Denali: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
RoodyAlien (dyskusja | edycje) Usuwam sekcję "Niektóre taksony nazwane jego nazwiskiem" dodaną w 2015. Główny powód jest taki, że można się jedynie domyślać o co w niej chodzi. |
|||
| Linia 20: | Linia 20: | ||
'''Denali''' (w latach 1896–2015 '''Mount McKinley'''{{r|bbc|wyborcza}}; 6190 m n.p.m.) – najwyższy szczyt [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]] (co zapewnia mu miejsce w [[Korona Ziemi|Koronie Ziemi]]), położony w górach [[Alaska (góry)|Alaska]], na terenie [[Park Narodowy Denali|Parku Narodowego Denali]] w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]]. |
'''Denali''' (w latach 1896–2015 '''Mount McKinley'''{{r|bbc|wyborcza}}; 6190 m n.p.m.) – najwyższy szczyt [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]] (co zapewnia mu miejsce w [[Korona Ziemi|Koronie Ziemi]]), położony w górach [[Alaska (góry)|Alaska]], na terenie [[Park Narodowy Denali|Parku Narodowego Denali]] w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]]. |
||
Góra ta zbudowana jest ze skał krystalicznych (głównie [[granit]]ów i [[łupek krystaliczny|łupków krystalicznych]]). Jej masyw jest stale pokryty śniegiem i [[lodowiec|lodowcami]], a największy z nich – o długości ok. 50 km – to lodowiec [[Muldrow]]. Względem otaczających go dolin występuje u jego stoków jedna z największych [[Deniwelacja|deniwelacji]] na świecie – ponad 5500 metrów (dla porównania [[Mount Everest]] ma około 3700 metrów wysokości względnej). Ciśnienie na szczycie odpowiada ciśnieniu na wysokości 6900 m n.p.m. na terenach bliżej [[równik]]a. Na szczycie notuje się bardzo niską temperaturę powietrza (do |
Góra ta zbudowana jest ze skał krystalicznych (głównie [[granit]]ów i [[łupek krystaliczny|łupków krystalicznych]]). Jej masyw jest stale pokryty śniegiem i [[lodowiec|lodowcami]], a największy z nich – o długości ok. 50 km – to lodowiec [[Muldrow]]. Względem otaczających go dolin występuje u jego stoków jedna z największych [[Deniwelacja|deniwelacji]] na świecie – ponad 5500 metrów (dla porównania [[Mount Everest]] ma około 3700 metrów wysokości względnej). Ciśnienie na szczycie odpowiada ciśnieniu na wysokości 6900 m n.p.m. na terenach bliżej [[równik]]a. Na szczycie notuje się bardzo niską temperaturę powietrza (do −60 °C) oraz wiatr o prędkości dochodzącej do 160 km/h<ref>Live Science – [http://www.livescience.com/40595-denali-mount-mckinley.html Denali: Facts About North America's Tallest Mountain]</ref>. |
||
W 1952 wyznaczono wysokość góry na 6193 m n.p.m. Wynik ten został zrewidowany w 2015, dzięki użyciu technologii [[Global Positioning System|GPS]]. Najwyższy szczyt mierzy 6190 m n.p.m.<ref>[http://geoforum.pl/?page=news&id=20441&link=mount-mckinley-z-nowa-nazwa-i-wysokoscia&menu=46812,46820&category=41 Mount McKinley z nową nazwą i wysokością]</ref>{{r|identity}} |
W 1952 wyznaczono wysokość góry na 6193 m n.p.m. Wynik ten został zrewidowany w 2015, dzięki użyciu technologii [[Global Positioning System|GPS]]. Najwyższy szczyt mierzy 6190 m n.p.m.<ref>[http://geoforum.pl/?page=news&id=20441&link=mount-mckinley-z-nowa-nazwa-i-wysokoscia&menu=46812,46820&category=41 Mount McKinley z nową nazwą i wysokością]</ref>{{r|identity}} |
