Wikipedia

Ulica 6 Sierpnia w Łodzi

ulica w Łodzi

Ulica 6 Sierpnia – ulica w zachodniej części Śródmieścia (obszar SIM – Centrum) i we wschodniej części Polesia (obszar SIM – Stare Polesie) w Łodzi, o długości około 2 km. Rozpoczyna się od skrzyżowania z ul. Piotrkowską i biegnie niemal równoleżnikowo do skrzyżowania z ul. gen. Lucjana Żeligowskiego, a dalej w kierunku południowo-zachodnim do skrzyżowania z al. Włókniarzy. Jej przedłużeniem na wschód, po drugiej stronie ul. Piotrkowskiej, jest ul. gen. Romualda Traugutta[2]. Nazwa ulicy upamiętnia datę wymarszu Pierwszej Kompanii Kadrowej w 1914 roku.

ulica 6 Sierpnia
Centrum, Stare Polesie
Ilustracja
Początek ulicy 6 Sierpnia –
widok ze skrzyżowania z ul. Piotrkowską (październik 2015)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Łódź

Długość

~2 km (w tym: ~0,3 km w strefie turystyczno-historycznej)

Przebieg
0 m ↑ul. gen. Romualda Traugutta
←ul. Piotrkowska→
177 m al. Tadeusza Kościuszki
(bez możliwości skrętu w lewo i przejazdu na wprost w obu kierunkach)
światła 277 m ul. Wólczańska
światła 468 m ul. Gdańska
578 m ul. Mała
światła 678 m ul. Stefana Żeromskiego
799 m ul. Lipowa
916 m ul. kpt. Stefana Pogonowskiego
1049 m ul. 28 Pułku Strzelców Kaniowskich
światła 1199 m ul. gen. Lucjana Żeligowskiego, pl. gen. Józefa Hallera
1968 m al. Włókniarzy
(do 6 lipca 2023 DK 91)[1]
Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica 6 Sierpnia”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica 6 Sierpnia”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica 6 Sierpnia”
Ziemia51°46′07,4″N 19°27′22,8″E/51,768713 19,456326
Multimedia w Wikimedia Commons
Początkowy odcinek ulicy 6 Sierpnia (widoczna strona nieparzysta) przed przekształceniem go w podwórzec miejski (wrzesień 2007)
Początkowy odcinek ulicy 6 Sierpnia – podwórzec miejski (sierpień 2018)

Ulica jest podzielona na dwa odcinki przez przecinającą ją dwujezdniową al. Tadeusza Kościuszki – nie są możliwe ani przejazd na wprost, ani skręt w lewo (barierę stanowi wydzielone torowisko tramwajowe), po południowej stronie skrzyżowania pozostawiono jedynie możliwość przejścia pieszym[2][3]. Początkowa, niespełna trzystumetrowa część ulicy, do skrzyżowania z ul. Wólczańską, leży w Centrum i w historyczno-turystycznej strefie miasta, pozostała część – na Starym Polesiu. Pierwszy odcinek ulicy – między ul. Piotrkowską a al. Tadeusza Kościuszki – jest objęty strefą uspokojonego ruchu, od końca czerwca 2014 roku stanowi podwórzec miejski (niderl. woonerf) i od 1 stycznia 2015 roku ma status drogi wewnętrznej[a]. Pozostała część – od al. Tadeusza Kościuszki do końca – ma status drogi powiatowej (nr 1126E)[4][5][6].

Od 5 sierpnia 2022 roku ruch dwukierunkowy obowiązuje niemal na całej długości ulicy, jedynie na odcinku między ul. Piotrkowską a al. Tadeusza Kościuszki ruch jest jednokierunkowy w kierunku wschodnim, czyli odwrotnym do kierunku numeracji posesji[7].

Początkowa część ulicy (posesje pod numerami nieparzystymi 1–9 i parzystymi 2–20) należy do rzymskokatolickiej parafii Podwyższenia Świętego Krzyża, dalsza część po stronie parzystej (posesje pod numerami 22–98) – do rzymskokatolickiej parafii Matki Boskiej Zwycięskiej, a po stronie nieparzystej (posesje pod numerami 13–71) – do rzymskokatolickiej parafii św. Mateusza Apostoła[8].

Historia

edytuj

Historia

edytuj

Do roku 1918

edytuj

Początkowy odcinek ulicy – od ul. Piotrkowskiej prawdopodobnie do ul. Wólczańskiej – został wytyczony w połowie lat 20. XIX w. – w okresie urządzania osady lniano-bawełnianej Łódka[9][10][11]. Używana wobec niego nazwa – ulica Krótka – nie była oficjalną nazwą urzędową i odnosiła się także do przecznicy po drugiej stronie ul. Piotrkowskiej, czyli obecnej ul. Romualda Traugutta[9][12]. Dopiero w roku 1863 rada miejska uporządkowała nazewnictwo ulic, nadając stałe, urzędowe nazwy tym, które dotychczas ich nie miały. Radni przyjęli wtedy zasadę, że przecznice ulicy Piotrkowskiej otrzymają po obu jej stronach oddzielne nazwy, tak więc odcinkowi ul. Krótkiej odchodzącemu od ul. Piotrkowskiej w kierunku zachodnim nadano urzędową nazwę ulicy Benedykta[b], zaś dla odcinka odchodzącego w kierunku wschodnim usankcjonowano oficjalnie dotychczasową nazwę[12]. Dariusz Kędzierski, łódzki publicysta i filmowiec, wspomina o sporze wokół przyjętego wówczas[c] patrona ulicy – czy nazwa miała upamiętniać Benedykta z Nursji, czy może Benedykta Tykla, współtwórcę Łodzi przemysłowej – uważając drugą wersję za mało prawdopodobną[11].

Ulica była stopniowo przedłużana i w latach 70. XIX w. kończyła się w rejonie Wiązowego Rynku (późn. Zielony Rynek, ob. pl. Norberta Barlickiego), przed projektowaną ulicą Pańską (ob. ul. Stefana Żeromskiego). W 1870 roku powstały dwie narożne kamienice przy skrzyżowaniu z ul. Piotrkowską (pod numerem 1/3 i przy ul. Piotrkowskiej 63). Zostały one wzniesione przez Karola Kretschmera – właściciela działającej tam od 1857 roku ręcznej tkalni chustek wełnianych, jednego z najstarszych łódzkich zakładów. Należała do niego większość parceli po północnej stronie ulicy[13][14]. W tym samym roku powstał narożny budynek pod numerem 2 i przy ul. Piotrkowskiej 65, w którym Szaja Rosenblatt uruchomił trzy lata później przędzalnię wełny[15].

W roku 1880 przy ul. Benedykta 15 został wzniesiony budynek przędzalni wełny Henryka Federa i Jakuba Vivego. Zakład funkcjonował do początku lat 20. XX w. i zakończył działalność wskutek upadłości[16].

Postępująca rozbudowa dzielnicy określanej mianem Wiązowej spowodowała około roku 1880 dalsze przedłużenie ul. Benedykta w kierunku zachodnim, a za projektowaną wtedy ulicą Leszno vel Leśną (ob. ul. gen. Lucjana Żeligowskiego) – w kierunku południowo-zachodnim, do linii lasu miejskiego przebiegającej między dzisiejszymi posesjami pod numerami 102 i 104[17]. Charakterystyczny dla dzielnicy Wiązowej był ukośny przebieg granic parcel i linii zabudowy – wzdłuż osi NE – SW, a więc niezgodny z prostokątną siatką ulic stanowiącą podstawowy element planu dzielnicy, natomiast zgodny z dawnym układem pól rolniczego miasteczka. Wyraźne załamanie przebiegu ulicy Benedykta (jak i kilku innych) z prawie równoleżnikowego do południowo-zachodniego za ul. Leszno vel Leśną wynikało z poprowadzenia tej i sąsiednich ulic śladem dawnych miedz i zagonów[18]. Na przełomie lat 80. i 90. XIX w., z powodu ciasnej zabudowy i kłopotów z dostarczeniem wody, Karol Kretschmer przeniósł tkalnię chustek na działkę przy Szosie Milscha (ob. ul. Mikołaja Kopernika 62), a na zwolnionej działce pod numerem 5 rozpoczął budowę eklektycznej kamienicy, która w 1896 roku stała się jego rezydencją[19].

24 września 1889 roku doszczętnie spłonęła parowa przędzalnia wełny Edwarda Szolza vel Scholtza[d] pod numerem 72 (w końcu XIX w. nr 72 i 74, dawny nr hip. 795ii i 795kk), istniejąca od 1881 roku i zatrudniająca ponad 50 robotników. Pożar powstał w pomieszczeniu szarpacza (tzw. wilka) i w ciągu około godziny pochłonął całą fabrykę. Straty oszacowano na ponad 50 000 rubli[22]. Właściciel uzyskał pozwolenie na odbudowę przędzalni jeszcze przed końcem roku[23].

Wczesną jesienią 1889 roku na odcinku ulicy Benedykta między ul. Wólczańską a ul. Długą (ob. ul. Gdańska) rozpoczęto układanie podziemnego gazociągu[24], a rok później ta część ulicy została oświetlona latarniami gazowymi[25].

W roku 1895 przy ul. Benedykta 1 Zygmunt Bartkiewicz założył pierwszy w Łodzi Salon Artystyczny, w którym prezentowane były wystawy malarstwa nie tylko dojrzałych i uznanych artystów (m.in. Chełmońskiego, Fałata, Juliusza Kossaka, Podkowińskiego i Siemiradzkiego), ale i adeptów tej dziedziny sztuki (m.in. Hirszenberga i Pilichowskiego). Pierwsza wystawa dzieł sztuki czystej stosowanej została otwarta 3 grudnia[26]. Wielkim osiągnięciem placówki stała się wystawa malarstwa ze zbiorów prywatnych zorganizowana w roku 1898 na cele charytatywne – jej katalog obejmował dzieła 94 artystów (220 obrazów, 24 rzeźby i brązy oraz rysunki architektoniczne 6 architektów). Salon istniał tam do początków roku 1899 – do przeniesienia na ul. Zawadzką (ob. ul. dr. Adama Próchnika) 3[13][26].

W tym czasie, na przełomie XIX i XX w., rosyjski Bank Państwa zakupił od małżonków Szai i Rozalii (Rywki) Rosenblattów za kwotę 242 500 rubli narożną działkę przy ul. Benedykta 6 i ul. Spacerowej vel Promenadzie (ob. al. Tadeusza Kościuszki) 14 z przeznaczeniem na wybudowanie na niej swojej siedziby. W wyniku ogłoszonego w 1901 roku konkursu został wybrany projekt autorstwa Dawida Landego. Gmach banku wzniesiono w latach 1905–1908[27][28].

Podjęta w 1900 roku budowa linii Kolei Warszawsko-Kaliskiej przesądziła o ostatecznej długości ulicy Benedykta. Zatwierdzony końcowy projekt przebiegu linii przysuwał ją jak najbliżej miasta – przewidywał poprowadzenie jej wzdłuż wschodniej granicy lasu miejskiego i potrzebę budowy czterech wiaduktów kolejowych: nad Szosą Konstantynowską (ob. ul. Konstantynowska) oraz nad ulicami Benedykta, Andrzeja (ob. ul. Andrzeja Struga) i Karolewską. Względy oszczędnościowe wymusiły jednak rezygnację z budowy wiaduktów nad ulicami Benedykta i Andrzeja, a wybudowana linia kolejowa stała się dla obu ulic ostateczną barierą ograniczającą ich długość[29].

Przed I wojną światową ulica Benedykta była drogą gruntową. W latach 1915–1916 wybrukowano odcinek od Promenade (ob. al. Tadeusza Kościuszki) do Spinnlinie (ob. ul. Wólczańska), a w latach 1916–1917 – odcinek od Leschnostraße (ob. ul. gen. Lucjana Żeligowskiego) w kierunku dworca Łódź Kaliska[e]. W latach 1915–1918 okupujący Łódź Niemcy wprowadzili nazewnictwo niemieckojęzyczne – ulica Benedykta stała się Benediktstraße[30]. Gmach dawnego rosyjskiego Banku Państwa zajęła okupacyjna administracja niemiecka[31]. Po wyparciu wojsk niemieckich z Łodzi wojskowe Dowództwo Miasta, którego komendantem był kpt. Alfred Biłyk, zajęło gmach przy ul. Benedykta 6[32].

Lata 1918–1945

edytuj

Po zakończeniu wojny ulicy nadano w 1918 roku ponownie polskojęzyczną nazwę św. Benedykta, jednak obowiązywała ona zaledwie przez rok[30]. Na uroczystym posiedzeniu rady miejskiej, zwołanym w auli gmachu przy ul. Średniej (ob. ul. Pomorska) 16[f] na dzień 6 sierpnia 1919 roku z okazji 5. rocznicy wymarszu z krakowskich Oleandrów Pierwszej Kompanii Kadrowej, radni przyjęli przez aklamację rezolucję zapowiadającą nadanie dotychczasowej ul. św. Benedykta nazwy 6 Sierpnia[33][34], upamiętniającej datę wymarszu[9]. Zmiany dokonano prawdopodobnie w połowie listopada 1919 roku – w protokole obrad rady miejskiej z 4 listopada ulica figurowała jeszcze pod nazwą ul. Benedykta (bez członu „św.”)[35], zaś w wydaniu „Dziennika Zarządu m. Łodzi” z 25 listopada – już pod nową nazwą[36].

W roku 1923 upadłą przędzalnię wełny Federa i Vivego przy ul. 6 Sierpnia 15 zakupili właściciele pobliskiej Fabryki Mydeł Toaletowych i Kosmetyków – Hugo Güttel i Józef Wójtowicz. Trzy lata później firma zmieniła nazwę na Wytwórnię Mydeł Toaletowych i Wody Kolońskiej „Józef Wójtowicz, Hugo Güttel i S-ka”, a w 1929 roku – na Fabrykę Mydła i Kosmetyków Hugo Güttel „Pixin”[16].

