Przejdź do zawartości

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie (ul. Kopernika)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół
Najświętszego Serca Pana Jezusa
Zabytek: nr rej. A-299 z 5 lipca 1966[1]
kościół konwentualny jezuitów
Ilustracja
Widok z ul. Kopernika
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Kraków

Adres

ul. Kopernika 26

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Mikołaja w Krakowie

bazylika mniejsza
• nadający tytuł

od 1 lipca 1960
papież Jan XXIII

Wezwanie

Najświętszego Serca Pana Jezusa

Wspomnienie liturgiczne

piątek po oktawie Bożego Ciała

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „KościółNajświętszego Serca Pana Jezusa”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „KościółNajświętszego Serca Pana Jezusa”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „KościółNajświętszego Serca Pana Jezusa”
Ziemia50°03′43″N 19°56′55″E/50,061944 19,948611
Strona internetowa
Bryła kościoła
Widok z wieży na południowy zachód: w dole widoczna ulica Kopernika i Blich (prostopadła), tory kolejowe prowadzące na Dworzec Główny i na Zabłocie, za torowiskiem kościół św. Mikołaja. W oddali (od lewej): Wzgórze Wawelskie, tuż obok kościół św. Piotra i Pawła, a dalej po prawej kościół oo. Dominikanów

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa – zabytkowy rzymskokatolicki kościół konwentualny jezuitów, znajdujący się w Krakowie, w dzielnicy II Grzegórzki, przy ul. M. Kopernika 26, na Wesołej.

Modernistyczna budowla reprezentuje architekturę młodopolską i jest jednym z najwybitniejszych dzieł polskiej sztuki sakralnej z pierwszej ćwierci XX stulecia.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W tym miejscu jezuici osiedlili się w 1868 roku, a dwa lata później postawiono pierwszą kaplicę, która szybko okazała się niewystarczająca. W 1903 zapadła decyzja o budowie nowej, okazałej świątyni. Do realizacji przyjęto projekt architekta Franciszka Mączyńskiego.

Pierwotnie znajdowała się tu obszerna nieruchomość należąca do Piotra Józefa Szyryna, w skład której wchodził ogród owocowo–jarzynowy, tzw. „pałacyk angielski” oraz kompleks mniejszych zabudowań parterowych. Jezuici nabyli tę posiadłość za 16 tys. złr. Prowizoryczną kaplicę na lat 30 postanowiono umieścić w budynku stojącym przy dzisiejszej ul. Kopernika. W czerwcu 1869 r. przystąpiono do rozbiórki tego domu, pozostawiając jedynie fundamenty i ściany nośne. Do pozostawionych murów dobudowano zakrystię z górną kaplicą (św. Alojzego) i babiniec oraz położono nowy dach. W 1870 ułożono posadzkę z płyt wykonanych z belgijskiego marmuru i wzniesiono łukowe arkady, oddzielające dwie boczne nawy od nawy głównej. Następnie wyprofilowano beczkowe sklepienie oraz założono półokrągłe kolorowe okna w żelaznych okuciach. Ukończona budowla miała 21 m długości, 11 m szerokości i 9 m wysokości. We wnętrzu kaplicy umieszczono ołtarz główny z przywiezionym z Białorusi obrazem Serca Jezusowego oraz dwa ołtarze boczne poświęcone Matce Bożej i św. Józefowi (autorem obrazów był Antoni Reichenberg)[2]. W roku 1889 ufundowano nowy, duży, bogato rzeźbiony ołtarz główny, a obrazy w ołtarzach bocznych zastąpiono rzeźbami dłuta Mayera z Monachium. Później do kaplicy dobudowano jeszcze obszerną salę, w której pomieszczono dodatkową kaplicę, a następnie zakrystię dla kleryków. Poświęcenie kaplicy Najświętszego Serca Jezusowego nastąpiło 28 sierpnia 1870 r. Świątynia służyła wiernym przez 42 lata. Ostatnie nabożeństwo w kaplicy odbyło się 20 maja 1912 r., po czym przeniesiono Najświętszy Sakrament w mury nowego, wzniesionego obok kościoła. Kaplicę zaczęto rozbierać 21 maja[3].

1 listopada 1909 roku biskup sufragan krakowski Anatol Nowak poświęcił kamień węgielny nowego kościoła. Budowa trwała do 1912, jednak wyposażenie i zdobienie kościoła ze względu na działania wojenne mocno się przedłużyły. Ostatecznie oficjalna konsekracja odbyła się 29 maja 1921 roku; biskup Anatol Nowak dokonał jej w towarzystwie 24 innych biskupów, którzy przebywali wówczas w Krakowie na Konferencji Episkopatu Polski.

W 1960 roku papież Jan XXIII nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej, a od 1966 roku jest on wpisany w rejestr zabytków. W 1960 roku urządzono w kościele kaplicę adoracji Najświętszego Sakramentu, którą 29 października tegoż roku poświęcił biskup Karol Wojtyła.

Architektura

[edytuj | edytuj kod]

Architekt kościoła odwołał się nie tylko do modernizmu, lecz także do wzorców tradycji romańskiej, gotyckiej i barokowej. Wieża kościelna ma 68 metrów wysokości i jest jedną z najwyższych w Krakowie. Ściany kościoła wykonano z czerwonej cegły, obramowania okien i detale z szarego kamienia. Pośrodku w zwieńczeniu każdego okna umieszczono mozaiki – herby miast, które przyczyniły się do budowy kościoła.

