Departament piotrkowski

Departament piotrkowski (niem. Kriegs-und Domänen Kammerdepartament Petrikau), przejściowo departament łęczycki (niem. Kriegs-und Domänen Kammerdepartament Lentschitz) – jednostka administracyjna Prus Południowych 1793–1795 ze stolicą w Piotrkowie (przejściowo w Łęczycy), utworzona zarządzeniem gabinetowym króla Prus z ziem zagarniętych w wyniku II rozbioru Polski.

Patentem królewskim z 7 kwietnia 1793 roku na obszarze nowej prowincji utworzono departament łęczycki z siedzibą w Łęczycy, jako jeden z jej dwóch departamentów (obok departamentu poznańskiego). Departament łęczycki objął obszar dawnych województw sieradzkiego z ziemią wieluńską, łęczyckiego, rawskiego, płockiego, brzeskokujawskiego i ziemi dobrzyńskiej. Miasta tworzyły osobne jednostki administracyjne wydzielone terytorialnie i administracyjnie z powiatów.

Wobec braku w Łęczycy odpowiednich pomieszczeń dla administracji, siedzibę departamentu 25 maja 1793 przeniesiono do Piotrkowa, przekształcając w go departament piotrkowski

Ponieważ departament piotrkowski zajmował znaczny obszar, podjęto starania o wydzielenie z niego departamentu, który objąłby tereny Kujaw i Mazowsza wcielone do Prus Południowych. Na siedzibę trzeciego departamentu wyznaczono w 1795 roku Płock, ale w związku z III rozbiorem stał się on siedzibą departamentu płockiego Prus Nowowschodnich (nie Południowych), do których włączono dawną ziemię dobrzyńską (powiaty dobrzyński, lipnowski i rypiński) oraz powiaty na obszarze dawnego województwa płockiego (bielski, płocki, sierpecki, szreński i wyszogrodzki), wyłączając je z Prus Południowych. Równocześnie powiaty brzeski, kowalski i radziejowski przyłączono do departamentu poznańskiego Prus Południowych, a powiaty brzeziński, gostyniński, łęczycki, orłowski, zgierski, rawski i sochaczewski połączono z terenami na południe i zachód od Wisły, zagarniętymi na skutek III rozbioru, z których utworzono nowy departament warszawski (Prusy Południowe). Pozostałe powiaty utworzyły w 1795 roku departament kaliski (Prusy Południowe).

Podział administracyjny 1793–1795

Departament był podzielony na 27 powiatów. Ugrupowano jej według zmian w 1795 roku.

Powiaty, które w 1795 utworzyły nowy departament kaliski (Prusy Południowe):
- powiat częstochowski
- powiat lutomierski
- powiat ostrzeszowski
- powiat piotrkowski
- powiat radomszczański
- powiat sieradzki
- powiat szadkowski
- powiat warcki
- powiat wieluński
Powiaty, które w 1795 utworzyły część nowego departamentu warszawskiego (Prusy Południowe):
- powiat brzeziński
- powiat gostyniński
- powiat łęczycki
- powiat orłowski
- powiat zgierski
- powiat rawski
- powiat sochaczewski (bez Sochaczewa)
Powiaty, które w 1795 włączono do departamentu poznańskiego (Prusy Południowe):
- powiat brzeski
- powiat kowalski
- powiat radziejowski
Powiaty, które w 1795 utworzyły część nowego departamentu płockiego (Prusy Nowowschodnie):
- powiat bielski
- powiat dobrzyński
- powiat lipnowski
- powiat płocki
- powiat rypiński
- powiat sierpecki
- powiat szreński
- powiat wyszogrodzki

Bibliografia

Jerzy Kozłowski, Administracja Wielkopolski pod pruskim zaborem 1793-1918, Poznań 2000, ISBN 83-86134-87-9