Wikipedia

Piskorowice

wieś w województwie podkarpackim

Piskorowice – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie leżajskim, w gminie Leżajsk[6][5].

Piskorowice
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Karola Boromeusza
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

leżajski

Gmina

Leżajsk

Liczba ludności (2021)

1230[2][3]

Strefa numeracyjna

17

Kod pocztowy

37-300[4]

Tablice rejestracyjne

RLE

SIMC

0653860[5]

Położenie na mapie gminy wiejskiej Leżajsk
Mapa konturowa gminy wiejskiej Leżajsk, po prawej znajduje się punkt z opisem „Piskorowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Piskorowice”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Piskorowice”
Położenie na mapie powiatu leżajskiego
Mapa konturowa powiatu leżajskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Piskorowice”
Ziemia50°14′06″N 22°31′47″E/50,235000 22,529722[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Szkoła podstawowa
Gminny Ośrodek Kultury
Ruiny cerkwi z kopcem pamięci
Kaplica greckokatolicka pw. św. Jana Ewangelisty

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.

Wieś królewska Piskorowice, położona była w 1589 roku w starostwie niegrodowym krzeszowskim w ziemi przemyskiej województwa ruskiego[7]. Wieś Piskorowice jest położona nad rzeką San.

Integralne części wsi

edytuj
Integralne części wsi Piskorowice[6][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0653890 Chałupki przysiółek
0653877 Folwark część wsi
0653908 Mołynie przysiółek
0653914 Parcelacja osada
0653883 Wygnanki[8] część wsi

Historia

edytuj

Pierwsze ślady pobytu człowieka na tych terenach są datowane na 10-8 tys. lat p.n.e. Ludzie zasiedlali tereny wyżej położone i umocnione przez przyrodę. Budowali szałasy, później drążyli ziemianki przykryte dachem. W VII - VI w. p.n.e. to okres kultury przeworskiej. Na początku VII wieku osiedliło się lędziańskie plemię Lechitów[9].

Przypuszcza się, że wieś istniała jako osada już w czasach księstwa Halicko-Włodzimierskiego, świadczy o tym silne prawosławie i duża liczba ludności ruskiej, przybyłej ze wschodu na początku XIII wieku, która zasiedliła etniczne ziemie polskie (Lachów). Nazwa wsi pochodzi zapewne od wielkiej ilości znajdujących się wówczas w Sanie ryb piskorzy. Z uwagi na strategiczne i obronne znaczenie tych ziem utworzono królewszczyznę z centrum w Krzeszowie[a] i stanowisko starosty niegrodowego czyli dzierżawcy dóbr od 1415 roku; obejmujące: Biszczę, Kulno, Księżpol i Piskorowice. W 1427 roku król Władysław Jagiełło zastawił swoją królewszczyznę na okres 12 lat księciu mazowieckiemu Ziemowitowi IV, po którym to czasie królewszczyzna wróciła do króla[9].

Przydatnym źródłem archiwalnym do poznawania historii z XVI i XVII są regestra poborowe, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej w latach 1515[10][b], 1589[11], 1628[12], 1651[13], 1658[14], 1674[15].

Wieś w 1515 roku posiadała 12 łanów kmiecych i młyn o jednym kole. W 1520 roku król Zygmunt Stary na sejmie Bydgoskim wydzierżawił królewszczyznę Spytkowi z Tarnowa, które następnie otrzymał Stanisław Tarnowski, a później Marcin Ossoliński, po którego śmierci król Stefan Batory nadał te dobra kanclerzowi Janowi Zamoyskiemu. Król Zygmunt Waza zaoferował mu te dobra na własność (w 1588 roku potwierdzone decyzją Sejmu Koronnego w Krakowie). W 1589 roku została utworzona Ordynacja Zamojska[9].

W 1674 roku Piskorowice posiadały 42 domy, a zarządcą folwarku był Niezabitowski, do którego należało 4 domy

W 1894 roku wybrano zwierzchność gminną, której naczelnikiem został Michał Siewny, a sekretarzem - Teofil Wańkowicz. W 1902 roku w 421 domach mieszkało 2342 osób; było 1786 grekokatolików, a w szkole było 220 uczniów[9]. W I połowie XX wieku w Piskorowicach było 374 domy (w tym przysiółki: Pigany - 60 domów, Paluchy - 32 domów, Mołynie - 32 domów, Leżachowiec - 14 domów).

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie jarosławskim województwa lwowskiego. Według Włodzimierza Kubijowicza w 1939 roku w Piskorowicach było zamieszkałych 2740 osób (w tym 2340 Ukraińców, 340 Polaków i 60 Żydów), 130 Polaków było ukraińsko-języcznych[16].

W latach 1944–1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 16 Polaków oraz 3 Ukraińców za "zdradę sprawy ukraińskiej[17].

