Mar de Bèrra
| Estanh de Bèrra | ||
 |
||
| Administracion | ||
| País | França | |
|---|---|---|
| Geografia | ||
| Coordenadas | 43° 26′ 45″ N, 5° 06′ 50″ E | |
| Tipe | lòna | |
| Superfícia | 155,3 km2 |
|
| Altitud | 0,4 m | |
| Idrografia | ||
| Emissari(s) | canau de Caronta | |
modificar  |
||
L’estanh de Bèrra ò mar de Bèrra es una lòna mediterranèa situada en Provença dins lo departament dei Bocas de Ròse. D'una superficia de 155 km², es la segonda lòna pus estenduda dau bacin mediterranèu après la Mar Menor de la region de Múrcia. Ocupa una depression cavada durant lei darriers periòdes glaciaris. Lei vilas ribairencas pus importantas son Bèrra de l'Estanh, Vitròla, Marinhana, Lo Martegue, Istre, Miramàs e Sanch Amàs.
Istoricament, l'estanh èra una zòna de pesca e de produccion de sau. Despuei la segonda mitat dau sègle XIX, es vengut una region industriala amb la creacion d'un pòl petroquimic e quimic, la construccion d'un aeropòrt internacionau, d'una importanta usina de fabricacion aeronautica e d'una centrala idroelectrica. Quauquei quilomètres a l'oèst, se tròba tanben la zòna industriala de Fòs qu'es un autre pòl industriau major. Aquelei transformacions engendrèron de pollucions importantas e la destruccion de la màger part deis ecosistèmas. Se la pollucion quimica es desenant fòrça limitada, lei regets d'aiga doça de la centrala idroelectrica de Sanch Amàs contunian de trebolar grèvament lo mitan marin en entraïnant de variacions importantas de la salinitat. Pasmens, divèrsei projèctes son en cors d'estudi per assaiar de reglar aqueu problema.
Toponomia
[modificar | Modificar lo còdi]Dins lei tèxtes antics e medievaus, l'estanh es designat per un ensemble divèrs de noms coma Stagnum Mastromela (utilizats per lei Romans), Martigum (atestat en 940) e Stagnum Marticum (atestat en 1057)[1]. Aquelei tèrmes sotalinhavan lo caractèr immobil e estadís deis aigas. Son evolucion donèt lo nom de la vila dau Martegue que foguèt lòngtemps confonduda amb l'estanh dins lei documents. Aquò menèt a l'aparicion dei noms « mar dau Martegue » ò « estanh dau Martegue » que foguèron utilizats fins au sègle XVIII per designar l'estanh[2][3]. Pasmens, a partir dau sègle XIX, l'usatge d'aqueu nom declinèt e s'apliquèt de còps a l'estanh de Caronta. Uei, lei noms pus frequents son « estanh de Bèrra » ò « mar de Bèrra » qu'èran ja utilizats au sègle XVII.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]Geologia e morfologia
[modificar | Modificar lo còdi]
L'estanh de Bèrra cuerbe una superficia d'aperaquí 155 km². L'estanh principau ocupa la partida centrala situada entre Lo Martegue, Sant Mitre dei Barris, Istre, Sanch Amàs, Bèrra e Castèunòu dau Martegue. Son substrat rocassós, que se situa generalament a 25-30 m de prefondor, es compausat de doas depressions principalas que son mai ò mens centradas sus lei mitats nòrd e sud de l'estenduda d'aiga actuala[4]. A l'èst, un fons pus aut separa aquelei depressions de la cavitat ocupada per l'estanh de Vaïna. Situat entre Bèrra, Ronhac, Vitròla dau Martegue e Marinhana, aquel estanh es un bacin segondari en cors de separacion de l'estanh principau. Au sud, una faissa de dunas separa l'estanh de Bèrra e l'estanh de Bèumont. D'un biais generau, lei relèus dau substrat son esconduts per lo vas. D'efiech, despuei au mens 6 000 ans, l'estanh es una zòna de sedimentacion importanta qu'es pauc a pauc comolada per leis alluvions portats per lei corrents d'aiga que se gitan dedins[5]. Uei, la prefondor maximala es d'aperaquí 9 m. Ansin, a tèrme lòng, l'estanh de Bèrra deuriá se fragmentar en estanhs pus pichons per venir una region palunosa[6].