9 kwietnia 1924 roku we wczesnych godzinach porannych w kotłowni przędzalni Stefana Angersteina pod numerem 17 wybuchł pożar, który szybko rozprzestrzenił się, obejmując cały trzypiętrowy gmach fabryczny. Z ogniem walczyły wszystkie łódzkie oddziały Straży Ogniowej Ochotniczej – łącznie 14 jednostek. Akcją dowodził wicekomendant SOO w Łodzi – Karol Scheibler. Pożar został ugaszony wczesnym popołudniem, lecz fabryka spłonęła całkowicie wraz z wyposażeniem, towarem i surowcami, co pozbawiło pracy 300 robotników[37]. Podczas akcji gaśniczej runął wraz z maszynami przepalony strop II piętra, odcinając drogę ucieczki trzem strażakom, którzy wskutek tego zginęli w płomieniach[g][39]. Po nabożeństwie żałobnym, odprawionym 12 kwietnia 1924 roku w katedrze św. Stanisława Kostki przez ordynariusza łódzkiego bpa Wincentego Tymienieckiego, zostali oni pochowani w bratniej mogile w części katolickiej Starego Cmentarza przy ul. Ogrodowej 39[40][41]. Niedługo potem mogiłę zwieńczył pomnik nagrobny w postaci trzech strzaskanych kolumn, wzniesiony ze składek łódzkiego społeczeństwa[42][43].

Na początku lat 20. XX w. miasto przekazało dla potrzeb wojska rozległy teren rozciągający się wzdłuż ul. 6 Sierpnia po jej północnej stronie, między ul. Leszno (ob. ul. gen. Lucjana Żeligowskiego) a ul. Towarową (ob. al. Włókniarzy), należący w II połowie XIX w. do Fryderyka Sellina, zwany Zelinówką (vel Selinówką). W 1925 roku oddano do użytku pod numerem 71 pełnowymiarowy stadion piłkarski, który rok później objął we władanie nowo powstały Wojskowy Klub Sportowy (po II wojnie światowej WKS „Orzeł” Łódź)[44].

W 1927 roku w ulicy ułożono torowisko tramwajowe na odcinku między ul. Piotrkowską a al. Tadeusza Kościuszki. Pierwsze tramwaje – linii „17” kursującej z pl. Fryderyka Sellina (od 1930 i ob. pl. gen. Józefa Hallera) w kierunku pl. Władysława Reymonta i w kierunku powrotnym – przejechały nim 26 października. Torowisko było eksploatowane niemal bez przerwy przez 23 lata, a w różnych okresach kursowały nim łącznie cztery linie („6”, „7”, „14” i „17”)[45][46][47][48][49]. W tym samym roku gmach dawnego rosyjskiego Banku Państwa stał się własnością Banku Polskiego S.A.[31]

W latach 1926–1933 rozbudowywano wojskowe obiekty sportowe przy ul. 6 Sierpnia 71 (wówczas wszystkie miały przypisany adres pl. Fryderyka Sellina, od 1930 i ob. pl. gen. Józefa Hallera). W miejscu pierwszego boiska powstał stadion z bieżnią lekkoatletyczną, bliżej ul. Towarowej – drugi stadion piłkarski, strzelnica olimpijska, cztery korty tenisowe i boiska do gier zespołowych[44].

W czasie II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne wprowadziły w 1940 roku niemieckojęzyczne nazewnictwo ulic – nazwę ul. 6 Sierpnia zmieniono na Bismarckstraße, ku czci Ottona von Bismarcka – pierwszego kanclerza Rzeszy[30][50][51]. Jeszcze w tym samym roku, po nadaniu Łodzi nazwy Litzmannstadt, ulica została przemianowana[h] na Straße der 8. Armee – dla upamiętnienia niemieckiej 8 Armii, która wczesną jesienią 1939 roku odniosła zwycięstwo w bitwie nad Bzurą. Ta nazwa obowiązywała do końca wojny[30][52].

Lata 1945–1989

edytuj

[...] Niektórzy mieszkańcy Śródmieścia opowiadają o tzw. Złotym Rogu, u zbiegu ul. 22 Lipca (dziś 6 Sierpnia) i Wólczańskiej. Nie pamiętają, skąd wzięła się nazwa, ale wspominają regularne bitwy chuliganów o to miejsce. Naprzeciw siebie stawało nawet po dwudziestu mężczyzn i tłukło się do upadłego. [...]

Fragment artykułu Bitwa o Złoty Róg[53]

Po zakończeniu działań wojennych przywrócona została przedwojenna nazwa ulicy. Od 17 października 1945 roku – dnia faktycznego przyłączenia miasta Rudy Pabianickiej do Łodzi[54] – do 13 listopada 1946 roku istniały w Łodzi dwie ulice 6 Sierpnia (14 listopada ulicę w Rudzie Pabianickiej w ramach porządkowania nazewnictwa przemianowano na ulicę Kuźnicką)[55]. Uchwałą nr 76 Miejskiej Rady Narodowej w Łodzi z 21 lipca 1949 roku, zatwierdzoną 7 września 1949 przez Radę Państwa, została dokonana kolejna zmiana nazwy – ulica 6 Sierpnia stała się ulicą 22 Lipca (dla upamiętnienia daty ogłoszenia Manifestu PKWN[56]), o czym poinformował Starosta Grodzki Śródmiejsko-Łódzki w obwieszczeniu z 2 grudnia 1949[57]. Kilka miesięcy wcześniej ulica znalazła się wśród tych miejsc, w których prezydent Łodzi zakazał wykonywania ulicznych zdjęć fotograficznych (w związku z zakazem wszelkiego tamowania ruchu na chodnikach)[58].

 
Ul. 6 Sierpnia 100 – d. dom rezydencjonalny Josela vel Józefa Rosenblatta z końca XIX w., ob. biura zakładów Polifarb-Łódź Sp. z o.o. (maj 2007)

Do początku lat 50. XX w. większość zakładów przemysłowych przy ul. 6 Sierpnia / 22 Lipca została upaństwowiona. Wśród nich: Fabrykę Przetworów Chemicznych „Sterolin” F. Seidla i Alfreda Gibałki vel Gieblera pod numerem 100 przejęło w 1948 roku (jako Zakład nr 6 w Łodzi[59]) Zjednoczenie Przemysłu Farb i Lakierów w Gliwicach[60], Fabrykę Maszyn „Edelman i Ryżyk”[i] pod numerem 70 – w 1949 roku Centralne Biuro Techniczne Przemysłu Maszyn Włókienniczych – Przedsiębiorstwo Państwowe Wyodrębnione w Łodzi[61], Fabrykę Mydła i Wyrobów Kosmetycznych Hugo Güttel „Pixin” pod numerem 15/17 – w 1949 roku Łódzkie Zakłady Przetwórczo-Tłuszczowe – Przedsiębiorstwo Państwowe[62], Stolarnię Mechaniczną i Fabrykę Mebli „Otto Konrad” pod numerem 88 – w 1949 roku Warszawsko-Łódzkie Zakłady Przemysłu Drzewnego – Przedsiębiorstwo Państwowe Wyodrębnione w Warszawie[63], farbiarnię mechaniczną „Bechtold i Seiler” pod numerem 65 – w 1950 roku Farbiarnie Dziewiarskie im. Marii Curie-Skłodowskiej – Przedsiębiorstwo Państwowe Wyodrębnione w Łodzi[64]. W 1951 roku państwowe Łódzkie Zakłady Przetwórczo-Tłuszczowe zmieniły nazwę na Fabrykę Kosmetyków „Ewa”, a na początku lat 70. – na Fabrykę Kosmetyków „Pollena-Ewa”[16].

Decyzja reprywatyzacyjna przyznająca w 1945 roku Albertowi Bukietowi i Janinie Bukiet prawo własności nad istniejącą pod numerem 58 (od 1883 roku) Fabryką Towarów Wełnianych i Bawełnianych „Bracia Bukiet” spotkała się z ostrym sprzeciwem załogi. Zatrudnieni w fabryce robotnicy przeprowadzili latem tegoż roku półtoragodzinny strajk protestacyjny, domagając się usunięcia obojga spadkobierców – wówczas pracowników umysłowych – z terenu fabryki oraz pozbawienia ich prawa do spadku. Władze ówczesnych związków zawodowych w fabryce zmusiły oboje do opuszczenia zakładu i nie uznały ich prawa własności, przyjmując w tej sprawie rezolucję[j]. O wypadkach tych informował „Dziennik Łódzki” w artykule pod zawierającym ich ocenę tytułem Sprawiedliwości społecznej stało się zadość. Strajk robotników w fabryce „Bracia Bukiet”[65].

Na przełomie lat 40. i 50. bieżnię lekkoatletyczną stadionu, należącego wówczas do Garnizonowego Wojskowego Klub Sportowego „Legia”, przebudowano na tor żużlowy. Pierwsze zawody rozegrano na nim 4 czerwca 1950 roku – w ramach trójmeczu I ligi żużlowej zmierzyły się zespoły Związkowego Klubu Sportowego „Ogniwo” Łódź, Związkowego Klubu Sportowego „Ogniwo” Warszawa i „Unii-Olimpii” Grudziądz. Po rozegraniu 12 biegów zwyciężył łódzki ZKS „Ogniwo” (41 pkt.) przed drużyną warszawską (40 pkt.) i grudziądzką (31 pkt.), najlepszym zawodnikiem okazał się Malinowski z „Unii-Olimpii”, najlepszym z łodzian – Tadeusz Kołeczek[66]. W kolejnych latach tor służył zawodnikom Dziewiarskiego Klubu Sportowego „Włókniarz”, KS „Tramwajarz” Łódź, a od 1967 do rozwiązania w 1980 roku KS „Gwardia” Łódź[44].

Od 13 sierpnia 1974 roku władze miasta wprowadziły na ul. 22 Lipca ruch jednokierunkowy z zachodu na wschód – na odcinku od ul. Towarowej (ob. al. Włókniarzy) do al. Tadeusza Kościuszki[67]. W późniejszych latach przywrócono ruch dwukierunkowy na odcinkach między al. Tadeusza Kościuszki a ul. Wólczańską i między ul. gen. Lucjana Żeligowskiego a al. Włókniarzy.

Od roku 1989

edytuj

Po transformacji ustrojowej w Polsce Rada Miejska w Łodzi przywróciła 3 grudnia 1990 roku (uchwałą nr V/54/90 z 7 listopada 1990) poprzednią nazwę ulicy 6 Sierpnia[68].

6 lipca 1992 roku ulicą 6 Sierpnia przejechały pierwsze autobusy komunikacji miejskiej, choć trasa poprowadzonej nią ponownie uruchomionej linii „74” (z Nowego Złotna w kierunku pl. Norberta Barlickiego) wiodła ulicą jedynie na stumetrowym odcinku od ul. Stefana Żeromskiego do ul. Małej, przy którym nie było przystanku[69]. Nieco później – od 10 sierpnia tego samego roku – autobusy pojawiły się także na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego – prowadziły tam trasy linii „52”, „65” i „86”[70][71][72], z przystankiem przed ul. kpt. Stefana Pogonowskiego. Łącznie w okresie od 26 października 1927 roku do 15 grudnia 2024 roku ulicą 6 Sierpnia (w 1940 – Bismarckstraße, w latach 1940–1945 – Straße der 8. Armee, w latach 1949–1990 – ul. 22 Lipca) prowadziły stałe trasy 4 linii tramwajowych i 8 linii autobusowych.

Również w 1992 roku Fabryka Kosmetyków „Pollena-Ewa” została przekształcona w spółkę akcyjną[73].

 
Mecz KŻ „Orzeł” Łódź – AK Markéta Praga na stadionie przy ul. 6 Sierpnia 71 (19 sierpnia 2007)

W 1995 roku na stadion WKS „Orzeł-WAM” powrócił sport żużlowy dzięki powstaniu J.A.G. Speedway Club Łódź. Od sezonu 1999 gospodarzem zawodów był klub ŁTŻ Łódź, od sezonu 2002 – klub TŻ Łódź, a od sezonu 2005 – Klub Żużlowy „Orzeł” Łódź. W roku 2009 obiekty sportowe przy ul. 6 Sierpnia 71 przejęło miasto – Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Łodzi[44].

W roku 2003 strategicznym inwestorem Fabryki Kosmetyków „Pollena-Ewa” S.A. zostały Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych S.A., które w listopadzie 2012 roku stały się jedynym akcjonariuszem i właścicielem firmy[73]. Odtąd właściciel stopniowo przenosił produkcję i część biurową do Zelowa, a po zakończeniu przenosin wyburzył do końca 2014 roku większość zabudowań fabrycznych[74].

16 września 2009 roku na terenie przylegającym do budynku Wojskowej Komendy Uzupełnień w Łodzi pod numerem 104 został otwarty skansen militarny, który powstał dzięki inicjatywie ówczesnego szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Łodzi – płk. Wojciecha Filkowskiego – we współpracy z Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi[75][76]. 10 grudnia tegoż roku łódzki performer Cezary Bodzianowski zainicjował swój kolejny występ w bramie kamienicy pod numerem 33 – aby się wtopić w starą i nową łódzką tradycję, ponieważ niebieskie rury to teraz stały element krajobrazu miejskiego, użył odcinka tymczasowej rury wodociągowej jako instrumentu muzycznego[77].

Na przełomie lat 2009/2010 zakończyła się budowa nowych i remont istniejących obiektów sportowych MOSiR pod numerem 71. Do dyspozycji piłkarzy Łódzkiego Klubu Sportowego przekazano pełnowymiarowe boisko trawiaste oraz dwa boiska ze sztuczną nawierzchnią, na stadionie żużlowym zamontowano 4100 fotelików[78].

Na początku drugiej dekady XXI w. najstarsza część ulicy zyskała miano „dopalaczowej stolicy Polski” – na odcinku kilkudziesięciu metrów działało kilka sąsiadujących z sobą sklepów oferujących substancje psychoaktywne[79].

W zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego w latach 2011–2013 ulica znalazła się na 43. miejscu wśród 362 łódzkich ulic, na których doszło do wypadków (hierarchia malejąca – od ulic z największą liczbą zdarzeń). W tym okresie wydarzyło się na niej 39 wypadków, w których zginęły łącznie 3 osoby, a 60 osób zostało rannych, w tym 6 ciężko. Wskaźnik ciężkości wypadków[k] osiągnął w tym okresie wartość 56,4 (3. miejsce wśród 362 ulic). Najwięcej zdarzeń odnotowano na skrzyżowaniach z ulicami: 28 Pułku Strzelców Kaniowskich (9), al. Tadeusza Kościuszki (6) i Gdańską (5)[80].

 
Podwórzec miejski w ul. 6 Sierpnia w 3. tygodniu po otwarciu (lipiec 2014)

2 kwietnia 2014 roku rozpoczęto prace nad przekształceniem najstarszego odcinka ulicy 6 Sierpnia – między ul. Piotrkowską a al. Tadeusza Kościuszki – w podwórzec miejski, wzorowany na rozwiązaniach urbanistycznych stosowanych m.in. w Holandii. Stamtąd została także zapożyczona nazwa – niderl. woonerf, której użyli pomysłodawcy z Fundacji Normalne Miasto – Fenomen (po raz pierwszy w Łodzi i w Polsce) w odniesieniu do tak zagospodarowanej przestrzeni miejskiej[81][82][83]. Objęły one wymianę nawierzchni z asfaltowej na kostkę brukową i płyty granitowe, ustawienie kwietników, ławek, stojaków rowerowych i ozdobnego zegara ulicznego oraz posadzenie w ciągu ulicy pięciu sprowadzonych z Niemiec wiśni japońskich odmiany „Kanzan”. Ponadto wyznaczono miejsca do parkowania i objęto ten odcinek strefą uspokojonego ruchu. Prace trwały dwa i pół miesiąca, a 28 czerwca odbyło się uroczyste otwarcie podwórca. Przekształcenia, którego wnioskodawcą[l] był Bartłomiej Derdzikowski[84], dokonano – mimo sprzeciwu Architekta Miasta Łodzi Marka Janiaka, Rady Łódzkiej Okręgowej Izby Architektów RP[85] i łódzkiego oddziału Towarzystwa Urbanistów Polskich – w ramach pierwszej edycji łódzkiego budżetu obywatelskiego, kosztem 1,4 mln zł[82][86][87][88]. Ten sam oddział TUP 11 maja 2015 roku przyznał nagrodę specjalną za rok 2014 za rewaloryzację ulic Piotrkowskiej i 6 Sierpnia w Łodzi w 11. edycji organizowanego przez siebie konkursu na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną w województwie łódzkim[89]. Nieco wcześniej, 21 kwietnia 2015 roku, podwórzec otrzymał nagrodę dla najlepszego zadania w Polsce z budżetu obywatelskiego, przyznaną przez Portal Samorządowy „Mieszkam tu! – Mądre pomysły na mądre miasto” na VII Europejskim Kongresie Gospodarczym w Katowicach[84][90].

 
Ulica 6 Sierpnia – aranżacja świetlna „Uliczka braci Philips” podczas 4. edycji Light Move Festival (11 października 2014)
 
Koncert Teddy’ego Jr. z Rotterdamu w ramach Songwriter Łódź Festival (30 maja 2015)

Niedługo po otwarciu podwórca okoliczni przedsiębiorcy i restauratorzy (m.in. pub „Piwoteka Narodowa”, restauracje „Ato Sushi” i „Manekin”) po raz pierwszy zorganizowali 6 sierpnia 2014 urodziny ulicy 6 Sierpnia. W ramach imprezy odbyły się m.in. turniej siłowania na rękę, pokaz karate, warsztaty japońskiej kaligrafii, występy klaunów i szczudlarzy[91][92]. Kolejne urodziny ulicy zorganizowano rok później[93].

Jesienią 2014 roku na podwórzec w ulicy 6 Sierpnia zawitał po raz pierwszy Light Move Festival (4. edycja w dniach 10–12 października) – została tam wówczas przedstawiona aranżacja świetlna pod nazwą „Uliczka braci Philips” i odbył się konkurs malowania światłem, zorganizowany przez łódzką Fundację „Lux Pro Monumentis”[94]. Ponownie impreza gościła tam w 2015 (5. edycja, 9–11 października)[95] i 2017 roku (7. edycja, 29 września – 1 października)[96][97].

Od wiosny 2015 roku przy skrzyżowaniu z ul. Piotrkowską, „pod zegarem”, odbywają się co rok wiosną, latem i jesienią uliczne występy muzyczne w ramach Songwriter Łódź Festival. Jako pierwszy, 11 kwietnia 2015 roku, dał uliczny koncert Peter J. Birch[98][99][100]. Łącznie w 2015 roku odbyło się 37 koncertów, w których uczestniczyło 7 000 widzów[101]. 14 maja tegoż roku odbył się w tym miejscu taneczny flash mob, którym Maciej Maślakiewicz, członek tanecznej formacji Czarne Stopy, promował swoje starania o udział w warsztatach i występach na nowojorskim Broadwayu[102]. Podwórzec miejski w ulicy 6 Sierpnia stał się w Łodzi miejscem kultowym, o dużej popularności wśród mieszkańców, w którym organizowanych jest wiele imprez i które jest chętnie odwiedzane[90].

W połowie 2016 roku rozpoczęła się rewitalizacja kamienicy pod numerem 37, wzniesionej w 1915 roku, wpisanej do gminnej ewidencji zabytków miasta Łodzi[103]. 16 maja tegoż roku rozpoczęły się prace przygotowawcze przed budową nowego stadionu żużlowego Klubu Żużlowego „Orzeł” Łódź pod numerem 71 (w miejscu mniejszego boiska piłkarskiego), a 2 października został wmurowany akt erekcyjny[104][105]. Uroczystość otwarcia gotowego obiektu, przeznaczonego dla 10 400 widzów, odbyła się 29 lipca 2018 roku. Rozgrywany po niej inauguracyjny mecz pomiędzy KŻ „Orzeł” Łódź a Gdańskim Klubem Żużlowym „Wybrzeże”, w ramach 1. ligi Drużynowych Mistrzostw Polski na Żużlu, został po dwóch biegach przy stanie 3:9 przerwany i odwołany z powodu opadów ulewnego deszczu[106][107].

Według ocen użytkowników portalu „TripAdvisor”, w marcu 2018 roku wśród 10 najlepszych łódzkich restauracji znalazły się aż cztery mieszczące się przy ul. 6 Sierpnia[108]: na miejscu 1. – „Ato Sushi” (pod numerem 1, kuchnia azjatycka)[109], na miejscu 3. – „Anatewka” (pod numerem 2/4, kuchnie: polska, europejska, wschodnioeuropejska, środkowoeuropejska, izraelska)[110], na miejscu 6. – „Manekin” (ul. 6 Sierpnia 1 / ul. Piotrkowska 65, kuchnie: polska, europejska, środkowoeuropejska)[111] i na miejscu 9. – „Angelo Ristorante” (pod numerem 1/3, kuchnie: włoska, śródziemnomorska, europejska)[112].

 
Kamienica pod numerem 10 na 11 tygodni przed zawaleniem (17 maja 2018)

Około połowy kwietnia 2018 roku doszło do katastrofy budowlanej pod numerem 21, przy skrzyżowaniu z ul. Gdańską – 13 kwietnia w godzinach wieczornych w opuszczonej dwupiętrowej kamienicy, będącej od wielu lat w bardzo złym stanie technicznym, zawalił się strop pierwszego piętra oraz część gzymsu, a 16 kwietnia runęła około ¼ część budynku. Do czasu całkowitej rozbiórki ruin, którą przeprowadzono w dniach 25–28 kwietnia, stało się konieczne zamknięcie ulicy zarówno dla ruchu kołowego, jak i pieszego na odcinku między ulicami Gdańską a Małą[113][114][115][116]. Do drugiego, podobnego zdarzenia doszło 2 sierpnia 2018 roku – we wczesnych godzinach porannych zawalił się strop o powierzchni około 10 m² w przeznaczonej do rozbiórki kamienicy pod numerem 10, u zbiegu z ul. Wólczańską, co spowodowało konieczność zamknięcia dla ruchu, na ponad miesiąc, odcinka ul. 6 Sierpnia między al. Tadeusza Kościuszki a ul. Gdańską oraz odcinka ul. Wólczańskiej między ul. Zieloną a ul. 6 Sierpnia. Do połowy września kamienica została rozebrana do wysokości pierwszego piętra[117][118][119]. W październiku wojewódzki konserwator zabytków wydał zgodę na całkowitą rozbiórkę pozostałości budynku frontowego. Wbrew wcześniejszym doniesieniom prasowym o możliwości ich usunięcia już na początku roku 2019[120], prace rozbiórkowe przeprowadzono dopiero w drugiej połowie września[121].

Od 22 sierpnia 2020 roku, w związku z planowaną budową kolejowego tunelu średnicowego między dworcem Łódź Fabryczna a dworcami Łódź Kaliska i Łódź Żabieniec oraz przystanku Łódź Śródmieście, na ulicy została częściowo zmieniona organizacja ruchu poprzez wprowadzenie ruchu dwukierunkowego na odcinku od ul. Wólczańskiej do ul. Stefana Żeromskiego[122][123].

We wrześniu 2021 roku został otwarty pod numerem 70B prywatny dom studencki „Chill In”, wybudowany przez firmę Revisit Home, ze 153 pokojami jedno- lub dwuosobowymi, strefą relaksu, pralnią, parkingiem oraz ogrodem zlokalizowanym na dachu[124].

23 września 2023 roku pod numerem 69 zostało otwarte Centrum Sportu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, którego siedzibą stał się zrewitalizowany kosztem 12,6 mln zł prawie stuletni budynek. W obiekcie mieszczą się m.in. hala sportowa z miejscami dla publiczności, 25-metrowy basen i siłownia[125].

Pod koniec 2023 roku inwestor – spółka Balt Invest – rozpoczął sprzedaż mieszkań w wielorodzinnym budynku La Vie Art (projektu Marcina Tomaszewskiego), który planuje wznieść do 2026 roku na działce pod numerem 10 u zbiegu z ul. Wólczańską (wolnej po wyburzeniu ruin kamienicy w 2019 roku)[126][127].

Siedziby dawnych firm i instytucji

edytuj

W okresie przed II wojną światową przy ul. 6 Sierpnia miały siedziby m.in.[128]:

  • nr 1 – Salon Artystyczny Zygmunta Bartkiewicza (w latach 1895–1899)[13][26],
  • nr 2 – fabryka towarów wełnianych Juliusza Pruszynowskiego, założona w 1905 roku[129]; Wyrób Towarów Wełnianych „Goldman, Kapłan i Hirszfeld”[130]; firma „Buszko Borysiewicz i S-ka”, założona w 1925 roku[131]; skład Fabryki Wyrobów Półwełnianych i Bawełnianych „Rotberg i Adler”[132],
  • nr 4 – Związek Majstrów Przemysłu Włóknistego Województwa Łódzkiego,
  • nr 5 – Fabryka Wyrobów Wełnianych „Karol Kretschmer”, założona w 1857 roku, działała pod tym adresem do przełomu lat 80. i 90. XIX w.[133],
  • nr 6 – wojskowe Dowództwo Miasta[32]; II Urząd Skarbowy (Centralny)[134],
  • nr 7 – Łódzka Ajencja Celna Kolei Państwowych[135],
  • nr 15 – przędzalnia wełny Henryka Federa i Jakuba Vivego, 1880 – początek lat 20. XX w.; Fabryka Mydeł Toaletowych i Kosmetyków – Hugo Güttel i Józef Wójtowicz (1923–26), Wytwórnia Mydeł Toaletowych i Wody Kolońskiej „Józef Wójtowicz, Hugo Güttel i S-ka” (1926–29), Fabryka Mydła i Wyrobów Kosmetycznych Hugo Güttel „Pixin” (od 1929)[16],
  • nr 15/17 – Klinika Chirurgiczno-Ginekologiczna „Sante”,
  • nr 17 – przędzalnia bawełny Stefana Angersteina, uruchomiona w 1909 roku[136] (w 1932 roku podzieloną fabrykę przejęli Abram Berliński i Hugo Güttel),
  • nr 22 – Cech Murarzy m. Łodzi[137]; Koło Pomocy dla Legionistów Polskich i Ich Rodzin oraz gospoda dla żołnierzy polskich[138],
  • nr 25 – tkalnia Hersza Rotberga, Chila Rotberga i Izaaka Szarfa, założona w 1920 roku[139],
  • nr 26 – zakład powozowy Pawła Kalkbrennera, założony w 1896 roku[140][141],
  • nr 37 – Łódzkie Żydowskie Towarzystwo Wzajemnej Pomocy „Gmilas Hasodim”[138],
  • nr 41 – Cech Felczerów m. Łodzi[137],
  • nr 56 – polska, koedukacyjna Miejska Szkoła Elementarna nr 33, kierowana przez Adama Okraszewskiego; później publiczna Szkoła Powszechna nr 33,
  • nr 58 – Fabryka Towarów Wełnianych i Bawełnianych „Bracia Bukiet”, założona w 1883 roku[142],
  • nr 59 – Związek Akuszerek Rzeczypospolitej Polskiej, Oddział w Łodzi,
  • nr 65 – farbiarnia przędzy i wyrób trykotaży „Bechtold i Seiler” (w 1926 roku właścicielami firmy byli Albert i Herman Bechtoldowie)[143],
  • nr 70 – Fabryka Maszyn „Edelman i Ryżyk”[i][144],
  • nr 71 – obiekty sportowe Wojskowego Klubu Sportowego, założonego w 1926 roku[44],
  • nr 72 – fabryka włókiennicza (oddział szarparni) i skład wyrobów włókienniczych Eljasza Gutsztadta[145], parowa przędzalnia wełny Edwarda Scholza vel Scholtza[d] (od 1881, zniszczona przez pożar w 1889, potem odbudowana)[22][23][146],
  • nr 74 – Tkalnia Wyrobów Bawełnianych braci Kon (okres międzywojenny, czynna co najmniej od 1898)[140][147],
  • nr 80 – fabryka farb Josela vel Józefa Rosenblatta, założona w 1889 roku z inicjatywy Jana Śniechowskiego, pioniera przemysłu barwników na ziemiach polskich, działająca do 1894 roku[148],
  • nr 86 – koszary wojsk carskich, jesienią 1914 roku zajmowane m.in. przez II batalion 1 Pułku Piechoty Legionów Polskich, podczas I wojny światowej – przez wojska Cesarstwa Niemieckiego, w 1918 roku – przez żołnierzy 28 Pułku Piechoty „Dzieci Łódzkich” (późn. 28 Pułk Strzelców Kaniowskich)[149], od 1921 roku – przez żołnierzy 4 Pułku Artylerii Ciężkiej WP,
  • nr 88 – „Paweł Holc i S-ka” – Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjno-Budowlanych, oddział w Łodzi[150], Stolarnia Mechaniczna i Fabryka Mebli „Otto Konrad”[151],
  • nr 94 – Robotniczy Klub Sportowy „Huragan”,
  • nr 100 – farbiarnia włókien należąca do rodziny Veinów (istniała do 1936 roku); Fabryka Przetworów Chemicznych „Sterolin” F. Seidla i Alfreda Gibałki vel Gieblera, założona w 1932, przeniesiona na ul. 6 Sierpnia w 1936 roku[152][153],
  • nr 102 – „Sztajnberg, Śpiewak i S-ka – Farbiarnia”, założona w 1919 roku[154];
  • nr 104 – Betoniarnia Miejska. Niedługo przed wybuchem I wojny światowej posesję tę zakupiło Towarzystwo Akcyjne Oświetlenia Elektrycznego, zamierzając wybudować tam drugą łódzką elektrownię, z własną bocznicą od stacji Łódź Kaliska Towarowa; firma zdążyła jeszcze rozpocząć budowę portierni i budynku biurowego, lecz dalsze prace uniemożliwił wybuch wojny i nigdy nie zostały one już wznowione[75].

