Wikipedia

Medytacja

Medytacja (łac. meditatio – zagłębianie się w myślach, rozważanie, namysł) – praktyki polegające na ćwiczeniu umysłu lub wprowadzaniu się w odmienny stan świadomości dla uzyskania dobroczynnego skutku, albo aby umysł uznał treść odmiennego stanu bez identyfikowania się z nim[1] lub jako cel sam w sobie[2]. Termin medytacja odnosi się do wielu różnych praktyk, wliczając w to techniki mające na celu zwiększenie wewnętrznej energii siły życiowej (qi, ki, prana itp.) i aby rozwinąć współczucie[3], miłość, cierpliwość, wielkoduszność i przebaczenie. Medytacja była praktykowana od czasów antycznych jako część tradycji religijnych i wierzeń[4]. Jest stosowana zwłaszcza w jodze oraz w religiach i duchowości Wschodu (buddyzm, taoizm, konfucjanizm, hinduizm, dżinizm), a ostatnio także przez niektóre szkoły psychoterapeutyczne. Elementy medytacji dają się również zauważyć w chrześcijaństwie (hezychazm) i islamie (sufizm). Współcześnie jest często wykorzystywana do oczyszczenia umysłu i jako część terapii różnych problemów zdrowotnych, takich jak np. nadciśnienie[5], depresja, czy stany lękowe.

Hinduistyczny sznur modlitewny rudraksza używany do medytacji z mantrą

Według profesora Lesława Kulmatyckiego, medytacja może być dobrym narzędziem do poznania samego siebie. Oznacza samoświadomość. „Zdarza mi się, że czasami jestem zarówno obserwatorem, jak i obserwowanym. Jestem świadomy tego niejako z zewnątrz, a zarazem akceptuję ten rodzaj „wglądu” od wewnątrz. Czasami brzmi to jak paradoks, ale to tylko kwestia doświadczenia” – podkreślił profesor Kulmatycki w jednym z wywiadów[6].

Praktyka medytacji może się odbywać w pozycji siedzącej lub jako element aktywności fizycznej. Mnisi buddyjscy włączają medytację uważności do swoich codziennych czynności, jako formę treningu umysłu. Często w medytacji są wykorzystywane sznury modlitewne lub inne obiekty rytualne, mające na celu utrzymanie koncentracji lub przypomnienie praktykującemu o pewnych aspektach medytacji. Istnieją dziesiątki stylów medytacji i wiele typów aktywności uważanych za praktyki medytacyjne[7][8].

Medytacja może mieć na celu wyzwalanie jakiegoś stanu emocjonalnego w celu jego analizy (np. gniewu, nienawiści) lub kultywację określonej reakcji mentalnej na różne bodźce – np. współczucia[9][10][11]. Termin „medytacja” może odnosić się do odmiennego stanu świadomości lub praktyk i technik wykorzystywanych w celu jego osiągnięcia[12]. Medytacja ma efekt uspokajający i kieruje uwagę do wnętrza praktykującego, aż zostanie osiągnięty stan całkowitej świadomości, opisywany jako „bycie przebudzonym wewnątrz, nie będąc świadomym niczego poza świadomością samą w sobie”[13].

Wbrew łacińskiemu źródłosłowowi wschodnia medytacja niekoniecznie ma coś wspólnego z namysłem, często jest nawet jego przeciwieństwem, w niektórych szkołach filozoficznych wręcz zaleca się oczyszczenie umysłu z jakichkolwiek myśli i wyobrażeń, np. Jogasutry Patańdźalego w ten sposób definiują praktyki jogi: yogaś ćitta vritti nirodhah (joga to zatrzymanie aktywności umysłu). Ten rodzaj medytacji stanowi rodzaj spokojnej obserwacji, a jej nazwy nawiązują do „patrzenia”: dhjana (od czasownika „dhiyate” – patrzeć umysłem), vipassana (od „vi-paśyate” – obserwować). Z kolei inne techniki polegają na aktywnej wizualizacji: bhawana (tworzenie), kalpana (budowanie). Wizualizacje są metodą szczególnie często wykorzystywaną w buddyzmie tybetańskim.

Cele medytacji

edytuj

Medytacji nadawane są rozmaite cele:

  • Poprawa zdrowia fizycznego i samopoczucia psychicznego.
  • Rozwinięcie mistrzostwa w określonych sztukach bądź rzemiosłach. W tym celu praktykowali medytację samurajowie.
  • Osiągnięcie oświecenia.
  • Osiągnięcie pełnej kontroli nad swoim ciałem i umysłem (joga, fakirzy).
  • Zespolenie się z bóstwem (wedanta, voodoo).
  • Komunikacja z bóstwem poprzez zatopienie się w modlitwie (chrześcijaństwo, islam, judaizm, hinduizm, buddyzm).
  • Doświadczenie procesu umierania i nauczenie się kontroli nad nim (np. medytacja phowa znana z buddyzmu tybetańskiego).
  • Przezwyciężenie lęku przed śmiercią.

Wymienione cele są niekiedy pozornie sprzeczne – na przykład kontrola umysłu propagowana w jodze wydaje się być całkowicie przeciwstawna do „stopniowego odpuszczania” i nabierania spontaniczności znanego w zen. W istocie jednak w obu przypadkach chodzi o uzyskanie świadomości różnych ukrytych mechanizmów psychologicznych, jak np. reagowanie agresją na różne rodzaje strachu, czy lęku. Uzyskanie świadomości działania tych mechanizmów, uwalnia od ich nieuświadomionego wpływu. W ten sposób świadomość medytującego ma uzyskać spontaniczność, medytujący ma stać się wolny od wpływów tego co nieuświadomione[potrzebny przypis].

Najważniejsze odmiany medytacji

edytuj
 
Kontemplacja przyrody

Praca z umysłem

edytuj

Podstawą większości odmian medytacji jest praca z umysłem. Istnieją tu dwa główne (i przeciwstawne) sposoby wykonywania tej pracy:

  • Medytacje zwrócone do wewnątrz – mają zwykle na celu zagłębienie się w swej osobowości, w celu dokonania zmian, wyciszenia lub wzmocnienia różnych jej aspektów, uzyskania pewnych odpowiedzi, lub wzajemnego uzgodnienia różnych elementów osobowości. Do tej grupy zaliczają się np. wszelkie techniki transowe, hipnotyczne, wizualizacyjne, mantry, taijiquan, joga. Czasem (szczególnie w przypadku transu i wizualizacji) są one wykonywane z zamkniętymi oczami.
  • Medytacje zwrócone na zewnątrz – mają zwykle na celu zwiększenie czujności i poprawienie koncentracji oraz spontaniczności. Pozwalają żyć „tu i teraz” z mniejszym bagażem przeszłości i przyszłości. Do tej grupy zalicza się na przykład większość technik zen. Na ogół są wykonywane z otwartymi oczami. Wiele spośród medytacji z tej grupy można wykonywać w trakcie codziennych zajęć (istnieje nawet porzekadło: „zen jest twoim codziennym umysłem”).

Pozycje medytacyjne

edytuj

Najbardziej rozwinięty system pozycji medytacyjnych napotykamy w jodze.