La formacion de l'estanh de Bèrra es lo resultat de l'erosion fluviala per lei ribieras localas (Durença, Lar, etc.) dins de terrens sedimentaris d'origina cretacèa. La fin dei periòdes glaciaris pus recents, entraïnant una aumentacion dau debit dei ribieras, constituïguèt lei periòdes principaus de la formacion dau bacin. De mesuras geologicas dins lo sector dau canau de Caronta mòstran ansin, sota lei jaç de vas, la preséncia d'un paleotalweg qu'anava dei bocas de Lar fins au golf de Fòs en passant per lo nòrd de la Meda[7]. La formacion de l'estanh actuau s'acabèt durant lo Subboreau amb l'estabilizacion dau nivèu de la mar.
Clima
[modificar | Modificar lo còdi]L'estanh de Bèrra es somés a de condicions meteorologicas de tipe mediterranèu. Aquò implica de sasons contrastadas amb un estiu caud e sec, un ivèrn doç e dei pluejas chavanosas a la prima e a l'autona. Lei precipitacions mejanas se situan entre 500 e 600 mm per an amb de ribas orientalas pus umidas que lei regions occidentalas. Lo mistrau e lo siròc son lei dos vents dominants. Lo premier es relativament frequent e a una influéncia importanta sus lei movements de la massa d'aiga.
Idrografia e escambis d'aiga
[modificar | Modificar lo còdi]L'estanh de Bèrra es lo bacin versant naturau de Lar, de Tolobra e de la Cadiera (que se gita dins l'estanh de Bèumont). Aquelei flumes costiers an de debits febles, respectivament 3,5 m³/s per Lar, 2,6 m³/s per Tolobra e 1 m³/s per la Cadiera. Pòrtan donc un volum de 223 milions de mètres cubics d'aiga dins l'estanh mai, en realitat, aqueu volume es sovent pus feble en causa dei secaressas que tòcan regularament la region. Per exemple, en 2022, foguèt de solament 130 milions de mètres cubics[8]. Leis apòrts eissits dei precipitacions son d'aperaquí 80-90 milions de mètres cubics e leis autrei rius e canaus que se gitan dins l'estanh son generalament negligits en causa de l'abséncia de donadas de debit.
La fònt principala d'aiga doça dins l'estanh es la centrala idroelectrica de Sanch Amanç qu'a l'autorizacion de gitar 960 milions de mètres cubics cada an. Aquela aiga vèn de Durença per lo mejan dau canau EDF de Durença. La quantitat emesa es afectada per lei condicions climaticas en Provença. En 2022, leis emissions d'aiga dins lo mitan naturau foguèron ansin limitadas a 357 milions de mètres cubics[9]. Una autra particularitat dei regets EDF es son irregularitat car son pus importants durant lo periòde ivernenc en causa de l'aumentacion de la demanda d'electricitat e de la preséncia de quantitats d'aiga pus importantas dins lei restancas sus Durença. Aquò entraïna de variacions sasonieras importantas de la salinitat de l'estanh.
Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]
Durant lo sègle XIX, la populacion dei ribas de l'estanh de Bèrre demorèt relativament establa, entre 18 000 e 25 000 abitants. Aumentèt pauc a cha pauc avans la Segonda Guèrra Mondiala per agantar aperaquí 45 000 personas en 1946. Puei, aumentèt fòrtament entre leis ans 1950 e leis ans 2000 per passar de 60 000 a 220 000 estatjants. Despuei lo començament dau sègle XXI, la creissença demografica es pus lenta, mai es pas acabada.
Istoricament, Lo Martegue es la vila pus importanta de l'estanh mai son pes demografic s'es fòrça reduch durant la segonda mitat dau sègle XX. Amb aperaquí 48 500 abitants, n'èra encara la vila pus poblada en 2021, mai es desenant seguit per lei vilas novèlas d'Istre (44 500), de Vitròla dau Martegue (35 500) e de Marinhana (33 000). Aquela aumentacion majora dau nombre d'abitants es una consequéncia de l'industrializacion de l'estanh. Explica una partida dei problemas de pollucion actuau.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]De la Preïstòria au periòde roman
[modificar | Modificar lo còdi]De la Preïstòria au periòde celtoligur
[modificar | Modificar lo còdi]L'estanh se formèt fa 8 000 a 10 000 ans durant la fonda dei glaciers aupencs dau darrier periòde glaciari. La montada de la mar Mediterranèa durant la transgression versiliana entraïnèt l'ocupacion de la depression de l'estanh e de la vau de Caronta per d'aiga de mar. Puei, lo rescòntre entre l'aiga salada e leis aigas limonosas dei flumes costiers se gitant dins l'estanh favorizèt la sarradura de la vau. Apareissèt ansin l'estanh de Caronta, una zòna palunosa pauc prefonda situada entre lo golf de Fòs e l'estanh. A aquela epòca, l'aiga de l'estanh èra probablament pauc salada car lei paluns de Caronta limitavan leis escambis.
