North American B-25 Mitchell

B-25J Mitchell
	Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	North American Aviation
Typ	bombowiec
Załoga	6 (2 pilotów, nawigator/bombardier, operator wieżyczki/inżynier, radiooperator/strzelec, tylny strzelec)
	Historia
Liczba egz.	9816 szt.
	Dane techniczne
Napęd	2 silniki gwiazdowe Wright R-2600
	Wymiary
Rozpiętość	20,6 m
Długość	16,1 m
Wysokość	4,8 m
Powierzchnia nośna	57 m²
	Masa
Własna	9580 kg
Startowa	15900 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	442 km/h
Prędkość przelotowa	370 km/h
Prędkość wznoszenia	4 m/s
Pułap	7600 m
Zasięg	4300 km
Promień działania	2170 km
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	12 wkm kalibru .50, oraz do 2700 kg bomb
	Użytkownicy
	Stany Zjednoczone, Australia, Chiny, Holandia, Kanada, Polska, Wielka Brytania, Związek Radziecki
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

North American B-25 Mitchell – średni bombowiec amerykański z okresu II wojny światowej. Zaprojektowany w 1939 roku. Używany jako bombowiec horyzontalny, ale istniały też zmodyfikowane wersje, uzbrojone w rakiety 127 mm i 14 karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm, a nawet działo 75 mm, wykorzystywane do nalotów z lotu koszącego, w szczególności przeciw żegludze. Eskadra tych samolotów dokonała pierwszego nalotu na Tokio w 1942 roku, startując z lotniskowca. Pierwszy samolot typowo bombowy startujący z lotniskowca. Dostarczany również dla Związku Radzieckiego, jako zobowiązanie wynikające z umowy Lend-Lease i używany tam również po wojnie (kod NATO Bank); po raz pierwszy użyty przez ZSRR pod Stalingradem.

Konstrukcja

B-25 to dwusilnikowy średniopłat, charakteryzował się trzypunktowym podwoziem i podwójnym usterzeniem kierunku. W odróżnieniu od swojego poprzednika (NA-40) zaprojektowano szeroki kadłub, ze stanowiskami pilotów obok siebie.

Historia

B-25 i B-25A

Mitchell Mk III należący do RAF-u podczas bombardowania

Bombowiec B-25 zaprojektowano po ogłoszeniu przez dowództwo Korpusu Powietrznego Wojsk Lądowych Stanów Zjednoczonych (USAAC) w marcu 1939 roku zapotrzebowania na nowy bombowiec. Samolot miał mieć zasięg 3200 km, osiągać prędkość 480 km/h i móc przenosić 1360 kg bomb. Projekt zakładów North American Aviation, oznaczony NA-62, wywodził się z wcześniejszych prototypów oznaczonych NA-21 i NA-40. USAAC zdecydował się zamówić NA-62 w liczbie 184 egzemplarzy jeszcze przed wykonaniem prototypu. Pierwszy B-25 oblatano 19 sierpnia 1940 roku. Uzbrojenie obronne pierwszych B-25 stanowiły trzy karabiny maszynowe kalibru 7,62 mm i karabin maszynowy kal. 12,7 mm obsługiwany przez tylnego strzelca. Samoloty wyposażono w silniki Wright 2600-9 Cyclone, o mocy 1005 kW (1350 KM). Zbudowano 24 egzemplarze B-25, które skierowano do jednostek obrony wybrzeża. Pierwszy oblatany B-25 nazwano później Whiskey Express i wykorzystywano jako służbowy samolot North American Aviation. 25 lutego 1941 oblatano pierwszy samolot lekko zmodyfikowanej wersji B-25A. Maszyny te były lepiej opancerzone i miały samouszczelniające się zbiorniki paliwa. Zbudowano 40 sztuk B-25A, które służyły również w obronie wybrzeża. W tym samym czasie zdecydowano nazwać samoloty na cześć generała Billy'ego Mitchella.

B-25B

Wersja B-25B była pierwszą, która służyła w jednostkach liniowych USAAF-u. Od poprzedników odróżniała się dwiema wieżyczkami strzeleckimi z dwoma karabinami maszynowymi Browning kalibru 12,7 mm w każdej oraz brakiem stanowiska tylnego strzelca. Zbudowano 120 samolotów tej wersji. 23 sztuki otrzymał brytyjski Royal Air Force, który nadał mu oznaczenie Mitchell Mark I. Kilka B-25B przekazano Związkowi Radzieckiemu, a część sprzedano Holandii, jednak wobec braku samolotów USAAF-u w okolicach Australii, gdzie trafiły zakupione przez Holendrów samoloty, zostały one przejęte przez stacjonujących w tym rejonie Amerykanów, co doprowadziło do wymiany ostrych not dyplomatycznych między rządami Holandii i USA.

