Wikipedia

Archanioł Uriel

archanioł

Uriel (hebr. ‏אוּרִיאֵל‎, Fanuel[1] – „ogień Boży” lub „światło Boga”[2]) – w tradycji żydowskiej i w niektórych wierzeniach chrześcijańskich jeden z siedmiu archaniołów. Jest dobrze znany w tradycji prawosławnej i w katolicyzmie ludowym. W Kościele anglikańskim jest uznawany za czwartego archanioła, czasem za świętego[3]. Jest dobrze znany w europejskiej średniowiecznej literaturze ezoterycznej.

Święty
Uriel Archanioł
Archanioł
Ilustracja
Rzeźba archanioła Uriela
Czczony przez

judaizm, Kościół anglikański, Katolickie Kościoły wschodnie, Kościoły orientalne

Wspomnienie

29 września (zachodni), 8 listopada (wschodni)

Atrybuty

książka, zwój, płonący miecz, dysk słońca, ogień w dłoni

Patron

misjonarze, pisarze, naukowcy, poezja, sztuka, środowisko naturalne, ekolodzy, bierzmowanie, piątek

Multimedia w Wikimedia Commons

Opis

edytuj

Patronat

edytuj

Jako anioł światłości oświeca umysły ludzi. Jako anioł boskiego ognia rozpala serca tych, którzy zwracają się do niego z miłością do Boga. Niszczy wszystko to, co w sercu nieczyste i grzeszne. Uważany jest za opiekuna wszystkich, którzy pracują na rzecz szerzenia wiary (np. misjonarzy) i ludzi, którzy poświęcili się nauce (pisarze, poeci, naukowcy)[2]. Pomaga wszystkim ludziom w pokonaniu trudnych etapów, daje duchową i ziemską łaskę, przynosi wewnętrzny spokój i harmonię. Ma za zadanie ochraniać Ziemię i dbać o środowisko naturalne, jest więc patronem ekologów[4]. Uriel jest mecenasem sztuki[5][6].

Ikonografia i symbolika

edytuj

Jest przedstawiany z mieczem uniesionym do góry i trzymanym w prawej ręce przy piersi oraz z ogniem w lewej ręce zwróconej w dół[2]. Pojawia się też z księgą lub zwojem, symbolami mądrości[4].

Jego kolorem jest głęboka czerwień. Inne źródła przypisują mu kolor żółty lub złoty. Opiekuje się piątkiem[4].

Jego imię nie występuje w Piśmie Świętym. Znane jest tylko z pism apokryficznych[7]. Może przyjmować różne brzmienie: Usiel, Uzziel, Oriel, Auriel, Suriel, Urian i Uryan[3].

 
Uriel ratujący Jana Chrzciciela przed rzezią niewiniątek, 1330
 
Leonardo da Vinci, Madonna w grocie, 1483–1486 (Uriel po prawej)
 
Uriel na rycinie autorstwa Crispijna van de Passe będącej częścią książki Deus Pater ex quo Omnia Angeli, 1585–1637, Rijksmuseum

Apokryfy

edytuj

W etiopskiej Księdze Henocha to archanioł „sprawujący władzę nad gromem i trwogą”[4]. Prorok Ezdrasz zadaje Bogu wiele pytań, a Uriel, wysłany przez Boga, poucza proroka[8]. Uriel jest archaniołem grzmotu i trzęsienia ziemi[1]. To jego Bóg posłał, aby ostrzegł Noe go przed zbliżającym się potopem (Księga Henocha 10, 1–3)[9]. W rozdziale IX księgi wymieniono z imienia czterech aniołów (Michał, Uriel, Raphael i Gabriel). Niektóre wersje podają piątego anioła (Suryal lub Suriel). Rozdział XX wymienia imiona i funkcje siedmiu aniołów[10]. Według Objawienia Ezdrasza aniołami, którzy będą rządzić na końcu świata, są Michał, Gabriel, Uriel, Rafael, Gabuthelon, Beburos, Zebuleon, Aker i Arphugitonos. Ostatnich pięciu pojawia się tylko w tym źródle[8]. W księdze Uriel to „jeden ze świętych aniołów, który jest nad światem i nad Tartarem”. Księga Obserwatorów podaje, że Uriel, Rafael i Gabriel byli obecni przed Bogiem, aby świadczyć w imieniu ludzkości[10].