||
| Linia 32: | Linia 32: | ||
Po raz pierwszy szczyt został zdobyty 7 czerwca 1913 przez [[Hudson Stuck|Hudsona Stucka]], [[Harry Karstens|Harry’ego Karstensa]], [[Walter Harper|Waltera Harpera]] i [[Robert Tatum|Roberta Tatuma]]. Pierwszym [[Polacy|Polakiem]], który tego dokonał – 31 lipca 1970 – był [[Marek Głogoczowski]]{{r|taternik}}. |
Po raz pierwszy szczyt został zdobyty 7 czerwca 1913 przez [[Hudson Stuck|Hudsona Stucka]], [[Harry Karstens|Harry’ego Karstensa]], [[Walter Harper|Waltera Harpera]] i [[Robert Tatum|Roberta Tatuma]]. Pierwszym [[Polacy|Polakiem]], który tego dokonał – 31 lipca 1970 – był [[Marek Głogoczowski]]{{r|taternik}}. |
||
23–28 maja 1989 r. na szczyt weszli (południową ścianą, trudnym filarem Cassina) czterej uczestnicy wyprawy [[Polski Klub Górski|Polskiego Klubu Górskiego]]: [[Leszek Cichy]], [[Paweł Kubalski]], [[Leszek Wolański]] i [[Andrzej Niżyński]]<ref>b. aut.: ''Śmierć w Kaukazie, sukces na Alasce'', w: „[[Gościniec (czasopismo)|Gościniec]]” R. XXI, nr 10 (239), październik 1989, s. 27</ref>. |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy| |
{{Przypisy| |
||
<ref name=bbc>{{Cytuj stronę| url = http://www.bbc.com/news/world-us-canada-34105298| tytuł = Mount McKinley's Alaska name Denali is restored by Obama| opublikowany = bbc.com| data = 2015-08-31| data dostępu = 2015-08-31}}</ref> |
<ref name="bbc">{{Cytuj stronę| url = http://www.bbc.com/news/world-us-canada-34105298| tytuł = Mount McKinley's Alaska name Denali is restored by Obama| opublikowany = bbc.com| data = 2015-08-31| data dostępu = 2015-08-31}}</ref> |
||
<ref name=change>{{Cytuj stronę | url = https://www.doi.gov/sites/doi.opengov.ibmcloud.com/files/press-release/Denali%20Name%20Change.pdf | tytuł = Order No. 3337 | autor = [[Sally Jewell]] | data = 2015-08-28 | opublikowany = U.S. Department of the Interior | data dostępu = 2015-09-05}}</ref> |
<ref name="change">{{Cytuj stronę | url = https://www.doi.gov/sites/doi.opengov.ibmcloud.com/files/press-release/Denali%20Name%20Change.pdf | tytuł = Order No. 3337 | autor = [[Sally Jewell]] | data = 2015-08-28 | opublikowany = U.S. Department of the Interior | data dostępu = 2015-09-05}}</ref> |
||
<ref name="identity">{{Cytuj stronę | url = earthobservatory.nasa.gov/ |
<ref name="identity">{{Cytuj stronę | url = https://earthobservatory.nasa.gov/images/86526/a-new-identity-for-denali | tytuł = A New Identity for Denali | data = 2015-09-03 | praca = Earth Observatory | opublikowany = [[NASA]] | data dostępu = 2015-09-07}}</ref> |
||
<ref name=polityka>{{Cytuj stronę| url = http://www4.rp.pl/Polityka/308309846-Barack-Obama-zmienia-nazwe-najwyzszej-gory-w-USA.html| tytuł = Barack Obama zmienia nazwę najwyższej góry w USA| autor = Artur Bartkiewicz| opublikowany = rp.pl| data = 2015-08-30| data dostępu = 2015-08-31}}</ref> |
