Marcin Borelowski

Marcin Borelowski
Data i miejsce urodzenia	29 października 1829 ; Półwsie Zwierzynieckie
Data i miejsce śmierci	6 lub 7 września 1863 ; Sowia Góra pod Batorzem
Zawód, zajęcie	blacharz
Narodowość	polska
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Marcin Maciej Borelowski, ps. „Lelewel” (ur. 29 października 1829 w Półwsiu Zwierzynieckim, zm. 6 lub 7 września 1863 w Sowiej Górze k. Batorza) – polski rzemieślnik, działacz społeczny i patriotyczny, pułkownik w powstaniu styczniowym, komisarz wojenny województwa podlaskiego w maju i czerwcu 1863 roku^[1].

Kraków ul. Borelowskiego-Lelewela 17. Tablica pamiątkowa na Półwsiu Zwierzynieckim gdzie się urodził.

Tablica upamiętniająca Marcina "Lelewela" Borelowskiego w Rzeszowie z 1913

Życiorys

Pochodził z rodziny rzemieślniczej, był synem Karola (murarza) i Agnieszki z domu Noworyt^[2]. W latach 1841-1844 był uczniem Szkoły Wydziałowej w Chrzanowie^[3]. Kształcił się w zawodzie blacharza w Krakowie. Osiedlił się w Rzeszowie. Z zawodu rzemieślnik-blacharz, majster studniarski. Uczestnik wystąpień niepodległościowych w Krakowie w latach 1846 i 1848, po upadku Wiosny Ludów uczestnik działalności konspiracyjnej. Programowo związany z millenerami, od 1862 roku jednak ze stronnictwem czerwonych. Zajmował się organizowaniem policji narodowej i gromadzeniem broni. Od 1859 mieszał w Warszawie, gdzie był współorganizatorem patriotycznych manifestacji ludności, poprzedzających wybuch powstania styczniowego. Ponadto w ramach akcji przedpowstańczej był organizatorem młodzieży rękodzielniczej i ludu wiejskiego. W czasie powstania dowódca oddziałów partyzanckich i naczelnik wojenny województw lubelskiego i podlaskiego. Dosłużył się stopnia pułkownika. 24 marca 1863 roku pobity w bitwie pod Krasnobrodem. 16 kwietnia stoczył bitwę pod Borowymi Młynami^[4]. Zaatakowany w I bitwie pod Chruśliną 30 maja odparł atak Rosjan i ponownie odniósł zwycięstwo 3 września pod Panasówką. Poległ w bitwie na Sowiej Górze pod Batorzem 6 lub 7 września 1863 roku.

Polegli powstańcy 1863 roku zostali odznaczeni przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego 21 stycznia 1933 roku Krzyżem Niepodległości z Mieczami^[5].

Upamiętnienie

W 50. rocznicę śmierci Marcina Borelowskiego 7 września 1913 zorganizowano obchody w Rzeszowie, podczas których na gmachu „Sokoła” zaplanowano odsłonięcie tablicy pamiątkowej^[6]. W 1963 roku, w stulecie powstania, ufundowano tablicę pamiątkową ku czci Marcina Borelowskiego, którą wmurowano w ścianę frontową Muzeum w Chrzanowie^[7].

Imieniem i nazwiskiem Marcina Borelowskiego nazwano ulice: w Lublinie na osiedlu Konstantynów, w Krakowie na Półwsiu Zwierzynieckim, w Przemyślu na Zasaniu – przy Szkole Podstawowej nr 14 im. Zjednoczonej Europy w Przemyślu, we Wrocławiu w dzielnicy Sępolno, w Częstochowie na Tysiącleciu, w Nysie, w Chrzanowie, w Biłgoraju, w Janowie Lubelskim na osiedlu Zaolszynie, w Nowym Sączu, w Mińsku Mazowieckim.

Zobacz też

Oddział Marcina Borelowskiego

Przypisy

↑ Organizacja władz powstańczych w roku 1863 [Spis obejmuje Komitet Centralny oraz naczelników wojennych i cywilnych powiatów z województw: mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego, sandomierskiego, krakowskiego, kaliskiego, płockiego, augustowskiego, wileńskiego, kowieńskiego, grodzieńskiego, mińskiego, mohylewskiego, witebskiego, kijowskiego, wołyńskiego, podolskiego oraz z Galicji, Wielkopolski i Prus Zachodnich. AGAD, nr zespołu 245, s. 4.
↑ Akt urodzenia w kościele Najświętszego Salwatora w Krakowie
↑ Adamczyk Józef, Mazur Zbigniew: Miejsca pamięci na terenie miasta i gminy Chrzanów. Chrzanów 2019, s. 57. ISBN 978-8362389-13-1
↑ Bitwy i potyczki 1863-1864, opracował Stanisław Zieliński, Rapperswil 1913, s. 87.
↑ Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z mieczami poległym i zmarłym Powstańcom 1863 r. (M.P. z 1933 r. nr 24, poz. 32).
↑ Z pow. Związku Stow. przemysł. w Rzeszowie. Marcin Borelowski. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, Nr 34 z 17 sierpnia 1913.
↑ Adamczyk Józef, Mazur Zbigniew: Miejsca pamięci na terenie miasta i gminy Chrzanów. Chrzanów 2019, s. 57. ISBN 978-8362389-13-1

Bibliografia

Z pow. Związku Stow. przemysł. w Rzeszowie. Marcin Borelowski. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, Nr 34 z 17 sierpnia 1913.
Krzysztof Dunin-Wąsowicz, Marcin Borelowski-Lelewel, Warszawa 1964: Wyd. RIZ.

Literatura dodatkowa

Justyn Sokulski: Borelowski Marcin. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 322–324. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0.

[1] Organizacja władz powstańczych w roku 1863 [Spis obejmuje Komitet Centralny oraz naczelników wojennych i cywilnych powiatów z województw: mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego, sandomierskiego, krakowskiego, kaliskiego, płockiego, augustowskiego, wileńskiego, kowieńskiego, grodzieńskiego, mińskiego, mohylewskiego, witebskiego, kijowskiego, wołyńskiego, podolskiego oraz z Galicji, Wielkopolski i Prus Zachodnich. AGAD, nr zespołu 245, s. 4.

[2] Akt urodzenia w kościele Najświętszego Salwatora w Krakowie

[3] Adamczyk Józef, Mazur Zbigniew: Miejsca pamięci na terenie miasta i gminy Chrzanów. Chrzanów 2019, s. 57. ISBN 978-8362389-13-1

[4] Bitwy i potyczki 1863-1864, opracował Stanisław Zieliński, Rapperswil 1913, s. 87.

[5] Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z mieczami poległym i zmarłym Powstańcom 1863 r. (M.P. z 1933 r. nr 24, poz. 32).

[6] Z pow. Związku Stow. przemysł. w Rzeszowie. Marcin Borelowski. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, Nr 34 z 17 sierpnia 1913.

[7] Adamczyk Józef, Mazur Zbigniew: Miejsca pamięci na terenie miasta i gminy Chrzanów. Chrzanów 2019, s. 57. ISBN 978-8362389-13-1

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]