Przejdź do zawartości

Denali: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
MBi (dyskusja | edycje)
31 913 edycji
→Zdobycia szczytu: źródła/przypisy
JCRZ (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
24 203 edycje
m drobne redakcyjne, WP:SK
Linia 26: Linia 26:
== Nazwa ==
== Nazwa ==
Nazwa ''Mount McKinley'' została nadana w 1896 na cześć [[William McKinley|Williama McKinleya]], który zdobył wówczas nominację [[Partia Republikańska (Stany Zjednoczone)|Partii Republikańskiej]] na [[Prezydent Stanów Zjednoczonych|prezydenta Stanów Zjednoczonych]] (i objął ten urząd rok później). Już wcześniej jednak [[Atabaskowie]] (miejscowa ludność [[Indianie Ameryki Północnej|indiańska]]) nazywali ten szczyt ''Denali'', co oznacza „wysoki”. W 1975 władze stanu [[Alaska]] przegłosowały przywrócenie dawnej nazwy i rozpoczęły się starania, by została ona zatwierdzona przez [[Gabinet Stanów Zjednoczonych]]. W opozycji stali przede wszystkim politycy ze stanu [[Ohio]]<ref>[http://m.onet.pl/wiadomosci/swiat,g9btsn Najwyższa góra Ameryki Północnej zmienia nazwę]</ref>, z którego pochodził McKinley, opowiadający się za utrzymaniem dotychczasowej nazwy{{r|polityka}}. 28 sierpnia 2015, decyzją sekretarz [[Departament Zasobów Wewnętrznych Stanów Zjednoczonych|Departamentu Zasobów Wewnętrznych Stanów Zjednoczonych]] ([[Sally Jewell]]), przywrócona została pierwotna nazwa góry: Denali{{r|change|restored}}.
Nazwa ''Mount McKinley'' została nadana w 1896 na cześć [[William McKinley|Williama McKinleya]], który zdobył wówczas nominację [[Partia Republikańska (Stany Zjednoczone)|Partii Republikańskiej]] na [[Prezydent Stanów Zjednoczonych|prezydenta Stanów Zjednoczonych]] (i objął ten urząd rok później). Już wcześniej jednak [[Atabaskowie]] (miejscowa ludność [[Indianie Ameryki Północnej|indiańska]]) nazywali ten szczyt ''Denali'', co oznacza „wysoki”. W 1975 władze stanu [[Alaska]] przegłosowały przywrócenie dawnej nazwy i rozpoczęły się starania, by została ona zatwierdzona przez [[Gabinet Stanów Zjednoczonych]]. W opozycji stali przede wszystkim politycy ze stanu [[Ohio]]<ref>[http://m.onet.pl/wiadomosci/swiat,g9btsn Najwyższa góra Ameryki Północnej zmienia nazwę]</ref>, z którego pochodził McKinley, opowiadający się za utrzymaniem dotychczasowej nazwy{{r|polityka}}. 28 sierpnia 2015, decyzją sekretarz [[Departament Zasobów Wewnętrznych Stanów Zjednoczonych|Departamentu Zasobów Wewnętrznych Stanów Zjednoczonych]] ([[Sally Jewell]]), przywrócona została pierwotna nazwa góry: Denali{{r|change|restored}}.