La formacion de l'estanh actuau foguèt concomitanta amb l'installacion de populacions umanas dins la region. D'efiech, de vestigis mòstran la mesa en plaça de comunautats sedentàrias paleoliticas tre 6 500 avC. L'endrech mielhs conoissut per leis arquelògs son lei territòris dau Martegue e de Castèunòu, mai una dinamica similara sembla presenta sus leis autrei comunas. Mai d'una cultura mesolitica e neolitica se succedissèron siá en liame amb lei culturas predominantas dins lo nòrd-oèst de Mediterranèa siá en liame amb de desvolopaments locaus coma lo castelnovian[10] e lo coronian[11][12].
A partir dau sègle VII avC, de migracions mau conoissudas menèron a la mescla entre de pòbles cèltas vengudas dau nòrd e de populacions liguras probablament installadas dins la region despuei lo sègle X avC. Aquelei pòbles mestissadas son dichas « Celtoligurs ». Au nòrd-èst de l'estanh, predominèron lei Sallavis que formèron una confederacion compausada de pòbles vassaus a partir dau sègle III avC. Au sud e a l'oèst, se trobava lo territòri deis Avatics qu'èran un dei pòbles que fasiá partida de la confederacion dei Sallavis. Desvolopèron un abitat fortificat dominant un espaci agricòla ò una rota comerciala. Foguèron pauc a cha pauc influenciats per lei Focèus que fondèron Massalia vèrs 600 avC (emprunts de tecnicas arquitecturalas, de l'alfabet grèc...[13]).
Lo periòde roman
[modificar | Modificar lo còdi]Vèrs 123 avC, lei Romans intervenguèron dins lo sud-èst de Gàllia per protegir seis aliats de Massalia qu'èran menaçats per de populacions indigènas. Destruguèron una partida importanta dei vilas fortificadas celtoliguras, en particular l'oppidum d'Entremont qu'èra la capitala dei Sallavis. A l'entorn de l'estanh, la destruccion pus importanta es probablament aquela de l'oppidum de Sant Blasi qu'èran una importanta plaça fòrta protegida per un barri inspirat per l'arquitectura grèga. Dins aquò, après aquel episòdi guerrier, la preséncia romana foguèt pas contestada e mai d'una colonia romana foguèt implantada sensa dificultat (Arle, Glanum, Ais...). Lei populacions celtoligurs s'integrèron dins aquelei vilas ò fondèron de ciutats novèlas dins d'endrechs pus favorables au desvolopament urban. Per exemple, leis Avatics abandonèron l'oppidum de Sant Pèire au profiech de Maritima Avaticorum, una pichona aglomeracion establida sus lei ribas de l'estanh a proximitat d'una fònt[13].
Lei Romans cavèron un canau dins l'estanh de Caronta per permetre lo passatge de naviris entre l'estanh de Bèrra e la mar. Aquò entraïnèt una salinizacion de l'aiga de l'estanh qu'es atestada per la descubèrta d'üstrias dins lei vestigis dei vilatges romans. De villae foguèron tanben bastidas dins la region. L'agricultura, especialament la vinha e l'olivier, e la produccion de sau dominèron l'economia locala. Pasmens, a partir dau sègle IV apC, lo declin de l'Empèri Roman entraïnèt l'abandon de la màger deis abitats tròp expausats ais incursions barbaras. L'abitat fortificat a la cima d'una còla venguèt tornarmai la nòrma e de sites coma Sant Blasi ò lo rocàs de Vitròla conoissèron un novèu periòde d'ocupacion intensa.