W buddyzmie pozycje medytacyjne mają mniejsze znaczenie niż sposób pracy z umysłem. Siedząc w lotosie z rozbieganym umysłem uzyskamy mniej niż ćwicząc uważność w tłoku w tramwaju. Buddyzm proponuje następujące pozycje (w kolejności od najlepszej do najgorszej): lotos, półlotos, pozycja ćwierćlotosu, pozycja birmańska, siad skrzyżny, przysiad na piętach, siedzenie na krześle, leżenie (pozycja „trupa” lub inaczej „martwe ciało”).

Bezpieczeństwo medytacji

edytuj

Medytacje wykorzystuje się w psychoterapii oraz jako dodatek do leczenia wymagającego redukcji stresu i poprawy samopoczucia[23]. Medytacja prowadzi bowiem do „lepszego wglądu w siebie”. Problemy mogą zaistnieć jedynie w przypadku praktykowania medytacji przez niektórych psychotyków albo osoby, dla których kontakt z własną podświadomością i emocjami może być niebezpieczny (np. cierpiący na ciężką depresję albo lęki). U zdrowych ludzi efekty różnych form medytacji są pozytywne i obejmują np. poprawę relacji interpersonalnych oraz inteligencji emocjonalnej, redukcję stresu, gniewu i negatywnych emocji, poprawę koncentracji i funkcji kognitywnych[24].

Medytacja może być niekiedy niebezpieczna dla osób ciężko chorych psychicznie. Według prof. Richarda P. Hayesa[25] stan schizofreników podczas medytacji na ogół pogarsza się, gdyż wpadają w kompletną dezorientację co wzmaga ich wewnętrzny chaos.

Praktykowanie medytacji może również zwielokrotnić działanie niektórych leków[potrzebny przypis], szczególnie przeciwlękowych i zmniejszających ciśnienie krwi. W takim przypadku dozowanie tych leków musi być monitorowane przez lekarza.

Również u cyklofreników medytacja jest odradzana, gdyż może gwałtownie przerzucić ich z manii do depresji, albo zwiększyć amplitudę ich emocjonalnych wahań.

U osób z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym pragnienie zdobycia oświecenia może być tak duże, że blokuje dalszą praktykę, a następnie prowadzi do psychicznego załamania się z powodu niepowodzenia. Zdarzali się też obsesyjni mnisi, którzy próbowali wbrew słowom Buddy dojść do oświecenia przez samobójstwo.

Należy podkreślić, że odnotowano jedynie nieliczne przypadki niekorzystnego wpływu medytacji i to wyłącznie wśród osób zaburzonych psychicznie. Medytacja jest też bezpieczna u osób starszych, prawdopodobnie zmniejsza skutki starzenia się mózgu[26].

Wszystkie tradycyjne szkoły medytacyjne przestrzegają przed zwracaniem uwagi na wizje i stany transowe (makyō). Zaleca się traktowanie ich jako kolejnego wrażenia, na którym nie należy się koncentrować, lecz podążać za medytacją.

Nauka a medytacja

edytuj

Medytacja często była przedmiotem zainteresowania neurologii, psychologii (szczególnie transcendentalnej) i fizjologii[27][28]. Badania naukowe wskazują, że już 20 minut medytacji dziennie może fizycznie zmienić mózg i przynieść liczne korzyści[29].

Bezpośrednimi efektami fizjologicznymi medytacji są

edytuj

Większość efektów obserwowane jest również podczas snu, jednak w czasie prawidłowej medytacji człowiek zachowuje, a nawet wzmacnia świadomość.

Regularnie praktykowana medytacja powoduje szersze korzyści

edytuj

Skutki fizjologiczne

edytuj
  • Obniżony poziom kortyzolu[36].
  • Redukcja ryzyka wystąpienia choroby serca oraz udaru[37][38][39].
  • Trwałe zmniejszenie ciśnienia krwi u pacjentów cierpiących na nadciśnienie, pozwalające na redukcję przyjmowanych leków[40][41][42].
  • Zwiększenie koncentracji substancji szarej w mózgu[43][44][45] – już po 8 tygodniach praktyki medytacji zaobserwowano zwiększoną koncentrację substancji szarej w rejonach mózgu odpowiedzialnych za naukę, pamięć, samoświadomość, emocje i perspektywę[43]. Inne badania wykazały poprawę struktury mózgu już po 11 godzinach medytacji[46].
  • Trwałe różnice pomiędzy częstotliwościami fal mózgowych w przedniej i tylnej części mózgu[31].
  • Długotrwała praktyka medytacji znacznie zwiększa zdolność wytwarzania fal mózgowych gamma[47].
  • U osób długotrwale praktykujących medytację zauważono więcej fałd w korze mózgowej, co może umożliwiać szybsze przetwarzanie informacji[29].
  • Zwiększona odporność organizmu[48][49][50][51].
  • Modyfikacja ekspresji genu odpowiedzialnego za metabolizm i wydzielanie insuliny (trwale przyspieszony metabolizm)[52].
  • Modyfikacja ekspresji genów, przyczyniająca się do złagodzenia przewlekłych chorób zapalnych[53][54].
  • Zmniejszony stan zapalny na poziomie komórkowym[55][56][57].
  • Medytacja pomaga kontrolować zespół napięcia przedmiesiączkowego oraz negatywne objawy towarzyszące menopauzie[58].
  • Istotna poprawa jakości życia pacjentów cierpiących na fibromialgię[59][60][61].
  • Długotrwała redukcja tętna i częstości oddechów[62].
  • Redukcja tempa postępowania HIV[63][64].
  • Zwolnienie starzenia się komórkowego[65].
  • Zwiększa odporność na ból fizyczny[66][67][68].
  • Możliwa redukcja bólu w większym stopniu, niż morfina[69].