18 kwietnia 1945 r. polski oddział partyzancki "Wołyniaka" (Józefa Zadzierskiego), wraz z innymi oddziałami partyzanckimi NOW przebranymi wbrew konwencjom haskim w mundury WP, dopuścił się pacyfikacji wsi, w trakcie której wymordował sto kilkadziesiąt osób narodowości ukraińskiej nocujących w miejscowej szkole. Wśród ofiar były także kobiety i dzieci. Zabijano też na terenie wsi oraz polach nad Sanem. Ukraińcy nie bronili się, bo na tym terenie nie działała UPA, a Piskorowice nie posiadały samoobrony[18]. Pacyfikacja była odwetem za atak oddziałów UPA i SKW dowodzonych przez Iwana Szpontaka „Zalizniaka” na polską wieś Wiązownica[19]. Franciszek Szarek „Lis”, dowódca jednego z oddziałów biorących udział w pacyfikacji Piskorowic, w meldunku z akcji określa ją jako: „akcję terrorystyczno-oczyszczającą”[20].

W 1956 roku Piskorowice zostały przeniesione z powiatu łańcuckiego do powiatu leżajskiego, a przysiółki Pigany i Paluchy jako oddzielne miejscowości przydzielono do Gminy Sieniawa w powiecie przeworskim.

Kościół

edytuj
Osobny artykuł: Parafia św. Karola Boromeusza w Piskorowicach.

Piskorowice należały do parafii rzymskokatolickiej w Sieniawie (w 1927 roku posiadały 380 wiernych). W latach 1900–1960 w Piskorowicach istniał dom Sióstr Służebniczek Starowiejskich Najświętszej Marii Panny, które prowadziły też ochronkę i posługiwały w parafii. W 1911 roku powstała kaplica publiczna pw. św. Karola Boromeusza[21].

W 1929 roku hrabia Maurycy Zamoyski wybudował murowany kościółek, a w 1930 roku powstała parafia, która objęła Piskorowice i Pigany (427 wiernych) oraz Rzuchów (58 wiernych). W latach 1980–1982 zbudowano nowy murowany kościół, który został poświęcony 14 listopada 1982 roku przez bpa Ignacego Tokarczuka.

Oświata

edytuj
Osobny artykuł: Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Piskorowicach.

Początki szkolnictwa według miejscowej tradycji są datowane na 1789 rok, gdy powstała jednoklasowa szkoła polska. Szkoła ta w 1810 roku na żądanie miejscowych Ukraińców została zmieniona na parafialną szkołę polsko-ruską. 24 maja 1874 roku reskryptem Rady szkolnej krajowej 1874 roku, utworzono 1-klasową szkołę publiczną z ruskim językiem wykładowym. W 1876 roku zbudowano murowany budynek szkolny[22].

W 1910 roku została utworzona Szkoła eksponowana w przysiółku Chałupki (Chałupki ad Piskorowice). W 1999 roku na mocy reformy oświaty, szkoła została przekształcona w 6-letnią szkołę podstawową i 3-letnie gimnazjum. W 2003 roku utworzono Zespół Szkół. 2 grudnia 2007 roku na budynku szkoły odsłonięto tablicę:

„Pamięci mieszkańców Piskorowic i okolic narodowości ukraińskiej zamordowanych w tym budynku w kwietniu 1945 roku”

W 2017 roku na mocy reformy oświaty przywrócono 8-letnią szkołę podstawową. W 2018 roku patronem szkoły został Janusz Korczak.

Zobacz

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ W 1628 roku w skład Klucza Krzeszowskiego wchodziły: Krzeszów, Tarnogród, Biszcza, Brzyska Wola (Wola Kuleńska), Bukowina, Kamionka, Korchów, Księżpol, Kulno, Lipiny, Piskorowice, Płusy, Potok i Sieraków.
  2. ↑ Znajdujące się w spisie z 1515 roku słowo pop oznacza duchownego, który płacił podatek, czyli cerkiew powstała na wiele lat przed 1515 rokiem).

