Wikipedia

Zygmunt Bieszczanin

polski partyzant (AL), pułkownik

Zygmunt Bieszczanin ps. „Zyga”, „Adam”[1] (ur. 23 grudnia[2] 1923 w Radagoszczy, pow. Pińsk[3], zm. 11 września[4] 1998) – dowódca oddziału Armii Ludowej, dowódca kompanii w 1 Brygadzie AL Ziemi Krakowskiej, obrońca tzw. Republiki Pińczowskiej, autor kilku książek.

Zygmunt Bieszczanin
Zyga, Adam
Ilustracja
pułkownik pułkownik
Data urodzenia

23 grudnia 1923

Data śmierci

11 września 1998

Przebieg służby
Lata służby

1942–1953

Siły zbrojne

ZWZ-AK
Gwardia Ludowa
Armia Ludowa
Milicja Obywatelska

Jednostki

grupa krakowskich egzekutorów ZWZ/AK,
Chroberski oddział GL,
Oddział AL im. Bartosza Głowackiego,
1 Brygada AL Ziemi Krakowskiej

Stanowiska

egzekutor ZWZ/AK,
dowódca oddziału partyzanckiego GL,
dowódca kompanii partyzanckiej AL

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa:

Późniejsza praca

pisarz historyczny

Odznaczenia
Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Srebrny Krzyż Zasługi Krzyż Partyzancki Medal Zwycięstwa i Wolności 1945

Życiorys

edytuj

W styczniu 1940 r. został aresztowany przez Niemców i wywieziony do Hamburga, po trzech dniach uciekł i lecie tegoż roku przedostał się na stronę radziecką; po zajęciu Brzeżan przez Niemców aresztowany i wywieziony do obozu w Altengraben, potem na przymusowe roboty do Magdeburga, skąd uciekł w kwietniu 1942 r. i wrócił do kraju[3]. Działalność partyzancką rozpoczął w grupie bojowej Armii Krajowej w Krakowie, z którą brał udział w likwidacji agentów i nadgorliwych funkcjonariuszy policji niemieckiej. Po rozbiciu plutonu na skutek denuncjacji w 1943 opuścił Kraków z zamiarem wstąpienia do partyzantki. W lasach chroberskich spotkał oddział Gwardii Ludowej do którego wstąpił[5]. Przyczynił się również do tego, że reichsdeutsch Wilhelm Zelazko, dezerter z armii niemieckiej przyłączył się do polskiej partyzantki[6]. Pod Węchadłowem, w czasie potyczki z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych mającej miejsce z 7 na 8 grudnia 1943, został ranny. Po utworzeniu w 1944 oddziału Armii Ludowej o nazwie „Partyzancki Oddział Polowy AL im. B. Głowackiego, został jego dowódcą przybierając pseudonim „Adam”[7]. Po bitwie z ekspedycją niemiecką mającej miejsce 25 marca 1944 we wsi Sadkówka, Zygmunt Bieszczanin za umiejętne dowodzenie obroną został awansowany do stopnia kapitana[8].

Dowodzony przez niego oddział AL, kwaterujący razem z oddziałem Batalionów Chłopskich w lasach pod Skrobaczowem, 17 lipca 1944 został zaatakowany przez oddział Narodowych Sił Zbrojnych[9]. Pomimo dużej przewagi będącej po stronie NSZ oddział Bieszczanina wydostał się z okrążenia[10]. W walce zginęło 5 partyzantów, 4 z AL i BCh oraz 1 z NSZ[11].

Po utworzeniu 1 Brygady AL Ziemi Krakowskiej w stopniu kapitana został dowódcą 3 kompanii, biorąc udział w walkach z Niemcami na terenie tzw. Republiki Pińczowskiej[12].

W czasie bitwy pod Młodzawami toczonej w ostatnich dniach lipca 1944 przez oddziały Armii Ludowej i Armii Krajowej z Niemcami, Bieszczanin dowodził 3 kompanią brygady AL. Oddział niemiecki w sile około 240 ludzi przybył w rejon Młodzaw w celu pacyfikacji wsi Młodzawy Duże i Młodzawy Małe[13]. Po zakończeniu wojny, partyzantom biorącym udział w bitwie dzięki którym ocaleli mieszkańcy pacyfikowanych wsi zbudowano pomnik w Młodzawach usytuowany przy skrzyżowaniu dróg do Chrobrza i Kozubowa[14].

Po bitwie pod Baranowem Zygmunt Bieszczanin razem z brygadą przebił się przez linię frontu w okolicach wsi Kików i Szklanów i razem z żołnierzami z brygady wśród których byli między innymi: Franciszek Księżarczyk i Józef Saturn, przeszedł na przyczółek baranowsko-sandomierski. Po rozwiązaniu brygady w Baranowie Sandomierskim i zdaniu 18 sierpnia 1944 r. broni oraz amunicji dowódcy jednostki armii radzieckiej wyjechał do Rzeszowa gdzie był komendantem RKU[15][3]. Po wojnie pracował jako funkcjonariusz Milicji Obywatelskiej w Krakowie, do 1953, kiedy została przyznana mu specjalna emerytura i zasiłek przez utratę zdolności do pełnienia służby[2].