Skutki psychologiczne

edytuj
  • Poczucie harmonii umysłu
  • Zwiększony iloraz inteligencji[70][71].
  • Większa akceptacja siebie i pewność siebie[71].
  • Poprawa nastroju i dobre samopoczucie psychologiczne[72].
  • Zwiększona empatia i łatwiejsze budowanie pozytywnych relacji[73][74][75].
  • Pozytywny wpływ na życie seksualne[76][77][78].
  • Redukcja poziomu stresu i niepokoju[79][80][81][82][83][84][85].
  • Zwiększona umiejętność koncentracji i umiejętność wykonywania tej samej czynności przez dłuższy czas[86][87][88].
  • Łatwiejsze utrzymywanie koncentracji przy obecności bodźców rozpraszających uwagę[89].
  • Poprawa umiejętności radzenia sobie z wieloma zadaniami równocześnie[90][91].
  • Zwiększona uważność[86][92].
  • Znacznie zwiększona czujność psychomotoryczna[93].
  • Poprawa umiejętności przetwarzania informacji wizualno-przestrzennych[94].
  • Zwiększona odporność psychiczna, wytrzymałość i inteligencja emocjonalna[95].
  • Zwiększona umiejętność szybkiego przywoływania informacji z pamięci[96].
  • Już po czterech dniach praktyki medytacji zauważono u praktykujących poprawę pamięci roboczej, funkcji wykonawczych i zdolności do przetwarzania informacji wizualnych[97].
  • Zwiększona kreatywność[98].
  • Możliwe zmniejszenie zapotrzebowania organizmu na sen[93].
  • Zmniejszenie roli psychologicznych mechanizmów obronnych – mniej zakłamany obraz świata[99].
  • Przygotowanie do skuteczniejszego radzenia sobie z sytuacjami stresowymi[100].
  • Zwiększona zdolność pracy w warunkach stresu[86][101].
  • Zwiększona świadomość nieświadomości i zmniejszona podatność na hipnozę[102].
  • Redukcja uprzedzeń rasowych i wiekowych[103].
  • Zwiększenie uczucia współczucia[104][105].
  • Zwiększenie poczucia kontroli wewnętrznej[106].
  • Obniżenie poziomu neurotyzmu[107].
  • Skrócenie czasu zasypiania przy bezsenności[108][109].
  • Wzrost tendencji do samoaktualizacji[110].
  • Zmniejszenie poczucia samotności[56] i izolacji społecznej[111].
  • Medytacja mindfulness pomaga leczyć depresję – wykazuje podobne znaczenie terapeutyczne w leczeniu depresji do antydepresantów[112][113] i przynosi pacjentom różne psychologiczne korzyści[114]. W badaniu przeprowadzonym wśród młodzieży szkolnej, ćwiczenia medytacji zmniejszyły symptomy depresji w okresie do 6 miesięcy[115].
  • Zmniejszenie depresji u kobiet w ciąży[116][117].
  • Pomocna w normalizacji nastroju i terapii zaburzeń lękowowych[58].
  • Redukcja objawów zespołu lęku napadowego[81].
  • Pomocna w terapii pacjentów cierpiących na ADHD[118].
  • Według niektórych badań pomaga leczyć uzależnienie od alkoholu i narkotyków[119].

Medytacja może wywoływać negatywne skutki psychiczne, jeżeli zostanie zastosowana do leczenia psychoterapeutycznego poważniejszych zaburzeń psychicznych.

Duża liczba badań dotyczy medytacji transcendentalnej, jednak te badania nie są zbyt wiarygodne, gdyż w olbrzymiej większości są finansowane przez organizacje oferujące kursy medytacji transcendentalnej.

Przeprowadzano też z powodzeniem próby nauczenia więźniów kontroli emocjonalnej przy użyciu medytacji vipassany[120]. Więźniowie ci byli bardziej skorzy do współpracy z władzami, mieli mniejszą skłonność do narkotyków i znacząco rzadziej wracali do więzienia po wyjściu na wolność. Podobny projekt istnieje też w Polsce, a praktyka (stan z 2005) odbywa się w kilku dolnośląskich więzieniach[121].

Medytacja wywiera fizyczny wpływa na mózg już po kilku tygodniach praktyki[122], natomiast mózgi mnichów praktykujących medytację od lat różnią się strukturalnie od mózgów osób niemedytujących[123]. W jednym z doświadczeń zaobserwowano u osób praktykujących medytację widoczne zmiany na poziomie komórkowym, w telomerach[124].

 
Poranna wspólna medytacja na Sri Lance.

Medytacja a zdrowie

edytuj

Przegląd badań dotyczących medytacji przeprowadzony w 2012 roku pokazał, że regularna praktyka popularnych form medytacji, takich jak vipassana czy medytacja transcendentalna, wyraźnie wpływa na zdrowie i organizm człowieka. U medytujących silna poprawa następuje w obszarze relacji interpersonalnych oraz emocji (wyższa inteligencja emocjonalna, mniejszy stres, pozytywne emocje, lepsza samokontrola). Medytacja ma też średni wpływ na poprawę uwagi oraz niewielki na zwiększenie inteligencji ogólnej i pamięci[24].

Regularna praktyka medytacji prawdopodobnie poprawia jakość snu[125] oraz redukuje ilość czasu potrzebnego na wyspanie się[126].

W Harwardzkiej Klinice Ciała i Umysłu (ang. Harvard’s Mind/Body Clinic) przeprowadzano badania nad medytacją jako metodą leczenia.

Uzyskano poprawę lub wyleczenie w następujących chorobach[potrzebny przypis]:

W pracy ludzie rzadziej korzystali z urlopów chorobowych.

Proces medytacji pozytywnie wpływa na fizjologię organizmu[potrzebny przypis].

U medytujących można zaobserwować:
  • Zmniejszenie częstotliwości oddechów
  • Obniżenie zużycia tlenu
  • Relaks i odprężenie
  • Zmniejszenie napięcia mięśniowego
  • Zwiększenie sił i energii życiowych

[potrzebny przypis]

Medytacja a religia

edytuj
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Medytacje stanowią centralny punkt religii Wschodu, były wykorzystywane także przez mistyków religii abrahamicznych. Medytacja nie stoi w sprzeczności z nakazami większości religii ani nie wymaga żadnej wiary. Można ją traktować jako formę modlitwy lub ćwiczenie umysłu.

Buddyzm

edytuj
 
Budda

Krótka definicja: medytacja jest to ćwiczenie się w nieuleganiu rozproszeniom.

Osoba praktykująca medytację wyciszenia (sanskryt: shamata; język tybetański: szine) w buddyzmie przechodzi przez kilka etapów. W czasie tego procesu zmienia się jej sposób postrzegania rzeczywistości (a nierzadko również motywacja do praktyki).

  1. Wyzbycie się pożądań i przywiązania do spraw światowych; niechęć do samsary, determinacja aby się wyzwolić oraz współczucie. To jest wstęp do dalszej praktyki.
  2. Wewnętrzny spokój, skupienie na obiekcie medytacji. Stan ten cechuje też przywiązanie do doświadczeń płynących z głębokiej koncentracji – do błogości, radości i przejrzystości umysłu.
  3. Kiedy wspomniane wyżej lgnięcie ustaje, pozostaje jeszcze subtelne przywiązanie do pustki. Koncentracja zwana jest wówczas „jasno rozróżniającą”.
  4. Doskonałość medytacji praktykujący osiąga, gdy tylko spoczywa w rzeczywistości takiej, jaka jest, bez tworzenia czegokolwiek.

Oczywiście jest to model wyidealizowany. W rzeczywistości rzadko zdarza się, że ktoś znajduje się na konkretnym etapie – schemat ten przybliża jednak tendencję zmian, jakie zachodzą w czasie długotrwałej praktyki.

Medytacja wyciszenia nie jest jedynym rodzajem medytacji w teorii buddyzmu. Ostatecznym celem medytacji jest usunięcie całkowite cierpienia i jego przyczyn oraz osiągnięcie „doskonałego oświecenia”. Przyczynami cierpienia są opisane według dwunastu ogniw współzależnego powstawania „niewiedza” oraz „splamienia umysłu” powstające pod jej wpływem dzięki prawu karmy. Owe splamienia są stanami konceptualnymi, które mogą być usunięte przez arhata, aby zrealizować wyzwolenie od cierpienia. Całkowite usunięcie wszystkich błędów wiąże się jeszcze z usunięciem bardziej subtelnych przeszkód, mianowicie zaciemnień od niewiedzy. Zaciemnienia od niewiedzy według nauk mahajany usuwa się dopiero podczas zrealizowania Doskonałego Oświecenia (sanskryt: Anuttara Samjak Sambhodi) w wyniku praktyki bodhisattwy.