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 101665
  2. ↑ Wieś Piskorowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-25], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-01-25].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2013, s. 926 [zarchiwizowane 2013-07-15].
  5. ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. 
  7. ↑ Aleksander Jabłonowski. Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem Geograficzno-Statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona. Warszawa 1902 (str. 24 i 139) [Dostęp 2017-05-15]
  8. ↑ Wygnanka 2.) grupa chat w Piskorowicach, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 83.
  9. ↑ a b c d Historia Piskorowic
  10. ↑ Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. Aleksander Jabłonowski. Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona (s. 139) [dostęp 2018-10-03]
    [Cytat: Pyskorzovicze, lan. 12¼, tab. des. pop gr 15.
  11. ↑ Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. Aleksander Jabłonowski. [http://www.wbc.poznan.pl/Content/57222/inst-zach--ii1017-18.1.djvu?djvuopts&page=19 Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona] (s. 24) [dostęp 2018-10-03]
    [Cytat: Piskorzowice, Petrus Malicki, lan. 12, advocatia lan. 2, pop ¼ agri, taber., mol. 1 rot., hort. liberii 2, hort. c. agr. 12, inq. c. pec. 10, inq. paup. 13, art. 2.
  12. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe, tom I, część 1. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1628. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 125)
    [Cytat: Piskorzowice: de laneis 12 per gr 30; de laneis advocatialibus 2 per gr 30; pop de 1 quarta agri gr 7/9; idem de sinagoga fl. 2; taberna gr 12; molendinum 1 rotae gr 24; molendinum aliud gr 12; hortulani liberii 2 per gr 6; hortulani in agris residentes 12 per gr 6; inquilini pecora habentes 10 per gr 8; inquilini pauperes 13 per gr 2; artifices 2 per gr 4; a caldeari vini cremati gr 12; a propinatione eiusdem gr 6..........25/1/9.]
  13. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe, tom I, część 2. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1651. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 1997 ISBN 83-87288-55-1 (s. 54)
    [Cytat: Piskorowice eiusdem: de laneis 12 per gr 30, de laneis advocatialibus 2 per gr 30, popo de 1 quarta agri gr 7/9, sinagoga libera, tabernator de 1 quatra agri 7/9, taberna annualis gr 12, molendinum walnik 1 rothae gr 24, molendinum annuale gr 12, hortulani liberii 2 per gr 12, hortulani in agris 12 per gr 6, inquilini cum pecore 10 per gr 8, inquilini pauperes 13 per gr 2, artifices 2 per gr 8, a caldeari vini cremati gr 12, a propinatione eique gr 6..............23/29/0.]
  14. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe, tom I, część 3. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1658. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (s. 142)
    [Cytat: Piskorowce: de laneis 14 per gr 30, popo de 1 quarta agri 7/9, ecclesia libera, tabernator d 1 quarta agri 7/9, taberna annualis gr 12, molendinum walnik 1 rotae gr 24, aliud molendinum korecznik 1 rotae gr 12, hortulani liberii 2 per gr 12, hortulani in agris 12 per gr 6, inquilini cum pecore 10 per gr 8, inquilini pauperes 13 per gr 2, artifices 2 per gr 8, a caldeari vini cremati 1 gr 12, a propinatione eiusque gr 6..............[23/29/0].
  15. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe, Tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (s. 134)
    [Cytat:Piskorowice, m[a]g[nifi]ci castell[ani] halicen[sis]: praedium n[obi]lis Niezabitowski, a persona sua, consortis et familia in summa fl. .....4/0
    A persone subditorum rutenoreum cum popone quadraqinta unum in summa fl. ....42/0.
  16. ↑ Apokryf Ruski/Nadsanie/Piskorowice
  17. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 283-284, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  18. ↑ W książce G. Motyki Tak było w Bieszczadach, s. 259, tak opisywany jest przebieg pacyfikacji Piskorowic, dokonanej przez „Wołyniaka”: „Ten „Ziomek” opowiadał, że niemowlęta zabijano na miejscu. Brano je za nóżki i rozbijano główki o ścianę budynków lub koła u wozów, które stały na podwórzu. Wszystko to działo się na oczach ojców i matek. Nad ofiarami najbardziej znęcał się Zygmunt Krysa i zwyrodniały pastuch „Ziomek” z ulicy Podwierzynek w Leżajsku”.
  19. ↑ Więcej o pacyfikacji, jej przyczynach i konflikcie polsko-ukraińskim na Zasaniu patrz: T. Bereza, Piskorowice 18 IV 1945...; idem, Tragiczne mikrohistorie: Wiązownica, 17 kwietnia 1945 roku, [w:] Akcja „Wisła”, pod red. J. Pisulińskiego, Warszawa 2003, s. 187–194, G.Motyka, Tak było w Bieszczadach, Warszawa 1999, s. 258–260, M.Siwicki, Dzieje konfliktów polsko-ukraińskich t. 3, Warszawa 1994.
  20. ↑ W książce „Wołyniak”. Legenda prawdziwa, D. Garbacz podaje treść meldunku „Lisa” z akcji na Piskorowice: „Podczas akcji terrorystycznej i oczyszczającej przeprowadzonej na wieś Piskorowice zastrzelono około 300 Ukraińców przy współudziale bojówki chorążego Wołyniaka i plutonowego podchorążego Majki…”.
  21. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Saecularis et Regularis Dioecesis Rit[us] Lat[ini] Premisliensis pro Anno Domini 1927 (s. 63) [dostęp 2017-05-13]
    [Cytat: in loco p. et in Piskorowice adsunt asyla parv. cura SS. Servul. B.M.V. Capellae publicae: in Piskorowice a. 1911 s. tit. S. Caroli Borromei]
  22. ↑ Historia szkoły

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piskorowice&oldid=75084371”