B-25C i B-25D

Począwszy od listopada 1941 roku produkowano kolejną wersję bombowca – B-25C. W samolotach tych montowano silniki Wright R-2600-13 Twin Cyclone o mocy 1270 kW (1700 KM). Dodano także autopilota, zaczepy dla dodatkowych bomb lub zbiorników z paliwem pod skrzydłami i wprowadzono wiele innych zmian. Zbudowano 1620 sztuk B-25C i 2290 identycznych B-25D. Różnica w oznaczeniach wynika z tego, że B-25C budowano w fabryce w Inglewood w Kalifornii, a B-25D w nowej fabryce w Kansas City. RAF otrzymał 367 B-25C oraz 212 B-25D, oznaczonych Mitchell Mark II, a lotnictwo piechoty morskiej USA otrzymało z kolei 50 B-25C i 152 B-25D oznaczonych odpowiednio PBJ-1C i PBJ-1D.

Wiele samolotów tych wersji poddano modyfikacji już w jednostkach liniowych, dodając nieruchome cztery karabiny maszynowe w dziobie samolotu. Pozwalało to efektywniej atakować cele nawodne i naziemne z małych wysokości.

B-25G i B-25H

B-25 należący do 13 Dywizjonu, 3 Grupy Bombowej podczas bombardowania *Skip bombing* w czasie misji na Nowej Gwinei

W zakładach North American Aviation opracowano inny sposób na zwiększenie siły ognia bombowca – w części dziobowej montowano działo M-4 kalibru 75 mm z zapasem 21 nabojów. Prototyp tej wersji – XB-25G oblatano 22 października 1942, a pierwsze seryjne B-25G, wyposażone obok działa dodatkowo w dwa karabiny maszynowe 12,7 mm, dotarły do jednostek w maju 1943. Fabrykę w Inglewood opuściło 400 B-25G, a zakłady w Kansas City przebudowały 63 B-25C na wersję B-25G.

Dalsze prace nad wzmocnieniem przedniego uzbrojenia dały w rezultacie wersję B-25H. Działo M-4 zastąpiono działem T13E1 tego samego kalibru, wprowadzając jednocześnie dodatkowo sześć karabinów 12,7 mm oraz wieżyczkę ogonową z dwoma karabinami maszynowymi 12,7 mm. Samoloty te można było uzbrajać także w niekierowane rakiety HVAR lub torpedy. Zbudowano 1000 egzemplarzy B-25H, z czego 284 przekazano piechocie morskiej, gdzie otrzymały oznaczenie PBJ-1H.

B-25J

Ostatnią i wyprodukowaną w największej liczbie egzemplarzy była wersja B-25J. Samoloty te pozbawiono mało praktycznego dla lotników działa 75 mm. Część maszyn otrzymała przeszklone przedziały dziobowe z dwoma karabinami 12,7 mm – jednym stale zamocowanym i jednym obsługiwanym przez załogę. Pozostałe samoloty miały osiem nieruchomych karabinów maszynowych strzelających do przodu. Napęd zapewniały dwa silniki Pratt & Whitney R-2600-29 o układzie cylindrów w kształcie podwójnej gwiazdy. Zbudowano 4390 samolotów tej wersji, wszystkie w Kansas City. Standardowe uzbrojenie B-25J stanowiły: jeden ruchomy karabin maszynowy firmy Colt-Browning kal. 7,62 mm (lub 7,91 mm) obsługiwany przez przedniego strzelca/bombardiera, dwa karabiny maszynowe firmy Colt-Browning kal. 12 mm umieszczone w górnej wieżyczce strzeleckiej obsługiwane przez górnego strzelca, po jednym ruchomym karabinie maszynowym kal. 7,62 mm (lub 7,91 mm) umieszczonym na prawym i lewym stanowisku strzeleckim obsługiwanym przez prawego/lewego strzelca, dwa km-y kal. 12,7 mm umieszczone na tylnym stanowisku strzeleckim obsługiwane przez tylnego strzelca. Maksymalny udźwig bomb w samolocie wynosił do 1800 kg.

Użycie bojowe

Lotnictwo armii USA (USAAF), które było głównym użytkownikiem B-25, kierowało je do grup bombowych stacjonujących na Pacyfiku oraz w rejonie Morza Śródziemnego. Do walk w Europie przeznaczano z kolei przede wszystkim samoloty Martin B-26 Marauder. Maraudery charakteryzowały się lepszymi osiągami i większą odpornością na uszkodzenia, wymagały jednak dłuższych pasów startowych od B-25 oraz nieco większego doświadczenia załóg.

