Acid desoxiribonucleïc

L'acid desoxiribonucleïc (abreujat ADN, conegut egalament per la sigla anglesa DNA) qu'ei un acid nucleïc (un polimèr de nucleotids) on lo glucid de cinc carbònis (ua pentòsa) qu'ei ua desoxiribòsa e qui possedeish duas cadenas de nucleotids enrotladas en eliç dobla. Aquera estructura que permet d'explicar duas proprietats de l'ADN : contiéner l'informacion genetica e perméter la soa copia. Çò qui permet a la molecula d'ADN de conservar l'informacion genetica qu'ei lo còde genetic escrivut au mejan de la succession de quate basas azotadas qui son l'adenina, la timina, la citosina e la guanina (respectivament abreujadas A,T,C,G). L'ADN que pòt tanben transméter, en la copiar, aquesta informacion (autament dit, que's pòt copiar eth medish) mercés a la complementaritat de las soas duas cadenas. Aquò que s'escad au moment de la replicacion (qu'ei lo nom la reproduccion de l'ADN) qui l'eliç dobla d'ADN e s'obreish e cadua de las soas cadenas be torna fabricar ua copia de la soa cadena complementària. L'ADN que's tròba dens lo nuclèu de las cellulas eucariòtas, lo citoplasma deus bactèris, la matritz de las mitocondrias, dens los cloroplasts, e dens los virus on ei associat dab proteïnas. Dens lo nuclèu cellular, l'ADN qu'ei lo principau constituent deus cromosòmas (qui son longas cadenas d'ADN estabilizadas dab proteïnas). L'ADN que contien sequéncias de nucleotids qui codifican la fabricacion de proteïnas (en dar l'òrdi d'encadenament deus aminoacids dens tau o tau proteïna). D'autas sequéncias de l'ADN que serveishen a regular la sintèsi d'aquestas proteïnas (entà ne fabricar pas qu'ua certa quantitat, o sonque a un moment precís). Fin finala, ua grana partida de l'ADN que contien sequéncias de mau compréner per la sciéncia moderna.

L'eliç dobla d'ADN

Estructura

La macromolecula d'ADN qu'ei un polimèr, aquò que vòu díser qu'ei ua cadena bastida per l'encadenament e la repeticion d'unitats quimicas mei petitas aperadas monomèrs ; aquí los monomèrs que son los nucleotids.

Los nucleotids

Estructura d'un nucleotid dab lo son acid fosforic, la soa ribòsa e la soa basa azotada ; aquiu la basa estant l'adenina, lo nucleotid qu'ei ua adenosina monofosfat ; que l'ac tornam trobar dens l'adenosina trifosfat (ATP), la moneda energetica de las cellulas vivas

Un nucleotid qu'ei compausat d'un acid fosforic (H₃PO₄) d'un sucre pentòsa (la desoxiribòsa) e d'ua basa, enter quate possiblas :

• Duas purinas (qui la soa estructura quimica e muisha dus nuclèus formats, un dab cinc atòms l'aute dab sheis) : adenina (abrevida A), guanina (G).
• Duas primidinas (qui la soa estructura quimica e muisha un nuclèu format dab sheis atòms) : timina (T), citosina (C).

• 
  Adenina
• 
  Guanina
• 
  Timina
• 
  Citosina

Complementaritat de las basas

Apariment de la guanina (guanine en anglés) dab la citosina (cytosine en anglés)

Apariment de l'adenina (adenine en anglés) dab la timina (thymine en anglés)

Dens ua cadena d'ADN, las basas qu'estableishen ligams idrogèns enter eras. Aqueth ligams que segueishen ua regla de complementaritat : l'adenina que s'apareish dab la timina mentre qui lo parion de guanina qu'ei la citosina.

Aqueth apariment que permet confrontar duas cadenas complementàrias. Se se desseparan o se ua es rota, l'auta que la pòt tornar bastir.

Orientacion de la molecula

Representacion plana de l'estructura de l'ADN on vedem los nucleotids ligat peus lors acids fosforics (en jaune) dab ligams fosfodiestèrs, las ribòsas (irange) e las basas ; la ribòsa que defineish l'orientacion de las cadenas (cadua en sens invèrs) segon los sons carbònis 3' o 5'

Los fosfats que's ligan a las ribòsas (qui compta cinc carbònis) sia per lor carbòni numerotat 3', sia peu carbòni numerotat 5'. La cadena de nucleotids qu'ei donc orientada dab un estrem 3' e un aute 5'. De mei, la molecula d'ADN qu'ei antiparallela, qu'ei a díser las soas duas cadenas que son orientadas dens direccions opausadas. Que cau donc, dens ua representacion de l'ADN, mentàver l'orientacion de las cadenas. Aquò qu'ei important tanben per'mor que los utís enzimatics de las cellulas non tribalhan pas deus medish biais (per rason geometricas) dens las direccion 3'→5' e dens 5'→3'.

Enrotlament

La dobla eliç

Estructuras alternativas de la forma de l'eliç : l'ADN-A, l'ADN-B e l'ADN-Z

Las duas cadenas d'ADN que s'enrotlan en bèth formar ua eliç (aperada la dobla eliç). Aquesta eliç que he un torn sancèr cada 10,4 cople de basas. Las pressions que la molecula e pòt patir que poden har variar la forma de l'eliç : aquò qu'ei l'iperenrotlament. Las cellulas que possedeishen enzims (aperats topoisomerases) responsables de har variar la forma de l'enrotlament, e quitament de desenrotlar la molecula (entà la poder aubrir per la copiar o la léger).

Istòria

Friedrich Miescher

En 1869 Friedrich Miescher qu'isolè l'ADN e l'apelant nucleïna per'mor que's trobava dens lo nuclèu cellular. en 1929 Phoebus Levene qu'identifiquè los nucleotids e la loa composicion (fosfat, basa e sucre). Que'n dedusí que formavan ua cadena ligada peu fosfatas mes en créder que formavan tròç deus bracs. Las purmèras fotografias aus arrais-X de William Astbury, en 1937, que muishèn que l'ADN qu'avèva ua estructura irregulara. En 1943, Oswald Theodore Avery, que muishè que la caracteristica "smooth" (lissa) de las bacterias pneumocòcus que podèva estar transmesa aus pneumocòcus "rought" ("rugós") en la bèth mesclant dab "smooth" mortas. Qu'identifiquè l'ADN com estant lo "factor transformaire". L'annada clau que ho de segur 1953 quan, mercés a las fotografias radiologicas de Rosalind Franklin, James D. Watson et Francis Crick que perpausèn l'estructura coneguda uei lo dia de l'ADN e qui explica au còp la capacitat de l'ADN de conservar l'informacion genetica (dab un còde de quate letras, los quate nucleotids) e de la transméter (mercés a la complementaritat de las basas qui he que cada cadena que pòt servir de matritz per copiar la soa cadena complementària). Watson e Crick qu'arrecebèn lo Premi Nòbel en 1962 (Franklin n'ac podó pas obtiéner per'mor que's morí abans).

Francis Crick

Bibliografia

• Berry, Andrew e Watson, James D. DNA: the secret of life (en anglés). Alfred A. Knopf, 2003. ISBN 0-375-41546-7. 
• Calladine, Chris R.; Drew, Horace R.; Luisi, Ben F. e Travers, Andrew A.. Understanding DNA: the molecule & how it works (en anglés). Elsevier Academic Press, 2003. ISBN 0-12-155089-3. 
• Olby, Robert C.. The path to the double helix: the discovery of DNA (en anglés). Dover Publications. ISBN 0-486-68117-3.