Wikipedia

Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica”

polskie przedsiębiorstwo

Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” SA – przedsiębiorstwo przemysłu spożywczego, zlokalizowane w Kruszwicy, w województwie kujawsko-pomorskim. Jest największym w Polsce i jednym z największych w Europie Środkowej przetwórcą nasion oleistych i producentem tłuszczów roślinnych. Specjalizuje się w produkcji olejów butelkowanych, margaryn oraz tłuszczów dla potrzeb spożywczych i przemysłowych, m.in. biopaliw. Jest częścią Grupy Bunge.

Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” SA
Państwo

 Polska

Siedziba

Kruszwica

Adres

ul. Niepodległości 42
88-150 Kruszwica

Data założenia

1952

Data likwidacji

2022

Forma prawna

spółka akcyjna

Prezes

Wojciech Jachimczyk

Przewodniczący rady nadzorczej

Tommy Jensen

Nr KRS

0000019414

Zatrudnienie

1000[1]

Giełda

GPW

ISIN

PLKRUSZ00016

Symbol akcji

KRUSZWICA (KSW)

Dane finansowe
Kapitał zakładowy

171.942.378,52 PLN w całości opłacony

Położenie na mapie Kruszwicy
Mapa konturowa Kruszwicy, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” SA”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” SA”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” SA”
Położenie na mapie powiatu inowrocławskiego
Mapa konturowa powiatu inowrocławskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” SA”
Położenie na mapie gminy Kruszwica
Mapa konturowa gminy Kruszwica, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” SA”
Ziemia52°40′41,8″N 18°18′55,7″E/52,678278 18,315472
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Charakterystyka

edytuj

ZT Kruszwica posiada trzy zakłady produkcyjne: w Kobylnikach koło Kruszwicy, Brzegu i Gdańsku oraz biuro w Warszawie[2]. Zakłady posiadają certyfikaty ISO 14001. W 2011 roku przychód przedsiębiorstwa sięgał 2,3 mld zł, a zysk ok. 30 mln zł.

Produkty znane są powszechnie na rynku krajowym oraz eksportowane są m.in. na Węgry, do Niemiec, Rumunii, Izraela, Bułgarii, Słowacji i Gruzji[3].

Produkty

edytuj

Głównymi markami grupy Kruszwica, przeznaczonymi dla klientów indywidualnych są oleje: „Kujawski z pierwszego tłoczenia”, „Omega 3”, „Bartek”, „Olek” oraz margaryny: „Palma”, „Smakowita”, „Optima”, „Słynne MR Roślinne”, „Finuu”, „Masmix” i inne. ZT Kruszwica jest wyłącznym dystrybutorem wszystkich produktów Grupy Bunge w Polsce.

Akcjonariat

edytuj

Większościowym udziałowcem (64% akcji) ZT Kruszwica jest Bunge Limited – globalny koncern rolno-spożywczy z siedzibą w Stanach Zjednoczonych, prowadzący działalność w ponad 40 krajach świata[4]. Udziały w pakiecie akcji mają także: Windstorm Trading & Investment Limited – 25%, Altus TFI SA – 5% i pozostali – 6%[5].

Zakład w Brzegu

edytuj

Protoplastą zakładu w Brzegu w województwie opolskim była cukrownia założona w 1936 roku. W 1950 wybudowano w tym miejscu nowe zakłady produkujące oleje spożywcze i margarynę[6]. W 2007 zakład znalazł się strukturach ZT „Kruszwica” i grupy Bunge. W zakładzie produkuje się Olej Kujawski oraz margaryny spożywcze[6]. Wytwarzana jest tu również lecytyna spożywcza oraz olej do produkcji biokomponentów. Zatrudnienie sięga 250 osób[6].

Historia

edytuj

Okres PRL

edytuj

W 1949 roku władze państwowe podjęły decyzję o budowie w Kruszwicy fabryki przemysłu tłuszczowego. Lokalizacja na Kujawach miała sprzyjać dostępowi do surowca – rzepaku, który można było uprawiać na okolicznych żyznych gruntach ornych. Inwestycję wpisano w plan sześcioletni i zrealizowano w latach 1952–1956[7].

