Ulica Wincentego Janasa w Katowicach
Ulica Wincentego Janasa w Katowicach – ulica w Katowicach, położona w północno-zachodniej części miasta, w granicach dzielnicy Załęże. Rozpoczyna swój bieg od skrzyżowania z ulicą F. Anioła i ulicą Gliwicką. Biegnie około 260 metrów do skrzyżowania z ulicą P. Pośpiecha.
| Załęże | |||||||||||||||||||
 Ulica W. Janasa we wrześniu 2024 roku | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
266,5 m | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Katowic  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||||
 50°15′50,5″N 18°59′50,8″E/50,264017 18,997442
| |||||||||||||||||||
Charakterystyka
edytuj
Ulica W. Janasa to droga gminna nr 100216S klasy drogi dojazdowej. Jezdnia ulicy o szerokości 7,1 m posiada nawierzchnię bitumiczną[1], a długość ulicy wynosi 266,5 m[2]. Jest w administracji Miejskiego Zarządu Ulic i Mostów w Katowicach[3], w systemie TERYT widnieje pod numerem 07142[4], a kod pocztowy dla adresów wzdłuż ulicy to 40-855[5]. Drogą nie kursują pojazdy Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM) – najbliższy przystanek autobusowo-tramwajowy znajduje się przy ulicy Gliwickiej na wysokości ulicy Gminnej (przystanek Załęże Janasa)[6].
Ulica W. Janasa zabudowana jest osiedlem familoków stanowiącym jednolity zespół urbanistyczny, z częściowo zachowanymi komórkami gospodarczymi[7]. Na zachód od niego położone jest osiedle Jansa-Ondraszka, z czego trzy bloki są położne przy ulicy W. Jansa – pod nr. 3a, 7a i 15a[8].
W połowie listopada 2024 roku w systemie REGON zarejestrowanych było prawie 170 podmiotów gospodarczych z siedzibą przy ulicy W. Janasa, w tym m.in.: Oddział Eksploatacji Budynków nr 6 Komunalnego Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej w Katowicach (ul. W. Janasa 6), Stowarzyszenie Matuzalem (ul. W. Janasa 15a), Stowarzyszenie Wykonawców Budowlanych (ul. W. Jansa 4), przedsiębiorstwa handlowo-usługowe, firmy ubezpieczeniowe i remontowe, wspólnoty mieszkaniowe i inne[9]. Wierni rzymskokatoliccy mieszkający przy ulicy W. Janasa przynależą do parafii św. Józefa[10].
Patronem ulicy jest nauczyciel i działacz narodowy Wincenty Janas[11].
Historia
edytuj
Ulica W. Janasa została wytyczona w latach 90. XIX wieku[12] w związku z rozwojem i wzrostem liczby pracowników kopalni węgla kamiennego „Kleofas” (ówcześnie pod nazwą „Cleophas”), kiedy to pomiędzy główną drogą wiejską Załęża (późniejszą ulicą Gliwicką) a torami kolejowymi, a w mniejszym stopniu po jej północnej stronie, powstawały nowe grupy zabudowy[13]. Budowano ją m.in. wzdłuż nowo wytyczonych uliczek, które przebiegiem nawiązywały do dawnych podziałów gruntów – wśród nich była to ulica W. Janasa[14]. W 1902 roku ulica była już ona zabudowana[15], a od początku XX wieku działały tutaj warsztaty bednarskie Pawła Buchmanna i Franciszka Heinelta[12].
Przed 1900 rokiem ulicy nadano nazwę Kaiser Wilhelmstrasse, a później Freiheitsstrasse. Druga z tych nazw obowiązywała także w okresie niemieckiej okupacji Polski w latach 1939–1945[16].
W dwudziestoleciu międzywojennym, od 1920 roku obowiązywała nazwa ulica Wolności, a następnie od 1925 roku ulica Wincentego Janasa[16]. Po I wojnie światowej funkcjonały tutaj m.in.: zakład krawiecki, piekarnia, zakład dekarski, skład towarów kolonialnych i sklepy z towarami spożywczymi. Ulicę zamieszkiwały wówczas przeważnie rodziny kolejarzy i funkcjonariuszy policji. Mieszkał tu także Paweł Chrószcz[12].