W Czwartej Księdze Ezdrasza (IV Ezd 4, 1) Uriel to archanioł zbawienia oraz światłości[9].

Według Ewangelii Bartłomieja Uriel został stworzony jako piąty archanioł, po Satanaelu, Michale, Gabrielu i Rafale. W Apokalipsie Eliasza Uriel jest jednym z dwóch Archaniołów (drugim jest Michał), który w Dniu Sądu Ostatecznego zaprowadzą do raju naznaczonych pieczęcią Chrystusa[9].

W Życiu Adama i Ewy Uriel jest aniołem skruchy, jednym z „cherubów” strzegących bram raju (Rdz 3)[9].

W apokryfie „Modlitwa Józefa” Jakub mówi: Kiedy szedłem z Mezopotamii syryjskiej, Uriel, anioł Boży, stanął na mojej drodze i rzekł: Zstąpiłem na ziemię, aby zamieszkać wśród ludzi, i teraz zowią mnie Jakubem. Niektórzy interpretują ten fragment tak, że Uriel „wstąpił” w Jakuba w czasie walki w Penuel, ale temu przeczy relacja z Księgi Rodzaju[9].

W chrześcijańskich ewangeliach apokryficznych Uriel uratował Jana Chrzciciela przed masakrą niewinnych zarządzoną przez króla Heroda. Archanioł niósł Jana i jego matkę, św. Elżbietę, by dołączyli do Świętej Rodziny po ich ucieczce do Egiptu[11]. Spotkanie Jezusa i Jana Chrzciciela w towarzystwie Maryi i Uriela[12] (według innych opracowań Gabriela[13]) przedstawił Leonardo da Vinci na obrazie „Madonna w grocie”[11][14].

W Apokalipsie Piotra pojawia się jako anioł pokuty, który jest przedstawiany jako bezlitosna postać[15].

Uriel występuje w spisie chórów anielskich kilkukrotnie jako: Sarim – „Anielscy książęta”/Anioł otchłani/archanioł zbawienia/cherubin; regent Słońca; nadzorca Tartaru. „aniołem ustanowionym nad światem i Tartarem”[1].

We współczesnej angelologii Uriel jest identyfikowany jako serafin, cherubin, regent słońca, płomień Boży, anioł boskiej obecności, przewodniczący Tartaru (piekła), archanioł zbawienia. W późniejszych pismach utożsamiany z Fanuelem[5].

Uriel w Biblii

edytuj

W Starym Testamencie (Iz 29, 1) występuje słowo Uriel (Ariel), jednak nie można jednoznacznie utożsamić go z imieniem anioła bez użycia źródeł pozabiblijnych[16].

Na początku rozdziału 29 Księgi Izajasza (wersety 1–10) pojawia się Ariel (Uriel). Według biblisty i demonologa z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Romana Zająca to na pewno nie jest imię anioła, a symboliczna nazwa Jerozolimy[9]. Według wydawców Biblii Tysiąclecia jest to „symboliczna nazwa (por. Iz 1,26), którą Izajasz nadaje Jerozolimie (por. Iz 33,7). Hebr. słowo czytane: 1. Ariel znaczy lew Boży, tj. miasto wzmocnione pomocą Boga; 2. Uriel, ołtarz Boży, ognisko Boże, z powodu ołtarza w Świątyni”[17]. Prawdopodobnie esseńczycy z Kumran zmienili dawną nazwę Uruszalimmu, miasta Jebusytów, które oznaczało „stworzenie Szalima”, na Uruel („stworzenie Ela”). Szalim (Szalem) to bóg kananejski, El jest ogólnym określeniem Boga Izraela[9].

W Nowym Testamencie imię Uriel nie występuje[16].

