Lista dels reis de Navarra

lista d'un projècte Wikimèdia
Pels articles omonims, vejatz Navarra.

Aqueste article fa la lista cronologica dels sobeirans del Reialme de Navarra.

reis de Navarra : de golas a las cadenas d'aur pausadas en òrle, en crotz e en sauteire, cargadas en còr d'una esmeralda al natural


Reis de Pampalona

modificar

Familha Inigués

modificar
Fichièr:Eneko Arista (1er roi de Pampelune).jpg
Ennec de Navarra
o Eneko Arista (v. 771-851)

1èr rei de Pampalona

Aqueles sobeirans portavan lo títol de rei de Pampalona. Sembla que Garci Shimen e Ennec Garç èran d'una autra familha.

Familha Shimenés

modificar
  • 905-925: Sanç Ièr Garci, tanben sonat Sancho Ièr Garcés. Èra filh de Garci Shimen d'Aragon, rei de Pampalona, e de Dadilda de Palhares.
  • 925-931 : Ennec Garci , fraire del precedent.
  • 931-970 : Garci II Sanç. Èra filh de Sanç Ièr Garci e de Toda Asnar de Larraun.
    • 931-934: Regéncia de Toda Asnar de Larraun.

Dinastia de Navarra

modificar
  • 970-994: Sanç II de Navarra, tanben sonat Sancho II Garcés Abarca. Èra filh del rei precedent e d'Endregoto d'Aragon, comtessa d'Aragon. Cambièt son títol de rei de Pampalona per lo de rei de Navarra. Tanben foguèt comte d'Aragon de 972 a 994.
  • 994-1001: Garci III de Navarra, Tanben sonat Garci lo Tremblant e García III Sánchez II el Temblón. Èra filh del precedent e d'Urraca de Castelha (†1007). Èra tanben comte d'Aragon.
  • 1001-1035: Sanç III de Navarra, tanben sonat Sancho III Garcés, Sanç lo Grand e Sancho III el Mayor. Èra filh del precedent e de Ximena Fernandez de León (mòrta vèrs 1035). Foguèt comte d'Aragon de 1028 a 1029 e emperaire de las Espanhas a una data indeterminada. A sa mòrt, sas possessions foguèron partejadas entre sos quatre filhs : Ferrand Ièr de Castelha, Ramir Ièr d'Aragon, Gonzalve Ièr de Sobrarba e Ribagòrça e Garci IV de Navarra.
    • 1000-1004: Regéncia de Sancho Ramírez de Viguera.
  • 1035-1054: Garci IV de Navarra, tanben sonat Garci IV Sánchez III e Garci de Nájera. Èra filh del rei precedent e de Gaya de Gasconha.
  • 1054-1076: Sanç IV de Navarra, tanben sonat Sancho IV Garcés e Sancho de Peñalen. Èra filh del precedent e d'Esteveta de Bigòrra. A sa mòrt, son filh Ramir foguèt escartat de la succession perque èra tròp jove. Son cosin Sanç Ramirez d'Aragon foguèt apelat al tròn e sos dos filhs regnèron aprèp ele. Es sonque en 1134 que lo filh de Ramir Sanchez, Garcia Ramirez, poguèt accedir al tròn a son torn.
  • 1076-1094: Sanç Ièr d'Aragon , tanben sonat Sancho Ramírez. Èra filh de Ramir Ièr, rei d'Aragon, e de Gilbèrga de Bigòrrq. Tanben foguèt rei d'Aragon de 1063 a 1094 (jol nom de Sanç Ièr d'Aragon). Lo tròn de Navarra li foguèt ofert per la populacion locala a causa de sa pròcha parentat amb lo rei precedent.
  • 1094-1104: Pèire Ièr d'Aragon, tanben sonat Pedro Sánchez. Tanben foguèt rei d'Aragon.
  • 1104-1134: Anfós Ièr d'Aragon, tanben sonat Alfonso Sánchez e Anfós lo Batalhaire. Èra fraire del precedent. Tanben foguèt rei d'Aragon. Èra filh de Sanç Ièr d'Aragon e de Felicia de Montdaidièr, dama de Ramerup (vèrs 1050-1086). Mòrt sens posteritat.
  • 1134-1150: Garci V de Navarra, tanben sonat Garci Ramirés e Garci lo Restauraire. Èra filh de Ramir Sanchés de Navarra, senhor de Monzón (mòrt vèrs 1115) e de Cristina Díaz de Bivar (filha del Cid Campeador), ele meteis filh del rei Sanç IV. Lo tròn de Navarra li foguèt ofert per la populacion locala a causa de son ascendéncia.
  • 1150-1194: Sanç VI de Navarra, Tanben somat Sancho Garcés, Sanç lo Savi e Sanç lo Sabent. Èra filh del precedent e de Margarida de l'Agla (vèrs 1104-1141).
  • 1194-1234: Sanç VII de Navarra, tanben sonat Sanç lo Fòrt. Èra filh del precedent e de Sancha de Castelha, de còps sonada Beatritz de Castelha († 1179).