Sławni mieszkańcy

edytuj
 
Tablica upamiętniająca miejsce narodzin Zdzisława Studzińskiego pod numerem 26 (październik 2011)
  • Karol Kretschmer (fabrykant) wraz z rodziną – ul. Benedykta 1/3 (od lat 50. do lat 90. XIX w.), ul. Benedykta 5 (od lat 90. XIX w.)[155],
  • Josel vel Józef Rosenblatt, fabrykant, właściciel fabryki farb pod numerem 80 – ul. Benedykta 100, XIX/XX w.
  • Stefan Angerstein, fabrykant – ul. Benedykta (późn. Benediktstraße, św. Benedykta, 6 Sierpnia) 15/17, od drugiej dekady XX w. do II wojny światowej[156],
  • Salem vel Salomon Budzyner, przemysłowiec, senator II kadencji Senatu RP w latach 1928–1930 – ul. 6 Sierpnia 2/4, okres międzywojenny[157],
  • Antoni Burger, zastępca dyrektora łódzkiego oddziału Banku Polskiego – ul. 6 Sierpnia 6, okres międzywojenny[158],
  • Stefan Derkowski, architekt – ul. 6 Sierpnia 22, okres międzywojenny[159],
  • Michał Didyk, muzyk, nazwany przez dziennikarza branżowego czasopisma „Na Parkiecie” trębaczem bardzo wysokiej klasy, członek Polskiej Orkiestry (Franciszka) Witkowskiego[160] – ul. 6 Sierpnia 10, okres międzywojenny[161],
  • Boruch Grynoch, przemysłowiec, wynalazca opatentowanej w 1931 roku spluwaczki[162][163] – ul. 6 Sierpnia 16, okres międzywojenny[164],
  • Zdzisław Studziński, wiceadmirał, dowódca Marynarki Wojennej PRL w latach 1955–1969 – ul. 6 Sierpnia 26 (miejsce narodzin w 1922 r.),
  • Bolesław Witkowski, artysta malarz – ul. 6 Sierpnia 33, okres międzywojenny[165],
  • Lechosław Uciński, pierwowzór postaci Leszka Góreckiego z serialu telewizyjnego Daleko od szosy (1976) w reż. Zbigniewa Chmielewskiego (współautor scenariusza – Henryk Czarnecki – opublikował w 1979 roku powieść społeczno-obyczajową pod tym samym tytułem) – jako kawaler wynajmował pokój w jednej z kamienic przy ul. 22 Lipca, lata 60./70. XX w.[166]

Kalendarium zmian nazwy ulicy

edytuj
 
Tablica z nieoficjalną nazwą odcinka ulicy umieszczona w czasie 4. edycji Light Move Festival (11 października 2014)
okres
obowiązywania[30] 		nazwa[30]
1825–1863 ulica Krótka / Круткая улица[m][12]
1863–1915 ulica (św.) Benedykta / св. Бенедикта улица[b][n][12]
1915–1918 Benediktstraße
1918–1919 ulica św. Benedykta
1919–1940 ulica 6 Sierpnia (ulica 6-go Sierpnia[o])
1940 Bismarckstraße[50]
1940–1945 Straße der 8. Armee[h][52]
1945–1949 ulica 6 Sierpnia
1949–1990 ulica 22 Lipca
od 1990 ulica 6 Sierpnia
Zobacz też: Zmiany nazw ulic i placów w Łodzi.

Ulica 6 Sierpnia w filmie

edytuj

Obiekty

edytuj
 
Restauracja „Anatewka” pod numerem 2/4 (październik 2016)
 
Piętrowa kuczka żydowska pod numerem 5 (kwiecień 2012)
 
Brama prowadząca na stary stadion żużlowy „Orła” Łódź (październik 2011)
 
Nowy stadion piłkarsko-żużlowy „Orła” Łódź (18 czerwca 2024)
 
Tablica upamiętniająca stacjonowanie oddziałów Legionów Polskich pod numerem 86 (październik 2011)
 
Ul. 6 Sierpnia 100 – d. dom rezydencjonalny Josela vel Józefa Rosenblatta z końca XIX w., ob. biura zakładów Polifarb-Łódź Sp. z o.o. (maj 2013)

Według stanu na sierpień 2016 roku do gminnej ewidencji zabytków miasta Łodzi było wpisanych 17 obiektów położonych przy ul. 6 Sierpnia: 9 kamienic (pod numerami: 1/3, 4, 14, 28–32, 29, 37 i 70a), dwa budynki frontowe (pod numerami 7 i al. Tadeusza Kościuszki 13), rezydencja Karola Kretschmera (pod numerem 5), oficyna pałacu Juliusza Kunitzera (pod numerem 8) i 4 domy rezydencjonalne (pod numerami 15/17, 49, 61 i 100)[183].

Oznakowanie

edytuj

Od 2006 roku ulica jest oznakowana w ramach łódzkiego SIM tablicami w dwóch wariantach:

  • na odcinku leżącym w strefie turystyczno-historycznej (od skrzyżowania z ul. Piotrkowską do skrzyżowania z ul. Wólczańską – nr 1/3–9 i 2–8)
ulica
6 Sierpnia
Centrum
  • na odcinku leżącym poza strefą turystyczno-historyczną (od skrzyżowania z ul. Wólczańską do skrzyżowania z al. Włókniarzy – nr 11–71 i 10–104)
ulica
6 Sierpnia
Stare Polesie

Numeracja i kody pocztowe

edytuj
  • Numery parzyste: 2–104; w źródle niemieckim z okresu II wojny światowej, jako Straße der 8. Armee[h]: 2–304[189]
  • Numery nieparzyste: 1–71; w źródle niemieckim z okresu II wojny światowej, jako Straße der 8. Armee[h]: 1–301[189]
  • Kody pocztowe: 90-646 (1–7 nieparzyste i 68–104 parzyste), 90-422 (2), 90-415 (4–10 parzyste), 90-606 (9–13 nieparzyste), 90-416 (12–20 parzyste), 90-616 (15–33 nieparzyste), 90-623 (22–36 parzyste), 90-617 (35–51 nieparzyste), 90-637 (38–54 parzyste), 90-636 (53–61 nieparzyste), 90-638 (56–66 parzyste), 90-645 (63–71 nieparzyste)[190]

Komunikacja miejska

edytuj

Stan obecny

edytuj

Ulicą kursują autobusy komunikacji miejskiej MPK – Łódź na odcinku między ul. gen. Lucjana Żeligowskiego a ul. Stefana Żeromskiego (trasa stała według stanu na grudzień 2024, nie uwzględniono ewentualnych tymczasowych zmian trasy i linii zastępczych)[191]:

  • linii dziennej
„65B” – od 8 sierpnia 2022 – z Portu Lotniczego Łódź (niektóre kursy z pętli przy sortowni odpadów przy ul. Zamiejskiej) w kierunku osiedla Radogoszcz Wschód i w kierunku powrotnym[192].

Przy ulicy znajdują się dwa przystanki „na żądanie” (nr 2156 – w kierunku wschodnim i nr 2391 – w kierunku zachodnim): przed skrzyżowaniem z ul. kpt. Stefana Pogonowskiego[193].

W przeszłości

edytuj

W przeszłości ulicą 6 Sierpnia kursowały:

