Czubajeczka cuchnąca
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
czubajeczka cuchnąca |
| Nazwa systematyczna | |
| Lepiota cristata (Bolton) P. Kumm. Führ. Pilzk. : 137 (Zwickau, 1871) | |
Czubajeczka cuchnąca (Lepiota cristata (Bolton) P. Kumm.) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lepiota, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1788 r. James Bolton nadając mu nazwę Agaricus cristatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1871 Paul Kummer, przenosząc go do rodzaju Lepiota[1].
Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003 r[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]O średnicy 3–4 cm. Wysuwa się z gleby początkowo w postaci zamkniętego stożka i stopniowo rozwija do rozpostartego kapelusza o wyodrębnionym, garbkowatym środku. Garbek ma intensywnie brązowoczerwone lub ciemnoochrowe zabarwienie. Powierzchnia reszty kapelusza biaława, pokryta jasnoochrowymi łuskami[4]. Na miejscach bogatych w związki azotowe (np. na pryzmach kompostowych) może wytwarzać bardzo duże owocniki o średnicy kapelusza do 8 cm[5].
Białawe, nie przyrastają do trzonu, ściśnięte i lekko wybrzuszone[4].
Smukły, cylindryczny, u podstawy maczugowato zgrubiały. Nie przekracza 7 cm wysokości i około 0,5 cm grubości. Powierzchnia kremowobiała, pokryta nielicznymi kosmkami ubarwionymi jak kapelusz. U młodszych osobników występuje pod kapeluszem cienki, błoniasty i lejkowato wzniesiony pierścień, który z wiekiem zanika. Trzon początkowo jest pełny, u starszych okazów pusty[5].
Biały, tylko w korze trzonu cielistoróżowy. Wydziela silny, nieprzyjemny zapach podobny do zapachu purchawek[5].
Biały. Zarodniki w kształcie klina lub kuliste, gładkie, o rozmiarach 5–8 × 3–5 μm, silnie lub słabo dekstrynoidalne. Cheilocystydy maczugowate o rozmiarach do około 25 × 10 μ, pleurocystyd brak[6].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach[7]. W Europie Środkowej gatunek pospolity, prawdopodobnie jest najczęściej spotykanym gatunkiem czubajeczek[5].
Rośnie w grupach wzdłuż trawiastych dróg leśnych, w ogrodach, zaroślach, na pastwiskach i w lasach wszystkich typów.Występuje także w składach drzewa, na pryzmach kompostowych, szczególnie często w miejscach wzbogaconych w związki azotowe. Często występuje w towarzystwie niecierpka drobnokwiatowego, pokrzywy, bzu czarnego[5]. Owocniki wytwarza od maja do października[3].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Saprotrof[3]. Grzyb niejadalny[4].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]- czubajeczka tarczowata (Lepiota clypeolaria), która ma włóknistą strukturę na trzonie[4].
- istnieje wiele podobnych morfologicznie gatunek czubajeczek (np. czubajeczka kasztanowata L. castanea, czubajeczka brązowożółta L. boudieri)[8]. Czubajeczkę cuchnącą można od nich odróżnić po wyjątkowo dobrze wykształconym białym pierścieniu. Jednak okazy, u których pierścień zanikł można w pewny sposób rozpoznać tylko na podstawie badań mikroskopowych[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2015-11-03]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Czesław Narkiewicz: Grzyby chronione Dolnego Śląska. Jelenia Góra: Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, 2005. ISBN 83-89863-20-0.
- ↑ a b c d e f Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ MushroomExpert. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-06-22].
- ↑ Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.