<ref name="polityka">{{Cytuj stronę| url = http://www4.rp.pl/Polityka/308309846-Barack-Obama-zmienia-nazwe-najwyzszej-gory-w-USA.html| tytuł = Barack Obama zmienia nazwę najwyższej góry w USA| autor = Artur Bartkiewicz| opublikowany = rp.pl| data = 2015-08-30| data dostępu = 2015-08-31}}</ref> |
||
<ref name=restored>{{Cytuj stronę | url = http://www.usgs.gov/blogs/features/usgs_top_story/old-name-restored-to-nations-highest-peak/?from=title | tytuł = Old Name Officially Returns to Nation’s Highest Peak |
<ref name="restored">{{Cytuj stronę | url = http://www.usgs.gov/blogs/features/usgs_top_story/old-name-restored-to-nations-highest-peak/?from=title | tytuł = Old Name Officially Returns to Nation’s Highest Peak | data = 2015-09-01 | opublikowany = U.S. Geological Survey | data dostępu = 2015-09-05 | archiwum=http://web.archive.org/web/20170708130910/https://www2.usgs.gov/blogs/features/usgs_top_story/old-name-restored-to-nations-highest-peak/?from=title | zarchiwizowano=2017-07-08}}</ref> |
||
<ref name=taternik>{{Cytuj pismo | tytuł = Wyprawy w góry egzotyczne | url = http://pza.org.pl/download/taternik/315844.pdf | czasopismo = [[Taternik (czasopismo)|Taternik]] | wolumin = 1 | wydanie = | strony = 33 | rok = 1972 | odpowiedzialność = Józef Nyka (red.) | wydawca = RSW „Prasa” – Wydawnictwo „Prasa Młodzieżowa i Sportowa” | miejsce = Warszawa | issn = 0137-3155 | język = | data dostępu = 2015-09-01}}</ref> |
<ref name="taternik">{{Cytuj pismo | tytuł = Wyprawy w góry egzotyczne | url = http://pza.org.pl/download/taternik/315844.pdf | czasopismo = [[Taternik (czasopismo)|Taternik]] | wolumin = 1 | wydanie = | strony = 33 | rok = 1972 | odpowiedzialność = Józef Nyka (red.) | wydawca = RSW „Prasa” – Wydawnictwo „Prasa Młodzieżowa i Sportowa” | miejsce = Warszawa | issn = 0137-3155 | język = | data dostępu = 2015-09-01}}</ref> |
||
<ref name=wyborcza>{{Cytuj stronę | url = http://wyborcza.pl/1,75477,18660314,obama-przywroci-najwyzszemu-szczytowi-ameryki-pln-indianska.html | tytuł = Obama przywróci najwyższemu szczytowi Ameryki Płn. indiańską nazwę. Nie McKinley, lecz Denali | data = 2015-08-31 | opublikowany = wyborcza.pl | język = pl | data dostępu = 2015-09-02 | archiwum = http://archive.is/InmMx}}</ref> |
<ref name="wyborcza">{{Cytuj stronę | url = http://wyborcza.pl/1,75477,18660314,obama-przywroci-najwyzszemu-szczytowi-ameryki-pln-indianska.html | tytuł = Obama przywróci najwyższemu szczytowi Ameryki Płn. indiańską nazwę. Nie McKinley, lecz Denali | data = 2015-08-31 | opublikowany = wyborcza.pl | język = pl | data dostępu = 2015-09-02 | archiwum = http://archive.is/InmMx}}</ref> |
||
}} |
}} |
||
Wersja z 08:57, 19 maj 2020
 Wyróżniający się wysokością szczyt Denali | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
6190 m n.p.m. |
| Wybitność |
6138 m |
| Pierwsze wejście |
7 czerwca 1913 |
Położenie na mapie Ameryki Północnej  | |
Położenie na mapie Alaski  | |
 63°04′10,20″N 151°00′26,64″W/63,069500 -151,007400
| |
Denali (w latach 1896–2015 Mount McKinley[1][2]; 6190 m n.p.m.) – najwyższy szczyt Ameryki Północnej (co zapewnia mu miejsce w Koronie Ziemi), położony w górach Alaska, na terenie Parku Narodowego Denali w Stanach Zjednoczonych.