  • tramwaje linii dziennych – na odcinku między ul. Piotrkowską (w latach 1940–1945 – Adolf Hitler Straße) a al. Tadeusza Kościuszki (w latach 1940–1945 – Hermann Göring Straße)
„6” – podczas II wojny światowej od 1942 roku, ze Schlageterstraße przy Blücherplatz (ob. ul. Zielona przy pl. gen. Józefa Hallera) w kierunku Sängerstraße przy Christian Wergau Straße (ob. ul. Walerego Wróblewskiego przy ul. Proletariackiej) i w kierunku powrotnym[46],
„7” – od 22 października 1945 do 25 października 1950 – z pl. 9 Maja (ob. pl. gen. Józefa Hallera) na Chojny do pętli przy ul. Śląskiej i w kierunku powrotnym[47]; od 26 października 1950 roku torowisko w ul. 6 Sierpnia zostało wyłączone z eksploatacji[45],
„14” – podczas II wojny światowej od 14 grudnia 1939 (dzień wznowienia komunikacji tramwajowej zawieszonej od 9 września) do 1942 roku (wtedy zastąpiła ją linia „6”) – z pl. gen. Józefa Hallera (od 1940 Blücherplatz) w kierunku ul. Kątnej (od 1940 Sängerstraße, ob. ul. Walerego Wróblewskiego) przy ul. Proletariackiej (w 1940 Grafenweg, późn. do 1945 Christian Wergau Straße)[48],
„17” – od 26 października 1927 (pierwszy dzień eksploatacji torowiska w ul. 6 Sierpnia) do 8 września 1939 (z dniem następnym niemieckie władze okupacyjne zawiesiły funkcjonowanie komunikacji tramwajowej) – z pl. Fryderyka Sellina (od 1930 pl. gen. Józefa Hallera) w kierunku pl. Reymonta i w kierunku powrotnym[49][194],
  • autobusy linii dziennych
„52” – od 10 sierpnia 1992 do 25 lipca 1999 – ze Starych Chojen w kierunku pl. Norberta Barlickiego – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Małej[70],
„65” – od 10 sierpnia 1992 do 21 czerwca 1998 – z Nowych Sadów w kierunku pętli na ul. Bazarowej – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego, od 22 czerwca 1998 do 23 maja 2000 – z Nowych Sadów w kierunku ronda Powstańców 1863 roku – na odcinku od al. Włókniarzy do ul. Stefana Żeromskiego, od 14 września 1998 na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego, od 24 maja 2000 do 30 kwietnia 2004 – z Nowych Sadów (od 1 lutego 2004 niektóre kursy z Portu Lotniczego Łódź) w kierunku osiedla Radogoszcz Wschód) – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego, od 1 maja 2004 do 1 kwietnia 2017 – z Portu Lotniczego Łódź im. Władysława Reymonta w kierunku osiedla Radogoszcz Wschód – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego[71],
„65A” – od 1 maja 2004 do likwidacji z dniem 1 lipca 2016 – z Nowych Sadów w kierunku osiedla Radogoszcz Wschód – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego[195][196], od 4 lutego 2018 do 13 lipca 2022 – z Portu Lotniczego Łódź (niektóre kursy z pętli przy sortowni odpadów przy ul. Zamiejskiej) w kierunku osiedla Radogoszcz Wschód – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego[197][198],
„73” – od 26 lipca 1999 do 1 kwietnia 2017 – z osiedla Radogoszcz Zachód w kierunku pl. Norberta Barlickiego – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego[199],
„74” – od 6 lipca 1992 (dzień ponownego uruchomienia) do 22 czerwca 1997 – z Nowego Złotna w kierunku pl. Norberta Barlickiego – na odcinku od ul. Stefana Żeromskiego do ul. Małej (bez przystanku), od 23 czerwca 1997 do 25 lipca 1999 – z Huty Jagodnica w kierunku pl. Norberta Barlickiego – na odcinku od ul. Stefana Żeromskiego do ul. Małej (bez przystanku)[69],
„79” – od 1 stycznia 2001 (dzień ponownego uruchomienia) do 1 kwietnia 2017 – z osiedla Radogoszcz Wschód w kierunku pl. Norberta Barlickiego – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego[200],
„86” – od 10 sierpnia 1992 do 1 kwietnia 2017 – z Retkini w kierunku pl. Henryka Dąbrowskiego – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego[72], od 2 kwietnia 2017 do 30 czerwca 2018 – z Retkini w kierunku dworca Łódź Fabryczna – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego[201],
„86A” – od 1 lipca 2018 do 24 kwietnia 2021 – z Retkini w kierunku dworca Łódź Fabryczna[202][203],
„86B” – od 1 lipca 2018 do 24 kwietnia 2021 – z Retkini w kierunku dworca Łódź Fabryczna[202], od 25 kwietnia do 11 sierpnia 2021 i od 1 września 2021 do 2 marca 2022 – z Retkini w kierunku pl. Norberta Barlickiego – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Gdańskiej[203][204][205], od 12 do 31 sierpnia – z Retkini w kierunku pl. Wolności – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Gdańskiej[206],
„89” – od 26 lipca 1999 do 4 lipca 2000 – z osiedla Radogoszcz Wschód w kierunku pl. Norberta Barlickiego – na odcinku od ul. gen. Lucjana Żeligowskiego do ul. Stefana Żeromskiego[207].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Do 31 grudnia 2014 roku odcinek ten miał status drogi powiatowej – jak pozostała część ulicy. Status obniżono uchwałą nr XCIII/1967/14 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 24 września 2014 r. z uwagi na przekształcenie tego odcinka ulicy w podwórzec miejski.
  2. ↑ a b W niektórych źródłach spotykana jest w odniesieniu do okresu przed I wojną światową nazwa ulicy św. Benedykta, jednak oficjalnie pierwszy człon nazwy został dodany dopiero w 1918 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
  3. ↑ Podaje on rok 1861, co wydaje się błędne, zważywszy na wcześniej podany fakt, iż nazewnictwo ulic uporządkowano dopiero w roku 1863.
  4. ↑ a b Łodzianin. Kalendarz Informacyjno-Adresowy na rok 1897 podaje Edwarda Szolca jako właściciela posesji[20], zaś Henryka Scholza jako właściciela przędzalni[21].
  5. ↑ W źródle nie podano, kiedy zostały wybrukowane odcinki od ul. Piotrkowskiej do ul. Spacerowej vel Promenady (ob. al. Tadeusza Kościuszki) i między ul. Wólczańską a ul. Leszno vel Leśną (ob. ul. gen. Lucjana Żeligowskiego).
  6. ↑ Pierwotnie gmach był siedzibą gimnazjum żeńskiego, obecnie mieści się w nim IV Liceum Ogólnokształcące im. Emilii Sczanieckiej; w okresie międzywojennym aula była miejscem obrad rady miejskiej, zebrań pracowników magistratu, uroczystości i imprez państwowych.
  7. ↑ Śmierć w ogniu ponieśli wówczas[38]:
    • Wawrzyniec Kamiński – naczelnik V oddziału SOO w Łodzi, ur. 29 lipca 1876, do straży wstąpił 10 października 1899, odznaczony 28 grudnia 1923 medalem za ratowanie ginących,
    • Ludwik Bogus (vel Boguś) – topornik, ur. 25 czerwca 1894 (na tablicy nagrobnej widnieje data: ur. 23.VII.1894 r.), do straży wstąpił 16 lutego 1914, w 1924 przedstawiony do odznaki za wysługę lat 10,
    • Klemens Wasserling – topornik, ur. 2 lutego 1897, do straży wstąpił 7 lipca 1922, kawaler Krzyża Walecznego V stopnia.
  8. ↑ a b c d Łącznie z Herbert Norkus Straße (przedwojennymi ulicami Romualda Traugutta i Strzelecką, po roku 1946 ul. gen. Romualda Traugutta).
  9. ↑ a b W niektórych źródłach spotykana jest błędna pisownia nazwiska: Ryżek.
  10. ↑ W uzasadnieniu napisano: Zakłady przemysłowe „Braci Bukiet” należą do rzędu dużych przedsiębiorstw, zatrudniają wielką ilość robotników i są z grupy tzw. „kluczowych”. Po ucieczce Niemców robotnicy własnymi siłami odbudowali i uruchomili fabrykę, obecnie więc niesłusznym byłoby oddawać ją w ręce prywatne. W rezolucji wspomniano ponadto, że Albert i Janina Bukiet należą do ludzi dobrze sytuowanych, a przed wojną znani byli na terenie fabryki jako wyzyskiwacze[65].
  11. ↑ Wskaźnik wyrażany jest liczbą ofiar ciężko rannych i śmiertelnych w przeliczeniu na 100 wypadków.
  12. ↑ Pierwsza dyskusja nad pomysłem odbyła się jesienią 2013 roku w Łódzkiej Piwnicy Artystycznej „Przechowalnia” przy ul. 6 Sierpnia 5[84].
  13. ↑ W I połowie XIX w. istniał jedynie odcinek od ul. Piotrkowskiej do ul. Wólczańskiej. Używana nazwa nie była oficjalną nazwą urzędową.
  14. ↑ Na mapie Władysława Starzyńskiego sporządzonej w latach 1894–1896 widoczna jako ulica św. Benedykta (св. Бенедикта улица).
  15. ↑ Oficjalna pisownia nazwy w tym okresie.
  16. ↑ Od 26 czerwca 2022 roku restauracja działa pod dotychczasową nazwą w nowej lokalizacji – w zrewitalizowanej w latach 2019–21 kamienicy przy ul. Zielonej 6, wzniesionej w 1894 roku (poprzez rozbudowę jednopiętrowego domu) przez Icka i Rozalię Aurbachów.
  17. ↑ W księdze gości znaleźli się (do kwietnia 2017 roku) m.in. b. prezydenci RP: Lech Kaczyński, Bronisław Komorowski i Aleksander Kwaśniewski, b. premierzy RP: Marek Belka, Jan Krzysztof Bielecki, Jerzy Buzek i Leszek Miller, politycy: Ryszard Kalisz, Jan Nowak-Jeziorański, Janusz Palikot i Jerzy Urban, aktorzy: Anna Dymna, Janusz Gajos, Bogusław Linda, Daniel Olbrychski, Cezary Pazura, Max Ryan, muzycy: Joe Cocker, Krzysztof Penderecki, Jean-Luc Ponty i Tomasz Stańko, pisarze: Marc Levy i Umberto Eco, reżyserzy: Jerzy Antczak, Jerzy Gruza, Agnieszka Holland, Claude Lanzmann, Jan Machulski i Krzysztof Zanussi, sportowcy: Tomasz Adamek, Zbigniew Boniek, Andrzej Gołota, Krzysztof Hołowczyc, Otylia Jędrzejczak, Grzegorz Lato, Andrzej Supron i Jacek Wszoła.
  18. ↑ Do stałych bywalców lokalu należeli m.in. Władysław Pasikowski i Anita Werner. Mimo iż eksplozja nastąpiła w dzień, nikt nie ucierpiał, ponieważ wszyscy goście i personel zdążyli wcześniej opuścić pub. Według policji za zamachem mogła stać jedna z grup przestępczych, na której czele stał Łukasz R. ps. Rataj[176][177][178].
  19. ↑ Sam pałac, zajmujący posesję przy ul. Spacerowej vel Promenadzie (ob. al. Tadeusza Kościuszki) 15, został rozebrany w 1910 roku po pożarze, a jego miejsce zajął gmach Banku Handlowego, wzniesiony w latach 1911–1913 (od 1987 roku siedziba łódzkiego oddziału PKO BP)[180].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (autor korporatywny): Odcinki pozbawione kategorii dróg krajowych i zaliczone do dróg wojewódzkich w latach 2022–2023. [w:] Strona GDDKiA w Serwisie Rzeczypospolitej Polskiej. gov.pl > Urzędy, instytucje i placówki RP > G > Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad > Aktualności [on-line]. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, 2024-02-16. [dostęp 2024-07-26].
  2. ↑ a b Mapy Google. Google, 2017. [dostęp 2017-05-05].
  3. ↑ [Widok skrzyżowania ul. 6 Sierpnia z al. Tadeusza Kościuszki w Łodzi (w kierunku zachodnim) w Google Street View]. [w:] Mapy Google [on-line]. Google, 2014. [dostęp 2017-05-05].
  4. ↑ Wykaz ulic na terenie miasta Łodzi zaliczonych do kategorii dróg wewnętrznych będących we władaniu ZDiT. Stan na dzień 01.01.2017 r. Łódź-Śródmieście. [w:] Strona Zarządu Dróg i Transportu w Łodzi. zdit.uml.lodz.pl > utrzymanie dróg > Wykaz dróg publicznych > Drogi wewnętrzne – Dzielnica Łódź Śródmieście [on-line]. Zarząd Dróg i Transportu w Łodzi, 2017-01-01. s. 2, poz. 27. [dostęp 2017-05-05].
  5. ↑ Wykaz ulic miasta Łodzi zaliczonych do kategorii dróg powiatowych. Stan na dzień 01.01.2017 r.. [w:] Strona Zarządu Dróg i Transportu w Łodzi. zdit.uml.lodz.pl > utrzymanie dróg > Wykaz dróg publicznych > Drogi powiatowe [on-line]. Zarząd Dróg i Transportu w Łodzi, 2017-01-01. s. 1, poz. 4; s. 10. [dostęp 2017-05-05].
  6. ↑ Wykaz numerów dróg publicznych powiatowych na obszarze województwa łódzkiego (Załącznik nr 2 do uchwały nr 34/12 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 16 stycznia 2012 r.). „Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego”. 2012 (poz. 290), s. 4, poz. 27, 2012-01-27. Łódź: Zarząd Województwa Łódzkiego. [dostęp 2017-05-05]. 
  7. ↑ Wyborcza.pl [online], lodz.wyborcza.pl [dostęp 2023-12-12].
  8. ↑ Spis ulic Łodzi P–Ż [wraz z przynależnością do parafii]. [w:] Strona archidiecezji łódzkiej. archidiecezja.lodz.pl > Parafie – Spis ulic Łodzi P–Ż [on-line]. Archidiecezja Łódzka, 2016-08-26. [dostęp 2017-05-05].
  9. ↑ a b c Bieńkowska, Umińska-Tytoń i ?c ↓.
  10. ↑ Koter 2002 ↓, s. IV.
  11. ↑ a b Kędzierski 2014 ↓, s. 147 (PDF – 1).
  12. ↑ a b c d L. G.: W kwestyi... 1887 ↓, s. 1.
  13. ↑ a b c d Kędzierski 2014 ↓, s. 149 (PDF – 3).
  14. ↑ a b Waldemar Borowski: Piotrkowska 63. [w:] Strona poświęcona ulicy Piotrkowskiej. piotrkowska-nr.pl > 6 Sierpnia (47–63) – Piotrkowska 63 [on-line]. Waldemar Borowski. piotrkowska-nr.pl. [dostęp 2017-05-05].
  15. ↑ Kędzierski 2014 ↓, s. 150 (PDF – 4).
  16. ↑ a b c d Kędzierski 2014 ↓, s. 154 (PDF – 8).
  17. ↑ Wesołowski 2002 ↓, s. V.