[[Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej]] nie musiała podejmować żadnej decyzji w tej sprawie, gdyż do tej pory góra ta nie miała ustalonego polskiego egzonimu, i pod tym względem sytuacja się nie zmieniła<ref>[http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/protokol_ksng/protokol_ksng-89_posiedzenie.pdf Protokół 89. posiedzenia KSNG]</ref>.
[[Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej]] nie musiała podejmować żadnej decyzji w tej sprawie, gdyż do tej pory góra ta nie miała ustalonego polskiego egzonimu, i pod tym względem sytuacja się nie zmieniła<ref>[http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/protokol_ksng/protokol_ksng-89_posiedzenie.pdf Protokół 89. posiedzenia KSNG]</ref>.
Linia 33: Linia 32:
Po raz pierwszy szczyt został zdobyty 7 czerwca 1913 przez [[Hudson Stuck|Hudsona Stucka]], [[Harry Karstens|Harry’ego Karstensa]], [[Walter Harper|Waltera Harpera]] i [[Robert Tatum|Roberta Tatuma]]. Pierwszym [[Polacy|Polakiem]], który tego dokonał – 31 lipca 1970 – był [[Marek Głogoczowski]]{{r|taternik}}.
Po raz pierwszy szczyt został zdobyty 7 czerwca 1913 przez [[Hudson Stuck|Hudsona Stucka]], [[Harry Karstens|Harry’ego Karstensa]], [[Walter Harper|Waltera Harpera]] i [[Robert Tatum|Roberta Tatuma]]. Pierwszym [[Polacy|Polakiem]], który tego dokonał – 31 lipca 1970 – był [[Marek Głogoczowski]]{{r|taternik}}.


23-28 maja 1889 r. na szczyt weszli (południową ścianą, trudnym filarem Cassina) czterej uczestnicy wyprawy [[Polski Klub Górski|Polskiego Klubu Górskiego]]: [[Leszek Cichy]], [[Paweł Kubalski]], [[Leszek Wolański]] i [[Andrzej Niżyński]].<ref>b. aut.: ''Śmierć w Kaukazie, sukces na Alasce'', w: "[[Gościniec (czasopismo)|Gościniec]]" R. XXI, nr 10 (239), październik 1989, s. 27</ref>
23-28 maja 1889 r. na szczyt weszli (południową ścianą, trudnym filarem Cassina) czterej uczestnicy wyprawy [[Polski Klub Górski|Polskiego Klubu Górskiego]]: [[Leszek Cichy]], [[Paweł Kubalski]], [[Leszek Wolański]] i [[Andrzej Niżyński]]<ref>b. aut.: ''Śmierć w Kaukazie, sukces na Alasce'', w: "[[Gościniec (czasopismo)|Gościniec]]" R. XXI, nr 10 (239), październik 1989, s. 27</ref>.


== Niektóre taksony nazwane jego nazwiskiem ==
== Niektóre taksony nazwane jego nazwiskiem ==

Wersja z 14:28, 6 lis 2018

Ten artykuł dotyczy szczytu. Zobacz też: inne znaczenia.
Denali
Ilustracja
Wyróżniający się wysokością szczyt Denali
Państwo

 Stany Zjednoczone

Położenie

Okręg Denali

Pasmo

Alaska, Kordyliery

Wysokość

6190 m n.p.m.

Wybitność

6138 m

Pierwsze wejście

7 czerwca 1913
Hudson Stuck, Harry Karstens, Walter Harper, Robert Tatum

Położenie na mapie Ameryki Północnej
Mapa konturowa Ameryki Północnej, u góry po lewej znajduje się czarny trójkącik z opisem „Denali”
Położenie na mapie Alaski
Mapa konturowa Alaski, blisko centrum na prawo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Denali”
Ziemia63°04′10,20″N 151°00′26,64″W/63,069500 -151,007400
Multimedia w Wikimedia Commons

Denali (w latach 1896–2015 Mount McKinley[1][2]; 6190 m n.p.m.) – najwyższy szczyt Ameryki Północnej (co zapewnia mu miejsce w Koronie Ziemi), położony w górach Alaska, na terenie Parku Narodowego Denali w Stanach Zjednoczonych.

Góra ta zbudowana jest ze skał krystalicznych (głównie granitów i łupków krystalicznych). Jej masyw jest stale pokryty śniegiem i lodowcami, a największy z nich – o długości ok. 50 km – to lodowiec Muldrow. Względem otaczających go dolin występuje u jego stoków jedna z największych deniwelacji na świecie – ponad 5500 metrów (dla porównania Mount Everest ma około 3700 metrów wysokości względnej). Ciśnienie na szczycie odpowiada ciśnieniu na wysokości 6900 m n.p.m. na terenach bliżej równika. Na szczycie notuje się bardzo niską temperaturę powietrza (do -60 °C) oraz wiatr o prędkości dochodzącej do 160 km/h[3].