Wspomnienia Adama Bieszczanina dotyczące okresu II wojny światowej zostały zamieszczone w napisanych przez niego książkach: Skalbmierz sierpień 1944, Dni walki, Godziny Grozy oraz Linia śmierci i wydane przez Wydawnictwo MON.

Był działaczem ZBoWiD, w maju 1985 wszedł w skład Prezydium Zarządu Głównego ZBoWiD[16].

Rodzina

edytuj

Jego żoną była Halina Franciszka z domu Iwanowicz (ur. 24 października 1922, zm. 15 października 1996), miał z nią córkę Grażynę po mężu Starćević (ur. 25 marca 1949, zm. 31 stycznia 2015). Rodzina spoczywa na warszawskich Powązkach[17].

Upamiętnienie

edytuj

Na pomniku w Młodzawach umieszczono napis poświęcony Zygmuntowi Bieszczaninowi:

Ku pamięci płk dr Zygmunta Bieszczanina 1923-1998 kawalera orderu Virtuti Militari, dowódcy oddziału A.L. okręgu wiślickiego, uczestnika walk z niemieckim okupantem, współtwórcy powstania obrony i utrzymania republiki Pińczowskiej 24 VII-15 VIII 1944. Jego żołnierze.

Publikacje

edytuj

Swoje wspomnienia wydane przez Wydawnictwo MON Zygmunt Bieszczanin opublikował w książkach:

  • Skalbmierz sierpień 1944
  • Dni walki
  • Godziny Grozy
  • Linia śmierci

Odznaczenia

edytuj

i inne

Awanse

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Garas 1963 ↓, s. 412.
  2. ↑ a b Inwentarz archiwalny [online], inwentarz.ipn.gov.pl [dostęp 2018-03-15].
  3. ↑ a b c Notki biograficzne autorów, [w:] Dynamit. Z dziejów ruchu oporu w Polsce południowej, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1964, s. 237.
  4. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze [online], cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2018-04-05] (pol.).
  5. ↑ Ważniewski 1980 ↓, s. 28.
  6. ↑ Góra i Okęcki 1966 ↓, s. 46.
  7. ↑ Garas 1963 ↓, s. 295.
  8. ↑ Sokołowski 1994 ↓, s. 8.
  9. ↑ Piętka 2020 ↓, s. 149.
  10. ↑ Hillebrandt 1967 ↓, s. 370.
  11. ↑ Wojciech Muszyński: Najbardziej wyklęci z wyklętych. rp.pl, 2012-09-20. s. 1. [dostęp 2014-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-30)].
  12. ↑ Ważniewski 1975 ↓, s. 235.
  13. ↑ Dolata i Jurga 1977 ↓, s. 313.
  14. ↑ Przewodnik 1988 ↓, s. 320.
  15. ↑ Bieszczanin 1965 ↓, s. 103.
  16. ↑ Wierni tradycjom walki o wolność i demokrację - wierni Polsce Ludowej /w/ "Trybuna Robotnicza", nr 104, 6 maja 1985, s. 1-2
  17. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze [online], cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2018-04-05] (pol.).
  18. ↑ A. Mazur, "Order Krzyża Grunwaldu", str. 190
  19. ↑ M.P.1945.44.109 - prawo.pl [online], prawo.pl [dostęp 2018-02-05].
  20. ↑ Satora 1988 ↓, s. 125.
  21. ↑ M.P.1945.44.109 - prawo.pl [online], prawo.pl [dostęp 2018-03-15].

Bibliografia

edytuj
  • Kazimierz Satora: Emblematy, godło i symbole GL i AL. Warszawa: MON, 1988. ISBN 978-83-920789-4-4.
  • Władysław Ważniewski: Walki partyzanckie nad Nidą 1939-1945. Warszawa: MON, 1975.
  • Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
  • Józef Garas: Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942-1945. Warszawa: MON, 1963.
  • Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: MON, 1977.
  • Praca zbiorowa: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945. Warszawa: Sport i Turystyka, 1988.
  • Stefan Sokołowski: Dzielnica „Nida”. Koszalin: Feniks, 1994.
  • Zygmunt Bieszczanin: Dni walki. Warszawa: MON, 1965.
  • Zygmunt Bieszczanin: Godziny grozy. Warszawa: MON, 1967.
  • Zygmunt Bieszczanin: Linia śmierci. Warszawa: MON, 1969.
  • Zygmunt Bieszczanin: Skalbmierz sierpień 1944. Warszawa: MON, 1970.
  • Bogdan Hillebrandt: Partyzantka na Kielecczyźnie 1939-1945. Warszawa: MON, 1967.
  • Władysław Ważniewski: Partyzanci spod znaku Bartosza. Warszawa: Książka i Wiedza, 1980.
  • Bohdan Piętka: Kłamstwa o historii. Warszawa: 2020. ISBN 978-83-64407-70-3.
  • Władysław Góra, Stanisław Okęcki: Niemcy antyfaszyści w polskim ruchu oporu. Poznań: 1966.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zygmunt_Bieszczanin&oldid=75103493”