  18. ↑ Koter 1980 ↓, s. 176.
  19. ↑ a b c d Wiesław Pierzchała: Remont kamienicy Kretschmera pochłonie 1,5 mln zł. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2012-02-05. [dostęp 2017-05-05].
  20. ↑ Taryfa domów m. Łodzi, z wykazaniem numerów policyjnych i hypotecznych oraz rewirów sądowych i cyrkułów policyjnych, z zastosowaniem najnowszych zmian [tam: (ul.) Benedykta]. „Łodzianin. Kalendarz Informacyjno-Adresowy na rok 1897”. Rok dziewiąty, s. 194 (PDF – 108), kol. 1–2 i 5, 1897. Łódź: Nakładem C. Richtera. [dostęp 2017-09-30]. 
  21. ↑ Firmy fabryczne i zakłady przemysłowe podług branży. Wełny fabryki. „Łodzianin. Kalendarz Informacyjno-Adresowy na rok 1897”. Rok dziewiąty, s. 140 (PDF – 222), 1897. Łódź: Nakładem C. Richtera. [dostęp 2017-09-30]. 
  22. ↑ a b c Wiadomości bieżące. Pożar. „Dziennik Łódzki”. Rok VI (nr 215), s. 2, kol. 2, 1889-09-25. Bolesław Knichowiecki (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2017-09-30]. 
  23. ↑ a b c Z miasta i okolicy. Nowe fabryki i domy mieszkalne. „Dziennik Łódzki”. Rok VI (nr 268), s. 2, kol. 3, 1889-11-29. Bolesław Knichowiecki (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2017-09-30]. 
  24. ↑ Wiadomości bieżące. Z robót miejskich. „Dziennik Łódzki”. Rok VI (nr 212), s. 2, kol. 3, 1889-09-21. Bolesław Knichowiecki (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2019-06-26]. 
  25. ↑ Z miasta i okolicy. Latarnie gazowe. „Dziennik Łódzki”. Rok VII (nr 208), s. 2, kol. 3, 1890-09-17. Bolesław Knichowiecki (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2017-12-25]. 
  26. ↑ a b c Zawilska 1980 ↓, s. 614.
  27. ↑ Kędzierski 2014 ↓, s. 151 (PDF – 5).
  28. ↑ a b Katarzyna Sułkowska: Historia obiektu. W: Katarzyna Sułkowska: Budynek dawnego Banku Państwa – al. Kościuszki nr 14 w Łodzi, obecnie siedziba Oddziału Okręgowego Narodowego Banku Polskiego w Łodzi. Elewacje kamienne – program prac konserwatorskich. Krzeszowice: maj 2013, s. 5–7. [dostęp 2017-06-16].
  29. ↑ Pawlak 1986 ↓, s. 31–32.
  30. ↑ a b c d e f Horodecki (red.) 2016 ↓.
  31. ↑ a b c Kędzierski 2014 ↓, s. 152 (PDF – 6).
  32. ↑ a b Instytucje Państwowe w Łodzi. „Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1919”. Rok pierwszy, s. 109 (wersja cyfrowa – 106), 1919. Komisja Redakcyjna: A. Gaerne, M. Hertz, J. Klocman, A. Milker, J. Pełka, J. Woyciechowski. Łódź: Wydział Statystyczny Magistratu m. Łodzi. [dostęp 2017-05-05]. 
  33. ↑ Kędzierski 2014 ↓, s. 147–148 (PDF – 1–2).
  34. ↑ Marzena Sobczyk. Gdyby aula „czwórki” mogła mówić.... „Piotrkowska 104”, s. 24 (PDF – 25), styczeń – luty 2005. Jacek Bińkowski (red. nacz.). Łódź: Urząd Miasta Łodzi. ISSN 1731-092X. [dostęp 2017-05-05]. 
  35. ↑ P. Rundo. Protokuł 40 (1 sesji) posiedzenia Rady Miejskiej. Łódź, dnia 4 listopada 1919 r.. „Dziennik Zarządu m. Łodzi”. Rok I (nr 4), s. 2, 1919-11-11. Łódź: Wydawnictwo Zarządu Miasta Łodzi. [dostęp 2017-05-05]. 
  36. ↑ Sprawozdanie z działalności Wydziału Szkolnictwa od 1 lipca do 30 września 1919 r. Szkoła Pomocnicza. „Dziennik Zarządu m. Łodzi”. Rok I (nr 6), s. 10, 1919-11-11. Łódź: Wydawnictwo Zarządu Miasta Łodzi. [dostęp 2017-05-05]. 
  37. ↑ PAP (autor korporatywny). Olbrzymi pożar fabryki Angerszteina. Straszna śmierć ofiar obowiązku. 3 strażacy spaleni, – 300 robotników bez pracy. „Rozwój”. Rok XXVII (nr 100), s. 5, 1924-04-10. Michał Walter (red. odp.). Łódź: Inż. T. Czajewski. [dostęp 2017-05-05]. 
  38. ↑ Wiadomości bieżące. Ci, którzy ponieśli śmierć w obronie mienia bliźnich. „Rozwój”. Rok XXVII (nr 102), s. 5, 1924-04-12. Michał Walter (red. odp.). Łódź: Inż. T. Czajewski. [dostęp 2017-05-05]. 
  39. ↑ Pawlak 1984 ↓, s. 69.
  40. ↑ W środę dnia 9 kwietnia... [nekrolog]. „Rozwój”. Rok XXVII (nr 101), s. 7, 1924-04-11. Michał Walter (red. odp.). Łódź: Inż. T. Czajewski. [dostęp 2017-05-05]. 
  41. ↑ (bip). Pogrzeb bohaterów strażaków. Łódź oddaje ostatnią posługę tym, co zginęli w obronie mienia jej obywateli. „Rozwój”. Rok XXVII (nr 103), s. 5, 1924-04-13. Michał Walter (red. odp.). Łódź: Inż. T. Czajewski. [dostęp 2017-05-05]. 
  42. ↑ Pawlak 1984 ↓, s. 70.
  43. ↑ Pomnik wzniesiony na cmentarzu... [podpis pod zdjęciem]. „Łódź w ilustracji. Dodatek niedzielny do «Kurjera Łódzkiego»”. Rok II (nr 30), s. 7, 1925-07-26. Klemens Orchulski (red.). Łódź: Jan Stypułkowski, z upoważnienia T-wa Drukarsko-Wydawniczego, Sp. z ogr. odp.. [dostęp 2020-11-01]. 
  44. ↑ a b c d e f Glica i Jaskulski 2014 ↓.
  45. ↑ a b Wojciech Dębski: Kalendarium 1941 – 1960. [w:] Łódzkie tramwaje i autobusy. Strona poświęcona historii komunikacji miejskiej w Łodzi i okolicach. mkmlodz.webd.pl > Kalendarium – zarys historyczny > 1941 – 1960 [on-line]. Wojciech Dębski, 2011-05-28. [dostęp 2017-05-05].
  46. ↑ a b Wojciech Dębski: Plan torów i przebiegu linii tramwajowych w Łodzi; 1942 r.. [w:] Łódzkie tramwaje i autobusy. Strona poświęcona historii komunikacji miejskiej w Łodzi i okolicach. mkmlodz.webd.pl > Tramwaje – Schematy sieci i przebiegu linii [on-line]. Wojciech Dębski, 2011-05-28. [dostęp 2017-05-05].
  47. ↑ a b Wojciech Dębski: Linia tramwajowa 7. [w:] Łódzkie tramwaje i autobusy. Strona poświęcona historii komunikacji miejskiej w Łodzi i okolicach. mkmlodz.webd.pl > Tramwaje – Linie > 7 – więcej informacji [on-line]. Wojciech Dębski, 2007-09-07. [dostęp 2017-05-05].
  48. ↑ a b Wojciech Dębski: Linia tramwajowa 14. [w:] Łódzkie tramwaje i autobusy. Strona poświęcona historii komunikacji miejskiej w Łodzi i okolicach. mkmlodz.webd.pl > Tramwaje – Linie > 14 – więcej informacji [on-line]. Wojciech Dębski, 2007-08-08. [dostęp 2017-05-05].
  49. ↑ a b Wojciech Dębski: Linia tramwajowa 17. [w:] Łódzkie tramwaje i autobusy. Strona poświęcona historii komunikacji miejskiej w Łodzi i okolicach. mkmlodz.webd.pl > Tramwaje – Linie > 17 – więcej informacji [on-line]. Wojciech Dębski, 2007-08-16. [dostęp 2017-05-05].
  50. ↑ a b Straßenverzeichnis von Litzmannstadt 1941 ↓, s. 15 (PDF – 17).
  51. ↑ Bieńkowska i Umińska-Tytoń 2013 ↓, s. 54–55 (PDF – 8–9).
  52. ↑ a b Straßenverzeichnis von Litzmannstadt 1941 ↓, s. 140, 150 (PDF – 142, 152).
  53. ↑ Bitwa o Złoty Róg. [w:] Portal „Łódź – fabrykancka.pl – tworzymy Łódź, portal informacyjno-edukacyjny”. fabrykancka.pl > Prasówka – Echo Miasta [on-line]. Stowarzyszenie „Fabrykancka”, 2008-01-28. [dostęp 2017-05-05].
  54. ↑ Okólnik Nr. 56. „Dziennik Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 5, poz. 6, s. 43 (PDF – 22), 1945-11-15. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2018-11-16].  Przedmiot: Włączenie Rudy Pabianickiej do terenów Wielkiej Łodzi.
  55. ↑ Ogłoszenie Zarządu Miejskiego w Łodzi z dnia 11 września 1946 roku w sprawie przemianowania ulic na terenie Wielkiej Łodzi. „Dziennik Urzędowy Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 8, poz. 7, s. 9 (kol. 3–4), 10 (kol. 2), 1946-11-14. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2018-11-16]. 
  56. ↑ Bieńkowska, Umińska-Tytoń i ?a ↓.
  57. ↑ Dz. Wojewódzki m. Łodzi nr 25 1949 ↓, s. 135 (PDF – 3), poz. 304.
  58. ↑ Dz. Wojewódzki m. Łodzi nr 12 1949 ↓, s. 59 (PDF – 1), poz. 143.
  59. ↑ Kędzierski 2014 ↓, s. 157 (PDF – 11).
  60. ↑ Ogłoszenie. „Dziennik Urzędowy Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 10, s. 134 (PDF – 18), kol. 1–2, poz. 182, 1948-10-30. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-05-05]. 
  61. ↑ Ogłoszenie. „Dziennik Wojewódzki m. Łodzi”. Nr 23, s. 125 (PDF – 5), kol. 2, poz. 283, 1949-11-15. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-05-05]. 
  62. ↑ Ogłoszenie. „Dziennik Wojewódzki m. Łodzi”. Nr 24, s. 130 (PDF – 3), kol. 1–2, poz. 297, 1949-12-01. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-05-05]. 
  63. ↑ Ogłoszenie. „Dziennik Urzędowy Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 12, s. 184 (PDF – 22), kol. 2, poz. 227, 1948-12-30. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-05-05]. 
  64. ↑ Ogłoszenia. „Dziennik Urzędowy Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi”. Nr 13, s. 66 (PDF – 6), kol. 1, poz. 134, pkt XI, 1950-12-01. Łódź: Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi. [dostęp 2017-05-05]. 
  65. ↑ a b J. Ubysz. Sprawiedliwości społecznej stało się zadość. Strajk robotników w fabryce „Bracia Bukiet”. „Dziennik Łódzki”. Rok I (nr 30 (40)), s. 3, 1945-08-04. Komitet Redakcyjny. Łódź: Spółdzielnia „Czytelnik”. [dostęp 2019-06-28]. 
  66. ↑ Z. S. „Ogniwo” łódzkie zwycięża w trójmeczu żużlowym. Doskonała forma Tadeusza Kołeczka. „Dziennik Łódzki”. Rok VI (nr 153 (1775)), s. 4, 1950-06-05. Anatol Mikułko (red. nacz.). Łódź: Spółdzielnia Wydawniczo-Oświatowa „Czytelnik”. [dostęp 2017-05-05]. 
  67. ↑ Dalsze zmiany kierunków ruchu. „Dziennik Łódzki”. Nr 189 (7989). Rok XXX (Wyd. A), s. 7, 1974-08-11–12. Łódź: Łódzkie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa-Książka-Ruch”. [dostęp 2017-05-05]. 
  68. ↑ Uchwała Nr V/54/90 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 7 listopada 1990 roku... 1990 ↓, s. 2–3, § 1, ust. 2, § 3.
  69. ↑ a b Włodzimierz Hyży, Waldemar Fortecki: Linia 74. [w:] Strona „BUSLODZ.PL4. Łódzkie autobusy i tramwaje”. buslodz.pl > Linie – Zwykłe > 74 [on-line]. BUSLODZ.PL – Łódzkie autobusy i tramwaje, 2005–2017. [dostęp 2017-05-05].
  70. ↑ a b Włodzimierz Hyży, Waldemar Fortecki: Linia 52. [w:] Strona „BUSLODZ.PL4. Łódzkie autobusy i tramwaje”. buslodz.pl > Linie – Zwykłe > 52 [on-line]. BUSLODZ.PL – Łódzkie autobusy i tramwaje, 2005–2017. [dostęp 2017-05-05].
  71. ↑ a b Włodzimierz Hyży, Waldemar Fortecki: Linia 65. [w:] Strona „BUSLODZ.PL4. Łódzkie autobusy i tramwaje”. buslodz.pl > Linie – Zwykłe > 65 [on-line]. BUSLODZ.PL – Łódzkie autobusy i tramwaje, 2005–2017. [dostęp 2017-05-05].
  72. ↑ a b Włodzimierz Hyży, Waldemar Fortecki: Linia 86. [w:] Strona „BUSLODZ.PL4. Łódzkie autobusy i tramwaje”. buslodz.pl > Linie – Zwykłe > 86 [on-line]. BUSLODZ.PL – Łódzkie autobusy i tramwaje, 2005–2017. [dostęp 2017-05-05].
  73. ↑ a b Historia. [w:] Strona Fabryki Kosmetyków „Pollena-Ewa” S.A. pollenaewa.com.pl > Informacje – O firmie [on-line]. Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych, 2006–2017. [dostęp 2019-09-24].
  74. ↑ (izj): Pollena-Ewa wyprowadziła się z Łodzi. Większość budynków rozebrano... [zdjęcia]. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2015-02-17. [dostęp 2017-05-05].
  75. ↑ a b c Kędzierski 2014 ↓, s. 159 (PDF – 13).
  76. ↑ a b (em): Militarny skansen przy ul. 6 Sierpnia. [w:] Portal „Nasze Miasto”. naszemiasto.pl > Łódź > Wiadomości Łódź, Wydarzenia Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2009-09-17. [dostęp 2017-05-05].
  77. ↑ (pol): Performer Bodzianowski trąbił w łódzkich bramach. [w:] Portal „Nasze Miasto”. naszemiasto.pl > Łódź > Wiadomości Łódź, Wydarzenia Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2009-12-11. [dostęp 2017-05-05].
  78. ↑ (hof): Przy ul. 6 Sierpnia powstają nowe boiska dla ŁKS i Orła. [w:] Portal „Nasze Miasto”. naszemiasto.pl > Łódź > Wiadomości Łódź, Wydarzenia Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2009-11-28. [dostęp 2017-05-05].
  79. ↑ bż: Trafiają tu w stanie zagrożenia życia, agresywni. Policja pomoże przy pacjentach po dopalaczach. [w:] Portal TVN24. tvn24.pl > Łódź [on-line]. TVN S.A. / TVN Media Sp. z o.o., 2014-06-17. [dostęp 2017-05-05].
  80. ↑ Kazimierz Jamroz, Marcin Budzyński, Andrzej Zalewski, Joanna Żukowska, Izabela Oskarbska: Miejski Program Poprawy Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego w Łodzi na lata 2014–2020. Gdańsk: maj 2014, s. 26, 94, 102–103 (PDF – 29, 97, 105–106). [dostęp 2017-12-05]. (W tytułach tabel na s. 94 i 101 błędnie podano lata 2010–2013 zamiast 2011–2013).
  81. ↑ Matylda Witkowska: Na 6 Sierpnia rozpoczęła się budowa pierwszego łódzkiego woonerfa [ZDJĘCIA]. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2014-04-12. [dostęp 2017-05-05].
  82. ↑ a b mek: Woonerf na 6 Sierpnia otwarty. Czy po nim pojawią się kolejne? [ZDJĘCIA]. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2014-06-29. [dostęp 2017-05-05].
  83. ↑ Betlej i Radziejowska 2016 ↓, s. 68, 70.