W buddyzmie rozpatrując jego różne tradycje można wyróżnić cztery sposoby medytacji na usunięcie splamień:

  1. porzucenie splamień poprzez dożywotnią moralną dyscyplinę odrzucenia niewłaściwych czynów i wykonywania właściwych
  2. niepodleganie splamieniom poprzez angażowanie się w stany im zaprzeczające (stosując antidotum) aż do ich usunięcia, np. nieuleganie pożądaniu cielesnemu dzięki kontemplację nad obrzydliwością wnętrza ciała
  3. użycie splamień jako użytecznych podczas medytacji nad ich naturą jako naturą rzeczywistości i umysłu siunjata aż do osiągnięcia braku splamień
  4. przekształcenie bezpośrednio splamień w aktywności do oświecenia poprzez praktyki tantryczne w wadżrajanie.

W buddyzmie therawady samatha i vipassana są głównymi medytacjami. Tym niemniej w innych tradycjach buddyzmu samatha i vipassana również występują, chociaż w ramach innych praktyk, tj. w buddyzmie zen w ramach praktyki zazen, w buddyzmie tybetańskim w ramach wizualizacji jidama związanych z praktyką tantr, czy w buddyzmie Czystej Krainy w ramach recytacji imienia buddy (nianfo).

 
Święty Ojciec Pio był zwolennikiem chrześcijańskiej medytacji. Uważał, że „Jeden szuka Boga poprzez studiowanie książek; drugi poprzez medytację go znajduje[129].”

Chrześcijaństwo, w tym Katolicyzm

edytuj
Osobny artykuł: Medytacja chrześcijańska.
Osobny artykuł: Medytacja (katolicyzm).