Lo periòde medievau
[modificar | Modificar lo còdi]La formacion de l'abitat actuau
[modificar | Modificar lo còdi]Dau sègle V au sègle X, l'abitat fortificat foguèt mai ò mens tocat per leis incursions dei pòbles barbars e dei Sarrasins. Leis intervencions dei Francs, destinats a restablir l'autoritat dei rèis installats dins lo nòrd de Gàllia durant lei periòdes merovingian e carolingian, entraïnèron tanben de destruccions. Pasmens, a partir dau sègle X, lo renforçament de l'autoritat dei còmtes de Provença permetèt de restablir de condicions de patz sufisentas per estabilizar l'abitat. Lei castrum senhoraus ne'n foguèron generalament lo centre. Aquò es lo cas per Marinhana, Istre ò Castèunòu. Pasmens, i a d'excepcions importantas coma Sanch Amàs, qu'es probablament eissit d'un vilatge fortificat establit tre la fin dau periòde roman, ò dau Martegue qu'es eissit de la fusion de borgs creats per d'intervencions senhoralas. La mesa en plaça d'aquel abitat durèt globalament dau sègle X a la fin dau sègle XIV. Doas transformacions importantas se debanèron après aqueu periòde : la creacion dau Martegue per fusion dei borgs de l'Illa, de Ferrièras e de Jonquièras en 1581 e lo transferiment dau còr urban de Miramàs de la còla fortificada ocupada per Miramàs lo Vièlh vèrs la gara ferroviària dins lo corrent dau sègle XIX. Dins aqueu darrier cas, aquò cambièt radicalament l'economia de la vila que s'alunchèt de l'agricultura tradicionala per venir la gara de triada de Marselha[14].
Lo desvolopament medievau
[modificar | Modificar lo còdi]
A partir dau sègle X, la region de l'estanh se desvolopèt gràcias a l'estabilizacion progressiva dei centres urbans. L'agricultura, la pesca e la produccion de sau èran tornarmai lei motors de l'activitat economica. En particular, a partir dau sègle XII, de trabalhs d'amainatjament importants permetèron de construrre de bordigas. Lor nombre aumentèt pauc a cha pauc car èran fòrça rendables. Un autre factor de desvolopament foguèt l'installacion dau sèti de la papautat a Avinhon en 1309. D'efiech, aquò dopèt l'activitat marchanda e lei plajas de Boc se transformèron lentament en pòrt maritim dau Martegue. Sostengut per lei còmtes de Provença per equilibrar la poissança maritima de Marselha, aquela vila venguèt lo centre principau de l'estanh a partir d'aqueu periòde. Fins au començament dau sègle XVIII, sa flòta marchanda rivalizèt amb aquelei de Marselha e de La Ciutat. En 1581, lo poder reiau reconoissèt aquela importància en creant lo principat dau Martegue que s'estendiá sus l'estanh e sei ribas.
L'estagnacion dau periòde modèrne
[modificar | Modificar lo còdi]A partir dau sègle XVIII, l'estanh intrèt dins un periòde d'estagnacion. La populacion aumentèt pauc e l'importància economica de la region demenissèt. Aquò es la consequéncia de mai d'un fenomèn. Lo premier es la volontat reiala, durant lo rèine de Loís XIV, de privilegiar lo desvolopament de Marselha. La flòta martegala, decimada per la guèrra de Succession d'Espanha (1701-1712), foguèt jamai restaurada e sei marins s'engatjèron mai que mai sus lei naviris marselhés[15][16]. Lei bordigas, sovent tenguts per de senhors ò d'institucions ecclesiasticas, foguèron una autra causa de problemas car lo respècte dei drechs de sei proprietaris empachava la modernizacion dau pòrt. Enfin, lei rotas comercialas provençalas se desplacèron vèrs Ròse (amb lo desvolopament de Pòrt Sant Loís) e au nòrd de l'estanh (trajècte pus dirècte entre Marselha e la vau de Ròse). Leis epidèmias de 1709-1710 e de 1720-1722 agravèron la tendéncia en eliminant una partida importanta de la populacion[17][18].
L'industrializacion modèrna e la crisi ecologica
[modificar | Modificar lo còdi]L'industrializacion de l'estanh
[modificar | Modificar lo còdi]
L'industrializacion de l'estanh comencèt durant la segonda mitat dau sègle XIX. La construccion de la linha ferroviària París-Marselha (que passa lòng dau nòrd-èst de l'estanh), lei constrenchas geograficas dau territòri marselhés, lei protestacions popularas còntra la pollucion emesa per certaneis usinas marselhesas e la volontat de l'Estat de desvolopar mai la zòna ne'n foguèron lei factors principaus. Lo canau de Caronta foguèt tornarmai cavat en 1863 per facilita la circulacion entre l'estanh e la mar. Aquò permetèt una estabilizacion de la salinitat de l'aiga (entre 20 e 30 g/L).