Uruchomienie przedsiębiorstwa zwanego Kujawskimi Zakładami Przemysłu Tłuszczowego nastąpiło we wrześniu 1956. Zakład posiadał moc przerobową 45 tysięcy ton nasion oleistych w skali roku[7]. Początkowo jako surowca używano ziaren rzepaku, nasion olejowca gwinejskiego (do wyrobu oleju palmowego) oraz ziaren soi, sprowadzanych z Chin. W skład pierwotnej infrastruktury wchodziły: elewator o wysokości 42 m, zespół silosów, budynek tłoczni i ekstrakcji oraz bocznica kolejowa[7]. Całość wzniesiono na terenie przylegającym do cukrowni Kruszwica, skąd pozyskiwano parę technologiczną[7]. Pierwsze urządzenia technologiczne, m.in. prasy ślimakowe, łamacze i czteropalcówki sprowadzono z NRD, a maszyny do ekstrakcji ze Szwajcarii. Krajowy przemysł do Kruszwicy dostarczył urządzenia pomocnicze, transportery, płatkownice, prasy filtracyjne[8]. Początkowo wytwarzano tylko olej surowy.

W latach 1957–1963 zakład rozbudowywano i modernizowano według projektów warszawskiego biura „Cukroprojekt”. Powstały m.in. nowe silosy, rafineria, margarynownia, utwardzalnia[8], dział elektrolizerni do wytwarzania wodoru, dział tlenowni oraz budynki zaplecza technicznego oraz biurowiec ze świetlicą[7]. Wyposażenie uzupełniono o maszyny importowane m.in. z Wielkiej Brytanii (linia produkcyjna margarynowni) i RFN (urządzenia do rafinacji ciągłej)[8]. Do utwardzania tłuszczów używano wodoru, wytwarzanego na miejscu w procesie elektrolizy[7]. Na etapie planowania i wykonawstwa doszło do szeregu nieprawidłowości, m.in. nie zaprojektowano wentylacji w halach, w których latem temperatura dochodziła do 50 stopni, wykonano wadliwe zawory technologiczne przeznaczone na niższe ciśnienie itp.[8] Duże zapotrzebowanie zakładu na energię elektryczną powodowało wyłączenia energii elektrycznej dla mieszkańców Kruszwicy i okolic. Z powodu niedoborów rzepaku, którego miejscowa produkcja nie wystarczała – sprowadzano go do Kruszwicy m.in. z województwa poznańskiego, zielonogórskiego, koszalińskiego i wrocławskiego[8]. Wymagana ilość surowca – 100 tys. ton rzepaku wymagała rozbudowy sieci specjalistycznych magazynów na obszarze całego kraju oraz rozwiniętej infrastruktury transportowej. Tymczasem dostępna zdolność magazynowa wynosiła 46 tys. ton[8]. Z powodu złego przechowywania część ziarna ulegała zniszczeniu[8].

W latach 60. XX w. zakłady produkowały 30 tys. ton margaryny rocznie, którą rozprowadzano w handlu wewnętrznym własnym transportem. Były to produkowane w kostkach: „Mleczna” i „Palma”. Śrutę, będącą pozostałością po procesie produkcyjnym przekazywano do wykorzystania rolniczego jako komponent pasz dla zwierząt[7]. Zakład obok działalności produkcyjnej odgrywał pozytywną rolę na płaszczyźnie społecznej w Kruszwicy, finansując działalność kulturalną, sportową i edukacyjną. Jak wiele dużych przedsiębiorstw w okresie PRL, fabryka dysponowała własną gastronomią, organizowała wczasy dla pracowników oraz budowała mieszkania zakładowe[9].