Mitchelle przekazane Wielkiej Brytanii pełniły służbę zarówno w Europie, jak i na Dalekim Wschodzie. W 1943 wyposażono w nie polski dywizjon 305.
862 samoloty B-25 (B, C, D, G i J) zostały dostarczone do Związku Radzieckiego w ramach operacji Lend-Lease w okresie II wojny światowej w ramach mostu powietrznego ALSIB przez Alaskę - Syberię. Od końca 1942 roku zaczęły wchodzić na wyposażenie lotnictwa dalekiego zasięgu, przekształconego 6 grudnia 1944 w 18. Armię Powietrzną^[1]. W maju 1945 roku w jej skład wchodziło 357 sztuk B-25 i był on trzecim co do liczebności jej typem samolotu^[1].

B-25 latały również w jednostkach holenderskich, kanadyjskich, australijskich, brazylijskich i chińskich jednostkach Kuomintangu. Po wojnie trafiły do sił powietrznych wielu państw Ameryki Łacińskiej.

Najsłynniejszą akcją bojową B-25 podczas II wojny światowej był rajd ppłk Doolittle'a na wyspy japońskie w kwietniu 1942.

28 lipca 1945 roku w Nowym Jorku doszło do wypadku z udziałem B-25D numer 41-30577. Pilotowana przez podpułkownika Williama Smitha maszyna uderzyła w Empire State Building, zabijając trzyosobową załogę i jedenaście osób w budynku. Mimo iż fragmenty samolotu przebiły budynek na wylot, zniszczenia udało się naprawić^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b Władimir Kotielnikow: Ił-4. «Wozdusznyje kriejsiera» Stalina. Moskwa: Jauza / Kollekcyja / Eksmo, 2009, s. 90, 99. ISBN 978-5-699-38276-7. (ros.).
↑ Maciej Hypś: Zderzenie bombowca B-25 z Empire State Building. konflikty.pl, 4 lutego 2017. [dostęp 2017-02-04].

[kot-1] Władimir Kotielnikow: Ił-4. «Wozdusznyje kriejsiera» Stalina. Moskwa: Jauza / Kollekcyja / Eksmo, 2009, s. 90, 99. ISBN 978-5-699-38276-7. (ros.).

[2] Maciej Hypś: Zderzenie bombowca B-25 z Empire State Building. konflikty.pl, 4 lutego 2017. [dostęp 2017-02-04].

[1]

[2]

Samoloty myśliwskie	FR F2A F3F F4F F4U F6F F7F F8F P-26 P-35 P-36 P-38 P-39 P-40 P-43 P-47 P-51 P-59 P-61 P-63 P-70 P-80
Samoloty bombowe i torpedowe	BT-1 A-20 A-26 B-10 B-17 B-18 B-23 B-24 B-25 B-26 B-29 B-32 B-34 Maryland Hudson PB4Y-2 SBC SBN SB2A SB2C SB2U SBD TBD TBF
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe	L-3 L-4 PBY PB2Y J2F G-21 J4F O-46 OS2U PBM SOC SO3C SC
Samoloty szkolne	BT-13 PT-17 T-6
Samoloty transportowe i szybowce	C-46 C-47 C-54 C-75 C-87 C-108 CG-13 CG-15 CG-3 CG-4 XC-105 XCG-14
Śmigłowce	R-4
Konstrukcje prototypowe i doświadczalne	BTD FL FM-1 F8B L-133 SB2D TB2D XA-32 XF5F XP-46 XFG-1 XF5U XP-49 XP-50 XP-52 XP-54 XP-55 XP-56 XP-57 XP-58 XP-59 XP-62 XP-67 XP-68 XP-69 XP-71 XP-72 P-75 XP-76 XP-77 XP-81 P-82 XP-83 XA-41 XB-19 XB-27 XB-28 XB-30 XB-31 XB-33 YB-35 XB-38 XB-39 YB-40 XB-41 XB-42 XB-43 XBTC XBTK XPB2M XPBB XPBS-1 XTB2F XTSF TBY

Samoloty myśliwskie	Dewoitine D.520 Bloch MB.152 Morane-Saulnier MS.406 Caudron CR.714 Koolhoven F.K.58 Curtiss P-36 Hawk Hawker Hurricane Supermarine Spitfire P-51 Mustang Bristol Beaufighter Boulton Paul Defiant De Havilland Mosquito
Samoloty bombowe	Amiot 143 Fairey Battle Vickers Wellington Avro Lancaster Handley Page Halifax Vickers Warwick B-24 Liberator B-25 Mitchell De Havilland Mosquito
Samoloty szturmowe	P-51 Mustang Bristol Beaufighter
Samoloty transportowe	Handley Page Halifax Vickers Warwick
Samoloty szkolne	Westland Lysander Nieuport-Delage NiD-62
Samoloty wielozadaniowe i łącznikowe	De Havilland Mosquito Taylorcraft Auster