Szarańczyn

Szarańczyn
	; Szarańczyn strąkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	brezylkowe
Rodzaj	szarańczyn
	Nazwa systematyczna
	Ceratonia Linnaeus; Sp. Pl. 1026. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	C. siliqua L.
Synonimy
	Siliqua Duhamel du Monceau; Ceratia Adanson;
	Siliqua Duhamel du Monceau; Ceratia Adanson;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szarańczyn, różkowiec^[4] (Ceratonia L.) – rodzaj roślin należący do rodziny bobowatych. Należą do niego dwa gatunki drzew, z których Ceratonia oreothauma odkryty został dopiero w końcu XX wieku w Jemenie i Somalii. Znacznie bardziej rozpowszechnionym gatunkiem, też uprawianym jest szarańczyn strąkowy Ceratonia siliqua, pochodzący ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Rośliny te rosną w na terenach suchych i skalistych, często w makii^[5]^[6]. Kwiaty rozwijają się jesienią i zapylane są przez pszczoły^[6].

Szarańczyn strąkowy jest ważną rośliną użytkową o różnorodnych zastosowaniach. Współcześnie użytkowany jest głównie jako roślina paszowa i surowiec do produkcji gumy karobowej. Nasiona używane są jako substytut kawy i kakao. Wykorzystywane jest drewno, jako roślina lecznicza i kosmetyczna^[5]^[6].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od jego greckich nazw (ceratonia, ceronia i ceratea). Od nich też pochodzić ma nazwa jednostki masy karat odpowiadającej średniej masie nasion szarańczynu^[5].

Morfologia

Pokrój: Drzewa osiągające zwykle do 10 m wysokości, ale bardzo rozłożyste^[6].
Liście: Skrętoległe, skórzaste, parzysto-pierzaste, złożone zwykle z czterech par okrągławych listków^[6].
Kwiaty: Rozdzielnopłciowe, drobne, zebrane w kotkowate kwiatostany, przy czym zwykle kwiaty różnych płci występują na różnych roślinach (są one dwupienne), rzadziej tworzą się na tych samych (choć z reguły w różnych kwiatostanach). Kwiaty nie mają płatków korony, a pięć zielonych działek kielicha szybko odpada. W kwiatach męskich rozwija się 5 wolnych pręcików. Kwiaty żeńskie zawierają jeden górny słupek z górną zalążnią^[6].
Owoce: Duże strąki osiągające do 20 cm długości, skórzaste i ciemnobrązowe. Nasiona są owalne^[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z szeroko ujmowanej podrodziny brezylkowych Caesalpinioideae^[7]^[2]. Rodzaj wskazywany jest jako blisko spokrewniony z Acrocarpus i tworzący wspólny klad z rodzajami Tetrapterocarpon z Madagaskaru i Umtiza z południowej Afryki. Cała ta grupa jest siostrzana kladowi obejmującemu rodzaje glediczja Gleditsia i kłęk Gymnocladus^[5].

Wykaz gatunków^[8]

Ceratonia siliqua L. – szarańczyn strąkowy
Ceratonia oreothauma Hillc. et al. Kew Bull. 35:261. 1980
- C. oreothauma subsp. oreothauma
- C. oreothauma subsp. somalensis

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-28] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-28].
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 91.
↑ ^a ^b ^c ^d G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 133. ISBN 978-1-900347-80-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 275. ISBN 0-333-73003-8.
↑ Genus: Gymnocladus Lam.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-27]. (ang.).
↑ Genus: Ceratonia L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-28]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-28] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-28].

[karpowiczowa-4] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 91.

[legumes-5] G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 133. ISBN 978-1-900347-80-8.

[philips-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 275. ISBN 0-333-73003-8.

[grin-7] Genus: Gymnocladus Lam.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-27]. (ang.).

[autonazwa1-8] Genus: Ceratonia L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-28]. (ang.).

[4]

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[7]

[8]