Papers by Aineias Oikonomou
6ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αναστηλώσεων, 2022
The paper concerns the documentation and proposal for the architectural restoration of the Golits... more The paper concerns the documentation and proposal for the architectural restoration of the Golitsis Mansion in the settlement of Oxya, Kastoria on Mount Verno. The residence was originally built in 1873, as shown on a stone relief with a cross, at the southwest corner. The roof and the ceilings of the upper storey were destroyed in August 1903, during the events that followed the Ilinden uprising, as the settlement was set on fire by cannons of the Turkish troops. After about eleven years of abandonment, the house was rebuilt in 1914-15 and was inhabited consecutively for a hundred years.
The original residence of 1873 had two rooms on the ground floor, a cooking place and a hall, while on the upper storey there were two rooms and a hall / sofa. During the reconstruction of 1915, the plan was preserved, and later on, a bathroom was added to the northeastern corner, completing the outline of the symmetrical plan.
The walls consist of thick stone masonry with connecting clay mortar, with the insertion of pieces of tiles into some broad joints, and a diligent joint held in 1915 with very good quality plaster. The corners of the house are built with limestone rock of the wider area. Above the lintels there are relief arches with small stones and bricks. The structure of the wooden roof of the two-storey section is characterised by three successive triangles from local timber that shape the peak and consist of rafters, braces and collar ties in the middle of the height. The cover of the old roof destroyed in 1903 was most likely with slate slabs, as in most mountainous settlements in the wider area. The newer roof of 1915, was covered with byzantine tiles, as evidenced by the timber decking. The window frames of the house have been replaced in a second phase, except for the two western openings of the floor, which maintain the form of 1915 with a skylight at the top.
The Golitsis mansion does not have any particularly critical structural problems, but due to its age the final surfaces (roofing, mortars and renders) have suffered many damages. The most important pathology problems occur on the upper storey. Many of the french tiles have been shifted due to loads, causing extensive damage to the old decking, especially at the lower parts of the roof. Because of the above, damages have occurred on the wooden ceilings on the upper storey, especially over the hall. At the same time, the floors of the upper storey are worn out due to constant use. The renderings have been detached from the masonry in most the upper storey rooms. The openings show small capillary cracks at the edges. On the ground floor, there are problems of ascending humidity in the hall area.
The architectural restoration of the residence requires maintenance, repair, reconstruction and replacement works. More specifically, the proposal relates to the repair of the roof, the inspection and maintenance of the roof’s timber structure (rafters and collar beams), and the creation of a new decking. The final surfacing of the roof will be carried out with titanium zinc sheets (or alternatively gray french tiles), which are morphologically compatible with the original form that probably had dark slate. It is also necessary to replace the window frames with new ones similar to the initial two that are preserved in the NW section (with an upper course opening and two leaves with intermediate frame). In the second phase, work is proposed inside the residence, which includes in detail the inspection of the ceilings of the upper storey, the repair of the loose sections with appropriate wooden parts - of the same material (timber species) as the old ones - and with covering laths. At the same time, there will be a check and local reconstruction of the floor and of the steps of the staircase, with boards of similar dimensions and timber quality.
The Golitsis Mansion is an interesting example of the activity of 19th century master builders. Today, its architectural rehabilitation is considered necessary in order to be maintained, enhanced and be fully habitable. In this way, in the future it can constitute an important and useful example of the traditional architecture and the great constructional expertise of the past generations.
Ο Νησιωτικός Ελλαδικός Χώρος υπό τον Έλεγχο Δυτικών Κυριάρχων (13ος-15ος αι.) Αναζητώντας την Ταυτότητα τους μέσα από την Χορηγία τους - Greek Islands under the control of Western Rulers (13th-15th c.), International Conference, 3–4 December, 2021
5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αναστηλώσεων, 2019
The design and construction of buildings during the Ottoman period has been the subject of extens... more The design and construction of buildings during the Ottoman period has been the subject of extensive research in the past. However, the implementation of sketches and the constructional tracing of basic building elements pertain to a relatively unknown scientific field, which requires further research. The main objective of the present study is to analyse thoroughly the methods of constructional tracing, based on a variety of examples of traditional buildings of the late Ottoman period from northern Greece. The importance of this documentation in the scientific restoration is great, as important data arises for the precise design and chronology of historical constructions.
The approach methodology initially concerns the presentation of the broader scientific framework and the analysis of the design and constructional tracing of the structures. Initially, the design issues related to typology and the connection with the earlier, Byzantine urban architecture are mentioned. The metric system of the ottoman architectural cubit is analysed and an effort is made to explain its origin. The basic tracing and construction tools used by the master builders are presented. At the same time, the basic methods of tracing the structures based mainly on the use of Pythagorean right-angled triangles, as well as on the ad-quadratum medieval system are analysed.
The analysis of the module and the proportions of the presented examples shows that specific numerical metric models and right-angled triangles are used, and are repeatedly applied in a number of constructions. It is concluded that the choice of specific metric models / prototypes and methods of tracing / right-angle triangles is directly related to the application of the dominant building types during the different periods (type with hayat and eyvan, type with interior sofa / hall and type with a central cross-shaped sofa); and greatly affects the form and proportions of the mansions.
The facades of the 18th century mansions, unlike the plans, are not designed in sketches, but they are easily obtained from the careful tracing of the constructional elements in the ground plan and the division with ratios a – a/2. The impression of the "designed" facade is achieved by the application of a standard height for both the whole facade and the individual elements (windows, small lighting openings, etc.) and of course, by the particular morphological elements of the period.
The analysis of the examples gives rise to the basic principles of designing the ottoman urban architecture and describes the geometrical methods of tracing used by the master builders. In this way, the importance of architectural standards and the role of the particular knowledge of geometry in the construction and the final form of the ottoman monuments are crystallised. This knowledge can contribute substantially to the scientific documentation and restoration of historical structures.
Terra Lyon 2016 Actes, May 29, 2018
The main aim of this paper is to present the design principles and analyse the constructional ele... more The main aim of this paper is to present the design principles and analyse the constructional elements of the traditional adobe architecture in NW Greece. These buildings were mainly constructed by Macedonian master builders during the 18th and the 19th century, at a period when this area formed part of the Ottoman Empire. The objective of the overall analysis is to document the local traditional adobe construction systems in order to contribute to the restoration of this important architectural heritage. The study is mainly based on a large-scale in-situ research, which included various field trips, and involved the detailed photographic recording of the remaining traditional buildings in 30 settlements. The research included the documentation of representative buildings in some of the settlements. From all the above, the analysis of basic structural elements and different construction systems is derived. This analysis includes the presentation of three different traditional systems of building adobe walls (a. walls including wooden posts, b. walls with only horizontal wooden ties and c. light timber frame walls). From the collected data, conclusions concerning the typology, the form, the construction techniques and the materials of the buildings are drawn. This leads to the formulation of a series of design principles, which characterised the architecture of the past and can be applied as guidelines for the restoration of existing buildings, as well as for the construction of new ones.
10th International Symposium on the Conservation of Monuments in the Mediterranean Basin, 2018
The architecture of the past has always been a source of knowledge on various aspects of sustaina... more The architecture of the past has always been a source of knowledge on various aspects of sustainable architecture. In the last decades, there has been a growing interest concerning the environmental impact of building materials, which is linked with a vast variety of parameters, both quantitative and qualitative. This paper looks into the way in which materials and components were selected and incorporated in historical buildings and constructions in various parts of Greece, in the beginning and at the end of their life-cycle. The two hypotheses that are made and put to the test involve two basic sustainability parameters of building materials: the use of local and/or natural materials and their reuse and/or recycling. In the beginning of a building's the life-cycle, materials were mainly selected based on resources, locality and transportation. It is acknowledged that the use of local and/or natural materials was mainly due to the lack of transportation means and economic resources. Nevertheless, it was those local and natural materials that gave historical buildings and constructions their distinct character and beauty. At the end of the life-cycle of a building or a construction, materials and components were either reused, autonomously or after small or significant processing, in new constructions, or rejected to the environment. Once again, similar to the beginning of their life-cycle, materials were repaired, reused and recycled mainly due to the lack of economic resources and technical means. This paper tries to address the issues of material use in historic buildings and constructions through the scope of the environmental impact. Its main aim is to denote the past practices that concerned the beginning and end of the life-cycle and learn from them. The analysis is based on the theory of the environmental impact at the first and the last stages of the materials' life-cycle, in combination with the presentation of relative selected examples.
10th International Symposium on the Conservation of Monuments in the Mediterranean Basin, 2018
The paper deals with the relatively unknown Byzantine fortress of Chlerinos (Chlerenon) situated ... more The paper deals with the relatively unknown Byzantine fortress of Chlerinos (Chlerenon) situated at Florina, NW Greece. The aim of this study is to bring to the fore, document, promote and contextualise the history of this significant area in convergence with the rich archaeological heritage of the wider area of Florina. Furthermore, the present research aims at giving the perspective for a future archaeological research and at the same time at setting the basis for the creation of both an archaeological and natural park which covers specific parameters. As such, the study is based on three distinctive axes: the historical and archaeological data of the hill understood as testimony of the past, a mid-scale survey which takes place for the first time and locates the limited architectural remains, the design of a primary master plan focusing on focusing on the survey findings and the future archaeological research points.
Τριακοστό Έβδομο Συμπόσιο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης. Περιλήψεις Εισηγήσεων και Ανακοινώσεων, 2017
SBE 16 Thessaloniki
The architecture of the past has always been a source of knowledge on various aspects of sustaina... more The architecture of the past has always been a source of knowledge on various aspects of sustainable architecture. This paper looks into the way in which buildings, as well as their components and materials, were reduced, reused, repaired and recycled in the architecture of the past, even though this was mainly due to the lack of economic resources and technical means. The main aim of the paper is to learn from past practices that concerned the end of the life-cycle of buildings. This knowledge of the past can help formulate a think-tank and inspiration that can be applied to the present situation, where the ongoing economic and environmental crisis makes the generalized application of the 4Rs of sustainable building an imperative.
SBE 16 Thessaloniki
The Byzantine Building Codes aimed at defining in a very precise manner the way in which settleme... more The Byzantine Building Codes aimed at defining in a very precise manner the way in which settlements and towns were built within the boundaries of the Byzantine Empire. Consequently, they contained rules that defined the front, side and rear distances between buildings of different uses, the number and dimensions of the windows, the depth and distances of the projections, etc. Many of these limitations and rules were mainly derived from issues of sanitation, privacy and views. Nevertheless, in many parts of the Codes, there is reference to the achievement of acceptable daylighting and ventilation conditions. This primary aim of this paper is to investigate the bioclimatic performance of the built environment, which was shaped based on these building codes, in terms of insolation, shading and daylighting, as well as air circulation and ventilation. The findings of the study will provide information concerning the bioclimatic performance of both the urban open spaces and the interior living spaces of buildings in Byzantine towns and settlements, whose form derived from Byzantine Building Codes.
Terra Lyon 2016. Preprints, Jul 2016
BioCultural 2015
This paper presents various aspects which characterise traditional architecture in northern Greec... more This paper presents various aspects which characterise traditional architecture in northern Greece, and
which can be related to bioclimatic and environmentally-friendly architecture. The study is based on the
documentation and the analysis of the architectural and bioclimatic aspects of remaining houses of the 19th
and the beginning of the 20th century. The aim of the study is to document and assess, both qualitatively
and quantitatively, all the afore-mentioned aspects in order to draw conclusions concerning the principles
which characterised this architecture and can be integrated to the restoration of existing buildings or the
design of new ones in traditional surroundings. The study focuses on towns and villages of Northern Greece
in an attempt to detect, document and analyse the bioclimatic elements and the design principles of
traditional architecture of the 19th and 20th century. The analysis is mainly based on a large-scale in-situ
research, which included the documentation of more than one hundred traditional buildings. From this
research, data concerning the typology, the form, the materials and the construction techniques of the
buildings are presented. Furthermore, the bioclimatic behaviour of typical constructions based on issues of
properties of the building shell, as well as thermal and visual comfort conditions throughout the year, are
presented. The results provide valuable information concerning the sustainability aspects of architectural
cultural heritage and lead to the understanding and formulation of a series of design and construction
principles that characterise the traditional architecture of Northern Greece and can be applied as guidelines
for the protection and conservation of historical buildings.
BioCultural 2015
The architectural heritage of each country does not only constitute an important part of its hist... more The architectural heritage of each country does not only constitute an important part of its history, but it is
also a constant source of knowledge on issues related to sustainable and environmentally friendly
architecture. The aim of this paper is to present the environmental aspects in the design of the traditional
settlement of Psarades, which is situated on the coast of Lake Megali Prespa, at the Prefecture of Florina, in
North-Western Greece. The presentation attempts to cover all the scales of architecture, starting from the
large scale of urban design and concluding with the small scale of building components and materials. First,
the urban form of Psarades is presented. The investigation of its environmental aspect is based on the
analysis of the settlement’s form in relation to the prevailing climatic conditions, the insolation and shading
conditions of the main square, as well as on the orientation of the remaining traditional houses. Then, the
architecture (type, form and construction) of the traditional houses is presented. The investigation of the
environmental aspects is based on the combination of in-situ research and computer analysis using Ecotect.
In-situ research includes measurements of air temperatures for an 8-month period in two houses, while the
computer analysis includes insolation and shading conditions for five houses, as well as simulation of
daylighting levels with the combined use of Ecotect and Radiance for the same houses. Finally, the analysis
of the environmental aspects of building materials and components is based on the thermophysical
properties and the environmental impact of the materials which constitute the various elements of the
building shell.