W 1952 wyznaczono wysokość góry na 6193 m n.p.m. Wynik ten został zrewidowany w 2015, dzięki użyciu technologii GPS. Najwyższy szczyt mierzy 6190 m n.p.m.[4][5]

Nazwa

Nazwa Mount McKinley została nadana w 1896 na cześć Williama McKinleya, który zdobył wówczas nominację Partii Republikańskiej na prezydenta Stanów Zjednoczonych (i objął ten urząd rok później). Już wcześniej jednak Atabaskowie (miejscowa ludność indiańska) nazywali ten szczyt Denali, co oznacza „wysoki”. W 1975 władze stanu Alaska przegłosowały przywrócenie dawnej nazwy i rozpoczęły się starania, by została ona zatwierdzona przez Gabinet Stanów Zjednoczonych. W opozycji stali przede wszystkim politycy ze stanu Ohio[6], z którego pochodził McKinley, opowiadający się za utrzymaniem dotychczasowej nazwy[7]. 28 sierpnia 2015, decyzją sekretarz Departamentu Zasobów Wewnętrznych Stanów Zjednoczonych (Sally Jewell), przywrócona została pierwotna nazwa góry: Denali[8][9].

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej nie musiała podejmować żadnej decyzji w tej sprawie, gdyż do tej pory góra ta nie miała ustalonego polskiego egzonimu, i pod tym względem sytuacja się nie zmieniła[10].

Zdobycia szczytu

Po raz pierwszy szczyt został zdobyty 7 czerwca 1913 przez Hudsona Stucka, Harry’ego Karstensa, Waltera Harpera i Roberta Tatuma. Pierwszym Polakiem, który tego dokonał – 31 lipca 1970 – był Marek Głogoczowski[11].

23-28 maja 1889 r. na szczyt weszli (południową ścianą, trudnym filarem Cassina) czterej uczestnicy wyprawy Polskiego Klubu Górskiego: Leszek Cichy, Paweł Kubalski, Leszek Wolański i Andrzej Niżyński[12].

Niektóre taksony nazwane jego nazwiskiem

Przypisy

  1. ↑ Mount McKinley's Alaska name Denali is restored by Obama. bbc.com, 2015-08-31. [dostęp 2015-08-31].
  2. ↑ Obama przywróci najwyższemu szczytowi Ameryki Płn. indiańską nazwę. Nie McKinley, lecz Denali. wyborcza.pl, 2015-08-31. [dostęp 2015-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  3. ↑ Live Science - Denali: Facts About North America's Tallest Mountain
  4. ↑ Mount McKinley z nową nazwą i wysokością
  5. ↑ [earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=86526 A New Identity for Denali]. [w:] Earth Observatory [on-line]. NASA, 2015-09-03. [dostęp 2015-09-07].
  6. ↑ Najwyższa góra Ameryki Północnej zmienia nazwę
  7. ↑ Artur Bartkiewicz: Barack Obama zmienia nazwę najwyższej góry w USA. rp.pl, 2015-08-30. [dostęp 2015-08-31].
  8. ↑ Sally Jewell: Order No. 3337. U.S. Department of the Interior, 2015-08-28. [dostęp 2015-09-05].
  9. ↑ Old Name Officially Returns to Nation’s Highest Peak. U.S. Geological Survey, 2015-09-01. [dostęp 2015-09-05].
  10. ↑ Protokół 89. posiedzenia KSNG
  11. ↑ Wyprawy w góry egzotyczne. „Taternik”. 1, s. 33, 1972. Józef Nyka (red.). Warszawa: RSW „Prasa” – Wydawnictwo „Prasa Młodzieżowa i Sportowa”. ISSN 0137-3155. [dostęp 2015-09-01]. 
  12. ↑ b. aut.: Śmierć w Kaukazie, sukces na Alasce, w: "Gościniec" R. XXI, nr 10 (239), październik 1989, s. 27
Korona Ziemi
Afryka
Ameryka Południowa
Ameryka Północna
Antarktyda
Australia i Oceania
Azja
Europa
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Denali&oldid=54962040”