W chrześcijaństwie (w tym katolicyzmie) medytacja jest wykorzystywana jako rodzaj modlitwy, polegającej na zwracaniu się do Boga w ciszy. Zdaniem o. Jacka Bolewskiego ma ona umożliwić człowiekowi dostrzeżenie i usunięcie „przeszkód tkwiących w jego wnętrzu, a wynikających z egocentryzmu, tworzenia własnego świata trosk i marzeń” i ma prowadzić do wzrostu miłości i pomóc w odkryciu Boga.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Antoine Lutz i inni, Attention regulation and monitoring in meditation, „Trends in Cognitive Sciences”, 4, s. 163–169, DOI: 10.1016/j.tics.2008.01.005, PMID: 18329323, PMCID: PMC2693206.
  2. ↑ Watts, Alan. „11 _10-4-1 Meditation.” Eastern Wisdom: Zen in the West & Meditations. The Alan Watts Foundation. 2009. MP3 CD. @4:45.
  3. ↑ University of Wisconsin-Madison (2008, marzec 27). Compassion Meditation Changes The Brain. ScienceDaily.
  4. ↑ Vital WarriorStep 7: Meditation » Vital Warrior [online], 14 lipca 2013 [dostęp 2016-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-14].
  5. ↑ Rainforth, Maxwell; Schneider, Robert H.; Nidich, Sanford I.; Gaylord-King, Carolyn; Salerno, John W.; Anderson, James W. (March 2008). „Stress Reduction Programs in Patients with Elevated Blood Pressure: A Systematic Review and Meta-analysis”. NIH Public Access.
  6. ↑ Medytacja jest kluczem do poznania samego siebie, „HALASANA - szkoła jogi”, 25 lutego 2018 [dostęp 2018-06-28] (pol.).
  7. ↑ Goleman, Daniel (1988). The meditative mind: The varieties of meditative experience. New York: Tarcher. ISBN 0-87477-833-6.
  8. ↑ The experience of meditation: Experts introduce the major traditions, Jonathan Shear, wyd. 1st ed, St. Paul, MN: Paragon House, 2006, ISBN 978-1-55778-857-3, OCLC 62857825.
  9. ↑ Bach, Jennifer M. (07.2015). „The effect of contemplation and meditation on ‘great compassion’ on the psychological well-being of adolescents.”.  Journal of Positive Psychology.
  10. ↑ Condon, Paul (10.2013). „Meditation Increases Compassionate Responses to Suffering.”.Psychological Science.
  11. ↑ Lim, Daniel (02.2015). „Mindfulness and Compassion: An Examination of Mechanism and Scalability.”.  PLoS ONE.
  12. ↑ Feuerstein, Georg. „Yoga and Meditation (Dhyana).” Moksha Journal. nr1. 2006. ISSN 1051-127X, OCLC 21878732.
  13. ↑ Phelan, Michael (07-09 1979). „Transcendental Meditation. A Revitalization of the American Civil Religion”.  Archives de sciences sociales des religions. 1 (48).
  14. ↑ Medytacja Vipassana w prostych słowach. sasana.pl. s. 1 (wstęp). [dostęp 2010-05-08].
  15. ↑ The Sivananda Yoga Vedanta Centres, Prawidłowe oddychanie (Pranajama) :: Sivananda Yoga [online], sivananda.eu [dostęp 2016-10-29] (pol.).
  16. ↑ Yoga Point: Pranayama [online], yogapoint.com [dostęp 2016-10-29].
  17. ↑ Music as Meditation [online], Meditation Oasis [dostęp 2016-10-29].
  18. ↑ Wildmind Buddhist Meditation – Should I listen to music when I meditate? [online], wildmind.org [dostęp 2016-10-29].
  19. ↑ Medytacja Mindfulness – Polski Instytut Mindfulness [online], polski-instytut-mindfulness.pl [dostęp 2016-10-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-24].
  20. ↑ Fred Travis, Jonathan Shear, Focused attention, open monitoring and automatic self-transcending: Categories to organize meditations from Vedic, Buddhist and Chinese traditions, 2010.
  21. ↑ John Main, Nauka o.Johna Maina OSB, Cytat: „Ma-ra-na-tha. Cztery tak samo zaakcentowane sylaby. ... Ważne jest, aby powtarzać to wezwanie wolno i rytmicznie od początku do końca, przez cały czas trwania medytacji. Zapomnijcie na chwilę o znaczeniu wezwania, po prostu słuchajcie go jako dźwięku.”.
  22. ↑ Thomas Keating, Metoda modlitwy głębi [online] [dostęp 2018-07-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-27], Cytat: Modlitwa głębi „nie jest formą autohipnozy, ale sposobem wyciszenia umysłu w stanie ciągłej czujności” „Myśli stanowią normalną, nieuniknioną i integralną część modlitwy głębi.” „Gdy zaangażujesz się w myśli, nieustannie powracaj delikatnie do Świętego Słowa.”.
  23. ↑ Meditation programs for psychological stress and well-being: A systematic review and meta-analysis. „JAMA Internal Medicine”. 174 (3), s. 357–368, 2014-03-01. DOI: 10.1001/jamainternmed.2013.13018. ISSN 2168-6106. PMID: 24395196. PMCID: PMC4142584. 
  24. ↑ a b Peter Sedlmeier, Juliane Eberth, Marcus Schwarz, Doreen Zimmermann i inni. The psychological effects of meditation: A meta-analysis. „Psychological Bulletin”. 138 (6), 2012-01-01. DOI: 10.1037/a0028168. 
  25. ↑ Grupy Dyskusyjne Google.
  26. ↑ Giuseppe Pagnoni, Milos Cekic. Age effects on gray matter volume and attentional performance in Zen meditation. „Neurobiology of Aging”. 28 (10), 2007-01-01. DOI: 10.1016/j.neurobiolaging.2007.06.008. [dostęp 2015-09-22]. 
  27. ↑ A.B. Newberg, J. Iversen, The neural basis of the complex mental task of meditation: neurotransmitter and neurochemical considerations, „Medical Hypotheses”, 2, 2003, s. 282–291, ISSN 0306-9877, PMID: 12888320 [dostęp 2016-10-29].
  28. ↑ B. Rael Cahn, John Polich, Meditation states and traits: EEG, ERP, and neuroimaging studies, „Psychological Bulletin”, 2, 2006, s. 180–211, DOI: 10.1037/0033-2909.132.2.180, ISSN 0033-2909, PMID: 16536641 [dostęp 2016-10-29].
  29. ↑ a b Mark Wheeler, Evidence builds that meditation strengthens the brain, UCLA researchers say [online], UCLA Newsroom [dostęp 2016-10-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-30].
  30. ↑ a b Dennis Coon, John O. Mitterer, Psychology: A Journey, Cengage Learning, 14 lutego 2013, ISBN 978-1-285-68733-9 [dostęp 2016-10-30] (ang.).
  31. ↑ a b The Norwegian University of Science and Technology (NTNU). „Brain waves and meditation”. ScienceDaily. ScienceDaily, 31 March 2010.  [dostęp 2016-10-29].
  32. ↑ Chun-Su Yuan, Eric J. Bieber, Textbook of Complementary and Alternative Medicine, CRC Press, 11 lutego 2003, ISBN 978-1-84214-134-2 [dostęp 2016-10-30] (ang.).
  33. ↑ Phyysiology & Behavior 35: 591-595, 1985.
  34. ↑ Troels W. Kjaer i inni, Increased dopamine tone during meditation-induced change of consciousness, „Brain Research. Cognitive Brain Research”, 2, 2002, s. 255–259, ISSN 0926-6410, PMID: 11958969 [dostęp 2016-10-30].
  35. ↑ Roland A. Carlstedt PhD, Handbook of Integrative Clinical Psychology, Psychiatry, and Behavioral Medicine: Perspectives, Practices, and Research, Springer Publishing Company, 14 grudnia 2009, ISBN 978-0-8261-1095-4 [dostęp 2016-10-30] (ang.).
  36. ↑ Science Confirms Mindfulness Really Does Lower Stress [online], The Huffington Post, 31 marca 2013 [dostęp 2016-10-30].
  37. ↑ Robert H. Schneider i inni, Stress Reduction in the Secondary Prevention of Cardiovascular Disease Randomized, Controlled Trial of Transcendental Meditation and Health Education in Blacks, „Circulation: Cardiovascular Quality and Outcomes”, 6, 2012, s. 750–758, DOI: 10.1161/CIRCOUTCOMES.112.967406, ISSN 1941-7705, PMID: 23149426 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  38. ↑ Meditation Good for Loneliness, Depression and Disease Prevention. – Prevention – Depression [online], healthcentral.com [dostęp 2016-10-29].