4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αναστηλώσεων, 2015
Η εργασία αφορά στην μεθοδολογία τεκμηρίωσης και αποκατάστασης δύο μικρών εκκλησιών στη περιοχή τ... more Η εργασία αφορά στην μεθοδολογία τεκμηρίωσης και αποκατάστασης δύο μικρών εκκλησιών στη περιοχή των Πρεσπών. Ο Αγ. Αθανάσιος Καλλιθέας και ο Αγ. Γεώργιος Αγκαθωτού είναι δύο μονόχωροι ξυλόστεγοι δρομικοί ναοί με χαγιάτι (προστώο) κτισμένοι κατά την ύστερη Οθωμανική περίοδο και έχουν αρκετά κοινά στοιχεία όσον αφορά στην μορφή και την κατασκευή τους. Στις δύο εκκλησίες πραγματοποιήθηκαν περιορισμένες εργασίες αποκατάστασης κατά το Β’ ΚΠΣ, και επιπρόσθετα, ακολούθησε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα φθοράς και εγκατάλειψης, με αποτέλεσμα σήμερα η εικόνα τους να κρίνεται μη ολοκληρωμένη.
Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται πάνω σε ένα λόφο, βορειοδυτικά του χωριού Καλλιθέα (Ρουδάρι) στην περιοχή των Πρεσπών. Πρόκειται για λιθόκτιστο, μονόχωρο δρομικό, ξυλόστεγο ναό (εξ. διαστάσεων κυρίως ναού 9,10 x 5,60μ) με χαγιάτι σχήματος Γ στη δυτική και νότια πλευρά. Πιθανότατα χτίστηκε κατά τη διάρκεια του δέκατου ένατου αιώνα, ενώ μπορούν εύκολα να διακριθούν δύο ξεχωριστές κατασκευαστικές φάσεις: πρώτα κτίστηκε ο κυρίως ναός και έπειτα προστέθηκε το χαγιάτι (εξωνάρθηκας).
Στα πλαίσια του Β΄ ΚΠΣ έγιναν εργασίες αποκατάστασης που περιλάμβαναν τοπικές ανακτίσεις της λιθόκτιστης τοιχοποιίας στην ανατολική και δυτική όψη του κυρίως ναού, ενώ έγινε πλήρης ανάκτιση του βόρειου τοίχου του προστώου και αρμολόγηση της τοιχοποιίας. Στον κυρίως ναό, διατηρήθηκαν οι βασικοί φορείς της στέγης, αντικαταστάθηκε η τεγίδωση και το πέτσωμα, ενώ ο σκελετός της στέγης του χαγιατιού ανακατασκευάστηκε πλήρως.
Το μνημείο δεν παρουσιάζει σημαντικά στατικά προβλήματα, πλην κάποιων ρωγμών στην ΝΔ γωνία του χαγιατιού, οι δε φθορές του εντοπίζονται πια κυρίως στο εσωτερικό του στο οποίο δεν έχει γίνει καμία επέμβαση πλην της καθαίρεσης της οροφής (από την αντικατάσταση της στέγης).
Εκτεταμένες είναι οι φθορές στα επιχρίσματα στο εσωτερικό του ναού (ρωγμές, φουσκώματα, αποσάθρωση, αποκολλήσεις) και οφείλονται στην παλαιότητα, την διείσδυση νερών πριν την αντικατάσταση της στέγης και την γενικότερη εγκατάλειψη. Από τα σωζόμενα ίχνη φαίνεται ότι υπήρχε αρχικά λιθόστρωτο δάπεδο. Το τέμπλο και τα στασίδια βρίσκονται σε μέτρια έως κακή κατάσταση, ενώ ίχνη τοιχογραφιών δεν σώζονται.
Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στο εγκαταλειμμένο χωριό Αγκαθωτό (Τύρνοβο), στην περιοχή των Πρεσπών, κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Είναι ένας λιθόκτιστος μονόχωρος ξυλόστεγος δρομικός ναός (με εξωτερικές διαστάσεις περ. 10,00 x 5,30 μ.), που είχε χαγιάτι κάτοψης Γ στη δυτική και νότια πλευρά. Χρονολογείται στα 1869 σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, η οποία βρίσκεται σε λιθανάγλυφο πάνω από τη δυτική είσοδο. Στην ανατολική όψη υπάρχει δεύτερο λιθανάγλυφο με ένα σταυρό και εξάκτινο γεωμετρικό ρόδακα. Η εκκλησία κτίστηκε πιθανότατα σε μία φάση και είχε στο εσωτερικό γυναικωνίτη με ξύλινο καφασωτό χώρισμα.
Στα πλαίσια του Β’ ΚΠΣ έγιναν εργασίες αποκατάστασης που περιλάμβαναν τοπικές ανακτίσεις της λιθοδομής, ανακατασκευή της στέγης του ναού και των εξωτερικών αρμολογημάτων, καθώς και αντικατάσταση των παλιών κουφωμάτων με νέα ξύλινα. Δεν εκτελέστηκαν όμως εργασίες στο εσωτερικό του ναού όπως συντήρηση των ξύλινων στοιχείων (στασίδια και τέμπλο), ανακατασκευή των επιχρισμάτων και του δαπέδου. Επίσης, δεν πραγματοποιήθηκαν εργασίες στο χαγιάτι (στέγη και δάπεδο). Τέλος δεν λήφθηκε καμιά μέριμνα για την διατήρηση των σωζόμενων τμημάτων των τοιχογραφιών στο ιερό, που βρίσκονται σήμερα σε κρίσιμη κατάσταση.
Στον Αγ. Αθανάσιο Καλλιθέας προτείνεται η ολοκλήρωση της αποκατάστασης, με την καθαίρεση των σαθρών και ανακατασκευή των αρμολογημάτων και επιχρισμάτων στο εσωτερικό, καθώς και στερέωση της τοιχοποιίας με συμβατά πηλοενέματα. Ταυτόχρονα, προτείνεται η αποκατάσταση του λιθόστρωτου δαπέδου στο εσωτερικό, που περιλαμβάνει την ανακατασκευή του, καθώς και η επίστρωση του δαπέδου στο χαγιάτι με νέες παρόμοιες πλάκες. Από τη μελέτη ολοκλήρωσης της αποκατάστασης του ναού προτείνεται επίσης η τοπική καθαίρεση και ανάκτιση της ΝΔ γωνίας του χαγιατιού, όπου εμφανίζεται αποδιοργάνωση της τοιχοποιίας, κατακόρυφες ρωγμές από αστοχία στην μεταφορά των φορτίων της στέγης. Συγχρόνως, προτείνεται η ενίσχυση του ξύλινου σκελετού στο σημείο αυτό και η ενδυνάμωση της λιθοδομής με πρόσθετα μεταλλικά στοιχεία .
Για την ολοκλήρωση της εικόνας του μνημείου προβλέπονται επίσης εργασίες που αφορούν κυρίως στο εσωτερικό του ναού, όπως η συντήρηση και η αντικατάσταση των ξύλινων στοιχείων. Έτσι, προτείνεται η συμπλήρωση και συντήρηση του ξύλινου τέμπλου και των ξύλινων στασιδιών, καθώς και η ανακατασκευή του επισκοπικού θρόνου. Συγχρόνως, προτείνεται η συμπλήρωση των ορθοστατών της στέγης που είχαν προβλεφθεί από την αρχική μελέτη και η ανακατασκευή της αρχικής ξύλινης οροφής με τον κεντρικό ρόδακα, που φαίνεται στις φωτογραφίες της τεκμηρίωσης.
Στον Αγ. Γεώργιο Αγκαθωτού προτείνεται η ολοκλήρωση της αποκατάστασης με την καθαίρεση των σαθρών και κατασκευή νέων αρμολογημάτων στον τοίχο του ιερού, καθώς και αποκατάσταση των επιχρισμάτων στο εσωτερικό και ολοκλήρωση της στερέωσης της τοιχοποιίας με συμβατά πηλοενέματα. Προτείνεται η συμπλήρωση και αρμολόγηση του δαπέδου στο εσωτερικό του ναού, ανακατασκευή του ξυλόστεγου χαγιατιού και κατασκευή νέου παρόμοιου λίθινου δαπέδου σε αυτό.
Παράλληλα, προτείνεται συντήρηση των υπαρχόντων στασιδιών και ανακατασκευή νέων με βάση την μελέτη αποτύπωσης. Προβλέπονται επίσης εργασίες όπως ανακατασκευή του καμπύλου καφασωτού και του ξύλινου χωρίσματος του γυναικωνίτη, καθώς και ανακατασκευή του επισκοπικού θρόνου. Τέλος, στο τέμπλο, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί συμπλήρωση των τμημάτων που ολοκληρώνουν με ασφάλεια την εικόνα του.
Οι δύο μικρές εκκλησίες της περιοχής των Πρεσπών αποτελούν σημαντικά παραδείγματα της δραστηριότητας των οικοδομικών συνεργείων του 18ου και 19ου αιώνα. Η ολοκλήρωση της αποκατάστασης τους κρίνεται σήμερα αναγκαία έτσι ώστε να διατηρηθούν, να αναδειχθούν και να είναι πλήρως επισκέψιμα ως μεταβυζαντινά μνημεία.
3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αναστηλώσεων, 2012
Η εργασία αφορά στην μεθοδολογία τεκμηρίωσης και αποκατάστασης ξύλινων στεγών σε τυπικές εκκλησίε... more Η εργασία αφορά στην μεθοδολογία τεκμηρίωσης και αποκατάστασης ξύλινων στεγών σε τυπικές εκκλησίες του 19ου αιώνα στη Βόρεια Ελλάδα. Οι εκκλησίες αυτές που ανήκουν στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής παρουσιάζουν μεγάλες ομοιότητες ως προς την κάτοψη και τις διαστάσεις τους, αλλά και ως προς το κατασκευαστικό τους σύστημα. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα, οι μεγαλοπρεπείς αυτοί ναοί είχαν κτιστεί από συγκεκριμένα οικοδομικά συνεργεία που προέρχονταν από την Ήπειρο και την Δυτική Μακεδονία. Τα παραπάνω επιτρέπουν στους μελετητές να χρησιμοποιήσουν παράλληλα παραδείγματα για την τεκμηρίωση της αρχικής μορφής συγκεκριμένων οικοδομικών στοιχείων που έχουν σε πολλές περιπτώσεις καταστραφεί ή αλλοιωθεί σε μεγάλο βαθμό, όπως είναι για παράδειγμα οι ξύλινες στέγες των εκκλησιών αυτών. Ως μελέτη περίπτωσης χρησιμοποιείται ο ναός του Αγίου Δημητρίου στο ερειπωμένο σήμερα οικισμό του Μοσχοχωρίου που βρίσκεται στο νομό Φλώρινας, πολύ κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα.
Αναλύονται στοιχεία σχετικά με την τυπολογία και τις διαστάσεις των κατόψεων των τρίκλιτων βασιλικών της ευρύτερης περιοχής της Φλώρινας και των Πρεσπών, ενώ συγχρόνως, αναφέρονται δεδομένα σχετικά με τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της κάτοψης. Η σχετική έρευνα αποδεικνύει ότι οι εκκλησίες αυτές «σχεδιάστηκαν» όσον αφορά την κάτοψη τους με την χρήση συγκεκριμένων αριθμητικών μετρικών προτύπων, ενώ η χάραξη τους έγινε πιθανά με την βοήθεια ορθογωνίων τριγώνων και η κατασκευή πραγματοποιήθηκε με βάση το σύστημα του τεκτονικού πήχη.
Τα κατακόρυφα δομικά στοιχεία των εκκλησιών του 19ου αιώνα είναι δομημένα από λιθοδομή με πηλοκονιάματα ή σπανιότερα ασβεστοκονιάματα και αρμολογούνται με ασβεστοκονίαμα, ενώ τα οριζόντια δομικά στοιχεία (ενδιάμεσα πατώματα και οροφές) είναι κατασκευασμένα με τοπική δομική ξυλεία. Οι ξύλινες στέγες ακολουθούν συγκεκριμένο δομικό σύστημα όπου υπάρχουν βασικοί φορείς που εδράζονται στις κιονοστοιχίες, και πυκνή τεγίδωση που καλύπτεται με πέτσωμα.
Η μορφή των υπό εξέταση εκκλησιών παρουσιάζει έντονη ποικιλομορφία, και ακολουθεί συνήθως με μεγαλύτερη ή μικρότερη πιστότητα τα ρεύματα της εποχής. Οι εκκλησίες των μέσων του 19ου αιώνα παρουσιάζουν σχετικά απλή μορφολογία ενώ αντίθετα οι ναοί του τέλους του ίδιου αιώνα επηρεάζονται από τον κλασικισμό και εμφανίζουν στοιχεία που παραπέμπουν σε νεοαναγεννησιακά πρότυπα.
Πρόκειται για μία σημαντική τρίκλιτη βασιλική, κτισμένη το 1871, η οποία είχε στο νότιο τμήμα γυναικωνίτη σε όροφο. Η ποιότητα της λιθοδομής και του αρμολογήματος δείχνει ότι η εκκλησία κτίστηκε από σημαντικό συνεργείο, που προερχόταν πιθανά από τα μαστοροχώρια της Ηπείρου ή από τα μαστοροχώρια του Ν. Κοζάνης. Τα ανοίγματα πλαισιώνονται από λίθινα μέλη και φέρουν ανακουφιστικά τόξα στο επάνω μέρος. Στη δυτική όψη υπήρχε προστέγασμα με λίθινους κίονες στη θύρα εισόδου, και λίθινος σταυρός στο επάνω μέρος, ενώ στην ανατολική όψη στο αέτωμα πάνω από το ιερό, σωζόταν κυκλικός φεγγίτης με ακτινωτή παράσταση, με δύο λίθινα κυπαρίσσια εκατέρωθεν. Τα λίθινα αυτά μέλη βρίσκονται σήμερα πεσμένα στο εσωτερικό του ναού, μαζί με αρκετά δομικά στοιχεία της στέγης και κάποια από τα ξύλινα μέλη που στήριζαν εσωτερικά την στέγη και διαμόρφωναν τα κλίτη. Στο εσωτερικό του ναού σώζεται μεγάλο τμήμα των αρχικών επιχρισμάτων όπου και διακρίνονται οι ζώνες του ενδιάμεσου πατώματος και του εξώστη (γυναικωνίτης).