Uriel w judaizmie

edytuj

Według legend żydowskich Uriel był jednym z aniołów, który pomógł pogrzebać Adama i Abla. To ten archanioł walczył z Jakubem w Penuel. Uriel pogromił wojska Sennacheryba (2 Krl 19, 35; 2 Mch 15, 22). W tradycji żydowskiej Uriel wysuszył Morze Czerwone, aby Izraelici mogli przez nie przejść. Ukazał się rodzicom Samsona, by zapowiedzieć jego narodziny i to, że ocali Izrael przed Filistynami. Jednak wszystkie te czyny tradycja przypisuje również innym aniołom[9].

W Midraszu Haggada Szemot Uriel ukarał Mojżesza za zaniedbanie obowiązku obrzezania jego syna Gerszona. Według kabalistycznej „Księgi Zohar” zrobił to archanioł Gabriel. W „Księdze Sybilli” Uriel to „jeden z nieśmiertelnych aniołów wiekuistego Boga”, którzy w Dniu Ostatecznym rozbiją wrota Hadesu i „wyprowadzą stamtąd (...) dusze starodawnych Tytanów i gigantów oraz wszystkich, których pochłonął potop (...), a następnie zawiodą je przed Tron Boży (...) na sąd”[9].

Zdaniem Louisa Ginzberga określenie „Książę Światłości” z kumrańskiej „Reguły Zrzeszenia” odnosi się jedynie do Uriela[9].

Niektóre teksty podają, że Uriel był aniołem, który wprowadził Ezdrasza w arkana wiedzy niebiańskiej. Poza tym tłumaczył proroctwa i wyprowadził Abrahama z Ur[9]. Sprawdził drzwi domów w Egipcie pod kątem tego, czy są pokropione krwią baranka, by oznaczonych nie niszczyć[16].

W średniowiecznym mistycyzmie żydowskim Uriel był przedstawiany jako źródło upału w zimie, jako anioł niedzieli, pierwszego dnia tygodnia[1]. Określano go mianem anioł września oraz stróża urodzonych w tym miesiącu[9].

Uriel jest wymieniony jako anioł czterech wiatrów w średniowiecznej żydowskiej Księdze Anioła Raziela (pojawia się jako Usiel lub Uzziel)[18].

Później jego imię kojarzono głównie ze światłem, ponieważ oświecił Ezdrasza. Kolejni pisarze utożsamiali go z Rafaelem, odkrywcą tajemnic[1], a imię Uriela nanoszono na amulety mające „oświecać” duszę podczas zgłębiania Tory[9]. Uriel jest wymieniony w magicznych papirusach i zaklęciach babilońskich. Według francuskiego rabina z XIII wieku dziesięciokrotne powtórzenie imienia Uriela jednym tchem rano przynosi szczęście na cały dzień[1].

W tradycji późnego judaizmu Uriel zajął miejsce Fanuela jako jeden z czterech aniołów obecności[9].

W kabale Uriel sprowadził na ziemię alchemię i dał ludziom kabałę (według innych źródeł zrobił to Metatron). W „Księgi Zohar” Uriel to dowódca drugiej chorągwi wojsk niebiańskich, jeden z czterech aniołów stojących przy Tronie Chwały[9].

W Talmudzie za pośrednictwem Uriela „ludzie dostąpili poznania Boga”[9].

Współcześnie Żydzi przed snem odmawiają modlitwę, w której pojawia się fragment: Winni Pana, Boga Izraela, niech Michał stanie po mojej prawicy, Gabriel po lewicy, Uriel przede mną, Rafael za mną, a ponad głową przebywa obecność Boga[4].

Uriel w Kościele katolickim

edytuj

Pomimo popularności, jaką się cieszył (przedstawiano go na wielu średniowiecznych witrażach), Uriel był jednym z aniołów, których kult został oficjalnie potępiony przez papieża Zachariasza podczas synodu w Rzymie w 745 (ten sam los spotkał m.in. Raguela i Tubuela)[4]. Postanowienie powtórzono podczas synodu w 789[9].

