Mordor
| |||||
| Stolica | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Władca | |||||
| Język urzędowy | |||||
Mordor (sin. Czarny Kraj, qya. Kraj Cienia[1]) – w legendarium Tolkiena kraina w Śródziemiu, siedziba złego Saurona.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]
Mordor przypominał swoim kształtem prostokąt, którego dłuższe boki znajdują się na północy i południu krainy. Od reszty Śródziemia oddzielały go łańcuchy gór Ered Lithui (na północy) i Ephel Dúath (na zachodzie i południu).
Według szacunków Karen Wynn Fonstad, autorki Atlasu Śródziemia, powierzchnia Mordoru wynosiła ok. 140 000 mil kwadratowych (tj. ok. 360 000 kilometrów kwadratowych)[2].
Barad-dûr
[edytuj | edytuj kod]Barad-dûr – twierdza w centrum Mordoru, główna siedziba Saurona[3].
Góra Przeznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Góra Przeznaczenia (sind. Amon Amarth, Orodruina) – wulkan na płaskowyżu Gorgoroth. Miejsce, w którym Sauron wykuł Jedyny Pierścień[4].
Sąsiednie krainy
[edytuj | edytuj kod]Kraina graniczyła z:[5]
- Ithilien (na zachodzie),
- Martwymi Bagnami i równiną Dagorlad (na północnym zachodzie),
- Dziki Krajami (na północy),
- Rhûnem (na północnym wschodzie i na wschodzie),
- Khandem (na południowym wschodzie),
- Haradem (na południu).
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza Era
[edytuj | edytuj kod]Karen Wynn Fonstad uznała, że w Pierwszej Erze tereny, które później stały się Mordorem, Rhûn i Khandem, były zajęte przez morze Helkar (pozostałością po tym zbiorniku wodnym miałoby być morze Rhun). Podstawą dla tego stanowiska była mapa autorstwa Tolkiena, przedstawiająca Ardę w Pierwszej Erze (opublikowana w czwartej części Historii Śródziemia)[6]. Dopiero wydany w 1996 r. dwunasty tom Historii Śródziemia (The Peoples of Middle-earth) ujawnił, że morze Rhun istniało już w Pierwszej Erze[7].
Druga Era
[edytuj | edytuj kod]Ok. 1000 roku Drugiej Ery Sauron, sługa Morgotha, obrał Mordor za swoją siedzibę. Tam powstała jego twierdza Barad-dûr i tam, we wnętrzu góry Orodruiny, wykuł Jedyny Pierścień[8][9].
W latach 3262–3320 Sauron przebywał poza Mordorem, dając się wziąć do niewoli królowi Numenoru, Ar-Pharazonowi i deprawując Numenoryjczyków[10].
Po bitwie na równinie Dagorlad wojska Ostatniego Sojuszu wkroczyły do Mordoru i rozpoczęły 7-letnie oblężenie Barad-Dur, zakończone pokonaniem Saurona[11].
Trzecia Era
[edytuj | edytuj kod]Po klęsce Saurona Czarna Wieża została zrównana z ziemią, a wokół Mordoru (aż do 1640 r. Trzeciej Ery[12]) pełniły straż wojska Gondoru[11].
Za panowania króla Telemnara upiory Pierścienia wróciły do Mordoru, by rozpocząć przygotowania do powrotu Saurona. Obejmowały one między innymi atak na Minas Ithil, którą po przejęciu przez Nazgule zaczęto nazywać Minas Morgul[13].
W 2941 r. Trzeciej Ery, gdy Biała Rada zaatakowała Dol Guldur, Sauron opuścił tę twierdzę i powrócił do Mordoru, gdzie odbudował Barad-Dur[14].
W trakcie Wojny o Pierścień na terenie Mordoru Sauron gromadził potężne armie, mające przynieść mu zwycięstwo w walce z wolnymi ludami. Sauron poniósł jednak klęskę w bitwie na polach Pelennoru i bitwa pod Morannonem[15].
Po Wojnie o Pierścień król Elessar wyzwolił niewolników Mordoru i przekazał im kraj leżący wokół jeziora Nûrnen[16].
Inspiracje
[edytuj | edytuj kod]Kraina Grendela w Beowulfie
[edytuj | edytuj kod]Brytyjscy mediewiści, Stuart D. Lee i Elizabeth Solopova, zwrócili uwagę na podobieństwo Mordoru do krainy Grendela – potwora, z którym walczy tytułowy bohater poematu heroicznego Beowulf[17].
Czarny kraj środkowej Anglii
[edytuj | edytuj kod]Organizatorzy wystawy The Making of Mordor, zorganizowanej w 2014 r. w Wolverhampton Art Gallery stali na stanowisku, że inspiracją dla Mordoru były zakłady przemysłowe, zlokalizowane w pobliżu miast Wolverhampton i Birmingham. Obszar ten, z powodu zanieczyszczeń powietrza, znany był jako Black Country (pol. Czarny kraj). Jako dziecko Tolkien mieszkał na przedmieściach Birmingham i miał obserwować negatywny wpływ przemysłu na wiejską okolicę domu rodzinnego[18][19].
Front zachodni w czasie I wojny światowej
[edytuj | edytuj kod]W liście do profesora L.W. Forstera z 1960 r. Tolkien stwierdził, że żadna wojna nie miała wpływu na intrygę bądź sposób prezentacji historii opisanej we Władcy Pierścieni – z wyjątkiem krajobrazu:
Martwe Bagna oraz podejście pod Morannon zawdzięczają coś północnej Francji po bitwie nad Sommą[20].