W latach 70. XX w. rozpoczęto rozbudowę zakładów na oddzielnym terenie w Kobylnikach koło Kruszwicy. W 1971 roku powstała tu bateria 9 silosów na nasiona[a], kilka lat później – zakład produkcji opakowań masła roślinnego, a w latach 1975–1976 nowa olejarnia o przerobie 220 tys. ton nasion rocznie. W starej części zakładu w 1973 roku wzniesiono dział produkcji masła roślinnego oraz rozbudowano dział rafinerii, zwiększając jej zdolność produkcyjną o 70%[8], a w 1978 – remizę zakładowej straży pożarnej[b][7]. W drugiej połowie lat 70. cykl inwestycyjny zakładu przeciągał się z powodu charakterystycznych dla tego okresu: opóźnień w dostawach materiałów i urządzeń, ograniczonych mocy przerobowych przedsiębiorstw budowlanych, marnotrawstwa i brakoróbstwa. W 1977 roku na dokończenie prac brakowało 47 mln zł[10].

W 1980 roku zakłady w Kruszwicy skupiały połowę potencjału branży olejarskiej w kraju[7]. Zatrudnienie sięgało 2 tys. osób. Panująca wówczas tzw. gospodarka niedoboru zapewniała zbyt każdej ilości produktów. Z uwagi na deficyt masła na polskim rynku, hitem w handlu wewnętrznym było produkowane w Kruszwicy, pakowane w pudełka plastikowe masło roślinne[11]. W latach 80. XX w. rozbudowywano „nowy” zakład w Kobylnikach. W 1987 rozpoczęto budowę kolejnej baterii silosów, w 1988 oddano do użytku oczyszczalnię ścieków, w 1989 rozpoczęto budowę nowej rafinerii o zdolności przerobowej 75,8 tys. ton[12], w 1990 zainstalowano nową linię produkcyjną do wytwarzania margaryn oraz zmodernizowano bazę transportową[7]. Pod koniec lat 80. zakład uchodził za uciążliwy dla środowiska. Dużo ścieków trafiało do jeziora Gopło i rzeki Noteci, a wokół zakładu roznosił się nieprzyjemny zapach, następstwo procesów technologicznych.

Okres III RP

edytuj
 
Widok silosów ZT "Kruszwica" z DK62.

Po transformacji ustrojowej w 1989 roku, zakłady funkcjonowały w nowej rzeczywistości gospodarczej opartej na zasadach rynkowych. Rozpoczęto akcje reklamowe, promujące sztandarowe produkty[7]. W grudniu 1995 roku Minister Przekształceń Własnościowych podpisał akt przekształcenia państwowych Kujawskich Zakładów Przemysłu Tłuszczowego w spółkę akcyjną Skarbu Państwa o nazwie Zakłady Tłuszczowe Kruszwica[12]. Od 6 stycznia 1997 roku akcje spółki notowane były na warszawskiej GPW. W 1997 rozpoczęto proces prywatyzacji bezpośredniej przedsiębiorstwa. Inwestorem strategicznym został Cerol Holding, który za kwotę 33,9 mln dolarów kupił 46 proc. udziałów ZT Kruszwica, zobowiązując się m.in. do udostępnienia licencji i know-how[12].

Do końca lat 90. wygaszono produkcję w „starym” zakładzie[c], natomiast systematycznie rozbudowywano „nowy” zakład w Kobylnikach koło Kruszwicy[7]. Pod koniec lat 90. wybudowano własną kotłownię pary technologicznej na terenie nowego zakładu, rezygnując z kooperacji z cukrownią Kruszwica[7]. Począwszy od 2000 roku zakład znajdował się rokrocznie w rankingu największych polskich firm (Lista 500 Polityki), plasując się na miejscach 100-250[1].

W październiku 2002 Bunge Investments France, kontrolowana przed Bunge Limited kupiła od grupy Edison 55 proc. udziałów w Cerol i złożyła ofertę wykupu pozostałych akcji. W następstwie tych działań holenderska grupa Bunge – jeden z największych na świecie przetwórców nasion oleistych, działający w 30 krajach świata – stała się właścicielem zakładu, dysponując 64% kapitału ZT Kruszwica[12].