Lei trabalhs d'amainatjament accelerèron au començament dau sègle XX amb la construccion de la linha ferroviària Marselha-Lo Martegue-Miramàs (1879-1915[19]), amb una modernizacion novèla dau canau de Caronta (1908-1928[20]) e amb la construccion dau tunèu dau Rove (1911-1927[21]). Durant aqueu periòde, l'estanh foguèt tanben lo luòc dei premiereis assais d'idravion menats per Henri Fabre (1882-1984)[22]. Dins un premier temps, leis industrias èran liadas ais activitats tradicionalas de la region coma la produccion d'òli. Pasmens, a partir deis ans 1930, la region de l'estanh venguèt un centre de la petroquimia francesa amb la construccion dei rafinariás de l'Averat, de la Meda e de Bèrra. En 1922, comencèt tanben la construccion de l'aeropòrt de Marselha-Marinhana sus la riba sud-èst[23]. Dins leis ans 1960, la vocacion industriala de la region foguèt confiermada amb la construccion de la zòna industria de Fòs, un desenau de quilomètres a l'oèst de l'estanh. Puei, en 1966, foguèt inaugurada la centrala idroelectrica de Sanch Amàs.
Aquelei transformacions entraïnèron l'explosion de la populacion vivent dins lei comunas ribairencas. Istre, Miramàs e Vitròla[24] venguèron de vilas novèlas destinadas a lotjar lei trabalhaires venguts s'installar dins la region. Aquò menèt a la formacion de doas aglomeracions formadas per Lo Martegue e Pòrt de Boc (80 000 abitants) e per Marinhana, Vitròla, Sant Victoret e Ronhac (85 000 abitants). D'autorotas (A7, A8, A54 e A55) foguèron construchas per melhorar lei comunicacions rotieras.
La crisi ecologica
[modificar | Modificar lo còdi]La reglementacion environamentala de l'après-guèrra entraïnèt de pollucions importantas de l'estanh per leis activitats dei rafinariás. En 1957, foguèt necessari d'enebir la pesca car lei peis èran contaminats per de substàncias toxicas[25]. Pasmens, la salinitat èra encara relativament constanta, amb de valors pròchas de 32 g/L. La dubertura de la centrala idrotermala de Sanch Amàs entraïnèt l'adociment de l'estanh en causa dei regets d'aiga doça e l'afondrament dei seis ecosistèmas. L'adopcion de nòrmas pus estrictas per leis industriaus a partir de 1971 cambièt pas aquela evolucion car lei variacions de salinitat son ben pus nocivas per leis organismes marins que lei produchs quimics[26]. De mai, aquelei variacions entraïnan una estratificacion deis aigas e l'aparicion de condicions anoxicas dins lei zònas pus prefondas. Aqueu fenomèn foguèt agravat per l'aumentacion de la populacion e l'abséncia d'estacions d'epuracion eficaças que favorizèron l'eutrofizacion deis aigas.
Dins leis ans 1990, la pollucion entraïnèt una reaccion dei populacions localas. En 1991, un referendum demandèt l'aplant dei regets EDF. En respònsa, l'Estat impausèt de limits, mai lei quantitats autorizadas èran encara importantas (2,7 puei 2,1 miliards de mètres cubics d'aiga doça e 200 000 tonas de nita). Pasmens, aquò permetèt pas de reglar lei problemas de variacions de salinitat. En revènge, lei restriccions impausadas ais industriaus aguèron d'efiechs pus positius e, tre 1994, lo drech de pesca dins l'estanh foguèt restablit[27]. Durant lei decennis seguents, lei regets EDF foguèron encara mai limitats fins a un volum de 960 milions de mètres cubics. Concentrats durant l'ivèrn, entraïnan una demenicion de la salinitat durant aqueu periòde, mai la salinitat estivala aganta desenant de valors pròchas de 30 g/L. Dins aquò, lo problema dei variacions de salinitat e deis apòrts de polluents azotats e fosforats contunian d'empachar la restauracion d'ecosistèmas marins vertadiers.
Lei dificultats de l'industria
[modificar | Modificar lo còdi]A partir deis ans 2000, l'industria petroquimica e quimica de l'estanh de Bèrra intrèt dins un periòde de dificultats. Es marcat per la sarradura dei rafinariás de Bèrra (2012) e de la Meda (2016). Lo nombre d'emplegats dirèctes presents sus lei sites encara en foncionament es tanben en cors de reduccion. La zòna industriala dau golf de Fòs conoisse d'evolucions similaras. Divèrsei projèctes son estudiats per assaiar de tornar dinamizar l'industria locau (produccion de batariás electricas, installacions d'eolianas...), mai lei realizacions concrètas son limitadas. De mai, una partida dei populacions localas s'opausan au desvolopament d'industrias novèlas.
