Jadów

Jadów
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek miejski w Jadowie
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	wołomiński
Gmina	Jadów
Prawa miejskie	1823–1870, 2023
Burmistrz	Rafał Rozpara
Powierzchnia	4,62 km²
Populacja (01.01.2024); • liczba ludności; • gęstość	; 907; 196 os./km²
Strefa numeracyjna	25
Kod pocztowy	05-280
Tablice rejestracyjne	WWL
	Położenie na mapie gminy Jadów Jadów
	Położenie na mapie Polski Jadów
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Jadów
	Położenie na mapie powiatu wołomińskiego Jadów
	52°28′42″N 21°37′57″E/52,478333 21,632500
TERC (TERYT)	1434064
SIMC	0673220
	Urząd miejskiul. Jana Pawła II 17; 05-280 Jadów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	BIP

Jadów (jid. יאַדאָוו, ros. Ядув) – miasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, w powiecie wołomińskim, siedziba gminy Jadów^[3]^[4].

Przez miejscowość przepływa Osownica, niewielka rzeka dorzecza Bugu, dopływ Liwca. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 636.

W drugiej połowie XVI wieku wieś królewska Jadowo położona była w powiecie kamienieckim ziemi nurskiej województwa mazowieckiego^[5]. w 1823 roku Jadów uzyskał lokację miejską^[6], zdegradowany 13 października 1870^[7]. W latach 1867–1954 i od 1973 siedziba gminy Jadów^[8]. W latach 1954–1972 był siedzibą władz gromady Jadów^[9]. Ponowne nadanie statusu miasta nastąpiło 1 stycznia 2023^[10].

Jadów jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Jakuba Apostoła^[11].

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 907 mieszkańców, będąc 105. najludniejszym miastem w województwie^[1].

Historia

Początki Jadowa datują się na przełom XIV i XV wieku. Dzięki położeniu na skrzyżowaniu szlaków handlowych w 1475 r., Jadów otrzymał przywilej targowy i prawo organizowania jarmarków. W 1483 r., za panowania księcia mazowieckiego Bolesława IV, erygowana została parafia jadowska. Okres świetności Jadowa przypadał na XIX wiek. W 1823 r., na skutek starań hr. Stanisława Kostki Zamoyskiego, Jadów otrzymał prawa miejskie^[12]. Rozwój miasteczka przerwało powstanie styczniowe 1863 roku.

W lipcu 1932 podczas protestu chłopskiego we wsi w czasie interwencji policji państwowej zginęło 3 chłopów^[13].

Podczas okupacji hitlerowskiej, 17 października 1940 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2500 Żydów. 23 września 1942 zostali wywiezieni do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani^[14].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.

Odzyskanie praw miejskich w 2023 r.

5 sierpnia 2021, na podstawie uchwały Rady Gminy XII/73/2011 w sprawie określenia zasad i trybu przeprowadzania konsultacji społecznych z mieszkańcami, wójt gminy wydał Zarządzenie nr 42/21 w sprawie przeprowadzenia z mieszkańcami gminy Jadów konsultacji dotyczących wniosku o nadanie statusu miasta miejscowości Jadów. Termin konsultacji 5 sierpnia–30 września 2021^[15]. 97,30% mieszkańców w sołectwie Jadów opowiedziało się za przywróceniem praw miejskich przy frekwencji 8,84%; w pozostałych sołectwach gminy poparcie wynosiło 86,33% przy frekwencji 8,74%^[16]. 28 marca 2022, na podstawie wyników konsultacji społecznych w 2021 roku, radni podjęli uchwałę XXXVIII/307/22 w sprawie wystąpienia z wnioskiem o przywrócenie praw miejskich dla Jadowa^[17]. 1 stycznia 2023 doszło do przywrócenia statusu miasta^[10].

Zabytki i obiekty historyczne

Sanktuarium Świętego Krzyża – murowany kościół, wzniesiony na miejscu poprzednich drewnianych w latach 1882–1886, według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego. Wewnątrz znajdują się rokokowe organy. Kościół został podniesiony do rangi sanktuarium przez arcybiskupa Henryka Hosera 15 września 2013 roku.
na cmentarzu grzebalnym w kaplicy wzniesionej w końcu XIX w. znajduje się obraz Chrystusa w grobie, autorstwa Miłosza Kotarbińskiego, oraz późnoklasycystyczny nagrobek z piaskowca Fryderyki z Ditzów Kotarbińskiej (zm. 1863).

Osoby związane z miejscowością

Leon Bokiewicz – lekarz i etnograf zmarły w Jadowie;
Janina Maria Jankowska – dziennikarka, reporterka radiowa, działaczka opozycji demokratycznej, urodzona w Jadowie;
Gustaw Orlicz-Dreszer – generał urodzony w Jadowie.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 362 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 34–35.
↑ Postanowienie z 28 sierpnia (9 września) 1870, ogłoszone 1 (13) października 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 243, s. 369).
↑ Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 12 grudnia 1972, Nr 20, Poz. 407).
↑ Uchwała Nr VI/10/23/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu wołomińskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67).
↑ ^a ^b Dz.U. z 2022 r. poz. 1597.
↑ Opis parafii na stronie diecezji warszawsko-praskiej
↑ Jadów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 362 .
↑ Stanisław Giza. Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895-1965. Warszawa 1967, s. 118.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 380 .
↑ Zarządzenie 42/21.
↑ Projekt (z uzasadnieniem) z dnia 7 lipca 2022 r. Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta.
↑ Radni podjęli decyzję w sprawie przywrócenia praw miejskich dla Jadowa.

Linki zewnętrzne

Jadów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 362 .
Strona Jadowa
Historia Żydów w Jadowie na portalu Wirtualny Sztetl
Zdjęcie satelitarne
Historia Jadowa na portalu dawny.pl

[PopulacjaPowierzchnia-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 362 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-3] GUS. Wyszukiwarka TERYT.

[roz-4] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).

[5] Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

[6] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 34–35.

[7] Postanowienie z 28 sierpnia (9 września) 1870, ogłoszone 1 (13) października 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 243, s. 369).

[8] Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 12 grudnia 1972, Nr 20, Poz. 407).

[9] Uchwała Nr VI/10/23/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu wołomińskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67).

[dziennikdwatrzy-10] Dz.U. z 2022 r. poz. 1597.

[par-11] Opis parafii na stronie diecezji warszawsko-praskiej

[12] Jadów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 362 .

[13] Stanisław Giza. Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895-1965. Warszawa 1967, s. 118.

[14] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 380 .

[15] Zarządzenie 42/21.

[projektdwatrzy-16] Projekt (z uzasadnieniem) z dnia 7 lipca 2022 r. Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta.

[17] Radni podjęli decyzję w sprawie przywrócenia praw miejskich dla Jadowa.

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]