  84. ↑ a b c   Michał Frąk: Łódź nagrodzona za woonerf. A będzie ich więcej. [w:] Portal „Gazety Wyborczej”. wyborcza.pl > Łódź [on-line]. Agora S.A., 2015-04-22. [dostęp 2017-05-05].
  85. ↑ Betlej i Radziejowska 2016 ↓, s. 70.
  86. ↑ Matylda Witkowska: Woonerf na 6 Sierpnia. Drzewa wiśniowe ozdobią ulicę [ZDJĘCIA+FILM]. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2014-05-14. [dostęp 2017-05-05].
  87. ↑ Matylda Witkowska: 15 tys. zł za jedno drzewko. Kosztowne wiśnie w woonerfie na 6. Sierpnia. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2014-06-26. [dostęp 2017-05-05].
  88. ↑ Zimny 2015 ↓, s. 36–37 (PDF – 38–39).
  89. ↑ Paweł Patora: Konkurs Łódzkiego Oddziału Towarzystwa Urbanistów Polskich: nagrodzono Piotrkowską i 6 Sierpnia. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2015-05-12. [dostęp 2017-05-05].
  90. ↑ a b Betlej i Radziejowska 2016 ↓, s. 71.
  91. ↑ Agnieszka Magnuszewska: Urodziny ulicy 6 Sierpnia: atrakcje na łódzkim woonerfie. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2014-08-05. [dostęp 2017-05-05].
  92. ↑ Matylda Witkowska: Ulica 6 Sierpnia obchodzi swoje urodziny [ZDJĘCIA]. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2014-08-06. [dostęp 2017-05-05].
  93. ↑ red: Ulica 6 sierpnia obchodzi swoje 2 urodziny [ZDJĘCIA]. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości > Łódź > Piotrkowska [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2015-08-06. [dostęp 2017-05-05].
  94. ↑ Light. Move. Festival. Łódź 2014 10–12/10 18:45–24:00. [w:] Strona Light Move Festival. lightmovefestival.pl > Harmonogram [on-line]. 2014-10-05. [dostęp 2017-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-09)].
  95. ↑ Program Light.Move.Festival. 2015. [w:] Strona Light Move Festival. lmf.com.pl > O festiwalu – Edycje > V edycja – zobacz > Program [on-line]. 2015-01-01. [dostęp 2017-09-29].
  96. ↑ Mapa festiwalu. Program. [w:] Strona Light Move Festival. lmf.com.pl > Program – Pobierz program pdf [on-line]. s. 1, 3 (nienumerowane), poz. 20, 27. [dostęp 2017-09-29].
  97. ↑ Magdalena Jach: Light.Move.Festival 2017. Weekend z Festiwalem światła. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2017-09-29. [dostęp 2017-09-29].
  98. ↑ mar: Songwriter Łódź Festiwal. Peter J. Birch zagrał na woonerfie [ZDJĘCIA+FILM]. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2015-04-11. [dostęp 2017-05-05].
  99. ↑ Darek Matyjaszczyk: Songwriter Łódź Festiwal 2016 rusza 16 kwietnia. [w:] Portal „Nasze Miasto”. naszemiasto.pl > Łódź > Rozrywka > Koncerty [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2016-03-30. [dostęp 2017-05-05].
  100. ↑ Dariusz Pawłowski: Songwriter Łódź Festiwal 2017: koncerty pod zegarem na 6. Sierpnia [PROGRAM]. [w:] Portal „Nasze Miasto”. naszemiasto.pl > Łódź > Wiadomości [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2017-04-10. [dostęp 2017-05-05].
  101. ↑ Paulina Stępień: Rusza Songwriter Łódź Festiwal [ROZMOWA]. [w:] Portal Radia Łódź. radiolodz.pl > Aktualności > Kultura i Rozrywka > Aktualności [on-line]. Radio Łódź, 2017-04-29. [dostęp 2017-05-05].
  102. ↑ dem: Maciek Maślakiewicz walczy o Broadway. Flashmob na 6 Sierpnia w Łodzi. [w:] Portal „Nasze Miasto”. naszemiasto.pl > Łódź > Wiadomości Łódź, Wydarzenia Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2015-05-14. [dostęp 2017-05-05].
  103. ↑ 6 |nazwisko = |imię = |autor = |autor link = |37. [w:] Strona projektu „6 Sierpnia 37”. 6sierpnia37.pl [on-line]. „6 Sierpnia 37”, 2015. [dostęp 2017-05-05].
  104. ↑ Dariusz Kuczmera: Budowa stadionu Orła Łódź. Przy 6 Sierpnia rozpoczęły się prace. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Sport > Żużel > Orzeł Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2016-05-17. [dostęp 2017-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-13)].
  105. ↑ Bartłomiej Juszczak, Adam Owczarek: Wmurowano akt erekcyjny pod budowę stadionu żużlowego w Łodzi. [w:] Portal Radia Łódź. radiolodz.pl > Aktualności > Wiadomości > Sport [on-line]. Radio Łódź, 2016-10-02. [dostęp 2017-05-05].
  106. ↑ a b Dariusz Kuczmera: Otwarcie stadionu żużlowego w Łodzi. Wielu widzów, hymn, łzy i oberwanie chmury [ZDJĘCIA]. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Sport > Żużel > Orzeł Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-07-29. [dostęp 2018-10-19].
  107. ↑ a b (bart): Mecz żużlowców Orła Łódź ze Zdunek Wybrzeżem Gdańsk został odwołany. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > Sport [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-07-29. [dostęp 2018-10-19].
  108. ↑ TOP 10 restauracji w Łodzi według portalu TripAdvisor. Zobacz, gdzie warto zjeść [RANKING MARZEC 2018]. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-03-14. [dostęp 2018-03-14].
  109. ↑ 1. Ato Sushi. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-03-14. [dostęp 2018-03-14].
  110. ↑ 3. Anatewka. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-03-14. [dostęp 2018-03-14].
  111. ↑ 6. Restauracja Manekin. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-03-14. [dostęp 2018-03-14].
  112. ↑ 9. Angelo Ristorante – Restauracja Włoska. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-03-14. [dostęp 2018-03-14].
  113. ↑ Jarosław Kosmatka: Katastrofa budowlana na 6 Sierpnia w Łodzi. Zawaliła się część kamienicy przy 6 Sierpnia 21 [ZDJĘCIA]. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Na sygnale [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-04-16. [dostęp 2018-03-16].
  114. ↑ Karolina Brózda, Piotr Jach: Zawaliła się kolejna część kamienicy przy ul. 6 Sierpnia [zdjęcia]. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-04-16. s. 1. [dostęp 2018-04-16].
  115. ↑ Karolina Brózda, Piotr Jach: Zawaliła się kolejna część kamienicy przy ul. 6 Sierpnia [zdjęcia]. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-04-16. s. 2. [dostęp 2018-04-16].
  116. ↑ (pij): Rozbiórka kamienicy przy ul. 6 Sierpnia 21. Ze zrujnowanego domu została tylko hałda gruzu [zdjęcia]. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-04-29. [dostęp 2018-04-29].
  117. ↑ MAR: Zawalił się strop kamienicy u zbiegu ulic 6 Sierpnia i Wólczańskiej w centrum Łodzi. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Na sygnale [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-08-02. [dostęp 2018-10-19].
  118. ↑ (pij): Dobiega końca częściowa rozbiórka zrujnowanej kamienicy u zbiegu ul. Wólczańskiej z ul. 6 Sierpnia. Skrzyżowanie już przejezdne. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > Najważniejsze [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-09-10. [dostęp 2018-10-19].
  119. ↑ (pij): Miasto chce całkowicie rozebrać ruderę przy ul. 6 Sierpnia 10. Dla tej ruiny chyba nie ma już ratunku.... [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > Najważniejsze [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-09-12. [dostęp 2018-10-19].
  120. ↑ (pij): Kolejna ruina zniknie z mapy Łodzi. Jest zgoda na rozbiórkę kamienicy, która już rozlatuje się ze starości [zdjęcia]. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > Najważniejsze [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2018-10-30. [dostęp 2018-11-03].
  121. ↑ Piotr Jach: O kolejną ruderę mniej w centrum Łodzi. Rozbiórka kamienicy przy ul. 6 Sierpnia 10. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > Najważniejsze [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2019-09-24. [dostęp 2019-09-24].
  122. ↑ Wojciech Markiewicz: Zmiany w organizacji ruchu w centrum. Wólczańska i 6 Sierpnia będą dwukierunkowe. [w:] Portal Urzędu Miasta Łodzi. uml.lodz.pl > Aktualności [on-line]. Urząd Miasta Łodzi, 2020-08-04. [dostęp 2020-08-23].
  123. ↑ Piotr Jach: Uwaga! Wólczańską i 6 Sierpnia jeździmy w obu kierunkach. Zmiany w organizacji ruchu. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > Najważniejsze [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2020-08-22. [dostęp 2020-08-23].
  124. ↑ a b Magdalena Jach: Prywatny akademik w centrum Łodzi. Jak wygląda w środku i ile kosztuje? ZDJĘCIA. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Dom [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2021-10-03. [dostęp 2021-10-03].
  125. ↑ a b Agnieszka Jedlińska: Studenci Uniwersytetu Medycznego w Łodzi zyskali nowoczesny kompleks sportowy z basenem i siłownią WIDEO. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Sport [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2023-09-23. [dostęp 2023-09-24].
  126. ↑ Bartosz Motorek: Zniknie pusty narożnik w centrum Łodzi. Apartamentowiec w miejsce kamienicy. [w:] Portal „Urbanity”. urbanity.pl > Łódzkie > Łódź [on-line]. „Urbanity”, 2024-02-26. [dostęp 2024-03-02].
  127. ↑ Jacek Zemła: Luksusowy budynek stanie u zbiegu Wólczańskiej i 6 Sierpnia. Będzie tu 60 mieszkań, część dwupoziomowa! Tak ma wyglądać WIZUALIZACJE. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Dom [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2024-03-02. [dostęp 2024-03-02].
  128. ↑ Żumański (red.) 1937–1939a ↓, s. 19, 27, 38, 44, 80, 85 (PDF – 33, 41, 52, 58, 94, 99).
  129. ↑ Juljusz Pruszynowski [wpis w rejestrze, poz. 480]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 134 (PDF – 45), poz. 480, kol. 2. [dostęp 2017-05-05].
  130. ↑ Wyrób towarów wełnianych [reklama]. „Kalendarz Informator na Województwo Łódzkie na rok...”, s. 33w (PDF – 341), 1922. Łódź: Wydawnictwo Ajencji Ogłoszeń i Wydawnictw Adama Benke w Łodzi. [dostęp 2018-11-27].  Kalendarz Informator [...] na rok 1923. Tam: Dział ogłoszeniowy. Ogłoszenia w tekście i kolorowe (pag. z lit. „w”).
  131. ↑ Buszko Borysiewicz i S-ka [wpis w rejestrze, poz. 9622]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 255 (PDF – 42), poz. 9622, kol. 2. [dostęp 2017-05-05].
  132. ↑ Rotberg i Adler [reklama]. „Kalendarz Informator na Województwo Łódzkie na rok...”, s. 47p (PDF – 65), 1922. Łódź: Wydawnictwo Ajencji Ogłoszeń i Wydawnictw Adama Benke w Łodzi. [dostęp 2018-11-27].  Kalendarz Informator [...] na rok 1923. Tam: Dział ogłoszeniowy. Ogłoszenia przed tekstem kolorowe (pag. z lit. „p”).
  133. ↑ Fabryka Wyrobów Wełnianych KAROL KRETSCHMER [wpis w rejestrze, poz. 1191]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 200 (PDF – 111), poz. 1191, kol. 2. [dostęp 2017-05-05].
  134. ↑ Urzędy Skarbowe w Łodzi. „Kalendarz Informator na Województwo Łódzkie na rok...”, s. 85 (PDF – 181), 1922. Łódź: Wydawnictwo Ajencji Ogłoszeń i Wydawnictw Adama Benke w Łodzi. [dostęp 2018-11-27].  Kalendarz Informator [...] na rok 1923.
  135. ↑ Łódzka Ajencja Celna Kolei Państwowych. „Kalendarz Informator na Województwo Łódzkie na rok...”, s. 91 (PDF – 187), 1922. Łódź: Wydawnictwo Ajencji Ogłoszeń i Wydawnictw Adama Benke w Łodzi. [dostęp 2018-11-27].  Kalendarz Informator [...] na rok 1923.
  136. ↑ Stefan Angerstein [wpis w rejestrze, poz. 3075]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 120 (PDF – 31), poz. 3075, kol. 1. [dostęp 2017-05-05].
  137. ↑ a b Cechy m. Łodzi. „Kalendarz Informator na Województwo Łódzkie na rok...”, s. 184 (PDF – 280), 1922. Łódź: Wydawnictwo Ajencji Ogłoszeń i Wydawnictw Adama Benke w Łodzi. [dostęp 2018-11-27].  Kalendarz Informator [...] na rok 1923.
  138. ↑ a b Towarzystwa filantropijne. „Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1919”. Rok pierwszy, s. 194–195, 197 (wersja cyfrowa – 190–191, 193), 1919. Komisja Redakcyjna: A. Gaerne, M. Hertz, J. Klocman, A. Milker, J. Pełka, J. Woyciechowski. Łódź: Wydział Statystyczny Magistratu m. Łodzi. [dostęp 2017-05-05]. 
  139. ↑ Rotberg i Szarf [wpis w rejestrze, poz. 3626]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 141 (PDF – 52), poz. 3626, kol. 1. [dostęp 2017-05-05].
  140. ↑ a b Kędzierski 2014 ↓, s. 155 (PDF – 9).
  141. ↑ Paweł Kalkbrener [wpis w rejestrze, poz. 3545]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 104 (PDF – 15), poz. 3545, kol. 1. [dostęp 2017-05-05].
  142. ↑ Bracia Bukiet [wpis w rejestrze, poz. 3127]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 272 (PDF – 59), poz. 3127, kol. 1. [dostęp 2019-06-29].
