Wikipedia

Volumina Legum

Volumina Legum[1] (łac. Volumina Legum. Leges, statua, constitutiones et privilegia Regni Poloniae, Magni Ducatus Lithuaniae. Omniumque provinciarum annexarum, a commitiis visliciae anno 1347 celebratis usque ad ultima regni comitia – Prawa, konstytucye y przywileie Królestwa Polskiego, Wielkiego Xięstwa Litewskiego y wszystkich prowincyi należących na walnych seymiech koronnych od seymu wiślickiego roku pańskiego 1347 aż do ostatniego seymu) – pierwszy polski zbiór prawa stanowionego, zawierający zapis wszystkich przywilejów królewskich i konstytucji sejmowych od roku 1347 do 1793 (obrady sejmu grodzieńskiego).

Tom 7. Volumina Legum wydany w 1860 roku w reedycji Jozafata Ohryzki.

Historia

edytuj

Dzieło powstało z inicjatywy biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego. Rozpoczął on pracę nad chronologicznym i pełnym wydaniem wszystkich polskich praw. O publikacji na bieżąco informowała ówczesna polska prasa np. Kurier Polski, który podobnie jak Volumina Legum drukowany był w drukarni pijarskiej w Warszawie[2].

Dzieło wydania całości praw polskich podjął katolicki zakon pijarów, którzy zajmował się edukacją, wiedzą oraz prowadzeniem szkół i drukarni. Pierwsze sześć tomów, zawierających prawa uchwalone do 1736, opracował i wydał w latach 1732–1739 członek tego zakonu Stanisław Konarski. Pierwszy tom wydano tuż przed sejmem w Warszawie 18 września 1732. Kolejne tomy VII i VIII w 1782 również wydali pijarzy. W Rzeczypospolitej Obojga Narodów nie udało się zrealizować całości przedsięwzięcia. Opublikowano jedynie prawa od XIV wieku do 1736 roku. Dalsze prace przerwały rozbiory Polski.

W okresie Księstwa Warszawskiego Volumina Legum zostały uznane za zbiór autentyczny prawa polskiego[3].

W drugiej połowie XIX wieku prawnik, wydawca i działacz polityczny Jozafat Ohryzko dokonał reedycji pierwszych 8 tomów Volumina Legum i wydał je w latach 1859–1860 wraz z dwoma dodatkowymi tomami inwentarzy. Tom IX ukazał się w 1889 w Krakowie, nakładem Akademii Umiejętności. Umieszczono w nim konstytucje z lat 1782, 1784 i 1786 oraz cały dorobek Sejmu Czteroletniego.

Tom X zawierający ustawy sejmu grodzieńskiego (1793) wydano dopiero w okresie PRL w 1952 w Poznaniu.

Do Volumina Legum opublikowano również kilka naukowych prac, słowników oraz indeksów. W 2012 roku opublikowany został Indeks nazwisk do Volumina Legum Marka Wolińskiego[4].

Zbiór był pierwszym polskim pismem, za którego opłacono subskrypcję[5].

Wydane Tomy

edytuj

Volumina Legum doczekały się kilku edycji. Pierwsze z nich w latach (1732–1782). Opublikowano:

Lata publikacji i zawartość Volumina Legum 1732–1952
Nr tomu Lata Zawartość Rok publikacji
Tom I (1347-1547) Napisany w języku łacińskim obejmuje „Statut Wiślicki” Kazimierza Wielkiego, oraz dzieła prawodawcze innych polskich królów do r. 1547 1732[6]
Tom II (1550-1609) Uchwały sejmowe z tego okresu. 1733[7]
Tom III (1609-1640) 1735[8]
Tom IV (1641-1668) 1737[9]
Tom V (1669-1697) 1738[10]
Tom VI (1697-1736) Zawiera uchwały sejmowe z czasu panowania Augusta II Sasa, „Pakty i przywileje księstwa Kurlandzkiego”, oraz obowiązującą w województwach pomorskich „Korrekturę Pruską”. Uchwały sejmu pacyfikacyjnego za Augusta III z r. 1736 1739[11]
Tom VII (1764-1768) 1782[12]
Tom VIII (1775-1780) 1782[13]
Tom IX (1782-1792) Konstytucje z lat 1782, 1784 i 1786 oraz cały dorobek Sejmu Czteroletniego 1889[14]
Tom X (1793) ustawy sejmu grodzieńskiego (1793) 1952[15]
Inw. t. I (1347-1736) Inwentarz Voluminow legum przedruk wydania XX. Pijarow. Cz. 1, Do tomów I-VI 1860
Inw. t. II (1764-1780) Inwentarz Voluminow legum przedruk wydania XX. Pijarów. Cz. 2, Do tomów VII-VIII 1860

Bibliografia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Łac. tomy ustaw.
  2. ↑ Wierzbicka 2002 ↓.
  3. ↑ Art. 7 Ustawy przechodniej do Kodeksu Napoleona z dnia 10 października 1809 r. (Dziennik Praw Księstwa Warszawskiego t. II, Nr 14 s. 87n).
  4. ↑ Woliński 2017 ↓.
  5. ↑ Iwona Imańska, Produkcja i rozpowszechnianie druków w Polsce w latach 1697-1763 [dostęp 2021-06-04].
  6. ↑ Praca zbiorowa 1732 ↓.
  7. ↑ Praca zbiorowa 1733 ↓.
  8. ↑ Praca zbiorowa 1735 ↓.
  9. ↑ Praca zbiorowa 1737 ↓.
  10. ↑ Praca zbiorowa 1738 ↓.
  11. ↑ Praca zbiorowa 1739 ↓.
  12. ↑ Praca zbiorowa t. 7 1782 ↓.
  13. ↑ Praca zbiorowa t. 8 1782 ↓.
  14. ↑ Praca zbiorowa 1889 ↓.
  15. ↑ Praca zbiorowa 1952 ↓.
  16. ↑ Przedmowa, [w:] Volumina legum. T.9, 1889, -2-0 (3-5) [dostęp 2019-04-20] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Volumina_Legum&oldid=74938551”