Dinastia de Champanha

modificar
 

Dinastia capeciana

modificar
 
  • 1285-1305: Felip Ièr lo Bèl, tanben rei de França jol nom de Felip IV lo Bèl. Èra l'espós de la reina precedenta e lo filh de Felip III le Hardi, rei de França, e d'Isabèl d'Aragon. Tanben foguèt rei de França e comte de Champanha.
  • 1305-1316: Loís Ièr l'Utin, tanben rei de França jol nom de Loís X l'Utin. Èra filh del precedent e de la reina Joana Ièra de Navarra.
  • 1316: Joan Ièr lo Postum. Tanben rei de França, sa maire Clamença d'Ongria (1293-1328) lo metèt al mond aprèp la mòrt de son paire lo rei Loís l'Utin. A la mòrt d'aquel nenet s'invoquèt la lei salica per escartar l'ereitièra legitima, sa sòrre Joana, del tròn.
  • 1316-1322: Felip II le Long, tanben rei de França jol nom de Felip V lo Long. Filh de Felip IV lo Bèl e de la reina Joana Ièra de Navarra.
  • 1322-1328: Carles Ièr lo Bèl, tanben rei de França jol nom de Carles IV lo Bèl. Èra fraire del precedent. A sa mòrt, un acòrd intervenguèt entre son successor Felip VI, rei de França, e Felip d'Évreux, espós de l'eiretièra Joana, pert qu'aquela darrièra posquèsse recuperar lo reialme de Navarra.
  • 1328-1349: Joana II. Èra filha de Loís X de França, rei de França e de Navarra, e de Margarida de Borgonha (1290-1315). Escartada del tròn en 1316, i accediguèt a la mòrt de sos oncles, los "reis maudiches".

Ostal d'Évreux (capecian)

modificar
 

Dinastia d'Aragon

modificar
 
  • 1425-1479: Joan II d'Aragon. Esposèt la precedenta e èra filh de Ferrand Ièr, rei d'Aragon, e d'Alienòr de Castelha. Tanben foguèt duc de Peñafiel a partir de 1412 e rei d'Aragon e de Sicília de 1458 a 1479. Usurpèt la corona de Navarra en 1441 al detriment dels enfants qu'aguèt amb la reina Blanca Ièra :
  • 1479: Alienòr Ièra de Navarra. Èra filha del rei precedent e de la reina Blanca Ièra de Navarra. Esposèt en 1436 Gaston IV (1425-1472), comte de Fois.

Ostal de Fois

modificar
 

Ostal de Labrit

modificar
 

Ostal de Borbon (capecian)

modificar
 

Bassa Navarra e Nauta Navarra

modificar

Bassa Navarra

modificar
 

La Bassa Navarra s'uniguèt a la corona de França a partir de 1607.

  • 1610-1643: Loís II, rei de França jol nom de Loís XIII
  • 1643-1715: Loís III, rei de França jol nom de Loís XIV
  • 1715-1774: Loís IV, rei de França jol nom de Loís XV
  • 1774-1789: Loís V, rei de França jol nom de Loís XVI

Lo reialme de Navarra dispareguèt en 1789 amb la reorganizacion administrativa de França d'ara enlà devesida en departaments. La Bassa Navarra, ultim reliquat del reialme de Navarra, foguèt integrada al departament francés dels Pirenèus Basses (uèi Pirenèus Atlantics). Lo títol de rei de Navarra desapareguèt tanben mentre que lo de rei de França èra remplaçat per rei dels Franceses. Lo títol tradicional de rei de Navarra, mas non pas lo reialme, foguèt restablit al moment de la Restauracion en 1814 puèi en 1815.

  • 1814-1824: Loís VI, rei de França jol nom de Loís XVIII
  • 1824-1830: Carles V, rei de França jol nom de Carles X

Lo títol de rei de Navarra desapareguèt definitivament en seguida de la revolucion de 1830, Loís Felip Ièr prenguèt lo títol de rei dels franceses.

Nauta Navarra

modificar

Al moment de l'annexion de Nauta Navarra en 1512, Ferrand, rei d'Aragon, foguèt proclamat rei de Navarra; en 1516, aportèt lo reialme a sa filha Joana la Fòla, reina de Castelha. Lo reialme de Navarra demorèt tre alara, del punt de vista espanhòl, ligat al reialme de Castelha, lo monarca espanhòl portèt tre aquel moment lo títol de rei de Navarra. Es encara portat uèi pel rei Felip VI.

Pretendents eventuals pas salics al tròn de Navarra

modificar

D'unes, doblidant que la corona de Navarra es estada unida a la corona de França en 1620 per Loís XIII, discutisson tot çò que seguís la mòrt de Loís XVI e afirman que los « reis titulars de Navarra » serián apuèi (sens tenir pas compte d'una pretenduda « lei salica » que « seriá pas pertinenta » per Navarra, en despièch de l'acte de 1620) :

  • 1793-1795 : Loís de França, filh de Loís XVI.
  • 1795-1851 : Maria Terèsa de França, tanben sonada Madame Royale, sòrre del precedent. Maridada amb son cosin german Loís Antòni d'Artés, duc d'Engoleime (« Loís XIX »), que seriá « rei consòrt de Navarra » (« Loís VII »).
  • 1851-1883 : Enric d'Artés, « comte de Chambord », cosin e nebot de la precedenta. Foguèt, jol nom d'« Enric V », fictivament « rei de França » pendent qualques oras en agost de 1830, entre l'abdicacion de son grand paire (Carles X) contrasignada per son oncle (« Loís XIX ») e la proclamacion de son cosin Loís Felip Ièr. Es lo darrièr representant dels Borbons eissits de Loís XV.
  • 1883-1907 : Robèrt Ièr, duc de Parma, nebot del precedent.
  • 1907-1939 : Enric de Borbon, « duc de Parma », filh del precedent.
  • 1939-1950 : Josèp de Borbon, « duc de Parma », fraire del precedent.
  • 1950-1959 : Èli de Borbon, « duc de Parma », fraire dels precedents.
  • 1959-1974 : Robèrt de Borbon, « duc de Parma », filh del precedent.
  • 1974-1983 : Elisabèt de Borbon, sòrre del precedent.
  • 1983-1994 : Maria Francesa de Borbon, sòrre dels precedents.
  • 1994- : Alícia de Borbon (nascuda en 1917), sòrre dels precedents. Es veusa d'Anfós de Borbon (1901-1964), pretendent al tròn de las Doas Sicílias.