Η μεθοδολογία αναπαράστασης βασίζεται στα παρακάτω βήματα: Αρχικά πραγματοποιήθηκε βιβλιογραφική έρευνα για να εντοπιστούν τα παραδείγματα εκκλησιών της άμεσης γεωγραφικής περιοχής, τα οποία έχουν παρόμοιο τυπολογία, μορφή και κατασκευή στέγης. Οι ξύλινοι φορείς της δίρριχτης στέγης ακολουθούν παρόμοιο κατασκευαστικό σύστημα με αυτό που εμφανίζεται στον Αγ. Γεώργιο Κρυσταλλοπηγής (1891), στην Αγία Παρασκευή του Πισοδερίου (1848) και στον Αγ. Αθανασίο στο ερημωμένο χωριό Σφήκα. Συγχρόνως, χρησιμοποιούνται και πιο απομακρυσμένα παραδείγματα, όπως αυτό του Αγ. Γεωργίου στην Εράτυρα (1844), με στόχο τη σύγκριση των επιμέρους λεπτομερειών και την εξαγωγή συμπερασμάτων.
Η τυποποίηση των διαστάσεων της κάτοψης επιτρέπει τον καθορισμό της ακριβούς θέσης των ξύλινων κιόνων που διαμορφώνουν τα κλίτη, καθώς και την αναπαράσταση του εξώστη του γυναικωνίτη πάνω από την είσοδο. Η αρχική στάθμη της στέγης, ορίστηκε με βάση το σωζόμενο νοτιοανατολικό τμήμα του περιμετρικού γείσου. Οι θέσεις των βασικών φορέων, που τοποθετούνται ανά 375 εκ. καθώς και οι αποστάσεις της τεγίδωσης (75 εκ.) προκύπτουν από την ανάλυση των παρόμοιων παραδειγμάτων, της κάτοψης του ναού και του εμβάτη που χρησιμοποιήθηκε, ενώ η κλίση της στέγης (26ο) προκύπτει από την φωτογραμμετρική ανάλυση της ανατολικής και δυτικής όψης.
Παρά το γεγονός, ότι οι ακριβείς θέσεις των βασικών φορέων και των ελκυστήρων δεν είναι γνωστές καθώς δεν σώζονται ίχνη δοκοθηκών εξαιτίας της καταστροφής της ανοδομής, ο καθαρισμός του δαπέδου θα αποκαλύψει τις ακριβείς θέσεις των κιόνων και θα οριστικοποιήσει την μορφή της στέγης.
Οι ξύλινες στέγες των εκκλησιών του 19ου αιώνα στη Βόρεια Ελλάδα, αποτελούν οικοδομικά στοιχεία που παρουσιάζουν μεγάλη τυποποίηση, κατασκευάζονται με παρόμοιες αρχές και ακολουθούν συγκεκριμένα οικοδομικά πρότυπα. Με βάση την ανάλυση του δομικού συστήματος και τις λεπτομέρειες κατασκευής στεγών από εκκλησίες γειτονικών περιοχών της ίδιας περιόδου, γίνεται δυνατή η αναπαράσταση της μορφής της κατεστραμμένης και κατά βάση άγνωστης στέγης ενός σημαντικού και αξιόλογου μνημείου του 19ου αιώνα.
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι σε περιπτώσεις όπου η εικόνα ενός μνημείου είναι ελλιπής, μπορούν να χρησιμοποιηθούν υπό προϋποθέσεις παράλληλα παραδείγματα μνημείων, με στόχο την ασφαλή ολοκλήρωση της εικόνας και την επιστημονικά τεκμηριωμένη αποκατάσταση της αρχικής μορφής.
2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αναστηλώσεων, 2009
Η εργασία αφορά στα τρία μεταβυζαντινά μνημεία που σώζονται στην πόλη της Φλώρινας. Πρόκειται για... more Η εργασία αφορά στα τρία μεταβυζαντινά μνημεία που σώζονται στην πόλη της Φλώρινας. Πρόκειται για το οθωμανικό λουτρό, τμήμα ενός μιναρέ και τμήμα ενός αμυντικού πύργου-κουλέ.
Το οθωμανικό λουτρό υπήρχε ήδη όταν ο Εβλιγία Τσελεμπή επισκέφτηκε την Φλώρινα (περ. 1661) και λειτουργούσε μέχρι το 1958. Ο μιναρές ανήκε στο τζαμί της αγοράς (Çarsi Cami), ένα τέμενος από τα επτά της πόλης, που εξυπηρετούσε ολόκληρη την συνοικία της αγοράς. Το τζαμί και το ανώτερο τμήμα του μιναρέ κατεδαφίστηκαν το 1953-1954. Ο αμυντικός πύργος ήταν κτισμένος σε επαφή με μία κατοικία με χαγιάτι του 19ου αιώνα. Το 1985, τμήμα του πύργου καταστράφηκε κατά την κατεδάφιση διπλανών κτισμάτων, με αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί το εσωτερικό του.
Το λουτρό έχει έναν κεντρικό πυρήνα, με ορθογωνική κάτοψη, που περιλαμβάνει το θερμό χώρο και το καζάνι. Ο θερμός χώρος καλύπτεται με θόλο, κατασκευασμένο από οπτόπλινθους. Στα ΒΑ υπάρχουν δύο χώροι (ατομικό λουτρό και προθάλαμος) με θολωτή κάλυψη.
Ο μιναρές έχει εξαγωνική, παράγωνη κάτοψη. Εσωτερικά υπάρχει κυκλική σκάλα. Η κατασκευή της βάσης περιλαμβάνει πλινθοπερίκλειστο σύστημα δόμησης με τρεις σειρές πλίνθων οριζόντια και δύο κατακόρυφα. Στο επάνω μέρος υπάρχει τμήμα με μορφή κόλουρου κώνου, κατασκευασμένο από οπτόπλινθους που αποτελούσε την βάση στήριξης του κυρίως τμήματος του μιναρέ. Στην νότια όψη σώζεται στενό άνοιγμα.
Ο κουλές έχει τετραγωνική κάτοψη και οι τοίχοι του είναι κατασκευασμένοι από πέτρα. Ο εσωτερικός χώρος καλύπτεται με θόλο από οπτόπλινθους. Στη βάση του θόλου υπάρχουν 8 οξυκόρυφα οθωμανικά τόξα, κατασκευασμένα επίσης από οπτόπλινθους. Η είσοδος στον χώρο γίνεται κεντρικά από το ΝΑ μέρος. Στην ανατολική γωνία υπάρχει υπερυψωμένη σκάλα, η οποία οδηγεί στο δεύτερο επίπεδο, που σήμερα δεν υφίσταται.
Ο βασικός πυρήνας του λουτρού χρονολογείται, σύμφωνα με το μετρικό σύστημα κατασκευής του (πήχης μήκους 73,4 εκ.), κατά το τέλος του 16ου αιώνα ή τις αρχές του 17ου αιώνα. Στον πυρήνα αυτό προστέθηκε το ατομικό λουτρό και ο προθάλαμος, κατά το β’ μισό του 18ου αιώνα, σύμφωνα με τον εμβάτη που χρησιμοποιείται (76,4 εκ.) Η κατασκευή του μιναρέ βασίζεται στο μετρικό σύστημα του πήχη των 76,4 εκ., και άρα τοποθετείται στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Η χάραξη και η κατασκευή του κουλέ, βασίζονται στον τεκτονικό πήχη (mimar arşin) των 75,8 εκ., και η κατασκευή του τοποθετείται στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο κουλές είχε αρχικά και δεύτερο επίπεδο από το οποίο σώζεται μόνο ένα τμήμα του ανατολικού τοίχου με ένα εξωτερικό άνοιγμα κλεισμένο σε δεύτερη φάση, την απόληξη της σκάλας και ένα δεύτερο μικρότερο άνοιγμα αντιδιαμετρικά.
Στο λουτρό παρατηρείται καταστροφή των επιχρισμάτων και έντονη διάβρωση τμημάτων της τοιχοποιίας. Η εξωτερική πλευρά του θόλου έχει υποστεί έντονη καταστροφή και εμφανίζονται προβλήματα ρωγμών, υγρασίας και βλάστησης. Στο εσωτερικό εμφανίζεται αποκόλληση των επιχρισμάτων σε αρκετά τμήματα των τοιχοποιιών, υγρασία, κυρίως στο θόλο, κατακόρυφες ρωγμές και καταστροφή τμήματος του μαρμάρινου δαπέδου.
Στο μιναρέ παρατηρείται έντονη φθορά στα επιχρίσματα, στα κονιάματα και στις οπτόπλινθους, ιδιαίτερα στο νότιο τμήμα του, που είναι εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες. Αντίθετα, το ΒΔ τμήμα είναι σε πολύ καλή κατάσταση και παρουσιάζει μόνο κάποιες φθορές στα επιχρίσματα. Τέλος, το γεγονός ότι το ανώτερο τμήμα είναι κατεστραμμένο και ακάλυπτο δημιουργεί προβλήματα υγρασίας, βλάστησης και έντονης διάβρωσης λόγω των άσχημων καιρικών συνθηκών.
Ο κουλές, λόγω της καταστροφής τμήματός του, παρουσιάζει έντονα στατικά προβλήματα. Η ΒΑ όψη είναι σε σχετικά καλή κατάσταση στο κατώτερο μέρος και σώζεται μεγάλο τμήμα των επιχρισμάτων και των αρμολογημάτων, ενώ στο ανώτερο τμήμα της παρουσιάζεται διάβρωση και καταστροφή κονιαμάτων, καθώς και έντονα προβλήματα υγρασίας και βλάστησης. Οι άλλες δύο όψεις παρουσιάζουν επίσης καταστροφή επιχρισμάτων και κονιαμάτων. Εσωτερικά, παρατηρείται αποκόλληση των επιχρισμάτων και στον θόλο, διάβρωση αρκετών από τις οπτόπλινθους. Τέλος, υπάρχει καταστροφή μεγάλου τμήματος των ξυλοδεσιών στο εσωτερικό των τοιχοποιιών.
Για τα τρία μνημεία, προτείνονται άμεσα σωστικές εργασίες (υποστύλωση τμημάτων που κινδυνεύουν από κατάρρευση και εξασφάλιση από νερά που διαβρώνουν την ανωδομή τους). Προτείνονται στερεωτικές εργασίες που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: βαθείς καθαρισμούς (από βλάστηση, χώματα κ.λπ.), αντικαταστάσεις σαθρών υλικών (κονιάματα, πλίνθοι κ.λπ.), ανακτήσεις των αποδιοργανωμένων τμημάτων και συμπληρώσεις των τμημάτων που ολοκληρώνουν την εικόνα των μνημείων και, τελικά αρμολογήματα και ενέματα. Ειδικότερα για τον κουλέ, προτείνεται η ολοκλήρωση - συμπλήρωση του κατεστραμμένου θόλου, με στόχο την προστασία του εσωτερικού του και την εξασφάλιση της στατικής επάρκειας, καθώς και η συμπλήρωση του ανώτερου τμήματος της ΒΑ όψης.
This paper concerns the three remaining post-byzantine monuments in the town of Florina. These are the ottoman bath, part of a minaret and part of a defensive tower-kule. The ottoman bath existed even at the time when Evliya Çelembi visited Florina (circa 1661) and was in function until 1958. The minaret belonged to the mosque of the market (Çarsi Cami), one of the seven of the town, which served the whole market quarter. Both the mosque and the upper part of the minaret were demolished around 1953-1954. The defensive tower was built adjacent to a 19th century hayat house. In 1985, part of the tower was destroyed during the demolition of nearby houses, and as a result, its interior was revealed.
The bath has a central part with rectangular plan, which included the hot space and the boiler. The hot space is covered with a dome constructed with fired-clay bricks. On its NE side, there are two additional spaces (individual bath and antechamber) with an arched roof. The minaret has a hexagonal, odd-angled plan. Inside there is a circular staircase. The base is constructed with a system of three rows and two columns of fired-clay bricks encircling stones, and a total of 6 zones. The remaining upper part is a truncated cone, constructed of fired-clay bricks, which was the base of the main part of the minaret. In the southern façade exists a small opening. The kule has a square plan and walls made of stone. The interior space has a dome cover made of fired-clay bricks. On the base of the dome, there are 8 pointed ottoman arches, also made of fired-clay bricks. The entrance is situated at the centre of the NE wall. At the eastern corner, there is a raised staircase leading to the upper storey of the building, which does not exist.
The core of the bath can be dated, according to the measuring system of its construction (cubit with a length of 73.4 cm), at the end of the 16th or the beginning of the 17th century. To this core, the individual bath and the antechamber were added during the second half of the 18th century, according to the cubit in use (76.4 cm). The construction of the minaret is based on the measuring system of the 76.4 cm cubit, and is thus dated in the second half of the 18th century. The tracing and the construction of the kule are based on the architect’s cubit (mimar arşin) of 75.8 cm and its construction can be dated at the end of the 18th or the beginning of the 19th century. The kule initially had an upper storey, of which only a part of the eastern wall that includes a closed opening, the end of the staircase and another smaller opening can be found.
