Lipit-Isztar
Lipit-Isztar lub Lipit-Esztar – piąty król z I dynastii z Isin, syn i następca Iszme-Dagana. Według Sumeryjskiej listy królów (kopie L1+N1, P2 i P5)[1] oraz Listy królów Ur i Isin[2] panować miał przez 11 lat. Jego rządy datowane są na lata ok. 1934–1924 p.n.e. (chronologia średnia)[3].
| król Isin | |
| Okres |
od ok. 1934 p.n.e. |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Dzieci | |
Imię
edytujImię króla, znaczące „Ten, którego stworzyła bogini Isztar”[4], odczytywać można zarówno Lipit-Ištar (w języku akadyjskim), jak i Lipit-Eštar (w języku amoryckim), jako że władca ten pochodził z dynastii amoryckiej. W Kodeksie Lipit-Isztara[5], jego „nazwach rocznych”[6], a także innych tekstach (np. kopiach WB 444 i P5 Sumeryjskiej listy królów[7]) imię Lipit-Isztara poprzedzone jest determinatywem dingir (w transliteracji dLi-pí-it-Eš4/Iš4-tár), który stawiano tylko przed imionami bogów, co świadczy o panującej za jego panowania idei „boskości” władcy. Z tego też względu w niektórych tłumaczeniach występuje on jako „boski Lipit-Isztar”[8][9].
Panowanie
edytujNiewiele wiadomo o politycznych wydarzeniach za czasów jego panowania. Prowadził prace budowlane w Ur („nazwa roczna” 'b'), głównie przy Gipar, świątyni boga Ningublagi, gdzie jako najwyższą kapłankę osadził swą córkę Enninsunzi („nazwa roczna” 'g')[10]. Dbał o sprawiedliwość w swym królestwie, wydając edykty umarzające długi i uwalniające ludność od pracy przymusowej („nazwa roczna” 'e'). Najlepiej znany jest jednak ze swych reform, zawartych w tzw. Kodeksie Lipit-Isztara, które m.in. regulowały udział pewnych grup ludności w pracach publicznych i ograniczały niewolnictwo za długi[10]. Pod koniec swego panowania Lipit-Isztar popadł w konflikt z Gungunumem (1932-1906 p.n.e.), królem Larsy, który podbił należące do Isin miasto Ur[11]. W niejasnych okolicznościach po śmierci Lipit-Isztara władzę w państwie przejął uzurpator Ur-Ninurta.
Kodeks Lipit-Isztara
edytujKodeks Lipit-Isztar to kolejny zbiór praw na Starożytnej Mezopotamii, który przetrwał do dnia dzisiejszego. Jego nazwa wywodzi się od panującego króla Lipit-Isztara, który panował przez 11 lat. Kodeks spisany został na początku II tysiąclecia p.n.e., w języku sumeryjskim. Został on odnaleziony w Iraku w latach 1899–1900, obecnie znajduje się w muzeum w Pensylwanii. Wstęp zbioru odwołuje się, podobnie jak Ur-Nammu, do bogów oraz władcy, wymieniając także tytuły króla: „Dzielny gospodarz z Ur… Godny Pan Uruku…. Król Isin… …Summeru i Akad”.
Część poświęcona prawu, zaczyna się od kwestii związanych z użyczaniem różnych rzeczy np. łodzi, sadu, a nawet gruntów rolnych – własność prywatna była więc mocno chroniona. W dalszej części poruszona zostaje kwestia niewolników, w tym miejscu występuje podział na obywateli posiadających wolność i jej nie mający. W drugim paragrafie jednak wskazano kilka innych grup, takich jak choćby syn urzędnika państwowego lub pałacowego. Można więc wywnioskować, że urzędnicy państwowi byli osobami uprzywilejowanymi. W dalszych częściach podejmowane są zagadnienia prawa spadkowego, posagu oraz najmu i użyczenia. Występuje tam także pojęcie „prawdziwej sprawiedliwości”, a król wskazuje w nim, że wypełnił zadanie wyznaczone mu przez boga Enlila (Pan Wiatru).Tekst Kodeksu Lipit-Isztara złożony został z siedmiu, fragmentarycznie zachowanych glinianych tabliczek, zawierających część prologu, 37 przepisów prawnych i epilogu.