Nad portalem wejściowym, pod wieżą znajduje się mozaika Przebicie boku Chrystusa, wykonana według projektu Jana Bukowskiego, a nieco wyżej, rzeźby projektowane przez Xawerego Dunikowskiego. Postać Chrystusa w kamieniu odkuł Karol Hukan, boczne postacie odlano z ołowiu w 1913 roku. Symbolizują one ludzkość cierpiącą i szukającą pocieszenia u Bożego Serca.

Na zewnątrz zakrystii, na tle wschodniej ściany kościoła, znajduje się pomnik twórcy świątyni Franciszka Mączyńskiego z 1912 roku, autorstwa Xawerego Dunikowskiego. Posąg odlany z brązu ofiarowała jezuitom wdowa po architekcie w 1953 roku.

Wnętrze i wyposażenie

[edytuj | edytuj kod]

Wnętrze bazyliki podzielono na trzy nawy. Sklepienia, jako pierwsze w Krakowie, wykonano z żelbetu. Posadzka naśladuje wzory z kościołów starochrześcijańskich. W latach 1914–1918 wykonano polichromię sklepień według projektu Jana Bukowskiego. Mozaiki do nawy głównej w 1922 roku zaprojektował Leonard Strojnowski, ławki zaprojektował Franciszek Mączyński, a dekorację konfesjonałów Jan Bukowski. Stacje drogi krzyżowej zakupił we Francji w 1937 roku zakon jezuitów, z przeznaczeniem do kościołów w Kołomyi, jednak w 1946 roku przywieziono je do Krakowa i zamontowano w 1959 roku.

Ołtarz główny, zbudowany w latach 1915–1920, jest dziełem Franciszka Mączyńskiego. Fryz mozaikowy w prezbiterium zaprojektował w 1913 roku Piotr Stachiewicz, a wykonała firma Angelo Gianese w Wenecji. W kościele umieszczony został w 1921 roku. Mozaika ma 30 metrów długości, przedstawia hołd złożony Chrystusowi przez świętych i błogosławionych polskich, prowadzonych przez św. Stanisława oraz naród polski, wiedziony do Jezusa przez królową Jadwigę Andegawenkę i jej męża, króla Władysława Jagiełłę.

W sześciu bocznych ołtarzach umieszczono wykonane w stiuku w latach 1920–1930 rzeźby autorstwa Karola Hukana. Uwagę zwraca zwłaszcza Ołtarz Matki Boskiej Anielskiej, który, zdaniem historyków sztuki, jest jednym z najcenniejszych dzieł sztuki sakralnej w Polsce z okresu międzywojennego. Matka Boska przedstawiona jest jako królowa w koronie, adorowana przez grupę ośmiu aniołów.

Organy

[edytuj | edytuj kod]

Organy zakupiono w 1928 roku w znanej firmie braci Riegerów z Karniowa (opus 2317). Następnie kilkukrotnie remontowane (ostatnio w 2007), obecnie posiadają 47 głosów i trakturę elektryczną. Utrzymane są w romantycznej stylistyce brzmieniowej, charakterystycznej dla budownictwa organowego przełomu XIX i XX wieku.

Dyspozycja instrumentu[4]:

Manuał I Manuał II Manuał III Pedał
1. Bourdon 16' 1. Flauto Principale 8' 1. Geigen-principal 8' 1. Kontrabass 16'
2. Principal 8' 2. Gedeckt 8' 2. Flûte harmonique 8' 2. Subbass 16'
3. Doppel-gedeckt 8' 3. Portunal-flöte 8' 3. Aeoline 8' 3. Violonbass 16'
4. Concert-flöte 8' 4. Salicional 8' 4. Vox coelestis 8' 4. Quintbas 10 2/3'
5. Fugara 8' 5. Principal 4' 5. Gemshorn 4' 5. Octavbass 8'
6. Quintaton 8' 6. Rohrflöte 4' 6. Travers-flöte 4' 6. Bassflöte 8'
7. Octave 4' 7. Flageolett 2' 7. Quintflöte 2 2/3' 7. Cello 8'
8. Gedeckt-flöte 4' 8. Flautino 1' 8. Piccolo 2' 8. Octave 4'
9. Quinte 2 2/3' 9. Cornett 3-4 fach 9. Terzflöte 1 3/5' 9. Posaune 16'
10. Super-octave 2' 10. Mixtur 3 fach 10. Mixtur 3 fach 10. Trompete 8'
11. Mixtur 4 fach 11. Clarinette 8' 11. Oboe 8' Glocken*
12. Fagott 16' Glocken* 12. Vox humana 8'
13. Trompete 8' 13. Clairon 4'

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
  2. Stanisław Groń SJ: Najświętsze Serca Jezusa w otoczeniu jezuickich świętych. Apostolstwo Modlitwy, 2021-06-10. [dostęp 2023-11-08].
  3. Marek Żukow-Karczewski, Nie istniejące budowle Krakowa. Kaplica Serca Jezusowego, "Echo Krakowa", 8 III 1994 r., nr 47 (14119).
  4. Kraków ( Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa (jezuitów)) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2021-12-04].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Edward Stoch, Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie, Kraków 1987.
  • Lech Kontkowski, Jezuicki kościół Serca Jezusa w Krakowie, w: Nasza Przeszłość, t. 64, 1985.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]