Uriela przedstawiono na bizantyjskim fresku w kościele San Angelo Carmelitano w Palermo wraz z pozostałymi sześcioma archaniołami[19]. Przy przedstawieniu Uriela znajdowały się słowa fortis socius, czyli silny towarzysz[20]. Odkrycie doprowadziło do rozkwitu kultu siedmiu archaniołów w zachodnim Kościele. W 1698 dekret Kongregacji do spraw Świętych Obrzędów ograniczył kult archaniołów, w tym Uriela[21]. Za namową władz kościelnych jego przedstawienia, podobnie jak innych archaniołów, zostały zamalowane[22].

W XV wieku mnich Amadeusz z Portugalii (zm. 1482) opisał siedmiu archaniołów, z których jednego nazwał Urielem[23][24]. W 1516 Antonio Lo Duce, sycylijskiemu kapłanowi, miał objawić się archanioł Uriel, który nakazał wybudować kościół na terenie Term Dioklecjana w Rzymie. Świątynię na polecenie Piusa IV zaprojektował Michał Anioł. Dziś to bazylika Matki Bożej Anielskiej i Męczenników[16].

Pod wezwaniem św. Uriela został zbudowany kościół w Ostrowcu Świętokrzyskim fundacji Janusza Ostrogskiego (1614). W świątyni znajdował się ołtarz z obrazem archanioła. Obiekt uległ zniszczeniu prawdopodobnie podczas najazdu Szwedów. Kiedy w 1672 odbudowano kościół, otrzymał nowe wezwanie – św. Michała Archanioła[25]. Na fresku autorstwa Michaela Willmanna na sklepieniu prezbiterium kościoła p.w. św. Józefa w Krzeszowie przedstawiono go z kociołkiem, z którego jarzą się płomienie[26].

Wiele katolickich przedstawień Uriela przetrwało na terenie Wielkiej Brytanii i mieści się w świątyniach przejętych przez Kościół anglikański.

Uriel w Kościołach wschodnich

edytuj

Jest wspominany wraz z innymi archaniołami i aniołami podczas święta Soboru Archanioła Michała i innych bezcielesnych mocy 8 listopada (21 listopada według kalendarza gregoriańskiego). Jest uważany za patrona sztuki i nauki[6].

Jego wizerunek zachował się m.in. w cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy w Michałowie[27].

 
Kościół św. Uriela w Sea Girt na pocztówce z początku XX wieku

W Kościele anglikańskim

edytuj

Anglikanie czczą archanioła Uriela[11]. Jest uznawany za patrona sakramentu bierzmowania[28].

W niektórych kościołach episkopalnych Uriel jest uważany za strażnika piękna i światła oraz regenta słońca i konstelacji. W ikonografii występuje z kolumną jońską w prawej ręce. Symbolizuje ona doskonałość estetyczną i piękno stworzone przez człowieka. W lewej ręce ma laskę zwieńczoną słońcem[28].

W anglikańskich kalendarzach liturgicznych jest czczony w święto Archaniołów[29].

W Sea Girt w stanie New Jersey w USA znajduje się kościół św. Uriela Archanioła[30].

Motto Uniwersytetu Oksfordzkiego, Dominus illuminatio mea („Pan jest moim światłem”), to łacińskie tłumaczenie imienia Uriela[31]. Słowa te pochodzą z Księgi Psalmów (Ps 27, 1)[32].

W Kościołach protestanckich

edytuj
  •  
    Płaskorzeźba Uriela w kościele św. Marcina w Seelze
  •  
    Archaniołowie Michał i Uriel (po prawej) przy ołtarzu głównym w kościele Najświętszego Zbawiciela w Kopenhadze
  •  
    Uriel na witrażu w kaplicy św. Korneliusza na Governors Island w Nowym Jorku
  •  
    Rzeźba Uriela na szczycie wieży kościoła kongregacjonistycznego w Detroit
  •  
    Projekt witraża z przedstawieniem Uriela do protestanckiej kaplicy w Marine Corps Base Camp Lejeune, około 1948
  •  
    Witraż z Urielem w Mainside Protestant Chapel

W Kościele koptyjskim

edytuj

Chrześcijanie z Etiopii i Erytrei czczą Uriela 11 lipca[11]. W homilii etiopskiej Uriel jest przedstawiany jako jeden z wielkich archaniołów i jako angelus interpres, który interpretował proroctwa Enochowi i Ezdraszowi, będąc pomocnikiem obu[33]. W czasie ukrzyżowania Jezusa Uriel zanurzył swoje skrzydło we krwi i wodzie wypływającej z boku Chrystusa i napełnił nią kielich. Niosąc kielich, on i archanioł Michał pokropili całą Etiopię. W każdym miejscu, gdzie spadła kropla krwi, zbudowano kościół. W etiopskiej ikonografii Uriel jest często przedstawiany z kielichem wypełnionym krwią Chrystusa[34][35].