Lei projèctes de reabilitacion
[modificar | Modificar lo còdi]Despuei leis ans 2000, mai d'un projècte de reabilitacion de l'estanh es estat prepausat. Lo premier problema foguèt la modernizacion deis estacions d'epuracion dei vilas ribairencas, especialament aquela d'Istre. Lo segond problema foguèt la perennizacion dei mesuras impausadas ais industriaus. En despiech d'accidents occasionaus, aquò permetèt de melhorar la qualitat quimica deis aigas que contènon pas ò pauc de polluents quimics despuei leis ans 2010. Lei pollucions organicas eissidas deis estacions d'epuracion an tanben dispareissut. Pasmens, aquelei progrès son pas sufisents car persistisson dos obstacles importants.
Lo premier son lei pollucions en provenància dau bacin versant naturau de l'estanh, especialament leis apòrts d'azòt e de fosfòr que son pas pron limitats per leis estacions d'epuracion de l'èst dei Bocas dau Ròse. Pasmens, lo problema pus grèu es la perseguida dei regets d'aiga de Durença per la centrala de Sanch Amàs. D'efiech, empachan lo restabliment d'una salinitat constanta. Leis ecosistèmas marins se restauran donc generalament durant l'estiu quand la centrala fonciona pas mai mòron au començament de l'ivèrn amb la represa de la produccion electrica. La sarradura de l'installacion es pas possible car la centrala provesís una capacitat suplementària indispensabla a l'alimentacion electrica de Provença. De mai, en cas de besonh, pòu reagir rapidament car lo relambi entre la recepcion de l'òrdre de produccion e son aplicacion es fòrça cort. Divèrsei projèctes de canalizacion destinats a gitar l'aiga doça en Ròse ò dirèctament dins la mar son estats imaginats dins lo corrent deis ans 2000. Pasmens, lo còst dei trabalhs (aperaquí dos miliards d'èuros) es un fren important a lor realizacion.
Environament e pollucion
[modificar | Modificar lo còdi]La crisi ecologica
[modificar | Modificar lo còdi]
Dempuei leis ans 1960, la mar de Bèrra es una zòna fòrça polluïda qu'a perdut la màger part de seis ecosistèmas marins de la premiera mitat dau sègle XX. L'industrializacion de sei ribas, a l'origina de regets quimics, es una causa d'aquel afondrament ecologic. Pasmens, es pas la pus importanta. D'efiech, la mesa en plaça de nòrmas e de procès de seguretat mai e mai eficaç an permés de limitar lei regets, compres lei pollucions accidentalas. Lei resultats d'aquela politica son venguts ben visibles dempuei leis ans 2010 amb una qualitat fisicoquimicas de l'aiga considerada coma « bòna » ò « fòrça bòna »[28].
Uei, la crisi ecologica de l'estanh es mai que mai entretenguda per dos fenomèns. Lo pus important son lei variacions de salinitat engendradas per lei regets d'aiga doça de la centrala idroelectrica de Sanch Amanç. Durant l'annada, la salinitat pòu ansin passar de valors similaras a l'aiga de mar a de valors que correspòndon a una aiga doça leugierament salada. Per redurre aquelei variacions, EDF acceptèt de despartir sei regets mai, dins lei fachs, lei quantitats emesas demòran pus importantas durant lo periòde ivernenc. Seis efiechs sus la fauna e la flòra semblan fòrça importants car lei periòdes de reduccion dei regets, per exemple durant la secaressa de 2022, son sistematicament associats a un desvolopament important de la macrofauna.
Lo segond fenomèn es l'apòrt de nutriments azotats e fosforats per lo regolament, lei rius costiers e lo canau EDF. Entraïnan l'eutrofizacion dau mitan aqüatic, çò que pòu causar d'episòdis de proliferacion d'algas. La concentracion d'oxigèn demenís alora rapidament dins l'aiga. Dins de cas extrèms, aquò mena a una anoxia. Dins la mar de Bèrra, aqueu fenomèn es agravat per l'isolament de la massa d'aiga e per son estratificacion. D'efiech, l'aiga dei jaç pus prefondas es ja pauc renovelada e son taus d'oxigèn es naturalament fòrça reduch. Ansin, en 2018, 93 % de la superficia de l'estanh foguèt tocat per un important episòdi anoxic[29]. L'azòt e lo fosfòr a l'origina de l'eutrofizacion provènon de l'agricultura e de la pollucion urbana. Lo premier arriba subretot sota la forma de nitrats regitats per lo canau EDF. Lo segond es transportat per Lar e La Cadiera, dos rius costiers que passan per d'aglomeracions importantas[30].
