Budynek przy ulicy Bankowej 5 w Katowicach
Budynek przy ulicy Bankowej 5 w Katowicach – zabytkowy budynek banku, a od 2006 roku budynek naukowo-dydaktyczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, położony przy ulicy Bankowej 5 w Katowicach, na terenie dzielnicy Śródmieście.
 nr rej. :A/871/2021 z dnia 30 sierpnia 1991 roku A/871/2021 z dnia 20 września 2021 roku | |
 Budynek od frontu (2024) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Bankowa 5, |
| Typ budynku |
budynek banku; budynek naukowo-dydaktyczny |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Inwestor | |
| Kondygnacje |
4+1 |
| Ukończenie budowy |
1911 |
| Ważniejsze przebudowy |
1923–1924 |
| Właściciel | |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′32,77″N 19°01′42,64″E/50,259103 19,028511
| |
Został on wybudowany dla Reichsbanku w 1911 roku, a powstał on w stylu neoklasycystycznym według projektu Juliusa Habichta.
Historia
edytuj
Gmach powstał w 1911 roku[1][2] jako placówka Reichsbanku[2]. Został on zaprojektowany przez niemieckiego architekta Juliusa Habichta[1][3], który był autorem wielu tego typu placówek na terenie Niemiec. Projekt został opracowany w grudniu 1910 roku w Berlinie[3].
Od 1924 roku gmach był siedzibą Banku Polskiego – później katowickiego oddziału Narodowego Banku Polskiego[4][5].
W latach 1923–1924 został on rozbudowany przez katowickiego budowniczego Henryka Gambca. Dobudowano wówczas od tyłu dwa skrzydła[6]. Rok później do oficyny dobudowano garaże, a w 1938 roku Wytwórnia Sygnałów i Urządzeń Kolejowych w Krakowie zamontowała w budynku dźwig towarowy[7]. W 1939 roku partię wschodnią oficyny nadbudowano o jedną kondygnację, a także dobudowano klatkę schodową według projektu Kazimierza Michalskiego[7].
W 1948 roku mieszkania w oficynie zamieniono na pomieszczenia biurowe według projektu Tadeusza Łobosia[7]. W 1969 roku odnowiono sztukaterię, a w latach 80. XX wieku gmach został w całości wyremontowany – założono wówczas nowy tynk, zmieniając jednocześnie kolorystykę obiektu[8].
30 sierpnia 1991 roku i ponownie 20 września 2021 roku budynek wraz z jego terenem został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych[4].
W sąsiedztwie budynku oddziału Narodowego Banku Polskiego, w miejscu nieistniejącej willi Grundmana 5 sierpnia 2003 roku położono uroczyście kamień węgielny pod nową siedzibę katowickiego oddziału Narodowego Banku Polskiego. Został on uroczyście otwarty 12 kwietnia 2006 roku[2], a dotychczasową siedzibę jeszcze w tym samym roku przejął Uniwersytet Śląski w Katowicach[9][4].
23 stycznia 2020 roku rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. Andrzej Kowalczyk i marszałek województwa śląskiego Jakub Chełstowski podpisali umowę unijnej dotacji na przekształcenie gmachu w centrum kreatywności i coworkingu spinPLACE[9]. Przebudowa budynku trwała do września 2022 roku[10], a w ramach tych prac odnowiono zarówno elewację zewnętrzną, jak i wnętrza budynku[11]. Uroczystość oficjalnego otwarcia centrum kreatywności i coworkingu spinPLACE odbyła się 27 lutego 2024 roku[12].
Charakterystyka
edytuj
Budynek banku położony jest przy ulicy Bankowej 5 w Katowicach, na obszarze dzielnicy Śródmieście[4]. Usytuowany jest on w centrum miasta, naprzeciwko kościoła ewangelickiego[7]. Stanowi on siedzibę centrum kreatywności i coworkingu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach – spinPLACE[10].
Jest to budynek murowany z cegły, tynkowany i zwieńczony czterospadowym[1], bardzo wysokim dachem z trójkątnym szczytem, pokryty miedzianą blachą[6]. Gmach wraz z oficynami wybudowany jest na rzucie litery U, z wewnętrznym dziedzińcem – główny budynek jest wzniesiony na planie prostokąta, a oficyny na planie litery „L”[13]. Powierzchnia zabudowy głównego budynku wynosi 542 m². Liczy on 4 kondygnacje nadziemne i 1 podziemną[4].