  •  
    Uriel w kościele koptyjskim w Kairze, XIII wiek
  •  
    Ilustracja z koptyjskiej Homilii o Archaniele Urielu z podpisem w języku amharskim

W herezjach chrześcijańskich i islamie

edytuj

W pierwszej połowie XI wieku bułgarscy wyznawcy dualistycznej herezji bogomilizmu, żyjący w księstwie Ahtum w dzisiejszym Banacie, czcili Uriela. Zaświadczył o tym katolicki biskup regionu, Gerard z Csanád, który objął urząd po 1028[36].

W XV wieku Uriel został przywołany podczas małego egzorcyzmu opisanego przez Roberta Ambelaina w arabskiej astrologii (jednak bez wskazania daty, miejsca pochodzenia i innych danych: Conjuro te diabolo per sanctum Michaelem, sanctum Gabrielem, sanctum Raphaelem, sanctum Urielem[16].

Uriel w okultyzmie i ezoteryce

edytuj

W literaturze apokryficznej i okultystycznej Uriela utożsamiano z Arielem, Nurielem, Urjanem, Jeremielem, Razjelem, Wretilem, Surielem, Puruelem, Fanuelem, Jehoelem, Izrafelem oraz aniołem Jakubem-Izraelem[9][5].

Alchemik John Dee utrzymywał, że Uriel podarował mu „cudowne zwierciadło”[9].

W hermetycznej kabale imię Uriela jest zapisywane jako Auriel. Uważany jest za archanioła Północy i żywiołu Ziemi[37]. Zgodnie z nauczaniem współczesnego hermetycznego Zakonu Złotego Brzasku Uriel jest archaniołem Północy i Ziemi. Jest związany ze środowiskiem naturalnym. W ikonografii jest przedstawiany trzymający łodygi dojrzałej pszenicy. Jest ubrany w szaty cytrynowe, rdzawe, oliwkowe i czarne[38].

We współczesnym eseńskim ruchu ezoterycznym Ouriel jest uważany za archanioła lata i żywiołu ognia[39].

W kulturze popularnej

edytuj

John Milton pisał o Urielu w Paradise Lost. Służy tam jako oczy Boga[40]. Milton opisał Uriela jako archanioła, jednego z tych siedmiu, co najbliżej tronu Bożego stoją oraz jako regenta Słońca, którego w Niebiosach Najprzenikliwszym (...) nazwano z duchów (III, 802–804, 853–855)[5][41]. W Hierarchy of Blessed Angels Thomasa Heywooda (1635) Uriel jest opisany jako anioł ziemi. Lista Heywooda obejmuje aniołów czterech wiatrów: Uriela (południe), Michała (wschód), Rafaela (zachód; służył również południu wraz z Urielem) i Gabriela (północ)[42].

W wierszu The Golden Legend Henry’ego Wadswortha Longfellowa (1851) Uriel jest jednym z aniołów siedmiu planet jako opiekun Marsa[43]. Jako opiekun tej planety pojawia się w A Theological Discourse of Angels Benjamina Camfielda (1678)[44].

W The State of Innocence Dryden przedstawił Uriela zstępującego z nieba na rydwanie ciągniętym przez białe konie. Jak przypuszcza Anscar Vonier, Uriel „jest duchem, który stał u bram raju utraconego z mieczem ognistym w dłoni”[5].

W Diable kulawym Alaina-René Lesage’a Uriel to imię upadłego anioła[9]. Ralph Waldo Emerson napisał wiersz o Urielu, opisując go jako młodego boga w raju[3][40].