  39. ↑ Laura Blue, Strongest Study Yet Shows Meditation Can Lower Risk of Heart Attack and Stroke, „Time”, ISSN 0040-781X [dostęp 2016-10-29].
  40. ↑ Alberto Chiesa, Zen Meditation: An Integration of Current Evidence, „The Journal of Alternative and Complementary Medicine”, 5, 2009, s. 585–592, DOI: 10.1089/acm.2008.0416, ISSN 1075-5535 [dostęp 2016-10-29].
  41. ↑ To Lower Blood Pressure, Open Up And Say ‘Om’ [online], NPR.org [dostęp 2016-10-29].
  42. ↑ Meditation alone doesn’t lower blood pressure: study, „Reuters”, 4 października 2016 [dostęp 2016-10-29].
  43. ↑ a b Mindfulness meditation training changes brain structure in 8 weeks [online], Massachusetts General Hospital [dostęp 2016-10-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-27].
  44. ↑ Eileen Luders i inni, The underlying anatomical correlates of long-term meditation: Larger hippocampal and frontal volumes of gray matter, „NeuroImage”, 3, 2009, s. 672–678, DOI: 10.1016/j.neuroimage.2008.12.061 [dostęp 2016-10-29].
  45. ↑ Britta K. Hölzel i inni, Mindfulness practice leads to increases in regional brain gray matter density, „Psychiatry Research: Neuroimaging”, 1, s. 36–43, DOI: 10.1016/j.pscychresns.2010.08.006, PMID: 21071182, PMCID: PMC3004979.
  46. ↑ Tang, Y., Lu, Q., Geng, X., Stein, E. A., Yang, Y., & Posner, M. (2010). Shortterm meditation induces white matter changes in the anterior cingulate. Proceedings of the National Academy of Sciences. 107, 35. 1564915652.
  47. ↑ Meditation Alters Brain Structure, Functioning [online], 23 czerwca 2006 [dostęp 2016-10-29] [zarchiwizowane z adresu 2006-06-23].
  48. ↑ Makiko Kitamura, Harvard Yoga Scientists Find Proof of Meditation Benefit [online], Bloomberg.com [dostęp 2016-10-29].
  49. ↑ Manoj K. Bhasin i inni, Relaxation response induces temporal transcriptome changes in energy metabolism, insulin secretion and inflammatory pathways, „PLoS One”, 5, 2013, e62817, DOI: 10.1371/journal.pone.0062817, ISSN 1932-6203, PMID: 23650531, PMCID: PMC3641112 [dostęp 2016-10-29].
  50. ↑ Alterations in Brain and Immune Function Produced by Mindful...: Psychosomatic Medicine, „LWW”, DOI: 10.1097/01.PSY.0000077505.67574.E3 [dostęp 2016-10-29].
  51. ↑ Thaddeus W.W. Pace i inni, Effect of compassion meditation on neuroendocrine, innate immune and behavioral responses to psychosocial stress, „Psychoneuroendocrinology”, 1, s. 87–98, DOI: 10.1016/j.psyneuen.2008.08.011, PMID: 18835662, PMCID: PMC2695992.
  52. ↑ S. McGreevey, Mind-body Genomics [online], hms.harvard.edu, 1 marca 2013 [dostęp 2016-10-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-30].
  53. ↑ Study reveals gene expression changes with meditation [online], news.wisc.edu [dostęp 2016-10-29].
  54. ↑ Chronic Inflammation May Be Relieved By Mindfulness Meditation, „Medical News Today” [dostęp 2016-10-29].
  55. ↑ Melissa A. Rosenkranz i inni, A comparison of mindfulness-based stress reduction and an active control in modulation of neurogenic inflammation, „Brain, Behavior, and Immunity”, 27, s. 174–184, DOI: 10.1016/j.bbi.2012.10.013, PMID: 23092711, PMCID: PMC3518553 [dostęp 2016-10-29].
  56. ↑ a b J. David Creswell i inni, Mindfulness-Based Stress Reduction training reduces loneliness and pro-inflammatory gene expression in older adults: A small randomized controlled trial, „Brain, Behavior, and Immunity”, 7, s. 1095–1101, DOI: 10.1016/j.bbi.2012.07.006, PMID: 22820409, PMCID: PMC3635809 [dostęp 2016-10-29].
  57. ↑ William B. Malarkey, David Jarjoura, Maryanna Klatt, Workplace based mindfulness practice and inflammation: A randomized trial, „Brain, Behavior, and Immunity”, 27, s. 145–154, DOI: 10.1016/j.bbi.2012.10.009, PMID: 23078984, PMCID: PMC3528077 [dostęp 2016-10-29].
  58. ↑ a b Albert J. Arias i inni, Systematic Review of the Efficacy of Meditation Techniques as Treatments for Medical Illness, „The Journal of Alternative and Complementary Medicine”, 8, 2006, s. 817–832, DOI: 10.1089/acm.2006.12.817, ISSN 1075-5535 [dostęp 2016-10-29].
  59. ↑ Janet Hennard, A protocol and pilot study for managing fibromyalgia with yoga and meditation, „International Journal of Yoga Therapy”, 21, 2011, s. 109–121, ISSN 1531-2054, PMID: 22398352 [dostęp 2016-10-29].
  60. ↑ Kathryn Curtis, Anna Osadchuk, Joel Katz, An eight-week yoga intervention is associated with improvements in pain, psychological functioning and mindfulness, and changes in cortisol levels in women with fibromyalgia, „Journal of Pain Research”, 4, 2011, s. 189–201, DOI: 10.2147/JPR.S22761, ISSN 1178-7090, PMID: 21887116, PMCID: PMC3160832 [dostęp 2016-10-29].
  61. ↑ Paul Grossman i inni, Mindfulness Training as an Intervention for Fibromyalgia: Evidence of Postintervention and 3-Year Follow-Up Benefits in Well-Being, „Psychotherapy and Psychosomatics”, 4, s. 226–233, DOI: 10.1159/000101501 [dostęp 2016-10-29].
  62. ↑ Balakrishnan Vandana i inni, Positive impact of integrated amrita meditation technique on heart rate, respiratory rate and IgA on young healthy adults, „TANG [HUMANITAS MEDICINE]”, 2, 2013, 13.1–13.6, DOI: 10.5667/tang.2012.0038 [dostęp 2016-10-29].
  63. ↑ University of California, Los Angeles. „Mindfulness Meditation Slows Progression Of HIV, Study Suggests”. ScienceDaily. ScienceDaily, 27 July 2008.  [dostęp 2016-10-29].
  64. ↑ J. David Creswell i inni, Mindfulness meditation training effects on CD4+ T lymphocytes in HIV-1 infected adults: A small randomized controlled trial, „Brain, Behavior, and Immunity”, 2, s. 184–188, DOI: 10.1016/j.bbi.2008.07.004, PMID: 18678242, PMCID: PMC2725018 [dostęp 2016-10-29].
  65. ↑ Elissa Epel i inni, Can Meditation Slow Rate of Cellular Aging? Cognitive Stress, Mindfulness, and Telomeres, „Annals of the New York Academy of Sciences”, 1, 2009, s. 34–53, DOI: 10.1111/j.1749-6632.2009.04414.x, ISSN 1749-6632, PMID: 19735238, PMCID: PMC3057175 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  66. ↑ F. Zeidan i inni, Brain Mechanisms Supporting Modulation of Pain by Mindfulness Meditation, „The Journal of neuroscience: the official journal of the Society for Neuroscience”, 14, 2011, s. 5540–5548, DOI: 10.1523/JNEUROSCI.5791-10.2011, ISSN 0270-6474, PMID: 21471390, PMCID: PMC3090218 [dostęp 2016-10-29].
  67. ↑ Meredith Melnick, Mind Over Matter: Can Zen Meditation Help You Forget About Pain?, „Time”, ISSN 0040-781X [dostęp 2016-10-29].
  68. ↑ ., University of California at Irvine Study Finds Transcendental Meditation Reduces the Brain’s Reaction to Pain, „University of California at Irvine”, davidlynchfoundation.org [dostęp 2016-10-29].
  69. ↑ Demystifying Meditation – Brain Imaging Illustrates How Meditation Reduces Pain [online], wakehealth.edu [dostęp 2016-10-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-30].
  70. ↑ Robert W. Cranson i inni, Transcendental meditation and improved performance on intelligence-related measures: A longitudinal study, „Personality and Individual Differences”, 10, 1991, s. 1105–1116, DOI: 10.1016/0191-8869(91)90040-I [dostęp 2016-10-30].