  143. ↑ Bechtold i Seiler [wpis w rejestrze, poz. 2983]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 272 (PDF – 59), poz. 2983, kol. 2. [dostęp 2017-05-05].
  144. ↑ Zarządzenie Przewodniczącego Miejskiej Komisji do Spraw Upaństwowienia Przedsiębiorstw w Łodzi. „Dziennik Urzędowy Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 4, s. 66 (PDF – 16), poz. 172, 1947-03-17. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-05-05]. 
  145. ↑ Eljasz Gutsztadt [wpis w rejestrze, poz. 6430]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 105 (PDF – 16), poz. 6430, kol. 2. [dostęp 2017-05-05].
  146. ↑ a b Przewodnik łódzki. Fabryki i zakłady przemysłowe w Łodzi. „Łodzianin. Kalendarz Informacyjno-Adresowy na rok 1893”. Rok piąty, s. 27 (PDF – 180), 1893. Łódź: Nakładem C. Richtera księgarza. [dostęp 2017-09-30]. 
  147. ↑ Tkalnia Mechaniczna Bracia Kon [reklama]. „Kalendarz Informator na Województwo Łódzkie na rok...”, s. 153 (PDF – 249), 1922. Łódź: Wydawnictwo Ajencji Ogłoszeń i Wydawnictw Adama Benke w Łodzi. [dostęp 2018-11-27].  Kalendarz Informator [...] na rok 1923.
  148. ↑ Szczepan Mikołajczyk: Przemysłowiec i wynalazca Jan Śniechowski. W: Szczepan Mikołajczyk: Wybitni Zgierzanie z urodzenia i z wyboru. Wyd. II. Zgierz: Towarzystwo Przyjaciół Zgierza. Fundacja Muzeum Miasta Zgierza, 1994, s. 40.
  149. ↑ Kędzierski 2014 ↓, s. 156 (PDF – 10).
  150. ↑ Paweł Holc i S-ka [wpis w rejestrze, poz. 346-B]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 185 (PDF – 96), poz. 346-B, kol. 2. [dostęp 2017-05-05].
  151. ↑ Zarządzenie Przewodniczącego Miejskiej Komisji do Spraw Upaństwowienia Przedsiębiorstw w Łodzi. „Dziennik Urzędowy Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 4, s. 58 (PDF – 8), poz. 15, 1947-03-17. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-05-05]. 
  152. ↑ a b Historia firmy. [w:] Strona „Polifarbu-Łódź” Sp. z o.o. polifarb.lodz.pl > O firmie – Historia firmy [on-line]. „Polifarb-Łódź” Sp. z o.o. [dostęp 2020-08-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-05)].
  153. ↑ Kędzierski 2014 ↓, s. 157 (PDF – 11.
  154. ↑ Sztajnberg, Śpiewak i S-ka – Farbiarnia [wpis w rejestrze, poz. 2204]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 272 (PDF – 59), poz. 2204, kol. 1. [dostęp 2017-05-05].
  155. ↑ a b Wiesław Pierzchała: Kamienica Karola Kretschmera zostanie wpisana do rejestru zabytków. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości > Łódź > Kocham Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2016-06-25. [dostęp 2017-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-30)].
  156. ↑ Żumański (red.) 1937–1939b ↓, s. 12 (PDF – 14).
  157. ↑ Żumański (red.) 1937–1939b ↓, s. 58 (PDF – 60).
  158. ↑ Żumański (red.) 1937–1939b ↓, s. 60 (PDF – 62).
  159. ↑ Żumański (red.) 1937–1939b ↓, s. 87 (PDF – 89).
  160. ↑ Kto, z kim i gdzie? Nowiny z całego Kraju. Lwów. „Na Parkiecie. Organ Zawodowego Związku Tancerzy i Tancerek w Krakowie”. Rok IV (nr 16), s. 14, listopad 1935. Jakób Bochenek (red. odp.). Kraków: Zawodowy Związek Tancerzy i Tancerek w Krakowie. [dostęp 2018-04-11]. 
  161. ↑ Żumański (red.) 1937–1939b ↓, s. 88 (PDF – 90).
  162. ↑ Klasa 34. Maszyny, przybory i wszelkiego rodzaju przedmioty do gospodarstwa domowego (pranie kl. 8 d), również meble. W: Wykaz patentów udzielonych przez Urząd Patentowy Rz. P. w roku 1931. Wyd. I. Cz. 2: Wykaz patentów, udzielonych w roku 1931, według klas: patenty Nr.Nr. 12887–15340. Warszawa: Nakładem Urzędu Patentowego Rz. P., 1932, s. 58 (PDF – 61), kol. 2. [dostęp 2018-04-11].
  163. ↑ Boruch Grynoch: Opis patentowy. Nr 14912. Spluwaczka. Inż. M. Brokman (rzecznik patentowy). Wyd. I. Warszawa: Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej, 1932-01-07, s. 1–3. [dostęp 2017-07-01].
  164. ↑ Żumański (red.) 1937–1939b ↓, s. 152 (PDF – 154).
  165. ↑ Żumański (red.) 1937–1939c ↓, s. 463 (PDF – 212).
  166. ↑ Anna Gronczewska: Prawdziwa historia Leszka, bohatera serialu „Daleko od szosy”. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Magazyn [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2016-03-27. s. 1, 3. [dostęp 2017-05-05].
  167. ↑ Kapitan Sowa na tropie. [w:] Strona „Szlak dziedzictwa filmowego Łodzi”. filmowalodz.pl [on-line]. Centrum Inicjatyw na rzecz Rozwoju „Regio”. [dostęp 2017-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-07)].
  168. ↑ Anna Gronczewska: Kapitan Sowa i inni na miejskich tropach, czyli Łódź w polskim filmie. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2014-03-09. s. 1. [dostęp 2017-05-05].
  169. ↑ Weekend w bazie filmpolski.pl
  170. ↑ Adam Tubilewicz: W Łodzi nakręcili „Jaskółkę”. Zobacz premierę filmu. [w:] Portal „Nasze Miasto”. naszemiasto.pl > Łódź > Wiadomości Łódź, Wydarzenia Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2015-01-10. [dostęp 2017-05-05].
  171. ↑ Wiesław Pierzchała: Kamienica Kretschmerów przy ulicy 6 Sierpnia. Kończy się renowacja. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości > Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2015-05-16. [dostęp 2017-05-05].
  172. ↑ Alicja Zboińska, Piotr Brzózka: Tato, teraz ja tutaj rządzę, czyli rodzinna spółka z o.o.. [w:] Portal „Gazety Wrocławskiej”. gazetawroclawska.pl [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2009-11-21. s. 3–4. [dostęp 2017-05-05].
  173. ↑ Księga gości. [w:] Strona restauracji „Anatewka”. anatewka.pl > księga gości [on-line]. Restauracja „Anatewka”. [dostęp 2017-05-05].
  174. ↑ a b Ewa Niedźwiecka: Jedzenie. W: Ewa Niedźwiecka: Łódź w PRL-u. Opowieść o życiu miasta 1945–1980. Wyd. I. Łódź: „Księży Młyn” Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2011, s. 85 (PDF – 10); 87 (PDF – 12), kol. 1; 2, seria: Magiczne Czasy Magicznych Miast. ISBN 978-83-7729-000-2.
  175. ↑ Jerzy Krzywik Kaźmierczyk: Łódzkie lokale: „Smakosz” smaczny kompanią i magią. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2014-07-13. [dostęp 2017-05-05].
  176. ↑ maj: Czy czujesz się bezpiecznie w centrum Łodzi?. [w:] Portal „Nasze Miasto”. naszemiasto.pl > Łódź > Wiadomości [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2001-05-04. [dostęp 2024-07-25].
  177. ↑ Sławomir Jastrzębowski: Gangsterska współpraca ze zgrzytami. [w:] Portal „Nasze Miasto”. naszemiasto.pl > Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2002-08-30. [dostęp 2024-07-25].
  178. ↑ Marek Juśkiewicz: Trząsł łódzkim półświatkiem i nagle zniknął. Śledczy odnaleźli go w Londynie. [w:] Portal „Faktu”. fakt.pl > Wydarzenia > Polska > Łódź [on-line]. Ringier Axel Springer Polska Sp. z o.o., 2024-02-15. [dostęp 2024-07-25].
  179. ↑ Zarządzenie. „Dziennik Urzędowy Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 4, s. 52 (PDF – 2), kol. 2, 1947-03-17. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-05-05]. 
  180. ↑ a b Kędzierski 2014 ↓, s. 152–154 (PDF – 6–8).
  181. ↑ Agnieszka Magnuszewska: Co powstanie w miejscu po Pollenie Ewie? Mieszkańcy chcą parku i domu kultury dla Polesia. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości > Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2016-06-06. [dostęp 2017-05-05].
  182. ↑ Uniwersytet Łódzki XII Dom Studencki – Łódź. [w:] Portal dlaStudenta.pl > Studia > Studia w Łodzi > Niezbędnik studenta > Akademiki [on-line]. dla Studenta.pl. [dostęp 2023-09-24].
  183. ↑ a b c Wykaz kart adresowych gminnej ewidencji zabytków miasta Łodzi. [w:] Portal Urzędu Miasta Łodzi. uml.lodz.pl > Miasto – Rewitalizacja i zabytki > Ewidencja Zabytków [on-line]. Urząd Miasta Łodzi, 2016-08-05. s. 62. [dostęp 2017-05-05].
  184. ↑ Taśmy firanowe. [w:] Strona firmy „Magam” Sp. z o.o. magam.pl [on-line]. Magam sp. z o.o, 2012. [dostęp 2017-05-23].
  185. ↑ Bieńkowska, Umińska-Tytoń i ?b ↓.
  186. ↑ Trade-Stomil Sp. z o.o.. [w:] Strona spółki „Trade-Stomil”. trade-stomil.pl [on-line]. „Trade-Stomil” Sp. z o.o, 2017. [dostęp 2019-09-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-12)].
  187. ↑ Kontakt. [w:] Strona hostelu „Fresco”. hostelfresco.pl > Kontakt [on-line]. Hostel „Fresco”. [dostęp 2017-05-05].
  188. ↑ Jacek Tymoczko: Zmiany organizacyjne 2017. Marzec. [w:] Strona „Jednostki-Wojskowe.pl”. jednostki-wojskowe.pl > Kalendarium 2009–2019 > Zmiany organizacyjne: 2017 [on-line]. Jacek Tymoczko – jednostki-wojskowe.pl, 2017. [dostęp 2020-08-25].
  189. ↑ a b Straßenverzeichnis von Litzmannstadt 1941 ↓, s. 150 (PDF – 152).
  190. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2013, s. 698 [zarchiwizowane 2013-07-15].
  191. ↑ MPK – Łódź (autor korporatywny): Aktualne trasy i rozkłady jazdy. [w:] Strona MPK – Łódź. mpk.lodz.pl > Rozkłady jazdy [on-line]. MPK – Łódź Spółka z o.o., 2017-02-01. [dostęp 2017-05-05].
  192. ↑ MPK – Łódź (autor korporatywny): Komunikat 142/22. [w:] Strona MPK – Łódź. mpk.lodz.pl > Zmiany rozkładów > Archiwum komunikatów [on-line]. MPK – Łódź Sp. z o.o., 2022-08-08. [dostęp 2024-07-25].
  193. ↑ Mapy Google. Google, 2017. [dostęp 2017-05-05].
  194. ↑ Wojciech Dębski: Kalendarium 1921 – 1940. [w:] Łódzkie tramwaje i autobusy. Strona poświęcona historii komunikacji miejskiej w Łodzi i okolicach. mkmlodz.webd.pl > Kalendarium – zarys historyczny > 1921 – 1940 [on-line]. Wojciech Dębski, 2011-05-28. [dostęp 2017-05-05].
  195. ↑ Włodzimierz Hyży, Waldemar Fortecki: Linia 65A. [w:] Strona „BUSLODZ.PL4. Łódzkie autobusy i tramwaje”. buslodz.pl > Linie – Zwykłe > 65A [on-line]. BUSLODZ.PL – Łódzkie autobusy i tramwaje, 2005–2017. [dostęp 2017-05-05].
  196. ↑ MPK – Łódź (autor korporatywny): Komunikat 100/16. [w:] Strona MPK – Łódź [on-line]. MPK – Łódź Sp. z o.o., 2016-07-01. [dostęp 2017-05-05].
  197. ↑ MPK – Łódź (autor korporatywny): Komunikat 8/18. [w:] Strona MPK – Łódź. mpk.lodz.pl > Zmiany rozkładów > Archiwum komunikatów [on-line]. MPK – Łódź Sp. z o.o., 2018-02-04. [dostęp 2018-02-05].
  198. ↑ MPK – Łódź (autor korporatywny): Komunikat 118/22. [w:] Strona MPK – Łódź. mpk.lodz.pl > Zmiany rozkładów > Archiwum komunikatów [on-line]. MPK – Łódź Sp. z o.o., 2022-07-14. [dostęp 2024-07-25].
  199. ↑ Włodzimierz Hyży, Waldemar Fortecki: Linia 73. [w:] Strona „BUSLODZ.PL4. Łódzkie autobusy i tramwaje”. buslodz.pl > Linie – Zwykłe > 73 [on-line]. BUSLODZ.PL – Łódzkie autobusy i tramwaje, 2005–2017. [dostęp 2017-05-05].
  200. ↑ Włodzimierz Hyży, Waldemar Fortecki: Linia 79. [w:] Strona „BUSLODZ.PL4. Łódzkie autobusy i tramwaje”. buslodz.pl > Linie – Zwykłe > 79 [on-line]. BUSLODZ.PL – Łódzkie autobusy i tramwaje, 2005–2017. [dostęp 2017-05-05].
  201. ↑ MPK – Łódź (autor korporatywny): Linia 86. [w:] Strona MPK – Łódź [on-line]. MPK – Łódź Sp. z o.o., 2018-06-25. [dostęp 2018-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-30)].
  202. ↑ a b (SP): Wakacyjne zamieszanie w miejskiej komunikacji. Istotne zmiany w rozkładach jazdy MPK [zdjęcia]. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > Najważniejsze [on-line]. 2018-06-26. [dostęp 2018-06-30].
  203. ↑ a b MPK – Łódź (autor korporatywny): Komunikat 55/21. [w:] Strona MPK – Łódź. mpk.lodz.pl > Zmiany rozkładów > Archiwum komunikatów [on-line]. MPK – Łódź Sp. z o.o., 2021-04-25. [dostęp 2024-07-25].
  204. ↑ MPK – Łódź (autor korporatywny): Komunikat 132/21. [w:] Strona MPK – Łódź. mpk.lodz.pl > Zmiany rozkładów > Archiwum komunikatów [on-line]. MPK – Łódź Sp. z o.o., 2021-09-01. [dostęp 2024-07-25].
  205. ↑ MPK – Łódź (autor korporatywny): Komunikat 23/22. [w:] Strona MPK – Łódź. mpk.lodz.pl > Zmiany rozkładów > Archiwum komunikatów [on-line]. MPK – Łódź Sp. z o.o., 2022-03-03. [dostęp 2024-07-25].
  206. ↑ MPK – Łódź (autor korporatywny): Komunikat 123/21. [w:] Strona MPK – Łódź. mpk.lodz.pl > Zmiany rozkładów > Archiwum komunikatów [on-line]. MPK – Łódź Sp. z o.o., 2021-08-12. [dostęp 2024-07-25].
  207. ↑ Linia 89. [w:] Strona „BUSLODZ.PL4. Łódzkie autobusy i tramwaje”. buslodz.pl > Linie – Zwykłe > 89 [on-line]. BUSLODZ.PL – Łódzkie autobusy i tramwaje, 2005–2017. [dostęp 2017-05-05].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_6_Sierpnia_w_Łodzi&oldid=74406761”