Uriel pojawia się w książkach Deana Koontza i Clive’a Barkera, serialu telewizyjnym „Supernatural”, serii gier wideo „Darsiders”, w komiksach manga i grach fabularnych[3][40].

Upamiętnienie

edytuj

Uriel pojawia się również w malarstwie świeckim i na cmentarzach. Imię archanioła nosi instytucja edukacyjna Saint Uriel Education[45].

Galeria

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f Isidore Singer, Ludwig Blau, URIEL [online], jewishencyclopedia.com [dostęp 2022-12-27].
  2. ↑ a b c THE WORLD OF THE ANGELS [online], holy-transfiguration.org [dostęp 2022-12-27].
  3. ↑ a b c d Meet Archangel Uriel, Angel of Wisdom [online], Learn Religions [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  4. ↑ a b c d e f Archanioł Uriel. Potępiony anioł, z którym warto się zaprzyjaźnić [online], onet.pl [dostęp 2022-12-27] (pol.).
  5. ↑ a b c d e Gustav Davidson, A Dictionary of Angels, including the Fallen Angels, New York: The Free Press, 1967.
  6. ↑ a b Архангел Уриил [online], temples.ru [dostęp 2022-12-27].
  7. ↑ The Pedro de Osma Museum. Guide, Pedro and Angélica de Osma Gildemeister Foundation, 2019, s. 46.
  8. ↑ a b The Book Of Enoch translated by R.H. Charles D.LITT., D.D. with an introduction by W. O. E. OESTERLEY, 1917.
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Roman Zając, Uriel – niebiblijny archanioł [online], kosciol.pl [dostęp 2022-12-27].
  10. ↑ a b Księga Henocha [online].
  11. ↑ a b c d The story of Uriel, the "forgotten" archangel | ROME REPORTS [online], romereports.com [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  12. ↑ Francesca Debolini, Da Vinci, Warszawa: Rzeczpospolita, [cop. 2006], ISBN 83-60529-03-5, OCLC 749706694 [dostęp 2022-12-27].
  13. ↑ Walter Isaacson, Leonardo da Vinci, Kraków 2019, ISBN 978-83-66071-41-4, OCLC 1109957114 [dostęp 2022-12-27].
  14. ↑ Madonna of the Rocks [online], web.archive.org, 10 września 2005 [dostęp 2022-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2005-09-10].
  15. ↑ Apocalypse of Peter [online], NASSCAL, 24 lutego 2017 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  16. ↑ a b c d e Marcello Stanzione, Inchiesta su Uriele, l'arcangelo scomparso, Tavagnacco (Udine): Segno, 2011, ISBN 978-88-6138-407-1, OCLC 767577692 [dostęp 2022-12-27].
  17. ↑ Biblia Tysiąclecia - Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu - Iz 29 [online], biblia.deon.pl [dostęp 2022-12-27].
  18. ↑ Steve Savedow, Sepher Rezial Hemelach = The book of the angel Rezial, York Beach, ME: Samuel Weiser, 2000, ISBN 1-57863-193-9, OCLC 44502247 [dostęp 2022-12-27].
  19. ↑ Ch. Moisan-Jablonski, Symbolika obrazu "Alegorii Bożej Opatrzności" z klasztoru Sióstr Wizytek w Krakowie, „Saeculum Christianum”, 22, 2015, s. 173.
  20. ↑ Cécile Vincent-Cassy, The Search for Evidence: The Relics of Martyred Saints and Their Worship in Cordoba after the Council of Trent, [w:] Mercedes García-Arena (red.), After Conversion. Iberia and the Emergence of Modernity, Leiden–Boston 2016, s. 144.
  21. ↑ Marcello Stanzione, C. Alvino, Siedmiu archaniołów. Historia zapomnianego kultu, Kraków 2016, s. 53, 60.
  22. ↑ Engel - Ökumenisches Heiligenlexikon [online], heiligenlexikon.de [dostęp 2022-12-26] (niem.).
  23. ↑ Carmine Alvino, I Sette Angeli nel Panorama Cattolico [online] [dostęp 2022-12-26].
  24. ↑ Amadeus von Portugal - Ökumenisches Heiligenlexikon [online], heiligenlexikon.de [dostęp 2022-12-26] (niem.).
  25. ↑ Historia parafii św. Michała w Ostrowcu Świętokrzyskim do roku 2000 [online], 8 grudnia 2011 [dostęp 2022-12-27].