The bath has damaged renderings and a serious erosion of parts of the walls. The exterior side of the dome has sustained severe damages and has problems of cracks, dampness and vegetation. In the interior, there is detached rendering on many parts of the walls, dampness, mainly on the dome, vertical crack and destruction of part of the marble floor. In the minaret, there is severe deterioration of the renderings, the mortars and the fired-clay bricks, especially on its southern side, which is exposed to the climatic conditions. On the contrary, its NW part is in a very good condition and presents only a few wears of its renderings. Finally, the fact that its upper part was demolished and has no cover causes problems of dampness, vegetation and severe erosion due to its exposure to the weather conditions. The kule has serious static strength problems due to the destruction of its western corner. The lower part of the NE façade is in a relatively good state and, for this reason, the majority of the renderings and joint-fillings remains. On the contrary, the upper part of the NE façade is eroded, has damaged renderings and severe dampness and vegetation problems. The other two facades also have worn renderings and mortars. In the interior, there is detachment of the rendering of the dome and erosion of many fired-clay bricks. Finally, the majority of the wooden frame-work, which is placed inside the walls, is destroyed.
For all three monuments, immediate saving actions (support of the parts that may fall down and protection from the rainwater that erodes the walls) are proposed. Furthermore, fixing works are proposed, including: deep cleansing from vegetation, replacement of eroded parts as mortars, fired-clay bricks, etc-, reconstruction of the destroyed parts, restoration of the parts that can complete the image of the monument, and, finally, joint-filling. Especially for the kule, the completion of the upper part of the NE façade and the reconstruction of the demolished part of the dome is proposed, aiming at the protection of the interior and the ensuring of the static strength.
2ο Εθνικό Συνέδριο «Ιστορία των Δομικών Κατασκευών», 2014
Η ανακοίνωση αφορά στην ανάλυση του δομικού συστήματος που εμφανίζεται στις παραδοσιακές κατοικίε... more Η ανακοίνωση αφορά στην ανάλυση του δομικού συστήματος που εμφανίζεται στις παραδοσιακές κατοικίες του 19ου αιώνα στη Φλώρινα. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο σύστημα, που αποτελείται από φέρουσες τοιχοποιίες κατασκευασμένες με ξύλινο σκελετό και ωμοπλίνθους ή πέτρα. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού του δομικού συστήματος είναι η ύπαρξη ορθοστατών στην εξωτερική παρειά της τοιχοποιίας μεγάλου πάχους, τόσο στο ισόγειο όσο και στον όροφο.
Τίθεται το ερώτημα εάν το σύστημα αυτό είναι ένα τοπικό δομικό σύστημα ή εάν πρόκειται για ένα σύστημα με ευρύτερη διάδοση στην Οθωμανική αυτοκρατορία, από το οποίο όμως σώζονται σήμερα ελάχιστα δείγματα, κυρίως στη Τουρκία και τη Βόρεια Ελλάδα.
Η μεθοδολογία που ακολουθείται περιλαμβάνει την ανάλυση του συστήματος με περιγραφή των δομικών στοιχείων και των λεπτομερειών σύνδεσης των επιμέρους στοιχείων. Περιγράφεται ο τρόπος σχεδιασμού και χάραξης των κατασκευών και αναλύονται οι παραλλαγές του συστήματος. Πραγματοποιείται τέλος, σύγκριση με άλλες περιοχές του Βαλκανικού χώρου και της Μικράς Ασίας.
Αποδεικνύεται ότι οι λόγοι εμφάνισης αυτού του συστήματος είναι σύνθετοι και έχουν σχέση περισσότερο με την ευκολία και ταχύτητα κατασκευής της ξυλόπηκτης τοιχοποιίας, τη διαθεσιμότητα των τοπικών υλικών, και την κακή ποιότητα του εδάφους και όχι με την σεισμική συμπεριφορά της περιοχής. Φαίνεται από τα παραπάνω ότι το δομικό σύστημα της παραδοσιακής κατοικίας στη Φλώρινα είναι ένα παλαιό δομικό σύστημα ξυλόπηκτης κατασκευής που χρησιμοποιήθηκε τοπικά κατά τον όψιμο 19ο αιώνα, για πολύ ιδιαίτερους λόγους.
Η Δυτική Μακεδονία: Από την ενσωμάτωση στο ελληνικό κράτος έως σήμερα , 2014
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εργασία αφορά στην αρχιτεκτονική εικόνα της πόλης της Φλώρινας κατά την απελευθέρωση κ... more ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εργασία αφορά στην αρχιτεκτονική εικόνα της πόλης της Φλώρινας κατά την απελευθέρωση και στην διερεύνηση της μετάβασης από την ανατολή στη δύση. Η έρευνα που παρουσιάζεται επικεντρώνεται στην αστική κατοικία καθώς η αρχιτεκτονική των δημοσίων οθωμανικών κτιρίων έχει εξεταστεί παλαιότερα από άλλους ερευνητές.
Object of the study: The traditional architecture of every area is based on the accumulated exper... more Object of the study: The traditional architecture of every area is based on the accumulated experience and practice of many centuries and can constitute a continuous source of knowledge. The use of local materials and the harmonisation with the local environment and climate are some of the factors, which contribute to the distinct architectural identity of every area. The main goal of this paper is to investigate the various aspects that characterise the architecture (typology, form, materials and building techniques) of the traditional settlements that are situated in the wider area of Verno Mountain in north-western Greece. Mt Verno is situated between the prefectures of Florina and Kastoria, constituting their natural boundary. It has a mean altitude of 1500 m, while its highest peak, Vitsi, is 2128 m above sea level. The climate is continental, with long, harsh winters and short, warm summers.
Methodology: The study is mainly based on a large-scale in-situ research, which included various field trips, and involved the detailed photographic recording of the remaining traditional building stock in 50 settlements. From the collected data, the typology, the form, the construction techniques and the materials of the buildings are analysed. Bibliographic research is also used for the presentation of the general data of the study area (geographic location, climate, topography, vegetation and ground composition).
Presentation of the study / Empirical data: First, the architectural typology and form of the buildings in the various settlements is presented and analysed. The typological analysis includes the design of the plan and its different spaces, whereas the morphological analysis concerns specific design elements such as the hayat, the projections (sahnisi) of the living spaces (odas) and and/or the circulation space (sofa), as well as on the number and geometrical characteristics of the windows. Furthermore, the materials and building techniques that can be found in the different settlements are presented. Rural buildings are constructed with adobe bricks in the plains, and with local stone in the mountainous areas), whereas examples of mixed construction (stone or adobe walls in the ground floor and timber frame walls in the upper story) can also be found. The construction technique is similar in all the settlements: it is simple and includes horizontal wooden framework in normal increments. Depending on the time of construction, the wooden elements are visible, in the case of older buildings (19th century), or hidden, in the case of recent ones (beginning of 20th century).
Conclusions: The main conclusions of the study point out issues of place and locality, but also issues of the people’s habits and adaptability to the local environmental and climatic conditions. Furthermore, the analysis leads to the formulation of a series of design principles, which characterised the traditional architecture of the past and can be applied as guidelines for the restoration / rehabilitation of existing buildings, as well as for the construction of new ones.
LIVENARCH IV (RE/DE) Constructions in Architecture. 4th International Congress Liveable Environments and Architecture, 2009
The paper presents the analysis of the design and construction of the traditional houses in north... more The paper presents the analysis of the design and construction of the traditional houses in northern Greece and also, the correlation with the use of the metric system of the architect’s cubit (mimar arşin) and the existence of architectural tracing and proportions. The significance of the present study, in relation to previous ones that refer to the tracing of traditional structures, is the detection of certain metric models, which were widely applied in the urban centres of northern Greece during the 19th century.
The analysis is based on the application of the functional and constructional module on plans and facades of houses, in order to investigate its influence on the standardisation of the design of the spaces and their elements, as well as of the construction. The investigation of the constructional rationale and the analysis of the structural system, which is characterised by the use of wooden posts in the lightweight walls, are imperative because the standardisation of the construction allowed the easy application of designed models by the master builders with the use of basic geometric knowledge.
From the above-mentioned investigation, the design principles that characterise the traditional houses in the Ottoman Empire are derived, as well as the proportions of their parts. Furthermore, similarities and differences that exist between the various urban centres of northern Greece are pointed out. Another finding of the research involves the way in which the structural grid is applied to the design of the façades and to the placement of the structural elements and the openings of the timber-frame construction. As a result, conclusions are drawn concerning the role and the effect of the measuring system and the various metric models on the constructional rationale and on the development of the form of the traditional house.
Uploads
Papers by Aineias Oikonomou
The original residence of 1873 had two rooms on the ground floor, a cooking place and a hall, while on the upper storey there were two rooms and a hall / sofa. During the reconstruction of 1915, the plan was preserved, and later on, a bathroom was added to the northeastern corner, completing the outline of the symmetrical plan.
The walls consist of thick stone masonry with connecting clay mortar, with the insertion of pieces of tiles into some broad joints, and a diligent joint held in 1915 with very good quality plaster. The corners of the house are built with limestone rock of the wider area. Above the lintels there are relief arches with small stones and bricks. The structure of the wooden roof of the two-storey section is characterised by three successive triangles from local timber that shape the peak and consist of rafters, braces and collar ties in the middle of the height. The cover of the old roof destroyed in 1903 was most likely with slate slabs, as in most mountainous settlements in the wider area. The newer roof of 1915, was covered with byzantine tiles, as evidenced by the timber decking. The window frames of the house have been replaced in a second phase, except for the two western openings of the floor, which maintain the form of 1915 with a skylight at the top.
The Golitsis mansion does not have any particularly critical structural problems, but due to its age the final surfaces (roofing, mortars and renders) have suffered many damages. The most important pathology problems occur on the upper storey. Many of the french tiles have been shifted due to loads, causing extensive damage to the old decking, especially at the lower parts of the roof. Because of the above, damages have occurred on the wooden ceilings on the upper storey, especially over the hall. At the same time, the floors of the upper storey are worn out due to constant use. The renderings have been detached from the masonry in most the upper storey rooms. The openings show small capillary cracks at the edges. On the ground floor, there are problems of ascending humidity in the hall area.
The architectural restoration of the residence requires maintenance, repair, reconstruction and replacement works. More specifically, the proposal relates to the repair of the roof, the inspection and maintenance of the roof’s timber structure (rafters and collar beams), and the creation of a new decking. The final surfacing of the roof will be carried out with titanium zinc sheets (or alternatively gray french tiles), which are morphologically compatible with the original form that probably had dark slate. It is also necessary to replace the window frames with new ones similar to the initial two that are preserved in the NW section (with an upper course opening and two leaves with intermediate frame). In the second phase, work is proposed inside the residence, which includes in detail the inspection of the ceilings of the upper storey, the repair of the loose sections with appropriate wooden parts - of the same material (timber species) as the old ones - and with covering laths. At the same time, there will be a check and local reconstruction of the floor and of the steps of the staircase, with boards of similar dimensions and timber quality.
The Golitsis Mansion is an interesting example of the activity of 19th century master builders. Today, its architectural rehabilitation is considered necessary in order to be maintained, enhanced and be fully habitable. In this way, in the future it can constitute an important and useful example of the traditional architecture and the great constructional expertise of the past generations.
The approach methodology initially concerns the presentation of the broader scientific framework and the analysis of the design and constructional tracing of the structures. Initially, the design issues related to typology and the connection with the earlier, Byzantine urban architecture are mentioned. The metric system of the ottoman architectural cubit is analysed and an effort is made to explain its origin. The basic tracing and construction tools used by the master builders are presented. At the same time, the basic methods of tracing the structures based mainly on the use of Pythagorean right-angled triangles, as well as on the ad-quadratum medieval system are analysed.
The analysis of the module and the proportions of the presented examples shows that specific numerical metric models and right-angled triangles are used, and are repeatedly applied in a number of constructions. It is concluded that the choice of specific metric models / prototypes and methods of tracing / right-angle triangles is directly related to the application of the dominant building types during the different periods (type with hayat and eyvan, type with interior sofa / hall and type with a central cross-shaped sofa); and greatly affects the form and proportions of the mansions.
The facades of the 18th century mansions, unlike the plans, are not designed in sketches, but they are easily obtained from the careful tracing of the constructional elements in the ground plan and the division with ratios a – a/2. The impression of the "designed" facade is achieved by the application of a standard height for both the whole facade and the individual elements (windows, small lighting openings, etc.) and of course, by the particular morphological elements of the period.