W kolejnych latach spółka konsekwentnie realizowała strategię konsolidacji branży olejarskiej w kraju, dzięki której umocniła się na pozycji lidera. W 2006 roku przejęła kontrolę właścicielską nad: Ewico Brzeg (dawna Kama Foods), ZPT Olvit w Gdańsku oraz Olvit-Pro Warszawa, w 2009 w Zakładach Przemysłu Tłuszczowego w Warszawie SA[12], a w 2012 w Zakładach Przemysłu Tłuszczowego „Elmilk” w Szczecinku (producenta m.in. Benevity i Palmy)[13]. W 2012 roku zakład ZPT w Warszawie[14], a w 2014 także w Szczecinku zamknięto, przenosząc produkcję do zakładu grupy Bunge w Karczewie[15]. Spółka promowała własne silne marki handlowe, m.in. oleje Kujawski i Bartek oraz margaryny Palma i Smakowita. Działalność poszerzono również o handel roślinami oleistymi oraz rafinowanymi olejami roślinnymi do zastosowań przemysłowych i biopaliw. Z uwagi na dobre wyniki finansowe, spółka corocznie wypłacała dywidendy akcjonariuszom. Udana prywatyzacja przyczyniła się do tego, że spółka jest obecnie liderem branży w kraju i jednym z największych graczy w Europie Środkowo-Wschodniej[12].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ W 1975 roku w wyniku zaniedbań podczas budowy zawalił się do połowy wysokości silos nr 9 z częścią górnej galerii zapełniony rzepakiem.
  2. ↑ Straż ugasiła m.in. groźny pożar w dziale rafinerii, który miał miejsce w listopadzie 1988 roku. Dział rafinerii znajdował się blisko zbiorników wodoru więc zagrożenie wybuchu było bardzo duże.
  3. ↑ Infrastrukturę sprzedano na rzecz kilku podmiotów (m.in. dyskontu Lidl). Do 2010 roku większość obiektów na tym terenie zostało rozebranych, natomiast pozostawiono biurowiec, w którym mieści się administracja spółki ZT Kruszwica SA

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Zakłady Tłuszczowe Kruszwica SA, Lista 500 Polityki [zarchiwizowane 2017-09-29].
  2. ↑ https://ztkruszwica.pl/pl/o-nas dostęp 2017-09-29.
  3. ↑ Olej z Kruszwicy.
  4. ↑ http://kruszwica.pl/pl/kruszwica/bunge-inwestor-strategiczny/bunge-na-swiecie dostęp 2017-09-29.
  5. ↑ https://ztkruszwica.pl/pl/relacje-inwestorskie/lad-korporacyjny/akcjonariusze dostęp 2017-09-29.
  6. ↑ a b c Bohdan Szafrański, Fabryka Roku 2016: ZT „Kruszwica” Zakład w Brzegu, Inżynieria i Utrzymanie Ruchu, 19 grudnia 2016 [zarchiwizowane 2017-06-11].
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m https://www.kruszwica.tk/news.php?readmore=455 dostęp 2017-10-03.
  8. ↑ a b c d e f g h Kamosiński Sławomir, Przemiany w technice i technologii produkcji, [w:] Sławomir Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 75–179, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790.
  9. ↑ Kamosiński Sławomir, Pracownicy przemysłu, [w:] Sławomir Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 259–307, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790.
  10. ↑ Kamosiński Sławomir, Efektywność ekonomiczna przedsiębiorstw, [w:] Sławomir Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 316–334, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790.
  11. ↑ Kamosiński Sławomir, Jakość produkcji, [w:] Sławomir Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 180–234, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790.
  12. ↑ a b c d e f Przejęcie bez poślizgu [online], Parkiet, 14 grudnia 2009 [dostęp 2023-09-12].
  13. ↑ http://www.pomorska.pl/strefa-biznesu/pieniadze/a/zaklady-tluszczowe-kruszwica-chca-kupic-zaklad-ktory-produkuje-benevite-i-palme,10223720/ dostęp 2017-10-04.
  14. ↑ http://www.targowek.info/2012/08/znikaja-silosy-na-radzyminskiej/ dostęp 2017-10-04.
  15. ↑ http://www.portalspozywczy.pl/zboza/wiadomosci/bunge-zamknie-zaklad-elmilk-w-szczecinku,99476.html dostęp 2017-10-04.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zakłady_Tłuszczowe_„Kruszwica”&oldid=75067160”