Imbirowce
Imbirowce (Zingiberales Griseb.) – rząd roślin zielnych należący do jednoliściennych. Rośliny tu zaliczane wyewoluowały ok. 80 milionów lat temu[3]. W obrębie rzędu wyróżnia się 8 rodzin, 92 rodzaje i blisko 2,2 tys. gatunków[2]. Należy tu wiele popularnych roślin użytkowych (np. banan, imbir, kardamon) i ozdobnych (paciorecznik, strelicja, maranta).
 Zingiber spectabile | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd |
imbirowce |
| Nazwa systematyczna | |
| Zingiberales Griseb. | |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Rośliny zielne, zwykle okazałe[3], nie wykształcające wzniesionego pędu poza okresem kwitnienia[4]. Zwykle kłączowe[5].
- Liście
- Wyraźnie ogonkowe i zwykle pochwiaste[4], często z pochwami liściowymi tworzącymi nibyłodygę. Liście w pąku zwinięte[3]. Blaszki duże[5].
- Kwiaty
- Grzbieciste, często asymetryczne[5], zwykle okazałe, barwne. Cechą znamienną jest przekształcenie płodnych pręcików w bezpłodne prątniczki. W bardziej pierwotnych rodzinach jest jeszcze 5-6 pręcików (Musaceae, Strelitziaceae, Heliconiaceae, Lowiaceae), podczas gdy u późniejszych (Zingiberaceae) zachował się tylko jeden pręcik, a u przedstawicieli rodzin Marantaceae i Cannaceae pyłek wytwarza jedynie jeden pylnik (połowa pręcika)[4]. Kwiaty wsparte są zwykle przez okazałe i trwałe przysadki. Zalążnia jest dolna[3].
- Owoce
- Zawierają nasiona wyposażone często w osnówkę[5].
Systematyka
edytujTakson utrwalony w systematyce roślin, uznawany w stosunkowo mało zmienionej formie od kilkudziesięciu lat.
- Pozycja rzędu według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
| ← |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział rzędu według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
Systemy APG uznają (w postaci niezmienionej od 1998 – System APG I) rząd za przynależny do kladu kamelinowych (ang. commelinids) w obrębie kladu jednoliściennych. Relacje filogenetyczne między rodzinami są następujące:
| imbirowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja i podział rzędu w systemach Reveala (1994-1999 i 2007)
W wersjach systemu publikowanego w latach 90. XX wieku i w 2007 wyróżnione zostały te same rodziny jak w ujęciu systemów APG. Rząd zaliczany był początkowo do nadrzędu Zingiberanae Takht. ex Reveal i podklasy imbirowych Zingiberidae Cronquist w klasie jednoliściennych Liliopsida[6]. W systemie z 2007 roku Reveal zebrał w randze rzędu te same rodziny, ale za nazwę ważną rzędu uznał Cannales R. Br. ex Bercht. & J. Presl, Přir. Rostlin: 269. Jan-Apr 1820. Poza tym zmienił w nowym systemie klasyfikację wyższych jednostek systematycznych. Rząd Cannales znalazł się w nadrzędzie Commelinanae Takht., podklasie Commelinidae Takht. i klasie okrytonasiennych (Magnoliopsida Brongn.)[7].
- Pozycja i podział rzędu w dawnych systemach
System Cronquista (1981) do rzędu zalicza te same rodziny jw. Rząd zaklasyfikowany został do podklasy Zingiberidae w obrębie klasy jednoliściennych Liliopsida. Wcześniejsze systemy klasyfikacyjne takie jak system Wettsteina, ostatni raz aktualizowany w 1935 r., oraz system Englera aktualizowany w 1964 r., wyróżniają ten rząd z tymi samymi roślinami jednak podzielonymi na mniejszą liczbę rodzin.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c d Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 184. ISBN 978-1-84246-634-6.
- ↑ a b c Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ a b c d Cole T.CH. i inni, Filogeneza roślin okrytozalążkowych – Systematyka Roślin Kwiatowych, Polskie tłumaczenie/Polish version of (2018) Angiosperm Phylogeny Poster – Flowering Plant Systematics [online], 2018.
- ↑ Crescent Bloom: Zingiberales. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-22]. (ang.).
- ↑ James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families – An expanded family scheme. Department of Plant Biology, Cornell University. [dostęp 2009-01-22]. (ang.).