The analysis of the examples gives rise to the basic principles of designing the ottoman urban architecture and describes the geometrical methods of tracing used by the master builders. In this way, the importance of architectural standards and the role of the particular knowledge of geometry in the construction and the final form of the ottoman monuments are crystallised. This knowledge can contribute substantially to the scientific documentation and restoration of historical structures.
which can be related to bioclimatic and environmentally-friendly architecture. The study is based on the
documentation and the analysis of the architectural and bioclimatic aspects of remaining houses of the 19th
and the beginning of the 20th century. The aim of the study is to document and assess, both qualitatively
and quantitatively, all the afore-mentioned aspects in order to draw conclusions concerning the principles
which characterised this architecture and can be integrated to the restoration of existing buildings or the
design of new ones in traditional surroundings. The study focuses on towns and villages of Northern Greece
in an attempt to detect, document and analyse the bioclimatic elements and the design principles of
traditional architecture of the 19th and 20th century. The analysis is mainly based on a large-scale in-situ
research, which included the documentation of more than one hundred traditional buildings. From this
research, data concerning the typology, the form, the materials and the construction techniques of the
buildings are presented. Furthermore, the bioclimatic behaviour of typical constructions based on issues of
properties of the building shell, as well as thermal and visual comfort conditions throughout the year, are
presented. The results provide valuable information concerning the sustainability aspects of architectural
cultural heritage and lead to the understanding and formulation of a series of design and construction
principles that characterise the traditional architecture of Northern Greece and can be applied as guidelines
for the protection and conservation of historical buildings.
also a constant source of knowledge on issues related to sustainable and environmentally friendly
architecture. The aim of this paper is to present the environmental aspects in the design of the traditional
settlement of Psarades, which is situated on the coast of Lake Megali Prespa, at the Prefecture of Florina, in
North-Western Greece. The presentation attempts to cover all the scales of architecture, starting from the
large scale of urban design and concluding with the small scale of building components and materials. First,
the urban form of Psarades is presented. The investigation of its environmental aspect is based on the
analysis of the settlement’s form in relation to the prevailing climatic conditions, the insolation and shading
conditions of the main square, as well as on the orientation of the remaining traditional houses. Then, the
architecture (type, form and construction) of the traditional houses is presented. The investigation of the
environmental aspects is based on the combination of in-situ research and computer analysis using Ecotect.
In-situ research includes measurements of air temperatures for an 8-month period in two houses, while the
computer analysis includes insolation and shading conditions for five houses, as well as simulation of
daylighting levels with the combined use of Ecotect and Radiance for the same houses. Finally, the analysis
of the environmental aspects of building materials and components is based on the thermophysical
properties and the environmental impact of the materials which constitute the various elements of the
building shell.
Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται πάνω σε ένα λόφο, βορειοδυτικά του χωριού Καλλιθέα (Ρουδάρι) στην περιοχή των Πρεσπών. Πρόκειται για λιθόκτιστο, μονόχωρο δρομικό, ξυλόστεγο ναό (εξ. διαστάσεων κυρίως ναού 9,10 x 5,60μ) με χαγιάτι σχήματος Γ στη δυτική και νότια πλευρά. Πιθανότατα χτίστηκε κατά τη διάρκεια του δέκατου ένατου αιώνα, ενώ μπορούν εύκολα να διακριθούν δύο ξεχωριστές κατασκευαστικές φάσεις: πρώτα κτίστηκε ο κυρίως ναός και έπειτα προστέθηκε το χαγιάτι (εξωνάρθηκας).
Στα πλαίσια του Β΄ ΚΠΣ έγιναν εργασίες αποκατάστασης που περιλάμβαναν τοπικές ανακτίσεις της λιθόκτιστης τοιχοποιίας στην ανατολική και δυτική όψη του κυρίως ναού, ενώ έγινε πλήρης ανάκτιση του βόρειου τοίχου του προστώου και αρμολόγηση της τοιχοποιίας. Στον κυρίως ναό, διατηρήθηκαν οι βασικοί φορείς της στέγης, αντικαταστάθηκε η τεγίδωση και το πέτσωμα, ενώ ο σκελετός της στέγης του χαγιατιού ανακατασκευάστηκε πλήρως.
Το μνημείο δεν παρουσιάζει σημαντικά στατικά προβλήματα, πλην κάποιων ρωγμών στην ΝΔ γωνία του χαγιατιού, οι δε φθορές του εντοπίζονται πια κυρίως στο εσωτερικό του στο οποίο δεν έχει γίνει καμία επέμβαση πλην της καθαίρεσης της οροφής (από την αντικατάσταση της στέγης).
Εκτεταμένες είναι οι φθορές στα επιχρίσματα στο εσωτερικό του ναού (ρωγμές, φουσκώματα, αποσάθρωση, αποκολλήσεις) και οφείλονται στην παλαιότητα, την διείσδυση νερών πριν την αντικατάσταση της στέγης και την γενικότερη εγκατάλειψη. Από τα σωζόμενα ίχνη φαίνεται ότι υπήρχε αρχικά λιθόστρωτο δάπεδο. Το τέμπλο και τα στασίδια βρίσκονται σε μέτρια έως κακή κατάσταση, ενώ ίχνη τοιχογραφιών δεν σώζονται.
Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στο εγκαταλειμμένο χωριό Αγκαθωτό (Τύρνοβο), στην περιοχή των Πρεσπών, κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Είναι ένας λιθόκτιστος μονόχωρος ξυλόστεγος δρομικός ναός (με εξωτερικές διαστάσεις περ. 10,00 x 5,30 μ.), που είχε χαγιάτι κάτοψης Γ στη δυτική και νότια πλευρά. Χρονολογείται στα 1869 σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, η οποία βρίσκεται σε λιθανάγλυφο πάνω από τη δυτική είσοδο. Στην ανατολική όψη υπάρχει δεύτερο λιθανάγλυφο με ένα σταυρό και εξάκτινο γεωμετρικό ρόδακα. Η εκκλησία κτίστηκε πιθανότατα σε μία φάση και είχε στο εσωτερικό γυναικωνίτη με ξύλινο καφασωτό χώρισμα.
Στα πλαίσια του Β’ ΚΠΣ έγιναν εργασίες αποκατάστασης που περιλάμβαναν τοπικές ανακτίσεις της λιθοδομής, ανακατασκευή της στέγης του ναού και των εξωτερικών αρμολογημάτων, καθώς και αντικατάσταση των παλιών κουφωμάτων με νέα ξύλινα. Δεν εκτελέστηκαν όμως εργασίες στο εσωτερικό του ναού όπως συντήρηση των ξύλινων στοιχείων (στασίδια και τέμπλο), ανακατασκευή των επιχρισμάτων και του δαπέδου. Επίσης, δεν πραγματοποιήθηκαν εργασίες στο χαγιάτι (στέγη και δάπεδο). Τέλος δεν λήφθηκε καμιά μέριμνα για την διατήρηση των σωζόμενων τμημάτων των τοιχογραφιών στο ιερό, που βρίσκονται σήμερα σε κρίσιμη κατάσταση.
Στον Αγ. Αθανάσιο Καλλιθέας προτείνεται η ολοκλήρωση της αποκατάστασης, με την καθαίρεση των σαθρών και ανακατασκευή των αρμολογημάτων και επιχρισμάτων στο εσωτερικό, καθώς και στερέωση της τοιχοποιίας με συμβατά πηλοενέματα. Ταυτόχρονα, προτείνεται η αποκατάσταση του λιθόστρωτου δαπέδου στο εσωτερικό, που περιλαμβάνει την ανακατασκευή του, καθώς και η επίστρωση του δαπέδου στο χαγιάτι με νέες παρόμοιες πλάκες. Από τη μελέτη ολοκλήρωσης της αποκατάστασης του ναού προτείνεται επίσης η τοπική καθαίρεση και ανάκτιση της ΝΔ γωνίας του χαγιατιού, όπου εμφανίζεται αποδιοργάνωση της τοιχοποιίας, κατακόρυφες ρωγμές από αστοχία στην μεταφορά των φορτίων της στέγης. Συγχρόνως, προτείνεται η ενίσχυση του ξύλινου σκελετού στο σημείο αυτό και η ενδυνάμωση της λιθοδομής με πρόσθετα μεταλλικά στοιχεία .
Για την ολοκλήρωση της εικόνας του μνημείου προβλέπονται επίσης εργασίες που αφορούν κυρίως στο εσωτερικό του ναού, όπως η συντήρηση και η αντικατάσταση των ξύλινων στοιχείων. Έτσι, προτείνεται η συμπλήρωση και συντήρηση του ξύλινου τέμπλου και των ξύλινων στασιδιών, καθώς και η ανακατασκευή του επισκοπικού θρόνου. Συγχρόνως, προτείνεται η συμπλήρωση των ορθοστατών της στέγης που είχαν προβλεφθεί από την αρχική μελέτη και η ανακατασκευή της αρχικής ξύλινης οροφής με τον κεντρικό ρόδακα, που φαίνεται στις φωτογραφίες της τεκμηρίωσης.
Στον Αγ. Γεώργιο Αγκαθωτού προτείνεται η ολοκλήρωση της αποκατάστασης με την καθαίρεση των σαθρών και κατασκευή νέων αρμολογημάτων στον τοίχο του ιερού, καθώς και αποκατάσταση των επιχρισμάτων στο εσωτερικό και ολοκλήρωση της στερέωσης της τοιχοποιίας με συμβατά πηλοενέματα. Προτείνεται η συμπλήρωση και αρμολόγηση του δαπέδου στο εσωτερικό του ναού, ανακατασκευή του ξυλόστεγου χαγιατιού και κατασκευή νέου παρόμοιου λίθινου δαπέδου σε αυτό.
Παράλληλα, προτείνεται συντήρηση των υπαρχόντων στασιδιών και ανακατασκευή νέων με βάση την μελέτη αποτύπωσης. Προβλέπονται επίσης εργασίες όπως ανακατασκευή του καμπύλου καφασωτού και του ξύλινου χωρίσματος του γυναικωνίτη, καθώς και ανακατασκευή του επισκοπικού θρόνου. Τέλος, στο τέμπλο, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί συμπλήρωση των τμημάτων που ολοκληρώνουν με ασφάλεια την εικόνα του.
Οι δύο μικρές εκκλησίες της περιοχής των Πρεσπών αποτελούν σημαντικά παραδείγματα της δραστηριότητας των οικοδομικών συνεργείων του 18ου και 19ου αιώνα. Η ολοκλήρωση της αποκατάστασης τους κρίνεται σήμερα αναγκαία έτσι ώστε να διατηρηθούν, να αναδειχθούν και να είναι πλήρως επισκέψιμα ως μεταβυζαντινά μνημεία.
Αναλύονται στοιχεία σχετικά με την τυπολογία και τις διαστάσεις των κατόψεων των τρίκλιτων βασιλικών της ευρύτερης περιοχής της Φλώρινας και των Πρεσπών, ενώ συγχρόνως, αναφέρονται δεδομένα σχετικά με τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της κάτοψης. Η σχετική έρευνα αποδεικνύει ότι οι εκκλησίες αυτές «σχεδιάστηκαν» όσον αφορά την κάτοψη τους με την χρήση συγκεκριμένων αριθμητικών μετρικών προτύπων, ενώ η χάραξη τους έγινε πιθανά με την βοήθεια ορθογωνίων τριγώνων και η κατασκευή πραγματοποιήθηκε με βάση το σύστημα του τεκτονικού πήχη.
Τα κατακόρυφα δομικά στοιχεία των εκκλησιών του 19ου αιώνα είναι δομημένα από λιθοδομή με πηλοκονιάματα ή σπανιότερα ασβεστοκονιάματα και αρμολογούνται με ασβεστοκονίαμα, ενώ τα οριζόντια δομικά στοιχεία (ενδιάμεσα πατώματα και οροφές) είναι κατασκευασμένα με τοπική δομική ξυλεία. Οι ξύλινες στέγες ακολουθούν συγκεκριμένο δομικό σύστημα όπου υπάρχουν βασικοί φορείς που εδράζονται στις κιονοστοιχίες, και πυκνή τεγίδωση που καλύπτεται με πέτσωμα.
Η μορφή των υπό εξέταση εκκλησιών παρουσιάζει έντονη ποικιλομορφία, και ακολουθεί συνήθως με μεγαλύτερη ή μικρότερη πιστότητα τα ρεύματα της εποχής. Οι εκκλησίες των μέσων του 19ου αιώνα παρουσιάζουν σχετικά απλή μορφολογία ενώ αντίθετα οι ναοί του τέλους του ίδιου αιώνα επηρεάζονται από τον κλασικισμό και εμφανίζουν στοιχεία που παραπέμπουν σε νεοαναγεννησιακά πρότυπα.
Πρόκειται για μία σημαντική τρίκλιτη βασιλική, κτισμένη το 1871, η οποία είχε στο νότιο τμήμα γυναικωνίτη σε όροφο. Η ποιότητα της λιθοδομής και του αρμολογήματος δείχνει ότι η εκκλησία κτίστηκε από σημαντικό συνεργείο, που προερχόταν πιθανά από τα μαστοροχώρια της Ηπείρου ή από τα μαστοροχώρια του Ν. Κοζάνης. Τα ανοίγματα πλαισιώνονται από λίθινα μέλη και φέρουν ανακουφιστικά τόξα στο επάνω μέρος. Στη δυτική όψη υπήρχε προστέγασμα με λίθινους κίονες στη θύρα εισόδου, και λίθινος σταυρός στο επάνω μέρος, ενώ στην ανατολική όψη στο αέτωμα πάνω από το ιερό, σωζόταν κυκλικός φεγγίτης με ακτινωτή παράσταση, με δύο λίθινα κυπαρίσσια εκατέρωθεν. Τα λίθινα αυτά μέλη βρίσκονται σήμερα πεσμένα στο εσωτερικό του ναού, μαζί με αρκετά δομικά στοιχεία της στέγης και κάποια από τα ξύλινα μέλη που στήριζαν εσωτερικά την στέγη και διαμόρφωναν τα κλίτη. Στο εσωτερικό του ναού σώζεται μεγάλο τμήμα των αρχικών επιχρισμάτων όπου και διακρίνονται οι ζώνες του ενδιάμεσου πατώματος και του εξώστη (γυναικωνίτης).