  26. ↑ Krystian Michalik, Jakie imiona nosili archaniołowie?, „Krzeszowska Pani” (2 (39)), 2015, s. 14–15.
  27. ↑ Irina Jazykowa, O polichromiach Adama Stalony-Dobrzańskiego w cerkwi świętego Mikołaja Cudotwórcy w Michałowie [online], stalony-dobrzanski.info [dostęp 2022-12-26].
  28. ↑ a b About | Saint John’s Episcopal Church [online], stjohnsmemphis.org [dostęp 2022-12-27].
  29. ↑ Michael and All Angels [online], justus.anglican.org [dostęp 2022-12-27].
  30. ↑ HOME [online], urielsg4 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  31. ↑ What does the University's motto "Dominus Illuminatio Mea" mean? [online], uni-of-oxford.custhelp.com [dostęp 2022-12-27].
  32. ↑ Biblia Tysiąclecia - Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu - Ps 27 [online], biblia.deon.pl [dostęp 2022-12-27].
  33. ↑ Amsalu Tefera, A Fifteenth-Century Ethiopian Homily on the Archangel Uriel, „Aethiopica”, 21, 2018, s. 87–119–87–119, DOI: 10.15460/aethiopica.21.0.1151, ISSN 2194-4024 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  34. ↑ Verena Böll, Studia Aethiopica : in honor of Siegbert Uhlig on the occasion of his 65th birthday, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2004, ISBN 3-447-04891-3, OCLC 55699497 [dostęp 2022-12-27].
  35. ↑ J.L. Houlden, Jesus in history, thought, and culture : an encyclopedia, wyd. 1st ed, Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO, 2003, ISBN 1-57607-856-6, OCLC 52109079 [dostęp 2022-12-27].
  36. ↑ Georgi Minczew, Marek Majer, John Chrysostom’s Tale on How Michael Vanquished Satanael – a Bogomil text?, „Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe”, 1, 2011, s. 23–54, DOI: 10.18778/2084-140X.01.03, ISSN 2449-8378 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  37. ↑ Paul Foster Case, The true and invisible Rosicrucian Order : an interpretation of the Rosicrucian allegory and an explanation of the ten Rosicrucian grades, York Beach, Me.: S. Weiser, 1985, ISBN 0-87728-608-6, OCLC 11756475 [dostęp 2022-12-27].
  38. ↑ Search Results for “uriel” [online], The Hermetic Order of The Golden Dawn® [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  39. ↑ Juliana Swanson, The Rite of Summer Solstice [online], astralharmony.substack.com [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  40. ↑ a b c Arcángel Uriel | Quien Es, Misión, Símbolo, Habilidades, Oración Y Más [online], Santo Portal, 26 października 2018 [dostęp 2022-12-27] (hiszp.).
  41. ↑ Always the seer is a sayer [online], web.archive.org, 18 października 2005 [dostęp 2022-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2005-10-18].
  42. ↑ K.M. Briggs, Heywood's Hierarchie of the Blessed Angells, „Folklore”, 80 (2), 1969, s. 89–106, ISSN 0015-587X, JSTOR: 1258462 [dostęp 2022-12-27].
  43. ↑ Henry Wadsworth Longfellow, Wybór poezji, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975.
  44. ↑ A theological discourse of angels and their ministries wherein their existence, nature, number, order and offices are modestly treated of : with the character of those for whose benefit especially they are commissioned, and such practical inferences deduced as are most proper to the premises : also an appendix containing some reflections upon Mr. Webster’s displaying supposed witchcraft / by Benjamin Camfield ... [online], quod.lib.umich.edu [dostęp 2022-12-27].
  45. ↑ St. Uriel Home - St. Uriel Education [online] [dostęp 2022-12-27] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Archanioł_Uriel&oldid=75228964”