ਬੇਗਮ ਅਖ਼ਤਰ ਰਿਆਜ਼ਉੱਦੀਨ

Mrs. ਅਖ਼ਤਰ ਰਿਆਜ਼ਉੱਦੀਨ (ਉਰਦੂ: بیگم اختر ریاض الدین) ਐੱਸਆਈ
ਜਨਮ	(1928-10-15) 15 ਅਕਤੂਬਰ 1928 ਕਲਕੱਤਾ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤੀ (1928–1947) ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ (1947 to date)
ਸਿੱਖਿਆ	ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਐਮਏ
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ	ਕਿੰਨਾਰਡ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ (1949) ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ(1951)
ਪੇਸ਼ਾ	ਯਾਤਰਾ ਲੇਖਿਕਾ (1963–1972) ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਕਾਰਕੁਨ ਇਸਲਾਮੀਆ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ, ਲਾਹੌਰ (1952–1965) ਆਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸੰਗੀਤ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਮੇਟੀ ਮੈਂਬਰ (1957–1965) ਮਹਿਲਾ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰਾਲੇ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸੰਘੀ ਸੈਕਟਰੀ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਜਨਾਬ ਅਖ਼ਤਰ ਰਿਆਜ਼ਉੱਦੀਨ (ਆਈਸੀਐੱਸ/ਸੀਐੱਸਪੀ/DMG officer)
ਬੱਚੇ	ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ, ਮਿੱਸ ਨਿਗਾਰ ਅਹਿਮਦ (ਚੇਅਰਪਰਸਨ, ਔਰਤ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ)
ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ	ਸਾਹਿਬੁਦੀਨ ਅਹਿਮਦ (ਜਨਾਬ ਰਿਆਜ਼ਉੱਦੀਨ ਦਾ ਭਤੀਜਾ) ਅਸਮਾ ਜਹਾਂਗੀਰ (ਜਨਾਬ ਰਿਆਜ਼ਉੱਦੀਨ ਦੀ ਭਤੀਜੀ)
ਪੁਰਸਕਾਰ	ਸਿਤਾਰਾ-ਇ-ਇਮਤਿਆਜ਼, ਮਾਰਚ 2000 ਅਦਮਜੀ ਅਦਬੀ ਇਨਾਮ
ਵੈੱਬਸਾਈਟ	behbud.org

ਬੇਗਮ ਅਖ਼ਤਰ ਰਿਆਜ਼ਉੱਦੀਨ (15 ਅਕਤੂਬਰ 1928) ਦਾ ਅਸਲ ਖੇਤਰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਸਨੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਉਹਦਾ ਪਤੀ ਇੱਕ ਸੀਐੱਸਪੀ ਅਫ਼ਸਰ ਰਿਆਜ਼ਉੱਦੀਨ ਸੀ, ਜੋ ਮੌਲਾਨਾ ਸਲਾਹਉੱਦੀਨ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚੋਂ ਭਤੀਜਾ ਸੀ। ਬੇਗਮ ਅਖ਼ਤਰ ਰਿਆਜ਼ਉੱਦੀਨ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਐਮਏ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਧਿਆਪਨ ਦਾ ਪੇਸ਼ਾ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਕੁਛ ਮੁਦਤ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੇ ਉਰਦੂ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਭੀ ਉਸ ਨੇ ਬਰਾਬਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲੇਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਟਾਈਮਜ਼ ਵਿੱਚ ਛਪਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਵਧੀਆ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ

ਅਖ਼ਤਰ ਜਹਾਂ ਬੇਗਮ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਕਤੂਬਰ 1928 ਨੂੰ ਕਲਕੱਤਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ 1949 ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਰਾਈਡ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ 1951 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਐਮ.ਏ. ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਹਾਰਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਧਿਆਪਨ ਦੇ ਪੇਸ਼ੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। ਉਹ 1952 ਤੋਂ 1965 ਤੱਕ ਇਸਲਾਮੀਆ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ, ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਰਹੀ। ਉਸ ਨੇ ਮੀਆਂ ਰਿਆਜ਼ੂਦੀਨ ਅਹਿਮਦ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ, ਅਤੇ ਉਹ ਬੇਗਮ ਰਿਆਜ਼ੂਦੀਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ, ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਨਿਗਰ ਅਹਿਮਦ, ਔਰਤ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਰਿਆਜ਼ੂਦੀਨ, ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਸਿਵਲ ਸੇਵਕ, ਉਰਦੂ ਲੇਖਕ, ਸਲਾਹੁਦੀਨ ਅਹਿਮਦ ਦਾ ਭਤੀਜਾ ਸੀ। ਜਸਟਿਸ ਸਾਬੀਹੂਦੀਨ ਅਹਿਮਦ ਅਤੇ ਅਸਮਾ ਜਹਾਂਗੀਰ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਰਾਹੀਂ ਰਿਆਜ਼ੂਦੀਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ।

