Świsłocz (rejon świsłocki)
53°02′N 24°06′E/53,033333 24,100000
 Pomnik Romualda Traugutta w Świsłoczy | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Powierzchnia |
4,25 km² | ||||
| Populacja (2010) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+375 1513 | ||||
| Kod pocztowy |
231960 | ||||
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |||||
Położenie na mapie Białorusi  | |||||
| 53°02′N 24°06′E/53,033333 24,100000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Świsłocz[2] (biał. Свiслач, Swisłacz, ros. Свислочь, Swisłocz) – miasto w zachodniej części Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, 15 km od granicy z Polską, centrum rejonu świsłockiego. W 2010 roku miało 6,9 tys. ludności.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Świsłocz po raz pierwszy pojawia się w źródłach w 1256 roku w Latopisie Ipatijewskim. W połowie XIV wieku niezależne księstwo świsłockie zostało podbite przez Wielkie Księstwo Litewskie. Miejscowość rozwijała się dzięki wygodnemu położeniu geograficznemu. Miasto królewskie lokowane przed 1523 rokiem, położone było w powiecie wołkowyskim[3]. W 1560 roku przy miejscowym kościele kalwińskim powstała szkoła[potrzebny przypis]. Od 1563 roku Świsłocz wraz z okolicami weszła w posiadanie Jana Hieronima Chodkiewicza, który w 1572 roku odstąpił je w zamian za miasteczko Lachowicze. W 1581 roku ponownie stało się własnością Chodkiewiczów, którzy w 1594 roku sprzedali je Sebastianowi Pakoszowi. Od 1666 roku należało do pruskiego szlachcica Krishpin-Kirshenstein, który zbudował tam kościół (w latach 70. XIX wieku uwieczniony przez Napoleona Ordę) i otworzył przy nim szkołę. W 1668 roku podskarbi wielki litewski Hieronim Kryszpin-Kirszensztein z małżonką Anną z Młockich odbudowali i uposażyli kościół w Świsłoczy[4].
Od 1754 roku Świsłocz należała do Romerów, od 1778 roku do Wincentego Tyszkiewicza, senatora i męża Marii Teresy z Poniatowskich. Doszło wówczas do przebudowy miasta, wyznaczenia w centrum dużego rynku, miejsca słynnych jarmarków. W Świsłoczy powstał wówczas teatr, zwierzyniec i park. Świsłocz, będący własnością magnacką położony był w końcu XVIII wieku w hrabstwie świsłockim w powiecie wołkowyskim województwa nowogródzkiego[5].
W 1805 roku Tyszkiewicz ufundował słynne gubernialne gimnazjum, w którym w 1825 roku nauczycielem historii był Jan Czeczot. W 1845 roku gimnazjum utraciło status gubernialnego, a następnie za poparcie powstania styczniowego zostało zredukowane do progimnazjum. W 1876 roku na jego bazie otwarto Świsłockie Seminarium Nauczycielskie, istniejące do 1921 roku. Do najbardziej znanych absolwentów gimnazjum należeli: Napoleon Orda, Konstanty Kalinowski, Romuald Traugutt, Wiktor Heltman, Józef Ignacy Kraszewski. W XIX wieku Świsłocz należała do Pusłowskich i Krasińskich. W Świsłoczy często bywała Eliza Orzeszkowa.
W czasach II Rzeczypospolitej Świsłocz była siedzibą gminy wiejskiej w powiecie wołkowyskim i wchodziła w skład województwa białostockiego.
W 1929 miasto było siedzibą Sądu Grodzkiego. Były tu dwa kościoły katolickie, cerkiew i cztery synagogi[6]. Jedna z nich jest zachowana do dziś i pełni rolę kinoteatru[7].
- Widoki Świsłoczy z czasów II Rzeczypospolitej:
-
Rynek -
-
Uroczystości odsłonięcia pomnika Romualda Traugutta -
Pomnik Romualda Traugutta -
Brama miejska
Po 17 września 1939 roku pod okupacją ZSRR. 26 czerwca 1941 roku została zajęta przez wojska niemieckie. W listopadzie 1942 roku zlikwidowano świsłockie getto i rozstrzelano 1536 Żydów. W lipcu 1944 Świsłocz zajęły wojska radzieckie.
Współczesność
[edytuj | edytuj kod]W Świsłoczy znajduje się kilka zakładów przemysłowych i wychodzi jedna gazeta („Swisłoczskaja gazieta”, w jęz. białoruskim i rosyjskim). Stacja kolejowa Świsłocz znajduje się około 2,5 km od miejscowości. Działają tu dwie parafie prawosławne (wchodzące w skład mającego siedzibę w mieście dekanatu świsłockiego)[8] oraz parafia rzymskokatolicka pw. św. Franciszka z Asyżu. Znajduje się tam jedyny na Białorusi pomnik Stalina.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
- modernistyczny zespół dworski Tyszkiewiczów z początku XX wieku (obecnie użytkowany przez kołchoz), otoczony 5-hektarowym parkiem krajobrazowym z dużą liczbą rzadkich gatunków drzew.
- ruiny zamku
- budynek gimnazjum, 1802-1803
- cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego, 1884
- kościół św. Franciszka z Asyżu i św. Trójcy, 1990
- synagoga i kirkut
- pomnik Romualda Traugutta z 1928
- stacja kolejowa, przełom XIX/XX wieku
- Kościół katolicki z 1666 roku został zniszczony w 1941
Urodzeni w Świsłoczy
[edytuj | edytuj kod]- Walancin Akudowicz (ur. 1950), białoruski filozof
- Zdzisław Szpakowski (1926-2006), polski socjolog, historyk, publicysta i dziennikarz, wykładowca akademicki, członek NSZ i AK podczas II wojny światowej oraz NZW w okresie powojennym, działacz opozycyjny w okresie PRL, polityk prawicowy po 1989 r.
- Zbigniew Waydyk (1924-2003), polski pisarz i poeta
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Zabytkowy budynek gimnazjum -
Kościół św. Franciszka -
Centrum miasta
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..
- ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. ISBN 978-83-254-2578-4.
- ↑ Stanisław Alexandrowicz, Geneza i rozwój sieci miasteczek Białorusi i Litwy do połowy XVII w., w: Acta Baltico‑Slavica t. 7, 1970, s. 92.
- ↑ Adam Boniecki, Herbarz polski, t. XII, 1908, s. 389
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 97.
- ↑ Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 108.
- ↑ Synagoga w Świsłoczy (wul. Miałnowa 7) | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-05].
- ↑ Свислочское благочиние. orthos.org. [dostęp 2021-02-17]. (ros.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Świsłocz (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 720.