W latach 70. i 80. XX wieku w sąsiedztwie ulicy powstało osiedle mieszkaniowe Janasa-Ondraszka, składające się z pięciu wysokich bloków mieszkalnych[17]. W 2008 roku w rejonie ulicy W. Janasa przebudowano kanalizację ogólnospławną[18].
Obiekty zabytkowe i historyczne
edytuj
- Familok (ul. W. Janasa 1), wzniesiony na początku XX wieku w stylu historyzmu[19],
- Dwa familoki mieszkalne (ul. W. Janasa 2 i 4), wybudowane pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu[19],
- Zespół familoków mieszkalnych (ul. W. Janasa 3, 5, 7, 9, 11, 13 i 15), wybudowanych w 1896 roku w stylu historyzmu[19],
- Kamienica mieszkalna-familok (ul. W. Janasa 6), wzniesiona pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu[19],
- Familok (ul. W. Janasa 8/10), wybudowany w drugiej połowie XIX wieku w stylu historyzmu ceglanego[19],
- Familok (ul. W. Janasa 12), wzniesiony pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu ceglanego[19],
- Familok (ul. W. Janasa 14/16), wybudowany pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu ceglanego[19],
- Familok (ul. W. Janasa 17/19), wzniesiony pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu ceglanego[19],
- Familok (ul. W. Janasa 18), wybudowany pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu ceglanego[19].
Przypisy
edytuj- ↑ Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach: Geoportal Województwa Śląskiego – ORSIP. geoportal.orsip.pl. [dostęp 2024-11-17]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2024-11-17]. (pol.).
- ↑ Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Katowicach: MZUiM w liczbach. www.mzum.katowice.pl. [dostęp 2024-11-17]. (pol.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2024-11-17]. (pol.).
- ↑ Poczta Polska: Wyszukiwarka kodów pocztowych (Pocztowych Numerów Adresowych). kody.poczta-polska.pl. [dostęp 2024-11-17]. (pol.).
- ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia: Mapa połączeń publicznego transportu zbiorowego ZTM. noweinfogzm.metropoliagzm.pl, 2023-06-09. [dostęp 2024-11-17]. (pol.).
- ↑ Kasprzyk 1994 ↓, s. 155.
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2024-11-17]. (pol.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2024-11-17]. (pol.).
- ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 65.
- ↑ Rzewiczok 2013 ↓, s. 128.
- ↑ a b c Steuer 2024 ↓, J.
- ↑ Kasprzyk 1994 ↓, s. 49.
- ↑ Kasprzyk 1994 ↓, s. 50.
- ↑ Pierończyk, Różycka i Gąsior 2016 ↓, s. 8.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 697.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 674.
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Przebudowa kanalizacji w dzielnicy Załęże w rejonie ul. Gliwickiej - kanalizacja ogólnospławna w ul. Gliwickiej, Marcina, Anioła, Szewczenki, Janasa. bip.katowice.eu. [dostęp 2024-11-17]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Studium… 2012 ↓, Załącznik I.9 23/36.
Bibliografia
edytuj- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, ISBN 978-83-87727-29-1 (pol.).
- Grzegorz Grzegorek, Piotr Tabaczyński, Parafie i kościoły Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2014, ISBN 978-83-63780-06-7 (pol.).
- Maria Kasprzyk, Studium historyczno-urbanistyczne Katowic w granicach administracyjnych. Załęże. Tom I Tekst, Opublikowano w: Miejski System Zarządzania – Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki, Kraków: Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” Sp. z o.o. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, 1994 (pol.).
- Ginter Pierończyk, Aleksandra Różycka, Jan Gąsior, Historia Załęża cegłą pisana [online], 2016 (pol.).
- Urszula Rzewiczok (red.), Patronowie katowickich ulic i placów, wyd. drugie, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2013, ISBN 978-83-87727-38-3 (pol.).
- Antoni Steuer, Leksykon załęski, Muzeum Historii Katowic, 2024 [dostęp 2024-11-17] (pol.).
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja. Część 1. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, Załącznik nr 1 do uchwały nr XXI/483/12 Rady Miasta Katowice z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice” – II edycja, Miasto Katowice, 2012 (pol.).