Twardziak orzęsiony
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
twardziak orzęsiony |
| Nazwa systematyczna | |
| Lentinus substrictus (Bolton) Zmitr. & Kovalenko International Journal of Medicinal Mushrooms (Redding) 18(1): 35 (2016) | |
Twardziak orzęsiony, żagiew orzęsiona (Lentinus substrictus (Bolton) Zmitr. & Kovalenko) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lentinus, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1792 r. James Bolton nadając mu nazwę Boletus substrictus. W 2016 r. Iwan Zmitrowicz i A.E. Kowalenko przenieśli go do rodzaju Lentinus i jest to nazwa uznana przez Index Fungorum[1].
- Boletus nummulariformis L. Marchand 1826
- Boletus substrictus Bolton
- Favolus brasiliensis var. guarapiensis (Speg.) Rick 1960
- Lentinus ciliatus (Fr.) Zmitr. 2010
- Leucoporus brumalis var. ciliatus (Fr.) Quél. 1886
- Leucoporus ciliatus (Fr.) Quél. 1886
- Polyporellus ciliatus (Fr.) P. Karst. 1879
- Polyporus brumalis var. expansus Velen. 1922
- Polyporus ciliatus Fr. 1815
- Polyporus ciliatus Fr. 1815 f. ciliatus
- Polyporus ciliatus Fr. 1815 var. ciliatus
- Polyporus ciliatus var. granulosus Velen. 1947
- Polyporus ciliatus var. minor Velen. 1939
- Polyporus ciliatus var. tropicus Dörfelt 2004
- Polyporus coerulescens Velen. 1922
- Polyporus guarapiensis Speg. 188
- Polyporus saitoi Lloyd 1924
- Polyporus ustalis Velen. 1922
- Polyporus zonatus Velen. 1922
W 1967 r. Stanisław Domański podał polską nazwę żagiew orzęsiona, wcześniej Franciszek Błoński opisywał ten gatunek pod nazwą huba brunatnawa[3]. Obydwie nazwy polskie są niespójne z aktualną nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała nazwę twardziak orzęsiony[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 1–12 cm, grubość 0,2–0,8 cm, kształt okrągły, płasko lub nieco wypukły, czasami z czubkiem, rzadko wklęsły. Brzeg ostry, cienki, podwinięty, czasami pofalowany lub płatowaty. Powierzchnia matowa, pokryta mniejszymi lub większymi łuskami, a u starszych okazów pokryta siateczką spękań. Jest szczeciniasto owłosiona na całej powierzchni lub tylko przy brzegach. Barwa bardzo zmienna; może być żółta, rdzawa, szarobrunatna, tabaczkowa, płowa lub niemal czarna[5].
Rurkowy. Rurki o długości 0,5–2 mm, z bardzo cienkimi ściankami i nieco zbiegające. Pory bardzo drobne, regularne. Mają średnicę 0,05–0,2 mm (na 1 mm mieści się ich 4-6). Barwa wyraźnie jaśniejsza od kapelusza[5].
Zazwyczaj centralny, rzadziej ekscentryczny. Wysokość 2–3 (wyjątkowo do 6) cm, grubość 0,2–0,7 cm. Jest twardy, czasami łukowato wygięty, walcowaty, czasami ze zgrubiałą podstawą. Powierzchnia gładka, włóknisto-łuskowata lub pokryta krótkimi, szczeciniastymi włoskami, kolor orzechowy, żółtoszary do jasnokasztanowego[5].
- Cechy mikroskopowe
System strzępkowy dymityczny, strzępki generatywne cienkościenne, bezbarwne, z widocznymi sprzążkami, o średnicy do 10 μm. Strzępki szkieletowe bezbarwne do jasnobrązowych, grubościenne, bez przegród, o średnicy do 8 μm. Podstawki zgrubiałe, 4-sterygmowe, o rozmiarach 16–22 × 4–6,5 μm ze sprzążkami w podstawie. Zarodniki o kształcie od kiełbaskowatego do cylindrycznego i rozmiarach 5–7 × 2 μm[6].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, zanotowano jego występowanie w większości krajów. Poza Europą podano jego występowanie także w Argentynie, Paragwaju, Brazylii i na Tajwanie[7]. W Polsce jest pospolity[3].
Występuje w różnego typu lasach, w parkach i ogrodach na opadłych gałęziach drzew, na pniach drzew liściastych[3]. Owocniki występują przez cały sezon wegetacyjny[5], ale najczęściej pojawiają się wiosną, od kwietnia do maja, rzadziej jesienią – od sierpnia do listopada[3]. Na drzewach iglastych spotykany jest rzadko[6].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]- Twardziak zimowy (Lentinus brumalis). Ma wyraźnie większe pory i pojawia się głównie zimą i wiosną. Jego trzon nie jest tak owłosiony[5].
- Twardziak włosistobrzegi (Lentinus arcularius). Ma duże pory.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2017-10-03].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2016-04-23].
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19].
- ↑ a b c d e Stanisław Domański, Flora Polska. Grzyby (Fungi). Żagwiowate I (Polyporaceae I), Szczeciniakowate I (Mucronoporaceae I), PWN, 1965.
- ↑ a b Polyporus ciliatus [online], Mycobank [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].