§ 9. „Jeśli ktoś wszedł do czyjegoś sadu i został ujęty za kradzież, zapłaci dziesięć szekli srebra”
§ 10. „Jeśli ktoś ściął drzewo w ogrodzie kogoś innego, zapłaci połowę miny srebra”
§ 14. „Jeśli czyjś niewolnik dał wykup swojemu panu i zostało to udowodnione jego panu dwa razy, niewolnik ten otrzyma wolność”
§ 25. „Jeśli mężczyzna poślubił kobietę i urodziła mu ona dzieci, a te dzieci żyją, i niewolnica również urodziła dzieci dla swego pana, lecz ten ojciec dał wolność niewolnicy i jej dzieciom, to dzieci niewolnicy nie będą dzielić się majątkiem z dziećmi ich dawnego pana”
§ 27. „Jeśli żona mężczyzny nie urodziła mu dzieci, lecz nierządnica z publicznego placu urodziła mu dzieci, mężczyzna ten zapewni zboże, olej i ubrania dla tej nierządnicy. Dzieci, które urodziła mężczyźnie nierządnica, będą jego spadkobiercami i dopóki żyje jego żona, dopóty nierządnica nie będzie mieszkała w jednym domu z żoną mężczyzny”
§ 35. „Jeśli ktoś wynajął wołu i okaleczył jego oko, zapłaci połowę jego ceny”
§ 36. „Jeśli ktoś wynajął wołu i złamał jego róg, zapłaci jedną czwartą jego ceny”
Przypisy
edytuj- ↑ „The Sumerian king list (transliteration)” na stronie Electronic Text Corpus of Sumerian Literature (ETCSL) (wiersze 363-364)
- ↑ A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 90.
- ↑ Marc Van De Mieroop, A History..., s. 282.
- ↑ hasło liptu, The Assyrian Dictionary, tom 9 (L), The Oriental Institute, Chicago 1973, s. 201.
- ↑ Francis R. Steele, The Code ..., s. 10-13 (kol. I 21, 35, 39; kol. II 29).
- ↑ lista „nazw rocznych” Lipit-Isztara na stronie Cuneiform Digital Library Initiative (CDLI) („nazwy roczne” '1' oraz 'i')
- ↑ Thorkild Jacobsen, The Sumerian ..., s. 124-125, przypis 352.
- ↑ Jean-Jacques Glassner, Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004, s. 125.
- ↑ Thorkild Jacobsen, The Sumerian..., s. 125.
- ↑ a b hasło Lipit-Eshtar, w: Gwendolyn Leick, Who's Who..., s. 97.
- ↑ Joachim Śliwa (red.), Wielka Historia Świata, tom 2 (Stary i Nowy Świat od „rewolucji” neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego), Oficyna Wydawnicza FOGRA, 2005, s. 214-215
- ↑ Francis R. Steele, The Code ..., Philadelphia 1948, s. 10-24.
Bibliografia
edytuj- Cezary Kunderewicz, Najstarsze prawa świata, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1990, ISBN 83-7016-456-0, OCLC 69632473.
- Marc Van De Mieroop, A History of the Ancient Near East ca. 3000-323 BC, Blackwell Publishing, 2004.
- Thorkild Jacobsen, The Sumerian King List, Assyriological Studies 11, The University of Chicago Press, Chicago - London 1939.
- Francis R. Steele, The Code of Lipit-Ishtar, University of Pennsylvania Museum Monographs, Philadelphia 1948.
- hasło Lipit-Eshtar, w: Gwendolyn Leick, Who's Who in the Ancient Near East, London and New York 2002, s. 97.
Linki zewnętrzne
edytuj- lista „nazw rocznych” Lipit-Isztara na stronie Cuneiform Digital Library Initiative (CDLI)
- lista hymnów i poematów poświęconych Lipit-Isztarowi na stronie Electronic Text Corpus of Sumerian Literature (ETCSL)
- https://historia.org.pl/2017/09/25/zbiory-praw-starozytnego-bliskiego-wschodu-poznaj-drakonskie-kary-za-poszczegolne-przestepstwa/