Antoni Barnaba Jabłonowski
Antoni Barnaba Jabłonowski, (ur. 27 stycznia 1732, zm. 4 kwietnia 1799 w Warszawie) – książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego, kawaler orderu Orła Białego (1761), kawaler orderu Świętego Huberta (1790), marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1760 i 1765 roku[1], starosta buski, świecki, międzyrzecki (1754), czehryński (1780), wojewoda poznański od 1760, kasztelan krakowski od 1782, starosta międzyrzecki w 1756 roku[2].
 Antoni Barnaba Jabłonowski, portret pędzla Józefa Peszki | |
 Prus III | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujSyn Stanisława Wincentego Jabłonowskiego i Doroty z Broniszów (primo voto Radomickiej) herbu Wieniawa (1692- 1773), żonaty z ks. Anną Sanguszkówną herbu Pogoń Litewska (1739-1765), a potem z Teklą Czaplicówną. Synem jego był ks. Stanisław Paweł Jabłonowski na Ostrogu, Maryampolu i Podkamieniu herbu Prus III, członek Sejmu Czteroletniego, kawaler orderu Orła Białego (1789), kawaler orderu Świętego Stanisława (1784) a córkami Dorota Barbara Jabłonowska na Ostrogu, Maryampolu i Podkamieniu herbu Prus III i Tekla ks. Jabłonowska na Ostrogu, Maryampolu i Podkamieniu herbu Prus III.
Działalność polityczna
edytujAntoni Barnaba był czynnym i aktywnym politykiem schyłku I Rzeczypospolitej. Umiejętnie lawirował pomiędzy stronnictwami politycznymi w ostatnim okresie panowania króla Augusta III. Był posłem z województwa kijowskiego na sejm 1758 roku[3]. 7 maja 1764 roku podpisał manifest, uznający odbywający się w obecności wojsk rosyjskich sejm konwokacyjny za nielegalny[4]. W 1764 roku na sejmie koronacyjnym wyznaczony do komisji do compositio inter status[5]. W 1764 roku został wyznaczony senatorem rezydentem[6]. Był członkiem konfederacji radomskiej 1767 roku[7]. 23 października 1767 wszedł w skład delegacji Sejmu, wyłonionej pod naciskiem posła rosyjskiego Nikołaja Repnina, powołanej w celu określenia ustroju Rzeczypospolitej[8]. Podobnie zachowywał się podczas elekcji i rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego. Był posłem Generalności konfederacji barskiej do Wiednia w 1772 w celu ratowania Polski, jednak i te rozmowy nie były skuteczne wobec zaborczych umów trzech państw. Członek konfederacji 1773 roku[9]. Na Sejmie Rozbiorowym 1773-1775 wszedł w skład delegacji wyłonionej pod naciskiem dyplomatów trzech państw rozbiorczych, mającej przeprowadzić rozbiór[10], został członkiem Komisji Rozdawniczej Koronnej, ustanowionej dla likwidacji majątku skasowanego w Rzeczypospolitej zakonu jezuitów[11], powołany do Komisji Skarbowej Koronnej[12]. 18 września 1773 roku podpisał traktaty cesji przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów ziem zagarniętych przez Rosję, Prusy i Austrię w I rozbiorze Polski[13]. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku[14]. Członek Departamentu Skarbowego Rady Nieustającej w 1779 roku[15].
W roku 1782 został członkiem Rady Nieustającej. Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego[16]. Podczas Sejmu Czteroletniego był członkiem Stronnictwa Patriotycznego, podpisał Konstytucję 3 Maja[17]. Przystąpił do powstania kościuszkowskiego, został jednym z dyrektorów Dyrekcji Biletów Skarbowych[18]. Pozostawił po sobie Pamiętnik, w którym opisał swą działalność publiczną.
Działalność fundacyjna
edytujAntoni Barnaba był zaangażowany w budowę kościoła paulińskiego w Niżniowie, a także sfinansował wystrój i przygotowanie oprawy artystycznej koronacji wizerunku Matki Boskiej w kościele karmelitańskim w Bołszowcach. W roku 1761 Antoni Barnaba Jabłonowski (ówczesny właściciel miejscowości) otrzymał od polskiego króla Augusta III Sasa przywilej miejski na założenie miasta Annopola. Nazwa miasta (dawniej określanego jako Hlinniki) miała upamiętniać zmarłą w wieku 26 lat żonę Annę (Anno i "pol", z greckiego polis – miasto). Tamże nieznany z imienia architekt Fontana wzniósł okazały pałac. W Starym Krzewinie na Wołyniu przy pałacu Jabłonowskiego założony został natomiast rozległy ogród, zaplanowany przez Dionizego Miklera. Z inicjatywy Antoniego Barnaby przebudowano pałac w Warszawie (architekci Jakub Fontana i Dominik Merlini), a w Racocie wzniesiono w latach 1768–1782 klasycystyczną rezydencję (być może według projektu Dominika Merliniego).
Przypisy
edytuj- ↑ Compendium Ordinationis Judiciorum Tribunalis Regni Petricoviensium Majoris Poloniae. Sub Auspicijs Illustrissimi [et] Revernedissimi Ignatii in Cienia Cienski Cancellarii Gnesnensis Metropolitani. Praesidentis. Celsissimi Antonii, Chryzostomii, Barnabae in Ducatu Ostrogiensi Sacri Romani Imperij Principis Prus Jabłonowski Palatini Posnaniensis, Svecensis, Mederecensis, Czechrynensis [et]c. Capitanei Roth magistri Cohortis Loricatae, Ordinum Aquilae Albae [et] Sancti Huberti Equitis, Tribunalis Regni, Mareschalci. Die 8va 8bris 1765. ex Originali Ordinatione per Judicium Terrestre Siradiense. Depromptum [b.n.s.]
- ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo międzyrzeckie wraz z Anną z Sanguszków, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 111.
- ↑ Diarjusze sejmowe z wieku XVIII.T.III. Diarjusze sejmów z lat 1750, 1752, 1754 i 1758, Warszawa 1937, s. 285.
- ↑ Materiały do dziejów bezkrólewia po śmierci Augusta III i pierwszych lat dziesięciu panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, t. I Lwów 1857, s. 45-49.
- ↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1850, s. 150.
- ↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 169.
- ↑ Korwin [Kossakowski] S. Trzeci Maj i Targowica. Kraków, 1890, s. 225.
- ↑ Volumina Legum t. VII, Petersburg 1860, s. 244-248.
- ↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 559.
- ↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 545-562.
- ↑ Stanisław Załęski, Historia zniesienia jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Riusi, t. II, Lwów, 1875, s. 1-68.
- ↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 87.
- ↑ Volumina Legum t. VIII, Petersburg 1860, s. 20-48.
- ↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 527.
- ↑ KALENDARZ polityczny dla Królestwa Polskiego y Wielkiego Xięstwa Litewskiego na rok pański 1779. w Warszawie, Nakładem y drukiem Michała Groella Księgarza Nadwornego J.K.Mci., [b.n.s]
- ↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 308.
- ↑ Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 225.
- ↑ Wereszycka, s. 217.
Bibliografia
edytuj- Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 8. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1905, s. 111.
- Helena Wereszycka: Jabłonowski Antoni Barnaba. [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. 10. Wrocław – Warszawa, 1962–1964, s. 216-218.
- Andrzej Betlej, Sibi, Deo, posteritati. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku, Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, 2010, s. 326-327, ISBN 978-83-61033-38-7, OCLC 750947810.