Bug

Bug
	; Bug we wsi Stare Mierzwice
Kontynent	Europa
Państwo	Ukraina; Białoruś; Polska
	Rzeka 3 rzędu
Długość	772 (odcinek graniczny 363) km
Powierzchnia zlewni	39 420 km²
Średni przepływ	154 m³/s w dolnym biegu koło Wyszkowa
	Źródło
Miejsce	Wyżyna Podolska (Ukraina) Werchobuż
Wysokość	311 m n.p.m.
Współrzędne	49°52′17,0″N 25°05′45,9″E/49,871400 25,096080
	Ujście
Recypient	Narew
Miejsce	Jezioro Zegrzyńskie, Arciechów
Wysokość	75 m n.p.m.
Współrzędne	52°32′00″N 21°15′12″E/52,533333 21,253333
	Położenie na mapie Europy źródło ujście
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Bug (biał. Заходні Буг, Zachodni Buh; ukr. Західний Буг, Zachidnyj Buh) – czwarta pod względem długości rzeka w Polsce, będąca dopływem Narwi, przepływająca przez zachodnią Ukrainę, zachodnią Białoruś i wschodnią Polskę.

Ksiądz Franciszek Siarczyński w wydanym w latach 1782–1783 „Dykcyonarzyku geograficznym” podawał: BUG, rz[eka] w Polszcze, ma początek w Rusi czerwoney, płynie pod Sokal, Włodawę, Brzeście Lit[ewskie], Drohiczyn, a pod Zakroczymem łączy się z Wisłą^[3].

Dorzecze

Długość Bugu wynosi 772 km^[4], a powierzchnia dorzecza 39 420 km². Z tego największa część leży na terenie Polski – 19,4 tys. km² (49,2%). Na terenie Ukrainy leży 10,8 tys. km² (27,4%) obszaru zlewni, na Białorusi natomiast 9,2 tys. km² (23,3%)^[1]. Średni przepływ w dolnym biegu, w Wyszkowie, wynosi 154 m³/s^[5], co czyni go czwartą co do wielkości rzeką Polski^[4]. Dorzecze rozciągnięte jest południkowo. Obejmuje kilka regionów geologicznych i fizjograficznych^[2].

Nazwa rzeki jest tak zwanym substratem językowym: została przejęta przez Lechitów od ludności wcześniej zamieszkującej jej dorzecze^[6].

Przebieg

Bug pomiędzy Niemirowem a Gnojnem. W tym miejscu przestaje być rzeką graniczną między Polską a Białorusią

Alegoria Bugu, posąg przed pałacem Na Wyspie w Warszawie

Bug ma źródło w Werchobużu^[7]^[8] na północnej Wyżynie Podolskiej na Ukrainie, na wysokości 311 m n.p.m. Wpływa do jeziora Zegrzyńskiego, stanowiąc jednocześnie lewy dopływ Narwi. W większości (około ¾ długości) biegnie na wysokości 100–200 m n.p.m. Na odcinku 363 km^[2] (Gołębie – Niemirów)^[2]^[9] stanowi granicę z Ukrainą i Białorusią. Koryto Bugu w Zosinie jest najdalej na wschód wysuniętym miejscem Polski (24,9°E)^[10]. W najwyższej swojej części Bug płynie przez Kotlinę Pobuża, dalej przez Wyżynę Wołyńską oraz jej subregiony: Grzędę Sokalską, Kotlinę Hrubieszowską oraz Grzędę Horodelską. Zakole Bugu nieopodal Horodła wyznacza granicę Wyżyn Ukraińskich i Niżu Wschodniobałtycko-Białoruskiego. Od Horodła po ujście Krzny Bug biegnie przez cztery obszary Podlasia (prowincja Nizina Środkowoeuropejska, podprowincja Niziny Środkowopolskie)^[2].

Zbudowany w XIX wieku Kanał Królewski (budowę rozpoczęto w 1786) łączy Bug przez Prypeć z Dnieprem^[11]. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych^[12], Bug ma klasę żeglowną i stanowi szlak wodny na odcinku od ujścia rzeki Muchawiec do ujścia do rzeki Narwi.

Zobacz też: Bugonarew.

Do 1962 uznawano, że Narew jest dopływem Bugu^[13], który ma większy średni przepływ w miejscu połączenia rzek (przepływ Narwi w Zambskach Kościelnych wynosi 140 m³/s)^[5].

Główne dopływy

Lewe

Prawe

Miejscowości nad rzeką Bug

Uporządkowane od źródeł do ujścia:

Przyroda

Okolice Bugu wyróżniają się znacznym zróżnicowaniem siedlisk i występujących w nich gatunków. Na odcinku od Gołębia do Terespola stwierdzono występowanie około tysiąca gatunków roślin naczyniowych. Fauna również jest różnorodna – należy do niej blisko 100 gatunków motyli dziennych (około 70% wszystkich polskich gatunków), 44 gatunki ryb (to odpowiednio 57%) oraz 158 gatunków ptaków lęgowych i prawdopodobnie lęgowych (69%). Część doliny Bugu objęta jest ochroną – to 37,6% powierzchni leżących na wymienionym obszarze gmin, od Włodawy po Mircze^[9].