Jane Ciabattari nazwała ponadto przeprawę Frodo i Sama odbitym w krzywym zwierciadle przeżyciem młodych żołnierzy, toczących wojnę pozycyjną na froncie zachodnim I wojny światowej[21].
Stromboli
[edytuj | edytuj kod]We wrześniu 1966 r. Tolkien był uczestnikiem rejsu po Morzu Śródziemnym. W jego trakcie miał zwrócić uwagę, że Basen Tyrreński mniej więcej odpowiada wyglądem Mordorowi. Gdy był świadkiem nocnej erupcji wulkanu Stromboli, miał wyrazić się ponadto, że nigdy w życiu nie widział niczego, co byłoby tak podobne do Orodruiny[22].
Nawiązania
[edytuj | edytuj kod]
- Mordorem jest żartobliwie nazywane skupisko biurowców znajdujące się w rejonie ulic: Domaniewskiej, Wołoskiej, Cybernetyki i Marynarskiej w dzielnicy Mokotów w Warszawie[23],
- plama na biegunie północnym Charona, księżyca Plutona, nosi nieoficjalną nazwę Mordor Macula (ang. Plamka Mordoru)[24].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ J.R.R Tolkien, Silmarillion (tłum. Maria Skibniewska), Warszawa 2000, s. 301.
- ↑ K.W. Fonstad, The Atlas of Middle-earth, Nowy Jork 1992, s. 191.
- ↑ Mark Fisher: Barad-dûr. Encyclopedia of Arda. [dostęp 2024-10-29]. (ang.).
- ↑ Mark Fisher: Orodruin. Encyclopedia of Arda. [dostęp 2024-10-29]. (ang.).
- ↑ J.R.R. Tolkien, Władca Pierścieni. Drużyna Pierścienia (tłum. M. Skibniewska), Warszawa 2005, s. 539 (mapa zachodniej części Śródziemia)
- ↑ K.W. Fonstad, The Atlas of Middle-earth, Nowy Jork 1992, s. 16.
- ↑ J.R.R. Tolkien, The Peoples of Middle-earth, Glasgow 1996, s. 373, przypis 13
- ↑ J.R.R. Tolkien, Władca Pierścieni. Powrót króla (tłum. Maria Skibniewska), Warszawa 2002, s. 468 (Dodatek B. Kronika Lat)
- ↑ J.R.R Tolkien, Silmarillion (tłum. Maria Skibniewska), Warszawa 2000, s. 269-270 (Pierścienie Władzy i Trzecia Era)
- ↑ J.R.R. Tolkien, Władca Pierścieni. Powrót króla (tłum. Maria Skibniewska), Warszawa 2002, s. 469-470 (Dodatek B. Kronika Lat)
- ↑ a b J.R.R Tolkien, Silmarillion (tłum. Maria Skibniewska), Warszawa 2000, s. 271 (Pierścienie Władzy i Trzecia Era)
- ↑ J.R.R. Tolkien, Władca Pierścieni. Powrót króla (tłum. Maria Skibniewska), Warszawa 2002, s. 474 (Dodatek B. Kronika Lat)
- ↑ J.R.R Tolkien, Silmarillion (tłum. Maria Skibniewska), Warszawa 2000, s. 273 (Pierścienie Władzy i Trzecia Era)
- ↑ J.R.R Tolkien, Silmarillion (tłum. Maria Skibniewska), Warszawa 2000, s. 278 (Pierścienie Władzy i Trzecia Era)
- ↑ J.R.R Tolkien, Silmarillion (tłum. Maria Skibniewska), Warszawa 2000, s. 279 (Pierścienie Władzy i Trzecia Era)
- ↑ J.R.R. Tolkien, Władca Pierścieni. Powrót króla (tłum. Maria Skibniewska), Warszawa 2002, s. 308.
- ↑ S.D. Lee, E. Solopova, The keys of Middle-earth: discovering medieval literature through the fiction of J.R.R. Tolkien, Nowy Jork 2005, s. 238-243.
- ↑ Mordor, he wrote: how the Black Country inspired Tolkien's badlands [online], the Guardian, 19 września 2014 [dostęp 2022-02-15] (ang.).
- ↑ Was the Lord of the Rings inspired by Black Country industry?, „BBC News”, 20 września 2014 [dostęp 2022-02-15] (ang.).
- ↑ H. Carpenter, Listy (tłum. A. Sylwanowicz), Poznań 2020, list #226.
- ↑ Jane Ciabattari, Hobbits and hippies: Tolkien and the counterculture [online], bbc.com [dostęp 2022-07-10] (ang.).
- ↑ D. Plotz, Many Meetings with Tolkien: An Edited Transcript of Remarks at the December 1966 TSA Meeting, Niekas 19/1968, s. 37 (https://fanac.org/fanzines/Niekas/Niekas19.pdf).
- ↑ Wirtualna Polska Media S.A, Mordor na Domaniewskiej. Jedyna taka dzielnica w Polsce [online], finanse.wp.pl, 27 marca 2015 [dostęp 2022-07-10] (pol.).
- ↑ Tricia Talbert, Pluto’s Big Moon Charon Reveals a Colorful and Violent History [online], NASA, 1 października 2015 [dostęp 2022-01-30].