Fauna e flòra
[modificar | Modificar lo còdi]
La fauna e la flòra de la mar de Bèrra son relativament pauc diversificadas. Lei zònas situadas en dessota de 7 m de prefondor son frequentament somesas a de condicions anoxicas. La macrofauna e la macroflòra i son absentas e leis organismes vivents presents dins lei jaç d'aiga pus prefonds son principalament de cianobacterias. Dins lei zònas mens prefondas e lòng dei ribas, l'ecosistèma es caracteristic dei lònas mediterranèas euritermicas e eurialinas, es a dire somesas a de variacions importantas de temperatura e de salinitat, coma l'estanh de Taur ò l'estanh de l'Òrt. Pasmens, lo nombre d'espècias i es ben pus feble. Enfin, a proximitat dau Martegue, se tròba un vestigi de l'ecosistèma marin que predominava avans leis ans 1960. Degradat e apaurit, assosta totjorn la biodiversitat pus importanta de tot l'estanh. Correspònd a un mitan aqüatic saumastre amb de fons constituïts d'arenas nitosas.
Lo darrier inventòri complèt de la fauna aqüatica foguèt menat en 2011[31]. A permés d'identificar 54 espècias de peis e de crustacèus. Solament 27 % d'aqueleis espècias residisson en en permanéncia dins l'estanh. Lo rèsta èra constituït d'espècias marinas occasionalas ò demorant dins l'estanh durant leis estadis juvenils de son desvolopament (58 %), d'espècias passadissas (11 %) e d'espècias d'aiga doça (4 %). Aqueleis espècias son generalament pichonas. Lei pus presentas son lo cranc verd (Carcinus aestuarii[32]), lei gòbis (Pomatoschistus minutus e Gobius niger), lo joeu (Atherina boyeri), la saupa (Sarpa salpa), l'anguiela (Anguilla anguilla), la sardina (Sardina pilchardus) e lei cambaròts Palaemon serratus e Palaemon longirostris. Lei muges (Chelon auratus e Chelon ramada), relativament presents, son probablament lei peis pus gròs de l'estanh.
Lei populacions d'aucèus son en revènge relativament ben diversificadas. Aquò s'explica per la diversitat dei mitans aqüatics dins la region, çò que permet a divèrseis espècias de viure dins la mar de Bèrra e dins lei paluns vesins. Dins leis ans 2010, l'avifauna èra ansin compausada de 98 espècias, generalament passadissas, e compreniá d'aucèus protegits coma l'agla marina (Pandion haliaetus). Dins aquò, l'espècia emblematica de la region es probablament lo gabian (Larus michahellis).
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Geologia de l'estanh :
- (fr) Louis Germain, « L'étang de Berre », Annales de Géographie, t. 26, n° 143, 1917.
- (fr) Ifremer, Etang de Berre - Bilan des Connaissances écologiques, 1985.
Istòria de l'estanh e de sa region :
- (fr) Jean Chausserie-Laprée, Martigues, terre gauloise, entre Celtique et Méditerranée, Éditions Errance, 2005.
- (fr) Michel Méténier, Le Tunnel du Rove et le Canal de Marseille au Rhône, Paul Tacussel, 1999.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ (fr) Albert Dauzat e Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des noms de lieu en France, París, Librairie Guénégaud, 1979, p. 439.
- ↑ (fr) Michel Antoine Baudrand, Dictionaire géographique universel ... Le tout tiré du Dictionaire géographique latin de Baudrand, 1712, p. 640.
- ↑ (fr) Dictionnaire universel françois et latin vulgairement appelé Dictionnaire de Trévoux, Compagnie des libraires associés, 1771, p. 862.
- ↑ (fr) Ifremer, Etang de Berre - Bilan des Connaissances écologiques, julhet de 1985, p. 3.
- ↑ (fr) Louis Germain, « L'étang de Berre », Annales de Géographie, t. 26, n° 143, 1917, p. 336.
- ↑ (fr) Louis Germain, « L'étang de Berre », Annales de Géographie, t. 26, n° 143, 1917, p. 333.
- ↑ (fr) Ifremer, Etang de Berre - Bilan des Connaissances écologiques, julhet de 1985, p. 4.
- ↑ (fr) GIPREB, Observatoire du milieu 2022, p. 17, consultat lo 7 de març de 2024, [1].
- ↑ (fr) GIPREB, Observatoire du milieu 2022, p. 16, consultat lo 7 de març de 2024, [2].
