].
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]Czas trwania, dowódcy, jednostka wystawiająca oraz liczebność poszczególnych zmian:
| Zmiana | Początek | Koniec | Dowódca | Wystawiająca | Liczebność |
|---|---|---|---|---|---|
| UNPROFOR | |||||
| I | 04.1992 | 11.1992 | płk Wiesław Kurzyca | 10 DZ | ok. 900[11] |
| II | 11.1992 | 05.1993 | ok. 900[12] | ||
| III | 05.1993 | 12.1993 | płk Jan Kempara | ok. 900[13] | |
| IV | 12.1993 | 06.1994 | ok. 960[14] | ||
| V | 06.1994 | 12.1994 | płk Zdzisław Goral | ok. 1150[15] | |
| VI | 12.1994 | 05.1995 | ok. 1180[16] | ||
| UNCRO | |||||
| VII | 05.1995 | 12.1995 | płk Krzysztof Kajdas | ok. 1050[17] | |
|
Struktura organizacyjna w 1992:
|
Struktura organizacyjna w 1994:
|
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ciechanowski 2010 ↓, s. 214-219.
- ↑ Ciechanowski 2010 ↓, s. 221.
- ↑ Ciechanowski 2010 ↓, s. 221-224.
- ↑ Ciechanowski 2010 ↓, s. 226-229.
- ↑ Ciechanowski 2010 ↓, s. 229-230.
- ↑ Ciechanowski 2010 ↓, s. 230-232.
- ↑ Ciechanowski 2010 ↓, s. 232-236.
- ↑ Ciechanowski 2010 ↓, s. 236-238.
- ↑ Polegli w Jugosławii. wojsko-polskie.pl. [dostęp 2023-07-12]. (pol.).
- ↑ DECYZJA Nr 237/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 4 września 2002 r. w sprawie przejęcia sztandaru, dziedzictwa tradycji, imienia patrona oraz dorocznego Święta Wojskowego Centrum Szkolenia dla potrzeb Sił Pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych przez Ośrodek Szkolenia na potrzeby Sił Pokojowych w Kielcach.
- ↑ Miesięczny raport UN DPKO za maj 1992 r.. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- ↑ Miesięczny raport UN DPKO za grudzień 1992 r.. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- ↑ Miesięczny raport UN DPKO za czerwiec 1993 r.. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- ↑ Miesięczny raport UN DPKO za grudzień 1993 r.. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- ↑ Miesięczny raport UN DPKO za sierpień 1994 r.. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- ↑ Miesięczny raport UN DPKO za grudzień 1994 r.. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- ↑ Miesięczny raport UN DPKO za maj 1995 r.. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Grzegorz Ciechanowski: Polskie kontyngenty wojskowe w operacjach pokojowych 1990–1999. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010. ISBN 978-83-7611-531-3.
- UNPROFOR na stronie Centrum Informacji ONZ w Warszawie. www.unic.un.org.pl. [dostęp 2015-06-08]. (pol.).