Gmach architektonicznie prezentuje cechy stylu neoklasycystycznego[1][6] (bądź neorenesansu klasycyzującego[4]). Reprezentacyjna fasada gmachu jest siedmioosiowa. W jej przyziemiu znajduje się cokół, natomiast na parterze podzielona jest parami pilastrów pomiędzy którymi znajdują się wysokie okna. Okna w drugiej i trzeciej kondygnacji objęte są w proste opaski w postaci wolich oczek[14][3]. Powyżej, między drugą a trzecią kondygnacją[14] znajduje się poziomy pas wypełniony ornamentem roślinnym[3]. Fasadę wieńczy gzyms koronujący z dekoracją o motywach antycznych, perełek i wolich oczek[14].
Elewacja tylna jest dziewięcioosiowa. W przyziemiu znajduje się cokół, a na dwóch skrajnych osiach pseudoryzality. Okna dwóch dolnych kondygnacji pseudoryzalitów objęte są w pilastry. Na osi środkowej pod oknami górnej kondygnacji znajdują się balkony. Okna są objęte prostymi opaskami, a elewację wieńczy gzyms analogiczny jak na fasadzie[14]. Elewacja południowa jest trzyosiowa i znajduje się na niej płycina z motywem rogu obfitości[3], a północna przysłonięta jest częściowo przylegającą do niej oficyną[14].
Na parterze pierwotnie gmach mieścił dużą salę operacji bankowych, a na wyższych kondygnacjach mieściły się mieszkania dla dyrektora banku oraz dla urzędników. Z tylu znajdował się duży ogród[3].
Gmach wpisany jest do rejestru zabytków nieruchomych pod nr. A/1431/91 i A/871/2021 – ochroną objęty jest budynek oraz teren w jego obrębie. Ponadto jest on wpisany do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice[4].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d Danilczyk i Kasprzyk 1994 ↓, s. 155.
- ↑ a b c Bulsa 2018 ↓, s. 232.
- ↑ a b c d e f Borowik, Siegmund i Aderek 2020 ↓, s. 14.
- ↑ a b c d e f g Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-10-26]. (pol.).
- ↑ Janota 2010 ↓, s. 51.
- ↑ a b c Borowik, Siegmund i Aderek 2020 ↓, s. 15.
- ↑ a b c d Błahut i Łabuz 1990 ↓, s. 2.
- ↑ Błahut i Łabuz 1990 ↓, s. 3.
- ↑ a b UŚ w budynku po banku tworzy centrum dla nowoczesnej przedsiębiorczości. Otrzymał na to 25 mln dotacji. Dziś podpisano umowę. katowice.naszemiasto.pl, 2020-01-23. [dostęp 2023-10-27]. (pol.).
- ↑ a b Uniwersytet Śląski w Katowicach: spinPLACE. spinplace.us.edu.pl. [dostęp 2023-10-27]. (pol.).
- ↑ Uniwersytet Śląski ma ponad 25 mln zł na budowę Centrum spinPLACE w Katowicach. katowice.naszemiasto.pl, 2019-11-16. [dostęp 2023-10-27]. (pol.).
- ↑ Uniwersytet Śląski w Katowicach: Otwarcie centrum kreatywności i coworkingu spinPLACE. us.edu.pl, 2024-02-27. [dostęp 2024-02-27]. (pol.).
- ↑ Błahut i Łabuz 1990 ↓, s. 5.
- ↑ a b c d e Błahut i Łabuz 1990 ↓, s. 6.
Bibliografia
edytuj- Aneta Borowik, Wojciech Siegmund, Anna Aderek, Ulica Bankowa. Wczoraj i dziś, Katowice: Fundacja Dom Modernisty, 2020 (pol.).
- Magdalena Błahut, Stanisław Łabuz, Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Budynek banku, Katowice: WOBDZ w Katowicach, 1990 (pol.).
- Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
- Leszek Danilczyk, Maria Kasprzyk, Studium historyczno-urbanistyczne Katowic w granicach administracyjnych. Katowice. Tom I tekst. Część II studium konserwatorskie, Opublikowano w: Miejski System Zarządzania – Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki, Kraków: Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” Sp. z o.o. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, 1994 (pol.).
- Wojciech Janota, Katowice między wojnami: miasto i jego sprawy 1922–1939, wyd. pierwsze, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2010, ISBN 978-83-7729-021-7.