Η μεθοδολογία αναπαράστασης βασίζεται στα παρακάτω βήματα: Αρχικά πραγματοποιήθηκε βιβλιογραφική έρευνα για να εντοπιστούν τα παραδείγματα εκκλησιών της άμεσης γεωγραφικής περιοχής, τα οποία έχουν παρόμοιο τυπολογία, μορφή και κατασκευή στέγης. Οι ξύλινοι φορείς της δίρριχτης στέγης ακολουθούν παρόμοιο κατασκευαστικό σύστημα με αυτό που εμφανίζεται στον Αγ. Γεώργιο Κρυσταλλοπηγής (1891), στην Αγία Παρασκευή του Πισοδερίου (1848) και στον Αγ. Αθανασίο στο ερημωμένο χωριό Σφήκα. Συγχρόνως, χρησιμοποιούνται και πιο απομακρυσμένα παραδείγματα, όπως αυτό του Αγ. Γεωργίου στην Εράτυρα (1844), με στόχο τη σύγκριση των επιμέρους λεπτομερειών και την εξαγωγή συμπερασμάτων.
Η τυποποίηση των διαστάσεων της κάτοψης επιτρέπει τον καθορισμό της ακριβούς θέσης των ξύλινων κιόνων που διαμορφώνουν τα κλίτη, καθώς και την αναπαράσταση του εξώστη του γυναικωνίτη πάνω από την είσοδο. Η αρχική στάθμη της στέγης, ορίστηκε με βάση το σωζόμενο νοτιοανατολικό τμήμα του περιμετρικού γείσου. Οι θέσεις των βασικών φορέων, που τοποθετούνται ανά 375 εκ. καθώς και οι αποστάσεις της τεγίδωσης (75 εκ.) προκύπτουν από την ανάλυση των παρόμοιων παραδειγμάτων, της κάτοψης του ναού και του εμβάτη που χρησιμοποιήθηκε, ενώ η κλίση της στέγης (26ο) προκύπτει από την φωτογραμμετρική ανάλυση της ανατολικής και δυτικής όψης.
Παρά το γεγονός, ότι οι ακριβείς θέσεις των βασικών φορέων και των ελκυστήρων δεν είναι γνωστές καθώς δεν σώζονται ίχνη δοκοθηκών εξαιτίας της καταστροφής της ανοδομής, ο καθαρισμός του δαπέδου θα αποκαλύψει τις ακριβείς θέσεις των κιόνων και θα οριστικοποιήσει την μορφή της στέγης.
Οι ξύλινες στέγες των εκκλησιών του 19ου αιώνα στη Βόρεια Ελλάδα, αποτελούν οικοδομικά στοιχεία που παρουσιάζουν μεγάλη τυποποίηση, κατασκευάζονται με παρόμοιες αρχές και ακολουθούν συγκεκριμένα οικοδομικά πρότυπα. Με βάση την ανάλυση του δομικού συστήματος και τις λεπτομέρειες κατασκευής στεγών από εκκλησίες γειτονικών περιοχών της ίδιας περιόδου, γίνεται δυνατή η αναπαράσταση της μορφής της κατεστραμμένης και κατά βάση άγνωστης στέγης ενός σημαντικού και αξιόλογου μνημείου του 19ου αιώνα.
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι σε περιπτώσεις όπου η εικόνα ενός μνημείου είναι ελλιπής, μπορούν να χρησιμοποιηθούν υπό προϋποθέσεις παράλληλα παραδείγματα μνημείων, με στόχο την ασφαλή ολοκλήρωση της εικόνας και την επιστημονικά τεκμηριωμένη αποκατάσταση της αρχικής μορφής.
Το οθωμανικό λουτρό υπήρχε ήδη όταν ο Εβλιγία Τσελεμπή επισκέφτηκε την Φλώρινα (περ. 1661) και λειτουργούσε μέχρι το 1958. Ο μιναρές ανήκε στο τζαμί της αγοράς (Çarsi Cami), ένα τέμενος από τα επτά της πόλης, που εξυπηρετούσε ολόκληρη την συνοικία της αγοράς. Το τζαμί και το ανώτερο τμήμα του μιναρέ κατεδαφίστηκαν το 1953-1954. Ο αμυντικός πύργος ήταν κτισμένος σε επαφή με μία κατοικία με χαγιάτι του 19ου αιώνα. Το 1985, τμήμα του πύργου καταστράφηκε κατά την κατεδάφιση διπλανών κτισμάτων, με αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί το εσωτερικό του.
Το λουτρό έχει έναν κεντρικό πυρήνα, με ορθογωνική κάτοψη, που περιλαμβάνει το θερμό χώρο και το καζάνι. Ο θερμός χώρος καλύπτεται με θόλο, κατασκευασμένο από οπτόπλινθους. Στα ΒΑ υπάρχουν δύο χώροι (ατομικό λουτρό και προθάλαμος) με θολωτή κάλυψη.
Ο μιναρές έχει εξαγωνική, παράγωνη κάτοψη. Εσωτερικά υπάρχει κυκλική σκάλα. Η κατασκευή της βάσης περιλαμβάνει πλινθοπερίκλειστο σύστημα δόμησης με τρεις σειρές πλίνθων οριζόντια και δύο κατακόρυφα. Στο επάνω μέρος υπάρχει τμήμα με μορφή κόλουρου κώνου, κατασκευασμένο από οπτόπλινθους που αποτελούσε την βάση στήριξης του κυρίως τμήματος του μιναρέ. Στην νότια όψη σώζεται στενό άνοιγμα.
Ο κουλές έχει τετραγωνική κάτοψη και οι τοίχοι του είναι κατασκευασμένοι από πέτρα. Ο εσωτερικός χώρος καλύπτεται με θόλο από οπτόπλινθους. Στη βάση του θόλου υπάρχουν 8 οξυκόρυφα οθωμανικά τόξα, κατασκευασμένα επίσης από οπτόπλινθους. Η είσοδος στον χώρο γίνεται κεντρικά από το ΝΑ μέρος. Στην ανατολική γωνία υπάρχει υπερυψωμένη σκάλα, η οποία οδηγεί στο δεύτερο επίπεδο, που σήμερα δεν υφίσταται.
Ο βασικός πυρήνας του λουτρού χρονολογείται, σύμφωνα με το μετρικό σύστημα κατασκευής του (πήχης μήκους 73,4 εκ.), κατά το τέλος του 16ου αιώνα ή τις αρχές του 17ου αιώνα. Στον πυρήνα αυτό προστέθηκε το ατομικό λουτρό και ο προθάλαμος, κατά το β’ μισό του 18ου αιώνα, σύμφωνα με τον εμβάτη που χρησιμοποιείται (76,4 εκ.) Η κατασκευή του μιναρέ βασίζεται στο μετρικό σύστημα του πήχη των 76,4 εκ., και άρα τοποθετείται στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Η χάραξη και η κατασκευή του κουλέ, βασίζονται στον τεκτονικό πήχη (mimar arşin) των 75,8 εκ., και η κατασκευή του τοποθετείται στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο κουλές είχε αρχικά και δεύτερο επίπεδο από το οποίο σώζεται μόνο ένα τμήμα του ανατολικού τοίχου με ένα εξωτερικό άνοιγμα κλεισμένο σε δεύτερη φάση, την απόληξη της σκάλας και ένα δεύτερο μικρότερο άνοιγμα αντιδιαμετρικά.
Στο λουτρό παρατηρείται καταστροφή των επιχρισμάτων και έντονη διάβρωση τμημάτων της τοιχοποιίας. Η εξωτερική πλευρά του θόλου έχει υποστεί έντονη καταστροφή και εμφανίζονται προβλήματα ρωγμών, υγρασίας και βλάστησης. Στο εσωτερικό εμφανίζεται αποκόλληση των επιχρισμάτων σε αρκετά τμήματα των τοιχοποιιών, υγρασία, κυρίως στο θόλο, κατακόρυφες ρωγμές και καταστροφή τμήματος του μαρμάρινου δαπέδου.
Στο μιναρέ παρατηρείται έντονη φθορά στα επιχρίσματα, στα κονιάματα και στις οπτόπλινθους, ιδιαίτερα στο νότιο τμήμα του, που είναι εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες. Αντίθετα, το ΒΔ τμήμα είναι σε πολύ καλή κατάσταση και παρουσιάζει μόνο κάποιες φθορές στα επιχρίσματα. Τέλος, το γεγονός ότι το ανώτερο τμήμα είναι κατεστραμμένο και ακάλυπτο δημιουργεί προβλήματα υγρασίας, βλάστησης και έντονης διάβρωσης λόγω των άσχημων καιρικών συνθηκών.
Ο κουλές, λόγω της καταστροφής τμήματός του, παρουσιάζει έντονα στατικά προβλήματα. Η ΒΑ όψη είναι σε σχετικά καλή κατάσταση στο κατώτερο μέρος και σώζεται μεγάλο τμήμα των επιχρισμάτων και των αρμολογημάτων, ενώ στο ανώτερο τμήμα της παρουσιάζεται διάβρωση και καταστροφή κονιαμάτων, καθώς και έντονα προβλήματα υγρασίας και βλάστησης. Οι άλλες δύο όψεις παρουσιάζουν επίσης καταστροφή επιχρισμάτων και κονιαμάτων. Εσωτερικά, παρατηρείται αποκόλληση των επιχρισμάτων και στον θόλο, διάβρωση αρκετών από τις οπτόπλινθους. Τέλος, υπάρχει καταστροφή μεγάλου τμήματος των ξυλοδεσιών στο εσωτερικό των τοιχοποιιών.
Για τα τρία μνημεία, προτείνονται άμεσα σωστικές εργασίες (υποστύλωση τμημάτων που κινδυνεύουν από κατάρρευση και εξασφάλιση από νερά που διαβρώνουν την ανωδομή τους). Προτείνονται στερεωτικές εργασίες που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: βαθείς καθαρισμούς (από βλάστηση, χώματα κ.λπ.), αντικαταστάσεις σαθρών υλικών (κονιάματα, πλίνθοι κ.λπ.), ανακτήσεις των αποδιοργανωμένων τμημάτων και συμπληρώσεις των τμημάτων που ολοκληρώνουν την εικόνα των μνημείων και, τελικά αρμολογήματα και ενέματα. Ειδικότερα για τον κουλέ, προτείνεται η ολοκλήρωση - συμπλήρωση του κατεστραμμένου θόλου, με στόχο την προστασία του εσωτερικού του και την εξασφάλιση της στατικής επάρκειας, καθώς και η συμπλήρωση του ανώτερου τμήματος της ΒΑ όψης.
This paper concerns the three remaining post-byzantine monuments in the town of Florina. These are the ottoman bath, part of a minaret and part of a defensive tower-kule. The ottoman bath existed even at the time when Evliya Çelembi visited Florina (circa 1661) and was in function until 1958. The minaret belonged to the mosque of the market (Çarsi Cami), one of the seven of the town, which served the whole market quarter. Both the mosque and the upper part of the minaret were demolished around 1953-1954. The defensive tower was built adjacent to a 19th century hayat house. In 1985, part of the tower was destroyed during the demolition of nearby houses, and as a result, its interior was revealed.
The bath has a central part with rectangular plan, which included the hot space and the boiler. The hot space is covered with a dome constructed with fired-clay bricks. On its NE side, there are two additional spaces (individual bath and antechamber) with an arched roof. The minaret has a hexagonal, odd-angled plan. Inside there is a circular staircase. The base is constructed with a system of three rows and two columns of fired-clay bricks encircling stones, and a total of 6 zones. The remaining upper part is a truncated cone, constructed of fired-clay bricks, which was the base of the main part of the minaret. In the southern façade exists a small opening. The kule has a square plan and walls made of stone. The interior space has a dome cover made of fired-clay bricks. On the base of the dome, there are 8 pointed ottoman arches, also made of fired-clay bricks. The entrance is situated at the centre of the NE wall. At the eastern corner, there is a raised staircase leading to the upper storey of the building, which does not exist.
The core of the bath can be dated, according to the measuring system of its construction (cubit with a length of 73.4 cm), at the end of the 16th or the beginning of the 17th century. To this core, the individual bath and the antechamber were added during the second half of the 18th century, according to the cubit in use (76.4 cm). The construction of the minaret is based on the measuring system of the 76.4 cm cubit, and is thus dated in the second half of the 18th century. The tracing and the construction of the kule are based on the architect’s cubit (mimar arşin) of 75.8 cm and its construction can be dated at the end of the 18th or the beginning of the 19th century. The kule initially had an upper storey, of which only a part of the eastern wall that includes a closed opening, the end of the staircase and another smaller opening can be found.
The bath has damaged renderings and a serious erosion of parts of the walls. The exterior side of the dome has sustained severe damages and has problems of cracks, dampness and vegetation. In the interior, there is detached rendering on many parts of the walls, dampness, mainly on the dome, vertical crack and destruction of part of the marble floor. In the minaret, there is severe deterioration of the renderings, the mortars and the fired-clay bricks, especially on its southern side, which is exposed to the climatic conditions. On the contrary, its NW part is in a very good condition and presents only a few wears of its renderings. Finally, the fact that its upper part was demolished and has no cover causes problems of dampness, vegetation and severe erosion due to its exposure to the weather conditions. The kule has serious static strength problems due to the destruction of its western corner. The lower part of the NE façade is in a relatively good state and, for this reason, the majority of the renderings and joint-fillings remains. On the contrary, the upper part of the NE façade is eroded, has damaged renderings and severe dampness and vegetation problems. The other two facades also have worn renderings and mortars. In the interior, there is detachment of the rendering of the dome and erosion of many fired-clay bricks. Finally, the majority of the wooden frame-work, which is placed inside the walls, is destroyed.