Góra ta zbudowana jest ze skał krystalicznych (głównie granitów i łupków krystalicznych). Jej masyw jest stale pokryty śniegiem i lodowcami, a największy z nich – o długości ok. 50 km – to lodowiec Muldrow. Względem otaczających go dolin występuje u jego stoków jedna z największych deniwelacji na świecie – ponad 5500 metrów (dla porównania Mount Everest ma około 3700 metrów wysokości względnej). Ciśnienie na szczycie odpowiada ciśnieniu na wysokości 6900 m n.p.m. na terenach bliżej równika. Na szczycie notuje się bardzo niską temperaturę powietrza (do −60 °C) oraz wiatr o prędkości dochodzącej do 160 km/h[3].
W 1952 wyznaczono wysokość góry na 6193 m n.p.m. Wynik ten został zrewidowany w 2015, dzięki użyciu technologii GPS. Najwyższy szczyt mierzy 6190 m n.p.m.[4][5]
Nazwa
Nazwa Mount McKinley została nadana w 1896 na cześć Williama McKinleya, który zdobył wówczas nominację Partii Republikańskiej na prezydenta Stanów Zjednoczonych (i objął ten urząd rok później). Już wcześniej jednak Atabaskowie (miejscowa ludność indiańska) nazywali ten szczyt Denali, co oznacza „wysoki”. W 1975 władze stanu Alaska przegłosowały przywrócenie dawnej nazwy i rozpoczęły się starania, by została ona zatwierdzona przez Gabinet Stanów Zjednoczonych. W opozycji stali przede wszystkim politycy ze stanu Ohio[6], z którego pochodził McKinley, opowiadający się za utrzymaniem dotychczasowej nazwy[7]. 28 sierpnia 2015, decyzją sekretarz Departamentu Zasobów Wewnętrznych Stanów Zjednoczonych (Sally Jewell), przywrócona została pierwotna nazwa góry: Denali[8][9].
Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej nie musiała podejmować żadnej decyzji w tej sprawie, gdyż do tej pory góra ta nie miała ustalonego polskiego egzonimu, i pod tym względem sytuacja się nie zmieniła[10].
Zdobycia szczytu
Po raz pierwszy szczyt został zdobyty 7 czerwca 1913 przez Hudsona Stucka, Harry’ego Karstensa, Waltera Harpera i Roberta Tatuma. Pierwszym Polakiem, który tego dokonał – 31 lipca 1970 – był Marek Głogoczowski[11].
23–28 maja 1989 r. na szczyt weszli (południową ścianą, trudnym filarem Cassina) czterej uczestnicy wyprawy Polskiego Klubu Górskiego: Leszek Cichy, Paweł Kubalski, Leszek Wolański i Andrzej Niżyński[12].
Przypisy
- ↑ Mount McKinley's Alaska name Denali is restored by Obama. bbc.com, 2015-08-31. [dostęp 2015-08-31].
- ↑ Obama przywróci najwyższemu szczytowi Ameryki Płn. indiańską nazwę. Nie McKinley, lecz Denali. wyborcza.pl, 2015-08-31. [dostęp 2015-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ Live Science – Denali: Facts About North America's Tallest Mountain
- ↑ Mount McKinley z nową nazwą i wysokością
- ↑ A New Identity for Denali. [w:] Earth Observatory [on-line]. NASA, 2015-09-03. [dostęp 2015-09-07].
- ↑ Najwyższa góra Ameryki Północnej zmienia nazwę
- ↑ Artur Bartkiewicz: Barack Obama zmienia nazwę najwyższej góry w USA. rp.pl, 2015-08-30. [dostęp 2015-08-31].
- ↑ Sally Jewell: Order No. 3337. U.S. Department of the Interior, 2015-08-28. [dostęp 2015-09-05].
- ↑ Old Name Officially Returns to Nation’s Highest Peak. U.S. Geological Survey, 2015-09-01. [dostęp 2015-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-08)].
- ↑ Protokół 89. posiedzenia KSNG
- ↑ Wyprawy w góry egzotyczne. „Taternik”. 1, s. 33, 1972. Józef Nyka (red.). Warszawa: RSW „Prasa” – Wydawnictwo „Prasa Młodzieżowa i Sportowa”. ISSN 0137-3155. [dostęp 2015-09-01].
- ↑ b. aut.: Śmierć w Kaukazie, sukces na Alasce, w: „Gościniec” R. XXI, nr 10 (239), październik 1989, s. 27