Nadrenia-Palatynat
Nadrenia-Palatynat (niem. Rheinland-Pfalz, w skrócie RP lub RLP) – kraj związkowy w południowo-zachodnich Niemczech. Utworzony został 30 sierpnia 1946. Stolicą kraju związkowego jest Moguncja.
| kraj związkowy | |||||
 Siedziba Landtagu w Moguncji. | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
DE-RP | ||||
| Premier | |||||
| Powierzchnia |
19 854,21 km² | ||||
| Populacja (31 grudnia 2022) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
209 os./km² | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| Liczba miast na prawach powiatu |
12 | ||||
| Liczba powiatów |
24 | ||||
| Liczba gmin |
2163 | ||||
| Liczba przedstawicieli w parlamencie | |||||
| Liczba przedstawicieli w Bundesracie |
4 | ||||
Położenie na mapie Niemiec
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Graniczy z krajami związkowymi: Nadrenią Północną-Westfalią, Hesją, Saarą, Badenią-Wirtembergią oraz na zachodzie z Belgią, Francją i Luksemburgiem.
Geografia
edytujWażniejsze miasta
edytujLiczba mieszkańców 31 grudnia 2022:
- Moguncja (Mainz) 220 552
- Ludwigshafen am Rhein 174 265
- Koblencja (Koblenz) 115 268
- Trewir (Trier) 112 195
- Kaiserslautern 101 228
- Wormacja (Worms) 84 646
- Neustadt an der Weinstraße 53 981
- Spira (Speyer) 51 368
- Frankenthal (Pfalz) 49 051
- Landau in der Pfalz 47 610
- Pirmasens 40 682
- Zweibrücken 34 534
- Bingen am Rhein 26 309
- Remagen 17 426
- Oppenheim 7560
Jeziora
edytujPodział administracyjny
edytuj24 powiaty, 12 miast wydzielonych, 129 gmin związkowych (niem. Verbandsgemeinde), 2163 gminy.
| 24 powiaty: | ||
|
| |
| Miasta na prawach powiatu: | ||
|
| |
Historia
edytuj
W starożytności sięgały tu granice Cesarstwa Rzymskiego. Moguncja, Wormacja, Spira, Trewir i Koblencja były miastami rzymskimi. Po upadku cesarstwa, obszar został częścią państwa frankijskiego. Po jego rozpadzie sięgały tu Lotaryngia (zachód) i Frankonia (wschód), a od 959 Lotaryngia dzieliła się na Górną Lotaryngię (obejmującą współczesne zachodnie ziemie Nadrenii-Palatynatu, Saarę i francuską Lotaryngię) oraz Dolną Lotaryngię (północno-zachodnie skrawki regionu). Z biegiem czasu rozdrobnienie polityczne w regionie się pogłębiło, istniał tu szereg hrabstw, biskupstw i wolnych miast (m.in. Wormacja, Moguncja i Spira). Głównymi krajami regionu w późnym średniowieczu były Palatynat Reński, Elektorat Moguncji, Elektorat Trewiru i Hrabstwo Nassau. Sięgały tu także wschodnie granice Luksemburga (obejmowały m.in. miasta Bitburg i Schleiden).
W czasach nowożytnych sięgało tu także panowanie Francji, a nawet Szwecji (poprzez Palatynat Dwóch Mostów). W latach 1714–1719 księciem z upoważnienia w Palatynacie Dwóch Mostów był król Polski Stanisław Leszczyński, a w latach 1768–1801 ostatnim elektorem Trewiru był królewicz polski Klemens Wacław Wettyn. Na przełomie XVIII/XIX wieku ziemie na lewym brzegu Renu zostały opanowane przez Francję, natomiast prawobrzeżne Nassau w 1806 zostało przekształcone w księstwo. W 1815 Francja utraciła swe zdobycze wraz z wcześniejszymi posiadłościami (np. miastem Landau). Na kongresie wiedeńskim podjęto decyzję o podziale tego terytorium pomiędzy Prusy (Nadrenia), Bawarię (Palatynat Reński) i Hesję (Moguncja). Prusy zajęły także dotychczasowe wschodnie ziemie Luksemburga (II rozbiór Luksemburga). W 1871 region w całości znalazł się w granicach Niemiec.
Po II wojnie światowej region był częścią francuskiej strefy okupacyjnej, a niewielki obszar przy granicy z Luksemburgiem stanowił luksemburską strefę okupacyjną (miasta Bitburg i Saarburg)[2]. Kraj związkowy został sformowany 30 sierpnia 1946 r. zarządzeniem francuskiego rządu wojskowego z krainy Palatynat oraz części Nadrenii i Hesji-Nassau. Powstanie nowego kraju związkowego zostało zatwierdzone podczas referendum 18 maja 1947 roku.
W połowie lipca 2021 roku ten region i Nadrenia-Północna Westfalia zostały dotknięte przez powódź. Według danych na 16 lipca 2021 w wyniku przejścia fali powodziowej w tym kraju zginęło ponad 60 osób[3].
Gospodarka
edytujRozwinięty przemysł chemiczny, środków transportu, maszynowy, elektroniczny, precyzyjny, metalurgiczny, obuwniczy, materiałów budowlanych, szklarski oraz spożywczy[4]. W regionie uprawia się jęczmień, pszenicę, warzywa, drzewa owocowe oraz hoduje się trzodę chlewną, bydło[4].
Atrakcje turystyczne
edytuj
- Zabytki z czasów Starożytnego Rzymu w Trewirze: Porta Nigra, Most rzymski, Termy Cesarskie, Kolumna w Igel
- Deutsches Eck (pol. Niemiecki Róg) – miejsce spływu Mozeli do Renu.
Przypisy
edytuj- ↑ Bevölkerung am 31.12.2020 nach Nationalität und Bundesländern [online] [dostęp 2021-07-29] (niem.).
- ↑ Les débuts de 1944-1954 – L’Armée luxembourgeoise après la libération – Historique – Lëtzebuerger Arméi [online], armee.lu [dostęp 2018-02-25] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-30].
- ↑ Katastrofa w Niemczech. Co godzinę kolejne złe wiadomości [online] [dostęp 2021-07-17].
- ↑ a b Nadrenia-Palatynat, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-10-19].
Bibliografia
edytuj- Strona internetowa Nadrenii-Palatynatu (niem.)
- Informacje statystyczne (niem.)