Zanieczyszczenie

Przeprowadzone w 2005 roku badania poświęcone granicznemu odcinkowi Bugu (363 km) wykazały, że woda w tamtym odcinku rzeki należała w całości do IV i V klasy jakości, to jest słabej (92%) i złej (8%). W 2009 roku miała miejsce katastrofa ekologiczna na Bugu i Narwi. Z rzek tych wyłowiono 200 ton śniętych ryb^[14]. W latach 2010–2012 oceniona została jakość wód Bugu na odcinku od Kryłowa (pierwszy punkt pomiarowy po wpłynięciu Bugu z Ukrainy). Do Dorohuska woda wykazywała słaby stan ekologiczny (IV klasa), do Terespola stan umiarkowany (III klasa), po czym znów stan wód pogarszał się do słabego. Jako przyczynę złej jakości wód wskazano w 2016 niewystarczającą współpracę międzynarodową^[1].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d EdwardE. Lis EdwardE., Ochrona wód zlewni Bugu, „Kontrola Państwowa”, 4/lipiec-sierpień/2016, s. 65–74 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zdzisław Michalczyk, Wojciech Sobolewi. Charakterystyka hydrologiczna dorzecza Bugu. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska – Sectio B”. 57, s. 111–125, 2002.
↑ Dykcyonarzyk geograficzny czyli opisanie Krolestw, Prowincyi, Miast, Biskupstw, Xięstw, Hrabstw, Margrabstw, Portow, Fortec (...), t. II, Warszawa 1782
↑ ^a ^b Świat w porach roku. Demart, 2004, seria: Atlas do przyrody. ISBN 83-7427-016-0.
↑ ^a ^b Maciej Karpowicz: Lokalne i regionalne czynniki kształtujące strukturę zooplanktonu skorupiakowego siedlisk systemu rzecznego Narwi. Białystok, 2015. [dostęp 2017-10-27].
↑ W.P.W.P. Cienkowski W.P.W.P., Sekrety imion własnych, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1965, s. 136 .
↑ Mieczysław Orłowicz: Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim. Lwów: Karol Kwieciński, 1919, s. 99.
↑ Grzegorz Rąkowski: Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Cz. 3: Ziemia lwowska. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 297. ISBN 978-83-89188-66-3.
↑ ^a ^b Wioletta Kałamucka, Krzysztof Kałamucki. Zagospodarowanie turystyczne gmin nadbużańskich w odcinku granicznym Dołhobyczów–Włodawa na tle istniejących obszarów chronionych. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska – Sectio B”. 66 (2). s. 103–119.
↑ Jan Pawłowski: 1. Środowisko przyrodnicze okolic Hrubieszowa. W: pod red. Ryszarda Szczygła: Dzieje Hrubieszowa. T. 1. Od pradziejów do 1918 roku. Hrubieszów: 2006.
↑ Jan Pyś: Administracja żeglugi śródlądowej w Polsce – rys historyczny. Urząd Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu, 2014.
↑ Dz. U. z 2002 r. Nr 77 [online] .
↑ Hasło „Bug” w Wielkiej encyklopedii powszechnej PWN. W haśle „Narew”, napisanym kilka lat później, Bug jest dopływem Narwi.
↑ KOALK. MK KOALK., 200 ton śniętych ryb w Bugu i Narwi. „Gdzie raporty, badania, analizy?” [online], tvp.info, 20 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-22] [zarchiwizowane z adresu 2022-08-20] .

Linki zewnętrzne

Bug, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 450 .

[zlew-1] EdwardE. Lis EdwardE., Ochrona wód zlewni Bugu, „Kontrola Państwowa”, 4/lipiec-sierpień/2016, s. 65–74 .

[hydro-2] Zdzisław Michalczyk, Wojciech Sobolewi. Charakterystyka hydrologiczna dorzecza Bugu. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska – Sectio B”. 57, s. 111–125, 2002.

[3] Dykcyonarzyk geograficzny czyli opisanie Krolestw, Prowincyi, Miast, Biskupstw, Xięstw, Hrabstw, Margrabstw, Portow, Fortec (...), t. II, Warszawa 1782

[a-4] Świat w porach roku. Demart, 2004, seria: Atlas do przyrody. ISBN 83-7427-016-0.

[e-5] Maciej Karpowicz: Lokalne i regionalne czynniki kształtujące strukturę zooplanktonu skorupiakowego siedlisk systemu rzecznego Narwi. Białystok, 2015. [dostęp 2017-10-27].

[b-6] W.P.W.P. Cienkowski W.P.W.P., Sekrety imion własnych, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1965, s. 136 .

[c-7] Mieczysław Orłowicz: Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim. Lwów: Karol Kwieciński, 1919, s. 99.

[d-8] Grzegorz Rąkowski: Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Cz. 3: Ziemia lwowska. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 297. ISBN 978-83-89188-66-3.

[zago-9] Wioletta Kałamucka, Krzysztof Kałamucki. Zagospodarowanie turystyczne gmin nadbużańskich w odcinku granicznym Dołhobyczów–Włodawa na tle istniejących obszarów chronionych. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska – Sectio B”. 66 (2). s. 103–119.

[hrubieszow-10] Jan Pawłowski: 1. Środowisko przyrodnicze okolic Hrubieszowa. W: pod red. Ryszarda Szczygła: Dzieje Hrubieszowa. T. 1. Od pradziejów do 1918 roku. Hrubieszów: 2006.

[kanaly-11] Jan Pyś: Administracja żeglugi śródlądowej w Polsce – rys historyczny. Urząd Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu, 2014.

[12] Dz. U. z 2002 r. Nr 77 [online] .

[13] Hasło „Bug” w Wielkiej encyklopedii powszechnej PWN. W haśle „Narew”, napisanym kilka lat później, Bug jest dopływem Narwi.

[14] KOALK. MK KOALK., 200 ton śniętych ryb w Bugu i Narwi. „Gdzie raporty, badania, analizy?” [online], tvp.info, 20 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-22] [zarchiwizowane z adresu 2022-08-20] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]