- ↑ (fr) Didier Binder, « Le radiocarbone et la néolithisation de la Méditerranée centrale et occidentale », Dossiers de l'archéologie, vol. 306, 2005, pp. 30-37.
- ↑ (fr) Claude Masset, « Jean Courtin, Le Néolithique de la Provence », Homme, vol. 16, n° 1, 1976, pp. 197–199.
- ↑ (fr) André D'Anna, Le Néolithique final en Provence, 1999, p. 150.
- ↑ 13,0 et 13,1 (fr) Jean Chausserie-Laprée, Martigues, terre gauloise, entre Celtique et Méditerranée, Éditions Errance, 2005.
- ↑ (fr) « L'aventure du rail à Miramas ou l'histoire de deux destins », Miramas info n° 77, p. 12.
- ↑ (fr) Brigitte Marin e Catherine Virlouvet, Nourrir les cités de Méditerranée : Antiquité-temps modernes, Collection L'atelier méditerranéen, Maisonneuve & Larose, 2003, p. 189.
- ↑ La Ciutat conoissèt un declin similar durant lo meteis periòde.
- ↑ (fr) Augustin Fabre, Histoire de Provence, vol. 4, Feissat ainé St Demonchy, 1833, p. 252.
- ↑ (fr) Michel Signoli, D. Chevé e A. Pascal, Peste : entre épidémies et sociétés, Firenze University Press, 2007.
- ↑ (fr) Bernard Collardey, Rail Passion, n° 220, febrier de 2016, pp. 42-59.
- ↑ (fr) Nicolas Balique, Martigues 14-18, la Grande Guerre à hauteur d'homme, Marselha, Éditions Gaussen, 2018.
- ↑ (fr) Michel Méténier, Le Tunnel du Rove et le Canal de Marseille au Rhône, Paul Tacussel, 1999.
- ↑ (fr) Henri Fabre, J'ai vu naître l'aviation, Grenòble, Imprimerie Guirimand, 1980.
- ↑ (fr) Louis François, « L'Aéroport de Marseille-Marignane », Les Études rhodaniennes, vol. 5, n° 1, 1929, pp. 163-165.
- ↑ Tanben, Fòs recebèt lo meteis estatut.
- ↑ (fr) Lèi n° 57-897 dau 7 d'aost de 1957 portant interdiccion de la pesca dins l'estanh de Bèrra, JORF n°183, 8 d'aost de 1957, p. 7813.
- ↑ La creacion dau Secretariat Permanent per la Prevencion dei Pollucions e dei Riscs Industriaus aguèt un ròtle major dins la mesa en plaça d'aquelei règlas.
- ↑ (fr) Lèi n° 94-114 dau 10 de febrier de 1994 portant divèrsei disposicions regardant l'agricultura - Títol V : Disposicions destinadas a restablir lo drech de pesca dins l'estanh de Bèrra, JORF n° 35 dau 11 de febrier de 1994, pp. 2326-2333.
- ↑ Lei rapòrts annuaus dau Gipreb fan una sintèsi regulara dau resultat d'aqueleis analisis. Dins lo grand bacin, la qualitat fisicoquimicas de l'aiga èra « bòna » en 2015 e en 2018 e « fòrça bòna » en 2021. Dins lo bacin de Vaïna, lo melhorament foguèt pus lent amb una evolucion progressiva : « marrida » en 2015, « mediòcre » en 2018 e « bòna » en 2021.
- ↑ (fr) Aline Baguet e Nicolas Forray, Réhabiliter l’étang de Berre ? Note complémentaire sur la crise d’anoxie de l’été 2018, rapport n° 012060-01, Ministère de la Transition Écologique et Solidaire, genier de 2019.
- ↑ (fr) Gipreb, Carnet d'études sur les apports directs du bassin versant de l'Étang de Berre, abriu de 2017, p. 14.
- ↑ (fr) Gipreb, Inventaire Ichtyologique de l'Étang de Berre, 14-15 de març de 2011.
- ↑ Dins l'inventòri, l'espècia indicada es Carcinus maenas. Pasmens, la preséncia d'aquela espècia dins la mar de Bèrra es curiosa car es pas presenta en Mediterranèa a l'excepcion dei regions pròchas de l'ocean Atlantic. Una confusion amb Carcinus aestuarii, espècia quasi identica e fòrça presenta en Mediterranèa, es probabla. Per trobar mai d'informacions, es possible de consultar la basa Doris (Carcinus maenas : [3] ; Carcinus aestuarii : [4]).