  71. ↑ a b Arthur Aron, And Others, The Transcendental Meditation Program in the College Curriculum: A 4-Year Longitudinal Study of Effects on Cognitive and Affective Functioning, „College Student Journal”, 2, s. 140–46 [dostęp 2016-10-30] (ang.).
  72. ↑ Edo Shonin, William Van Gordon, Mark D. Griffiths, Meditation Awareness Training (MAT) for Improved Psychological Well-being: A Qualitative Examination of Participant Experiences, „Journal of Religion and Health”, 3, 2013, s. 849–863, DOI: 10.1007/s10943-013-9679-0, ISSN 0022-4197 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  73. ↑ Emory University. „Compassion meditation may boost neural basis of empathy, study finds.” ScienceDaily. ScienceDaily, 4.10.2012.  [dostęp 2016-10-29].
  74. ↑ Barbara L. Fredrickson i inni, Open Hearts Build Lives: Positive Emotions, Induced Through Loving-Kindness Meditation, Build Consequential Personal Resources, „Journal of personality and social psychology”, 5, 2016, s. 1045–1062, DOI: 10.1037/a0013262, ISSN 0022-3514, PMID: 18954193, PMCID: PMC3156028 [dostęp 2016-10-29].
  75. ↑ Antoine Lutz i inni, Regulation of the Neural Circuitry of Emotion by Compassion Meditation: Effects of Meditative Expertise, „PLOS One”, 3, 2008, e1897, DOI: 10.1371/journal.pone.0001897, ISSN 1932-6203, PMID: 18365029, PMCID: PMC2267490 [dostęp 2016-10-29].
  76. ↑ Why Meditation Supports a Better Sex Life [online], Psychology Today [dostęp 2016-10-29].
  77. ↑ Clare Josa, 7 Surprising Reasons Why Meditation Can Improve Your Sex Life, „Clare Josa. Mentor To Passionate World-Changers”, 8 października 2013 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  78. ↑ Better Sex? – Mindful, „Mindful”, 11 maja 2011 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  79. ↑ Richard J. Davidson, Antoine Lutz, Buddha’s Brain: Neuroplasticity and Meditation, „IEEE signal processing magazine”, 1, 2008, s. 176–174, ISSN 1053-5888, PMID: 20871742, PMCID: PMC2944261 [dostęp 2016-10-29].
  80. ↑ Kevin W. Chen i inni, Meditative Therapies for Reducing Anxiety: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials, „Depression and Anxiety”, 7, 2012, s. 545–562, DOI: 10.1002/da.21964, ISSN 1520-6394, PMID: 22700446, PMCID: PMC3718554 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  81. ↑ a b Effectiveness of a meditation-based stress reduction program in the treatment of anxiety disorders, „The American Journal of Psychiatry”, 7, 1992, s. 936–943, DOI: 10.1176/ajp.149.7.936, ISSN 0002-953X [dostęp 2016-10-29].
  82. ↑ Three-year follow-up and clinical implications of a mindfulness meditation-based stress reduction intervention in the treatment of anxiety disorders [online], sciencedirect.com [dostęp 2016-10-29].
  83. ↑ Shauna L. Shapiro i inni, Mindfulness-Based Stress Reduction for Health Care Professionals: Results From a Randomized Trial., „International Journal of Stress Management”, 2, 2005, s. 164–176, DOI: 10.1037/1072-5245.12.2.164, ISSN 1573-3424 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  84. ↑ A Randomized, Wait-List Controlled Clinical Trial: The Effec...: Psychosomatic Medicine, „LWW” [dostęp 2016-10-29].
  85. ↑ Does meditation have benefits for mind and body?, „Medical News Today” [dostęp 2016-10-29].
  86. ↑ a b c John Cloud, Losing Focus? Studies Say Meditation May Help, „Time”, 6 sierpnia 2010, ISSN 0040-781X [dostęp 2016-10-29].
  87. ↑ MacLean, K. A., Ferrer, E., Aichele, S. R., Bridwell, D. A., Zanesco, A. P., Jacobs, T. L., Saron, C. D. (2010). Intensive Meditation Training Improves Perceptual Discrimination and Sustained Attention. Psychological Science. 21, 6. 829839.
  88. ↑ Levy, D., Wobbrock, J., Kaszniak, A. & Ostergren, M. (2012). The Effects of Mindfulness Meditation Training on Multitasking in a HighStress Information Environment. Proceedings of Graphics Interface. 4552.
  89. ↑ Wendy Hasenkamp, Lawrence W. Barsalou, Effects of meditation experience on functional connectivity of distributed brain networks, „Frontiers in Human Neuroscience”, 6, 2012, s. 38, DOI: 10.3389/fnhum.2012.00038, PMID: 22403536, PMCID: PMC3290768 [dostęp 2016-10-29].
  90. ↑ David M. Levy i inni, Initial Results from a Study of the Effects of Meditation on Multitasking Performance, „CHI '11 Extended Abstracts on Human Factors in Computing Systems”, CHI EA '11, New York, NY, USA: ACM, 2011, s. 2011–2016, DOI: 10.1145/1979742.1979862, ISBN 978-1-4503-0268-5 [dostęp 2016-10-29].
  91. ↑ Heleen A. Slagter i inni, Mental Training Affects Distribution of Limited Brain Resources, „PLOS Biology”, 6, 2007, e138, DOI: 10.1371/journal.pbio.0050138, ISSN 1545-7885, PMID: 17488185, PMCID: PMC1865565 [dostęp 2016-10-29].
  92. ↑ Amishi P. Jha, Jason Krompinger, Michael J. Baime, Mindfulness training modifies subsystems of attention, „Cognitive, Affective, & Behavioral Neuroscience”, 2, s. 109–119, DOI: 10.3758/CABN.7.2.109, ISSN 1530-7026 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  93. ↑ a b Prashant Kaul i inni, Meditation acutely improves psychomotor vigilance, and may decrease sleep need, „Behavioral and Brain Functions: BBF”, 6, 2010, s. 47, DOI: 10.1186/1744-9081-6-47, ISSN 1744-9081, PMID: 20670413, PMCID: PMC2919439 [dostęp 2016-10-29].
  94. ↑ Fadel Zeidan i inni, Mindfulness meditation improves cognition: Evidence of brief mental training, „Consciousness and Cognition”, 2, 2010, s. 597–605, DOI: 10.1016/j.concog.2010.03.014 [dostęp 2016-10-29].
  95. ↑ Ronald Alexander, Wise Mind, Open Mind: Finding Purpose and Meaning in Times of Crisis, Loss, and Change, New Harbinger Publications, 1 września 2009, ISBN 978-1-60882-470-0 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  96. ↑ ., Meditation’s Effects on Emotion Shown to Persist, „Psych Central News”, 23 czerwca 2013 [dostęp 2016-10-29].
  97. ↑ Zeidan, F., Johnson, S. K., Diamond, B.J., David, Z., & Goolkasian, P. (2010). Mindfulness meditation improves cognition: Evidence of brief mental training. Consciousness and Cognition. 19, 2. 597605.
  98. ↑ Lorenza S. Colzato, Ayca Szapora, Bernhard Hommel, Meditate to create: the impact of focused-attention and open-monitoring training on convergent and divergent thinking, „Cognition”, 3, 2012, s. 116, DOI: 10.3389/fpsyg.2012.00116, PMID: 22529832, PMCID: PMC3328799 [dostęp 2016-10-29].
  99. ↑ Tipawadee Emavardhana, Christopher D. Tori, Changes in Self-Concept, Ego Defense Mechanisms, and Religiosity Following Seven-Day Vipassana Meditation Retreats, „Journal for the Scientific Study of Religion”, 2, 1997, s. 194–206, DOI: 10.2307/1387552, JSTOR: 1387552 [dostęp 2016-10-30].
  100. ↑ Amit Mohan, Ratna Sharma, Ramesh L. Bijlani, Effect of Meditation on Stress-Induced Changes in Cognitive Functions, „The Journal of Alternative and Complementary Medicine”, 3, 2011, s. 207–212, DOI: 10.1089/acm.2010.0142, ISSN 1075-5535 [dostęp 2016-10-29].
  101. ↑ Jha, A. P., Stanley, E. A., Kiyonaga, A., Wong, L., & Gelfand, L. (2010). Examining the protective effects of mindfulness training on working memory capacity and affective experience. Emotion, 10(1), 54.
