Spad (hydrotechnika)

Spad – w hydrotechnice, to wyrażona w odpowiedniej jednostce długości wielkość, określająca różnicę pomiędzy poziomem wody w stanowisku górnym, a poziomem wody w stanowisku dolnym danej budowli piętrzącej. Wielkość ta jest różna dla różnych stanów charakterystycznych. Ponadto dla budowli piętrzących wyposażonych w zamknięcia, aktualny (chwilowy) spad może być różny i zmienny dla różnego położenia tych zamknięć^[a]. Dla konkretnej budowli piętrzącej charakterystyczną wielkością jest spad określany dla normalnego poziomu piętrzenia. W układzie SI spad wyrażany jest metrach.

Spad

Jaz Psie Pole na Starej Odrze: po lewej stanowisko górne, wyższy poziom wodny; po prawej stanowisko dolne, niższy poziom wody; wielkość różnicy poziomów wody na obydwu stanowiskach to spad

jaz na rzece Blizna, widok od strony stanowiska dolnego w kierunku stanowiska górnego

stanowisko dolne Śluzy Czyżkówko: wysokość wrót wspornych pozwala wyobrazić sobie w przybliżeniu jaka jest wysokość spadu

Elektrownia Porąbka-Żar: największy w Polsce średni spad statyczny – 432 m

Park Wschodni: jaz stały na rzece Oława (Dolna Oława), niewielki spad zmienia się w małym zakresie w zależności od ilości dopływającej wody (wielkości przepływu)

Park Wschodni: ten sam jaz co poprzednio, ale przy mniejszym dopływie wody, spad znacznie mniejszy, brak przepływu (przepływ nienaruszalny przez mniejszy jaz na innym ramieniu rzeki – przez Górną Oławę)

Bardzo istotną wielkością jest określona rozporządzeniem^[b]^[1], w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie, wysokość piętrzenia^[c], tj. spad dla rzędnej maksymalnego poziomu piętrzenia i rzędnej zwierciadła wody dolnej, odpowiadającej przepływowi średniemu niskiemu^[d]^[2]. Wysokość piętrzenia dla danej budowli piętrzącej jest bowiem w tym rozporządzeniu stosowana jako wielkość graniczna decydująca o wymaganiach stawianych tym budowlom i procedurom związanych z prowadzeniem robót budowlanych oraz eksploatacji tych budowli hydrotechnicznych^[2].

Spad, obok wielkości przepływu, ma podstawowe znaczenie przy energetycznym wykorzystaniu cieku. Im większy bowiem spad, przy tej samej wielkości przepływu, tym większa moc jaką można uzyskać budując na cieku elektrownię wodną.

Uwagi

↑ zamknięcia są ruchomym elementem budowli piętrzącej i mogą służyć do zmiany poziomu piętrzenia stanowiska górnego, a tym samym do zmiany wielkości spadu
↑ rozporządzenie wydane jako akt wykonawczy z delegacji ustawowej zawartej w Prawie Budowlanym; odpowiednia delegacja ustawowa zawarta jest w art. 7 ust. 2 pkt 2 Prawa Budowlanego
↑ podstawowe rozporządzenie dotyczące budowli piętrzących określające warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie określa, w paragrafie 3 punkcie 4 tego rozporządzenia zdefiniowano pojęcie wysokości piętrzenia
↑ w definicji tej zwarto także dalsze warunki i rozszerzenia szczegółowe dla pewnych przypadków szczególnych

Przypisy

↑ Dz.U. z 2021 r. poz. 2351 Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane
↑ ^a ^b Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 579 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie

Bibliografia

Wiesław Depczyński, Andrzej Szamowski: Budowle i zbiorniki wodne. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 1997, seria: Inżynieria Środowiska. ISBN 83-87012-66-1. (pol.).
Zbigniew Szling, Jan Winter: Drogi wodne śródlądowe. Wrocław: Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, 1988, seria: skrypt budownictwo. (pol.).
Jan Kulczyk, Jan Winter: Śródlądowy transport wodny. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2003. (pol.).

[zamk-1] zamknięcia są ruchomym elementem budowli piętrzącej i mogą służyć do zmiany poziomu piętrzenia stanowiska górnego, a tym samym do zmiany wielkości spadu

[delart-2] rozporządzenie wydane jako akt wykonawczy z delegacji ustawowej zawartej w Prawie Budowlanym; odpowiednia delegacja ustawowa zawarta jest w art. 7 ust. 2 pkt 2 Prawa Budowlanego

[wyspi-4] stawowe rozporządzenie dotyczące budowli piętrzących określające warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie określa, w paragrafie 3 punkcie 4 tego rozporządzenia zdefiniowano pojęcie wysokości piętrzenia

[uzup-5] w definicji tej zwarto także dalsze warunki i rozszerzenia szczegółowe dla pewnych przypadków szczególnych

[u-pb-3] Dz.U. z 2021 r. poz. 2351 Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane

[wt-bh-6] Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 579 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie

[a]

[b]

[1]

[c]

[d]

[2]