ਸਾਹਿਤਕ ਕੈਰੀਅਰ

ਬੇਗਮ ਰਿਆਜ਼ੂਦੀਨ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਜੀਵਨ ਦੋ ਯਾਤਰਾ ਸਥਾਨਾਂ, ‘ਧੰਨ ਧੰਨ ਕਦਮ’(1969) ਅਤੇ ‘ਸਤਿ ਸਮੁੰਦਰ ਪਾਰ’ (1963) 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਤਰਾ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਵਿਅੰਗ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਨੌਖੇ ਸਿਮਿਲ ਅਤੇ ਹਾਸੇ-ਮਜ਼ਾਕ ਵਾਲੇ ਸੁਝਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਸਰਲ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਵੀ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਸਭਿਅਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਸਰਗਰਮੀ

ਰਿਆਜ਼ੂਦੀਨ ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ, ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਆਪਣੀ ਭਲਾਈ ਸੰਸਥਾ, ਬਹਿਬੁੱਡ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1967 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ 1980ਵਿਆਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਸੰਘੀ ਸੈਕਟਰੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਅਤੇ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਾਰਚ 1988 ਵਿੱਚ ਵਿਯੇਨਾ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਔਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਯੂ.ਐਨ. ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਾ 32ਵਾਂ ਸੈਸ਼ਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਜਦੋਂ 1988 ਵਿੱਚ ਬੇਨਜ਼ੀਰ ਭੁੱਟੋ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੀ ਸੀ, ਰਿਆਜ਼ੂਦੀਨ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਜ਼ਿਆ ਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਵਧੀਆ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ ਸੀ:

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਅਸਲ 'ਚ ਉਮੀਦ ਕਰਨ ਲੱਗੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਕੋਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਔਰਤਾਂ ਜਾਣਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਜੋ ਪਿਛਲੇ 11 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭੁਗਤਿਆ ਹੈ।

ਹੋਰ ਕਿੱਤੇ

ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹ 1957 ਤੋਂ 1965 ਤੱਕ ਆਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸੰਗੀਤ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਰਹੀ। ਉਸ ਨੇ 1965 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਪਹਿਲੀ ਆਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹੈਂਡਿਕ੍ਰਾਫਟਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ। ਬੇਗਮ ਰਿਆਜ਼ੂਦੀਨ ਨੇ 1980 ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਰਾਫਟ ਕੌਂਸਲ ਦੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਬੈਤ-ਉਲ-ਮਾਲ ਦੇ ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਗਵਰਨਰਜ਼ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਕਿਤਾਬਾਂ

ਉਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਸਟੇਸੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ, ਲੰਡਨ ਨੇ 1975 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬ "ਏ ਹਿਸਟਰੀ ਆਫ਼ ਕਰਾਫਟਸ ਇਨ ਇੰਡੀਆ ਐਂਡ ਪਾਕਿਸਤਾਨ" ਵਿੱਚ 1990 ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਨਾਮਕ ਥੀਸਿਸ 'ਤੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਯਾਤਰਾ ਸਥਾਨ, "ਸਤ ਸਮੁੰਦਰ ਪਾਰ" ਅਤੇ "ਧਨਕ ਪਾਰ ਕਦਮ" (1969) ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਇਨਾਮ

ਰਿਆਜ਼ੂਦੀਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਇੱਛਕ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਲਈ ਮਾਰਚ 2000 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਸੀਤਾਰਾ-ਏ-ਇਮਤਿਆਜ਼ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਅਗਸਤ 2005 ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ‘ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਐਵਾਰਡ’ ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਰਾਈਟਰਜ਼ ਗਿਲਡ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰਚ 1970 ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ 'ਧਨਕ ਪਰ ਕਦਮ' ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ 'ਚ ਮੋਹਰੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਆਦਮਜੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ 2005 ਵਿੱਚ 1000 ਪੀਸ ਵੂਮੈਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ 1000 ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

• ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ
• ਮਲਾਲਾ ਯੂਸਫ਼ਜ਼ਈ
• ਆਸਮਾ ਜਹਾਂਗੀਰ

ਹਵਾਲੇ

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ::ਮਹਿਲਾ ਹਫ਼ਤਾ 2021 ਵਿੱਚ ਸੋਧੇ ਗਏ ਲੇਖ]]