  102. ↑ Clare Wilson, People who meditate are more aware of their unconscious brain, „New Scientist” [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  103. ↑ Adam Lueke, Bryan Gibson, Mindfulness Meditation Reduces Implicit Age and Race Bias The Role of Reduced Automaticity of Responding, „Social Psychological and Personality Science”, 2014, s. 1948550614559651, DOI: 10.1177/1948550614559651, ISSN 1948-5506 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  104. ↑ Hooria Jazaieri i inni, A randomized controlled trial of compassion cultivation training: Effects on mindfulness, affect, and emotion regulation, „Motivation and Emotion”, 1, 2013, s. 23–35, DOI: 10.1007/s11031-013-9368-z, ISSN 0146-7239 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  105. ↑ Helen Y. Weng i inni, Compassion Training Alters Altruism and Neural Responses to Suffering, „Psychological Science”, 7, 2013, s. 1171–1180, DOI: 10.1177/0956797612469537, ISSN 0956-7976, PMID: 23696200, PMCID: PMC3713090 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  106. ↑ Malte Friese, Claude Messner, Yves Schaffner, Mindfulness meditation counteracts self-control depletion, „Consciousness and Cognition”, 2, Standing on the Verge: Lessons and Limits from the Empirical Study of Consciousness, 2012, s. 1016–1022, DOI: 10.1016/j.concog.2012.01.008 [dostęp 2016-10-30].
  107. ↑ Yvonne Leung, Anthony Singhal, AN EXAMINATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN QIGONG MEDITATION AND PERSONALITY, „Social Behavior and Personality: an international journal”, 4, 2004, s. 313–320, DOI: 10.2224/sbp.2004.32.4.313 [dostęp 2016-10-30].
  108. ↑ Robert L. Woolfolk i inni, Meditation training as a treatment for insomnia, „Behavior Therapy”, 3, 1976, s. 359–365, DOI: 10.1016/S0005-7894(76)80064-0 [dostęp 2016-10-30].
  109. ↑ Jason C. Ong i inni, A Randomized Controlled Trial of Mindfulness Meditation for Chronic Insomnia, „Sleep”, 9, 2014, s. 1553–1563, DOI: 10.5665/sleep.4010, ISSN 0161-8105, PMID: 25142566, PMCID: PMC4153063 [dostęp 2016-10-30].
  110. ↑ William Seeman, Sanford Nidich, Thomas Banta, Influence of transcendental meditation on a measure of self-actualization., „Journal of Counseling Psychology”, 3, 1972, s. 184–187, DOI: 10.1037/h0032712, ISSN 1939-2168 [dostęp 2016-10-30] (ang.).
  111. ↑ Cendri A. Hutcherson, Emma M. Seppala, James J. Gross, Loving-kindness meditation increases social connectedness., „Emotion”, 5, 2008, s. 720–724, DOI: 10.1037/a0013237, ISSN 1931-1516 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  112. ↑ Melinda Wenner Moyer, Is Meditation Overrated?, „Scientific American Mind”, 3, s. 12–12, DOI: 10.1038/scientificamericanmind0514-12a [dostęp 2016-10-29].
  113. ↑ Madhav Goyal i inni, Meditation Programs for Psychological Stress and Well-being, „JAMA Internal Medicine”, 3, 2014, DOI: 10.1001/jamainternmed.2013.13018, ISSN 2168-6106, PMID: 24395196, PMCID: PMC4142584 [dostęp 2016-10-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-31].
  114. ↑ Wiveka Ramel1 i inni, The Effects of Mindfulness Meditation on Cognitive Processes and Affect in Patients with Past Depression, „Cognitive Therapy and Research”, 4, s. 433–455, DOI: 10.1023/B:COTR.0000045557.15923.96, ISSN 0147-5916 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  115. ↑ Filip Raes i inni, School-Based Prevention and Reduction of Depression in Adolescents: a Cluster-Randomized Controlled Trial of a Mindfulness Group Program, „Mindfulness”, 5, 2013, s. 477–486, DOI: 10.1007/s12671-013-0202-1, ISSN 1868-8527 [dostęp 2016-10-29] (ang.).
  116. ↑ Study Shows Evidence That Mindfulness Yoga May Offer Effective Treatment For Depressed New Mothers To Be, „Medical News Today” [dostęp 2016-10-29].
  117. ↑ Maria Muzik i inni, Mindfulness yoga during pregnancy for psychiatrically at-risk women: Preliminary results from a pilot feasibility study, „Complementary Therapies in Clinical Practice”, 4, s. 235–240, DOI: 10.1016/j.ctcp.2012.06.006, PMID: 23059438, PMCID: PMC4336321.
  118. ↑ Poppy L.A. Schoenberg i inni, Effects of mindfulness-based cognitive therapy on neurophysiological correlates of performance monitoring in adult attention-deficit/hyperactivity disorder, „Clinical Neurophysiology”, 7, s. 1407–1416, DOI: 10.1016/j.clinph.2013.11.031.
  119. ↑ Alberto Chiesa, Vipassana Meditation: Systematic Review of Current Evidence, „The Journal of Alternative and Complementary Medicine”, 1, 2010, s. 37–46, DOI: 10.1089/acm.2009.0362, ISSN 1075-5535 [dostęp 2016-10-29].
  120. ↑ Vipassana Meditation Courses For Correction Facilities.
  121. ↑ Strona główna – Przebudzeni.org – Praktyka buddyjska w więzieniu.
  122. ↑ Yi-Yuan Tang, Qilin Lu, Ming Fan, Yihong Yang i inni. Mechanisms of white matter changes induced by meditation. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 109 (26), s. 10570–10574, 2012-06-26. DOI: 10.1073/pnas.1207817109. ISSN 0027-8424. PMID: 22689998. PMCID: PMC3387117. [dostęp 2015-09-22]. (ang.). 
  123. ↑ Richard J. Davidson, Antoine Lutz. Buddha’s Brain: Neuroplasticity and Meditation. „IEEE signal processing magazine”. 25 (1), s. 176–174, 2008-01-01. ISSN 1053-5888. PMID: 20871742. PMCID: PMC2944261. 
  124. ↑ Linda E. Carlson, Tara L. Beattie, Janine Giese-Davis, Peter Faris i inni. Mindfulness-based cancer recovery and supportive-expressive therapy maintain telomere length relative to controls in distressed breast cancer survivors. „Cancer”. 121 (3), s. 476–484, 2015-02-01. DOI: 10.1002/cncr.29063. ISSN 1097-0142. (ang.). 
  125. ↑ Nicole Y. Winbush, Cynthia R. Gross, Mary Jo Kreitzer. The effects of mindfulness-based stress reduction on sleep disturbance: a systematic review. „Explore (New York, N.Y.)”. 3 (6), s. 585–591, 2007-12-01. DOI: 10.1016/j.explore.2007.08.003. ISSN 1550-8307. PMID: 18005910. 
  126. ↑ Prashant Kaul, Jason Passafiume, Craig R. Sargent, Bruce F. O’Hara. Meditation acutely improves psychomotor vigilance, and may decrease sleep need. „Behavioral and brain functions: BBF”. 6, s. 47, 2010-01-01. DOI: 10.1186/1744-9081-6-47. ISSN 1744-9081. PMID: 20670413. PMCID: PMC2919439. 
  127. ↑ J. Kabat-Zinn i inni, Influence of a mindfulness meditation-based stress reduction intervention on rates of skin clearing in patients with moderate to severe psoriasis undergoing phototherapy (UVB) and photochemotherapy (PUVA), „Psychosomatic Medicine”, 5, 2016, s. 625–632, ISSN 0033-3174, PMID: 9773769 [dostęp 2016-10-29].
  128. ↑ Melissa A. Rosenkranz i inni, A comparison of mindfulness-based stress reduction and an active control in modulation of neurogenic inflammation, „Brain, behavior, and immunity”, 27C, 2016, s. 174–184, DOI: 10.1016/j.bbi.2012.10.013, ISSN 0889-1591, PMID: 23092711, PMCID: PMC3518553 [dostęp 2016-10-29].
  129. ↑ The Rosary: A Path Into Prayer by Liz Kelly 2004 ISBN 0-8294-2024-X  s. 79 i 86.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Medytacja&oldid=75068443”