Wikipedia

Turka (obwód lwowski)

miasto na Ukrainie w obwodzie lwowskim
Ten artykuł dotyczy miasta na Ukrainie. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Turka (ukr. Турка; dawniej też Turka nad Stryjem) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, siedziba władz rejonu turczańskiego, nad Stryjem. Do 1939 Turka była miastem powiatowym w województwie lwowskim w Polsce. Turka jest oddalona o niespełna 13 km od granicy z Polską. Miejscowość tę dzieli od Lwowa blisko 105 km (ok. 45 km od Ustrzyk Dolnych).

Turka
Турка
Ilustracja
Widok na Turkę
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Prawa miejskie

1730

Burmistrz

Hennadij Kohut

Powierzchnia

3,0 km²

Wysokość

565 m n.p.m.

Populacja (2019)
• liczba ludności


7084[1]

Nr kierunkowy

+380 3269

Kod pocztowy

82500

Tablice rejestracyjne

(UA) BC

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Turka”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Turka”
Ziemia49°09′14″N 23°01′53″E/49,153889 23,031389
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Historia

edytuj
 
Polski herb miasta z XVI wieku
 
Polski herb miasta w okresie międzywojennym

Istnieją różne wersje powstania nazwy miasta, ale najpowszechniejszą jest jej pochodzenie od wymarłych turów, które licznie przemierzały te tereny (w herbie miasta znajduje się tur).

Przywilejem wydanym w Medyce dnia 27 czerwca 1431 r. przez króla Władysława Jagiełłę Turkę otrzymał Vancza Valachus i jego synowie: Chotko, Iwanko i Janko[2][potrzebny przypis]. Ten donacyjny przywilej potwierdził król Władysław III Warneńczyk w 1444 na rzecz braci Chotka i Jankona, a król Zygmunt I ponownie w 1519. Wieś prawa wołoskiego w pierwszej połowie XV wieku[3]. W 1730 r. Turka otrzymała prawa miejskie (miasto lokowane na prawie magdeburskim przez Antoniego Kalinowskiego). Po tym roku utworzono tutaj dom misyjny dla jezuitów, zaś po kasacie zakonu w 1773 r. powstała parafia.

Z roku 1730 pochodzą pierwsze wzmianki dotyczące Żydów osiedlających się w mieście[4]. W połowie XVIII stulecia mieszka tu 25 rodzin żydowskich.

Do 1772 Turka znajdowała się w ziemi przemyskiej województwa ruskiego w Rzeczypospolitej.

Od 1772 po I rozbiorze Polski w składzie Królestwa Galicji i Lodomerii. W 1778 powstał murowany kościół rzymskokatolicki, a w XIX w. – cmentarz żydowski, zaś w 1903 gmina żydowska uzyskała samodzielność. Od 1905 przez miejscowość prowadzi linia kolejowa łączącą Użhorod z Samborem, znajduje się tu dworzec kolejowy.

W okresie międzywojennym Turka była miastem powiatowym, w województwie lwowskim w Polsce[5], siedzibą sądu powiatowego, urzędu skarbowego, Gimnazjum Prywatnego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego[6]. W 1921 liczyło 10 030 mieszkańców, z czego 4201 Żydów. W tym czasie starostą był Tadeusz Zawistowski, zaś burmistrzem – Michał Grudziński.

Na wiosnę 1939 r. sformowano tu Batalion ON „Turka”, który wschodził w skład Podkarpackiej Brygady Obrony Narodowej. Po wybuchu wojny osłaniał on granicę polsko-węgierską od strony miasta, wchodząc w skład 216 pułku piechoty[7].

Po zakończeniu obrony z września 1939 Turka znalazła się w części zajętej przez ZSRR. Od 4 grudnia 1939 znajdowała się w składzie USRR, w obwodzie drohobyckim. Po ataku Niemiec na ZSRR miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. Od 1 sierpnia 1941 na terenie powiatu Sambor Dystryktu Galicja w składzie Generalnego Gubernatorstwa. W styczniu 1942 miały miejsce masowe egzekucje ludności żydowskiej. W sierpniu 1942 Niemcy wywieźli ok. 4000 Żydów do obozu zagłady w Bełżcu. W grudniu 1942 pozostałych przy życiu turczańskich Żydów deportowano do getta w Samborze. Od 1943 rozpoczęło się w powiecie Turka (jak i na całym obszarze południowo-wschodnich Kresów Wschodnich) ludobójstwo Polaków dokonywane przez ukraińskich nacjonalistów. W powiecie zginęło ok. 700 Polaków. Oprócz nich Służba Bezpieczeństwa OUN zamordowała ok. 25 Ukraińców. Sama Turka nie była atakowana, ale w różnych okolicznościach (np. w czasie wypraw po żywność) zamordowano 40 jej mieszkańców[8].

Po II wojnie światowej Turka ponownie znalazła się w składzie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej – początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim. Po uzyskaniu w 1991 niepodległości przez Ukrainę miasto znajduje się w jej granicach.

Ważniejsze obiekty

edytuj
 
Cerkiew Opieki Matki Bożej

Turystyka

edytuj

W mieście znajdują się źródła wody mineralnej, m.in.: słynnej „Naftusi”.

Demografia

edytuj
  • 1921 – 10 030
  • 2006 – 7306

Galeria

edytuj
  •  
    Kościół katolicki w Turce
  •  
    Widok na Turkę
  •  
    Turka, fragment cmentarza z polskim grobami
  •  
    Stara cerkiew w Turce

Ludzie związani z miastem

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Turką (Ukraina).
Honorowi obywatele

Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (ratujący Żydów w Turce)

edytuj
  • Mychajło i Hanna Komarniccy oraz ich córka Hałyna Karasewycz z d. Komarnicka – ukraińska rodzina ukrywająca Chawę Brandelstein[11]
  • Stefania Turzańska – Polka, która wzięła na wychowanie Lidię Diker[12]

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.52.
  2. ↑ Kuraś S., Sułkowska-Kurasiowa I., Zbiór dokumentów małopolskich T. 7, Wrocława 1975, nr. 2080
  3. ↑ Grzegorz Jawor, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000, s. 212, 223.
  4. ↑ Strona Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęcona Turce.
  5. ↑ Pierwotnie w województwie stanisławowskim, później cały powiat turczański włączono do województwa lwowskiego.
  6. ↑ Gimnazjum w Turce nad Stryjem. „Wschód”. Nr 71, s. 1, 10 stycznia 1938. 
  7. ↑ Batalion ON "Turka" - Obrona Narodowa II RP 1937-1939 [online], obronanarodowa1939.pl [dostęp 2023-10-06].
  8. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 1098-1102, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  9. ↑ Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 56 z 10 marca 1885. 
  10. ↑ Kronika. Zmarli. † Karol Bartoszewski. „Głos Rzeszowski”. 46, s. 158–159, 17 listopada 1901. 
  11. ↑ Komarnitski Mikhail & Komarnitskaya Anna ; Daughter: Karasevich Galina (Komarnitskaya). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-09]. (ang.).
  12. ↑ Turzanska Stefania. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-09]. (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • Mapa WIG Turka Pas 52 Słup 36 Warszawa 1937
  • Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Warszawa 1928 s. 1574

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Turka_(obwód_lwowski)&oldid=75346190”