For all three monuments, immediate saving actions (support of the parts that may fall down and protection from the rainwater that erodes the walls) are proposed. Furthermore, fixing works are proposed, including: deep cleansing from vegetation, replacement of eroded parts as mortars, fired-clay bricks, etc-, reconstruction of the destroyed parts, restoration of the parts that can complete the image of the monument, and, finally, joint-filling. Especially for the kule, the completion of the upper part of the NE façade and the reconstruction of the demolished part of the dome is proposed, aiming at the protection of the interior and the ensuring of the static strength.
Τίθεται το ερώτημα εάν το σύστημα αυτό είναι ένα τοπικό δομικό σύστημα ή εάν πρόκειται για ένα σύστημα με ευρύτερη διάδοση στην Οθωμανική αυτοκρατορία, από το οποίο όμως σώζονται σήμερα ελάχιστα δείγματα, κυρίως στη Τουρκία και τη Βόρεια Ελλάδα.
Η μεθοδολογία που ακολουθείται περιλαμβάνει την ανάλυση του συστήματος με περιγραφή των δομικών στοιχείων και των λεπτομερειών σύνδεσης των επιμέρους στοιχείων. Περιγράφεται ο τρόπος σχεδιασμού και χάραξης των κατασκευών και αναλύονται οι παραλλαγές του συστήματος. Πραγματοποιείται τέλος, σύγκριση με άλλες περιοχές του Βαλκανικού χώρου και της Μικράς Ασίας.
Αποδεικνύεται ότι οι λόγοι εμφάνισης αυτού του συστήματος είναι σύνθετοι και έχουν σχέση περισσότερο με την ευκολία και ταχύτητα κατασκευής της ξυλόπηκτης τοιχοποιίας, τη διαθεσιμότητα των τοπικών υλικών, και την κακή ποιότητα του εδάφους και όχι με την σεισμική συμπεριφορά της περιοχής. Φαίνεται από τα παραπάνω ότι το δομικό σύστημα της παραδοσιακής κατοικίας στη Φλώρινα είναι ένα παλαιό δομικό σύστημα ξυλόπηκτης κατασκευής που χρησιμοποιήθηκε τοπικά κατά τον όψιμο 19ο αιώνα, για πολύ ιδιαίτερους λόγους.
Methodology: The study is mainly based on a large-scale in-situ research, which included various field trips, and involved the detailed photographic recording of the remaining traditional building stock in 50 settlements. From the collected data, the typology, the form, the construction techniques and the materials of the buildings are analysed. Bibliographic research is also used for the presentation of the general data of the study area (geographic location, climate, topography, vegetation and ground composition).
Presentation of the study / Empirical data: First, the architectural typology and form of the buildings in the various settlements is presented and analysed. The typological analysis includes the design of the plan and its different spaces, whereas the morphological analysis concerns specific design elements such as the hayat, the projections (sahnisi) of the living spaces (odas) and and/or the circulation space (sofa), as well as on the number and geometrical characteristics of the windows. Furthermore, the materials and building techniques that can be found in the different settlements are presented. Rural buildings are constructed with adobe bricks in the plains, and with local stone in the mountainous areas), whereas examples of mixed construction (stone or adobe walls in the ground floor and timber frame walls in the upper story) can also be found. The construction technique is similar in all the settlements: it is simple and includes horizontal wooden framework in normal increments. Depending on the time of construction, the wooden elements are visible, in the case of older buildings (19th century), or hidden, in the case of recent ones (beginning of 20th century).
Conclusions: The main conclusions of the study point out issues of place and locality, but also issues of the people’s habits and adaptability to the local environmental and climatic conditions. Furthermore, the analysis leads to the formulation of a series of design principles, which characterised the traditional architecture of the past and can be applied as guidelines for the restoration / rehabilitation of existing buildings, as well as for the construction of new ones.
The analysis is based on the application of the functional and constructional module on plans and facades of houses, in order to investigate its influence on the standardisation of the design of the spaces and their elements, as well as of the construction. The investigation of the constructional rationale and the analysis of the structural system, which is characterised by the use of wooden posts in the lightweight walls, are imperative because the standardisation of the construction allowed the easy application of designed models by the master builders with the use of basic geometric knowledge.
From the above-mentioned investigation, the design principles that characterise the traditional houses in the Ottoman Empire are derived, as well as the proportions of their parts. Furthermore, similarities and differences that exist between the various urban centres of northern Greece are pointed out. Another finding of the research involves the way in which the structural grid is applied to the design of the façades and to the placement of the structural elements and the openings of the timber-frame construction. As a result, conclusions are drawn concerning the role and the effect of the measuring system and the various metric models on the constructional rationale and on the development of the form of the traditional house.
The original residence of 1873 had two rooms on the ground floor, a cooking place and a hall, while on the upper storey there were two rooms and a hall / sofa. During the reconstruction of 1915, the plan was preserved, and later on, a bathroom was added to the northeastern corner, completing the outline of the symmetrical plan.
The walls consist of thick stone masonry with connecting clay mortar, with the insertion of pieces of tiles into some broad joints, and a diligent joint held in 1915 with very good quality plaster. The corners of the house are built with limestone rock of the wider area. Above the lintels there are relief arches with small stones and bricks. The structure of the wooden roof of the two-storey section is characterised by three successive triangles from local timber that shape the peak and consist of rafters, braces and collar ties in the middle of the height. The cover of the old roof destroyed in 1903 was most likely with slate slabs, as in most mountainous settlements in the wider area. The newer roof of 1915, was covered with byzantine tiles, as evidenced by the timber decking. The window frames of the house have been replaced in a second phase, except for the two western openings of the floor, which maintain the form of 1915 with a skylight at the top.
The Golitsis mansion does not have any particularly critical structural problems, but due to its age the final surfaces (roofing, mortars and renders) have suffered many damages. The most important pathology problems occur on the upper storey. Many of the french tiles have been shifted due to loads, causing extensive damage to the old decking, especially at the lower parts of the roof. Because of the above, damages have occurred on the wooden ceilings on the upper storey, especially over the hall. At the same time, the floors of the upper storey are worn out due to constant use. The renderings have been detached from the masonry in most the upper storey rooms. The openings show small capillary cracks at the edges. On the ground floor, there are problems of ascending humidity in the hall area.
The architectural restoration of the residence requires maintenance, repair, reconstruction and replacement works. More specifically, the proposal relates to the repair of the roof, the inspection and maintenance of the roof’s timber structure (rafters and collar beams), and the creation of a new decking. The final surfacing of the roof will be carried out with titanium zinc sheets (or alternatively gray french tiles), which are morphologically compatible with the original form that probably had dark slate. It is also necessary to replace the window frames with new ones similar to the initial two that are preserved in the NW section (with an upper course opening and two leaves with intermediate frame). In the second phase, work is proposed inside the residence, which includes in detail the inspection of the ceilings of the upper storey, the repair of the loose sections with appropriate wooden parts - of the same material (timber species) as the old ones - and with covering laths. At the same time, there will be a check and local reconstruction of the floor and of the steps of the staircase, with boards of similar dimensions and timber quality.
The Golitsis Mansion is an interesting example of the activity of 19th century master builders. Today, its architectural rehabilitation is considered necessary in order to be maintained, enhanced and be fully habitable. In this way, in the future it can constitute an important and useful example of the traditional architecture and the great constructional expertise of the past generations.
The approach methodology initially concerns the presentation of the broader scientific framework and the analysis of the design and constructional tracing of the structures. Initially, the design issues related to typology and the connection with the earlier, Byzantine urban architecture are mentioned. The metric system of the ottoman architectural cubit is analysed and an effort is made to explain its origin. The basic tracing and construction tools used by the master builders are presented. At the same time, the basic methods of tracing the structures based mainly on the use of Pythagorean right-angled triangles, as well as on the ad-quadratum medieval system are analysed.
The analysis of the module and the proportions of the presented examples shows that specific numerical metric models and right-angled triangles are used, and are repeatedly applied in a number of constructions. It is concluded that the choice of specific metric models / prototypes and methods of tracing / right-angle triangles is directly related to the application of the dominant building types during the different periods (type with hayat and eyvan, type with interior sofa / hall and type with a central cross-shaped sofa); and greatly affects the form and proportions of the mansions.
The facades of the 18th century mansions, unlike the plans, are not designed in sketches, but they are easily obtained from the careful tracing of the constructional elements in the ground plan and the division with ratios a – a/2. The impression of the "designed" facade is achieved by the application of a standard height for both the whole facade and the individual elements (windows, small lighting openings, etc.) and of course, by the particular morphological elements of the period.
The analysis of the examples gives rise to the basic principles of designing the ottoman urban architecture and describes the geometrical methods of tracing used by the master builders. In this way, the importance of architectural standards and the role of the particular knowledge of geometry in the construction and the final form of the ottoman monuments are crystallised. This knowledge can contribute substantially to the scientific documentation and restoration of historical structures.
which can be related to bioclimatic and environmentally-friendly architecture. The study is based on the
documentation and the analysis of the architectural and bioclimatic aspects of remaining houses of the 19th
and the beginning of the 20th century. The aim of the study is to document and assess, both qualitatively
and quantitatively, all the afore-mentioned aspects in order to draw conclusions concerning the principles
which characterised this architecture and can be integrated to the restoration of existing buildings or the
design of new ones in traditional surroundings. The study focuses on towns and villages of Northern Greece
in an attempt to detect, document and analyse the bioclimatic elements and the design principles of
traditional architecture of the 19th and 20th century. The analysis is mainly based on a large-scale in-situ
research, which included the documentation of more than one hundred traditional buildings. From this
research, data concerning the typology, the form, the materials and the construction techniques of the
buildings are presented. Furthermore, the bioclimatic behaviour of typical constructions based on issues of
properties of the building shell, as well as thermal and visual comfort conditions throughout the year, are
presented. The results provide valuable information concerning the sustainability aspects of architectural
cultural heritage and lead to the understanding and formulation of a series of design and construction
principles that characterise the traditional architecture of Northern Greece and can be applied as guidelines
for the protection and conservation of historical buildings.
also a constant source of knowledge on issues related to sustainable and environmentally friendly
architecture. The aim of this paper is to present the environmental aspects in the design of the traditional
settlement of Psarades, which is situated on the coast of Lake Megali Prespa, at the Prefecture of Florina, in
North-Western Greece. The presentation attempts to cover all the scales of architecture, starting from the
large scale of urban design and concluding with the small scale of building components and materials. First,
the urban form of Psarades is presented. The investigation of its environmental aspect is based on the
analysis of the settlement’s form in relation to the prevailing climatic conditions, the insolation and shading
conditions of the main square, as well as on the orientation of the remaining traditional houses. Then, the
architecture (type, form and construction) of the traditional houses is presented. The investigation of the
environmental aspects is based on the combination of in-situ research and computer analysis using Ecotect.
In-situ research includes measurements of air temperatures for an 8-month period in two houses, while the
computer analysis includes insolation and shading conditions for five houses, as well as simulation of
daylighting levels with the combined use of Ecotect and Radiance for the same houses. Finally, the analysis
of the environmental aspects of building materials and components is based on the thermophysical
properties and the environmental impact of the materials which constitute the various elements of the
building shell.
Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται πάνω σε ένα λόφο, βορειοδυτικά του χωριού Καλλιθέα (Ρουδάρι) στην περιοχή των Πρεσπών. Πρόκειται για λιθόκτιστο, μονόχωρο δρομικό, ξυλόστεγο ναό (εξ. διαστάσεων κυρίως ναού 9,10 x 5,60μ) με χαγιάτι σχήματος Γ στη δυτική και νότια πλευρά. Πιθανότατα χτίστηκε κατά τη διάρκεια του δέκατου ένατου αιώνα, ενώ μπορούν εύκολα να διακριθούν δύο ξεχωριστές κατασκευαστικές φάσεις: πρώτα κτίστηκε ο κυρίως ναός και έπειτα προστέθηκε το χαγιάτι (εξωνάρθηκας).
Στα πλαίσια του Β΄ ΚΠΣ έγιναν εργασίες αποκατάστασης που περιλάμβαναν τοπικές ανακτίσεις της λιθόκτιστης τοιχοποιίας στην ανατολική και δυτική όψη του κυρίως ναού, ενώ έγινε πλήρης ανάκτιση του βόρειου τοίχου του προστώου και αρμολόγηση της τοιχοποιίας. Στον κυρίως ναό, διατηρήθηκαν οι βασικοί φορείς της στέγης, αντικαταστάθηκε η τεγίδωση και το πέτσωμα, ενώ ο σκελετός της στέγης του χαγιατιού ανακατασκευάστηκε πλήρως.
Το μνημείο δεν παρουσιάζει σημαντικά στατικά προβλήματα, πλην κάποιων ρωγμών στην ΝΔ γωνία του χαγιατιού, οι δε φθορές του εντοπίζονται πια κυρίως στο εσωτερικό του στο οποίο δεν έχει γίνει καμία επέμβαση πλην της καθαίρεσης της οροφής (από την αντικατάσταση της στέγης).
Εκτεταμένες είναι οι φθορές στα επιχρίσματα στο εσωτερικό του ναού (ρωγμές, φουσκώματα, αποσάθρωση, αποκολλήσεις) και οφείλονται στην παλαιότητα, την διείσδυση νερών πριν την αντικατάσταση της στέγης και την γενικότερη εγκατάλειψη. Από τα σωζόμενα ίχνη φαίνεται ότι υπήρχε αρχικά λιθόστρωτο δάπεδο. Το τέμπλο και τα στασίδια βρίσκονται σε μέτρια έως κακή κατάσταση, ενώ ίχνη τοιχογραφιών δεν σώζονται.
Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στο εγκαταλειμμένο χωριό Αγκαθωτό (Τύρνοβο), στην περιοχή των Πρεσπών, κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Είναι ένας λιθόκτιστος μονόχωρος ξυλόστεγος δρομικός ναός (με εξωτερικές διαστάσεις περ. 10,00 x 5,30 μ.), που είχε χαγιάτι κάτοψης Γ στη δυτική και νότια πλευρά. Χρονολογείται στα 1869 σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, η οποία βρίσκεται σε λιθανάγλυφο πάνω από τη δυτική είσοδο. Στην ανατολική όψη υπάρχει δεύτερο λιθανάγλυφο με ένα σταυρό και εξάκτινο γεωμετρικό ρόδακα. Η εκκλησία κτίστηκε πιθανότατα σε μία φάση και είχε στο εσωτερικό γυναικωνίτη με ξύλινο καφασωτό χώρισμα.
Στα πλαίσια του Β’ ΚΠΣ έγιναν εργασίες αποκατάστασης που περιλάμβαναν τοπικές ανακτίσεις της λιθοδομής, ανακατασκευή της στέγης του ναού και των εξωτερικών αρμολογημάτων, καθώς και αντικατάσταση των παλιών κουφωμάτων με νέα ξύλινα. Δεν εκτελέστηκαν όμως εργασίες στο εσωτερικό του ναού όπως συντήρηση των ξύλινων στοιχείων (στασίδια και τέμπλο), ανακατασκευή των επιχρισμάτων και του δαπέδου. Επίσης, δεν πραγματοποιήθηκαν εργασίες στο χαγιάτι (στέγη και δάπεδο). Τέλος δεν λήφθηκε καμιά μέριμνα για την διατήρηση των σωζόμενων τμημάτων των τοιχογραφιών στο ιερό, που βρίσκονται σήμερα σε κρίσιμη κατάσταση.
Στον Αγ. Αθανάσιο Καλλιθέας προτείνεται η ολοκλήρωση της αποκατάστασης, με την καθαίρεση των σαθρών και ανακατασκευή των αρμολογημάτων και επιχρισμάτων στο εσωτερικό, καθώς και στερέωση της τοιχοποιίας με συμβατά πηλοενέματα. Ταυτόχρονα, προτείνεται η αποκατάσταση του λιθόστρωτου δαπέδου στο εσωτερικό, που περιλαμβάνει την ανακατασκευή του, καθώς και η επίστρωση του δαπέδου στο χαγιάτι με νέες παρόμοιες πλάκες. Από τη μελέτη ολοκλήρωσης της αποκατάστασης του ναού προτείνεται επίσης η τοπική καθαίρεση και ανάκτιση της ΝΔ γωνίας του χαγιατιού, όπου εμφανίζεται αποδιοργάνωση της τοιχοποιίας, κατακόρυφες ρωγμές από αστοχία στην μεταφορά των φορτίων της στέγης. Συγχρόνως, προτείνεται η ενίσχυση του ξύλινου σκελετού στο σημείο αυτό και η ενδυνάμωση της λιθοδομής με πρόσθετα μεταλλικά στοιχεία .
Για την ολοκλήρωση της εικόνας του μνημείου προβλέπονται επίσης εργασίες που αφορούν κυρίως στο εσωτερικό του ναού, όπως η συντήρηση και η αντικατάσταση των ξύλινων στοιχείων. Έτσι, προτείνεται η συμπλήρωση και συντήρηση του ξύλινου τέμπλου και των ξύλινων στασιδιών, καθώς και η ανακατασκευή του επισκοπικού θρόνου. Συγχρόνως, προτείνεται η συμπλήρωση των ορθοστατών της στέγης που είχαν προβλεφθεί από την αρχική μελέτη και η ανακατασκευή της αρχικής ξύλινης οροφής με τον κεντρικό ρόδακα, που φαίνεται στις φωτογραφίες της τεκμηρίωσης.
Στον Αγ. Γεώργιο Αγκαθωτού προτείνεται η ολοκλήρωση της αποκατάστασης με την καθαίρεση των σαθρών και κατασκευή νέων αρμολογημάτων στον τοίχο του ιερού, καθώς και αποκατάσταση των επιχρισμάτων στο εσωτερικό και ολοκλήρωση της στερέωσης της τοιχοποιίας με συμβατά πηλοενέματα. Προτείνεται η συμπλήρωση και αρμολόγηση του δαπέδου στο εσωτερικό του ναού, ανακατασκευή του ξυλόστεγου χαγιατιού και κατασκευή νέου παρόμοιου λίθινου δαπέδου σε αυτό.
Παράλληλα, προτείνεται συντήρηση των υπαρχόντων στασιδιών και ανακατασκευή νέων με βάση την μελέτη αποτύπωσης. Προβλέπονται επίσης εργασίες όπως ανακατασκευή του καμπύλου καφασωτού και του ξύλινου χωρίσματος του γυναικωνίτη, καθώς και ανακατασκευή του επισκοπικού θρόνου. Τέλος, στο τέμπλο, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί συμπλήρωση των τμημάτων που ολοκληρώνουν με ασφάλεια την εικόνα του.
Οι δύο μικρές εκκλησίες της περιοχής των Πρεσπών αποτελούν σημαντικά παραδείγματα της δραστηριότητας των οικοδομικών συνεργείων του 18ου και 19ου αιώνα. Η ολοκλήρωση της αποκατάστασης τους κρίνεται σήμερα αναγκαία έτσι ώστε να διατηρηθούν, να αναδειχθούν και να είναι πλήρως επισκέψιμα ως μεταβυζαντινά μνημεία.
Αναλύονται στοιχεία σχετικά με την τυπολογία και τις διαστάσεις των κατόψεων των τρίκλιτων βασιλικών της ευρύτερης περιοχής της Φλώρινας και των Πρεσπών, ενώ συγχρόνως, αναφέρονται δεδομένα σχετικά με τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της κάτοψης. Η σχετική έρευνα αποδεικνύει ότι οι εκκλησίες αυτές «σχεδιάστηκαν» όσον αφορά την κάτοψη τους με την χρήση συγκεκριμένων αριθμητικών μετρικών προτύπων, ενώ η χάραξη τους έγινε πιθανά με την βοήθεια ορθογωνίων τριγώνων και η κατασκευή πραγματοποιήθηκε με βάση το σύστημα του τεκτονικού πήχη.
Τα κατακόρυφα δομικά στοιχεία των εκκλησιών του 19ου αιώνα είναι δομημένα από λιθοδομή με πηλοκονιάματα ή σπανιότερα ασβεστοκονιάματα και αρμολογούνται με ασβεστοκονίαμα, ενώ τα οριζόντια δομικά στοιχεία (ενδιάμεσα πατώματα και οροφές) είναι κατασκευασμένα με τοπική δομική ξυλεία. Οι ξύλινες στέγες ακολουθούν συγκεκριμένο δομικό σύστημα όπου υπάρχουν βασικοί φορείς που εδράζονται στις κιονοστοιχίες, και πυκνή τεγίδωση που καλύπτεται με πέτσωμα.
Η μορφή των υπό εξέταση εκκλησιών παρουσιάζει έντονη ποικιλομορφία, και ακολουθεί συνήθως με μεγαλύτερη ή μικρότερη πιστότητα τα ρεύματα της εποχής. Οι εκκλησίες των μέσων του 19ου αιώνα παρουσιάζουν σχετικά απλή μορφολογία ενώ αντίθετα οι ναοί του τέλους του ίδιου αιώνα επηρεάζονται από τον κλασικισμό και εμφανίζουν στοιχεία που παραπέμπουν σε νεοαναγεννησιακά πρότυπα.
Πρόκειται για μία σημαντική τρίκλιτη βασιλική, κτισμένη το 1871, η οποία είχε στο νότιο τμήμα γυναικωνίτη σε όροφο. Η ποιότητα της λιθοδομής και του αρμολογήματος δείχνει ότι η εκκλησία κτίστηκε από σημαντικό συνεργείο, που προερχόταν πιθανά από τα μαστοροχώρια της Ηπείρου ή από τα μαστοροχώρια του Ν. Κοζάνης. Τα ανοίγματα πλαισιώνονται από λίθινα μέλη και φέρουν ανακουφιστικά τόξα στο επάνω μέρος. Στη δυτική όψη υπήρχε προστέγασμα με λίθινους κίονες στη θύρα εισόδου, και λίθινος σταυρός στο επάνω μέρος, ενώ στην ανατολική όψη στο αέτωμα πάνω από το ιερό, σωζόταν κυκλικός φεγγίτης με ακτινωτή παράσταση, με δύο λίθινα κυπαρίσσια εκατέρωθεν. Τα λίθινα αυτά μέλη βρίσκονται σήμερα πεσμένα στο εσωτερικό του ναού, μαζί με αρκετά δομικά στοιχεία της στέγης και κάποια από τα ξύλινα μέλη που στήριζαν εσωτερικά την στέγη και διαμόρφωναν τα κλίτη. Στο εσωτερικό του ναού σώζεται μεγάλο τμήμα των αρχικών επιχρισμάτων όπου και διακρίνονται οι ζώνες του ενδιάμεσου πατώματος και του εξώστη (γυναικωνίτης).
Η μεθοδολογία αναπαράστασης βασίζεται στα παρακάτω βήματα: Αρχικά πραγματοποιήθηκε βιβλιογραφική έρευνα για να εντοπιστούν τα παραδείγματα εκκλησιών της άμεσης γεωγραφικής περιοχής, τα οποία έχουν παρόμοιο τυπολογία, μορφή και κατασκευή στέγης. Οι ξύλινοι φορείς της δίρριχτης στέγης ακολουθούν παρόμοιο κατασκευαστικό σύστημα με αυτό που εμφανίζεται στον Αγ. Γεώργιο Κρυσταλλοπηγής (1891), στην Αγία Παρασκευή του Πισοδερίου (1848) και στον Αγ. Αθανασίο στο ερημωμένο χωριό Σφήκα. Συγχρόνως, χρησιμοποιούνται και πιο απομακρυσμένα παραδείγματα, όπως αυτό του Αγ. Γεωργίου στην Εράτυρα (1844), με στόχο τη σύγκριση των επιμέρους λεπτομερειών και την εξαγωγή συμπερασμάτων.
Η τυποποίηση των διαστάσεων της κάτοψης επιτρέπει τον καθορισμό της ακριβούς θέσης των ξύλινων κιόνων που διαμορφώνουν τα κλίτη, καθώς και την αναπαράσταση του εξώστη του γυναικωνίτη πάνω από την είσοδο. Η αρχική στάθμη της στέγης, ορίστηκε με βάση το σωζόμενο νοτιοανατολικό τμήμα του περιμετρικού γείσου. Οι θέσεις των βασικών φορέων, που τοποθετούνται ανά 375 εκ. καθώς και οι αποστάσεις της τεγίδωσης (75 εκ.) προκύπτουν από την ανάλυση των παρόμοιων παραδειγμάτων, της κάτοψης του ναού και του εμβάτη που χρησιμοποιήθηκε, ενώ η κλίση της στέγης (26ο) προκύπτει από την φωτογραμμετρική ανάλυση της ανατολικής και δυτικής όψης.
Παρά το γεγονός, ότι οι ακριβείς θέσεις των βασικών φορέων και των ελκυστήρων δεν είναι γνωστές καθώς δεν σώζονται ίχνη δοκοθηκών εξαιτίας της καταστροφής της ανοδομής, ο καθαρισμός του δαπέδου θα αποκαλύψει τις ακριβείς θέσεις των κιόνων και θα οριστικοποιήσει την μορφή της στέγης.
Οι ξύλινες στέγες των εκκλησιών του 19ου αιώνα στη Βόρεια Ελλάδα, αποτελούν οικοδομικά στοιχεία που παρουσιάζουν μεγάλη τυποποίηση, κατασκευάζονται με παρόμοιες αρχές και ακολουθούν συγκεκριμένα οικοδομικά πρότυπα. Με βάση την ανάλυση του δομικού συστήματος και τις λεπτομέρειες κατασκευής στεγών από εκκλησίες γειτονικών περιοχών της ίδιας περιόδου, γίνεται δυνατή η αναπαράσταση της μορφής της κατεστραμμένης και κατά βάση άγνωστης στέγης ενός σημαντικού και αξιόλογου μνημείου του 19ου αιώνα.
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι σε περιπτώσεις όπου η εικόνα ενός μνημείου είναι ελλιπής, μπορούν να χρησιμοποιηθούν υπό προϋποθέσεις παράλληλα παραδείγματα μνημείων, με στόχο την ασφαλή ολοκλήρωση της εικόνας και την επιστημονικά τεκμηριωμένη αποκατάσταση της αρχικής μορφής.
Το οθωμανικό λουτρό υπήρχε ήδη όταν ο Εβλιγία Τσελεμπή επισκέφτηκε την Φλώρινα (περ. 1661) και λειτουργούσε μέχρι το 1958. Ο μιναρές ανήκε στο τζαμί της αγοράς (Çarsi Cami), ένα τέμενος από τα επτά της πόλης, που εξυπηρετούσε ολόκληρη την συνοικία της αγοράς. Το τζαμί και το ανώτερο τμήμα του μιναρέ κατεδαφίστηκαν το 1953-1954. Ο αμυντικός πύργος ήταν κτισμένος σε επαφή με μία κατοικία με χαγιάτι του 19ου αιώνα. Το 1985, τμήμα του πύργου καταστράφηκε κατά την κατεδάφιση διπλανών κτισμάτων, με αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί το εσωτερικό του.
Το λουτρό έχει έναν κεντρικό πυρήνα, με ορθογωνική κάτοψη, που περιλαμβάνει το θερμό χώρο και το καζάνι. Ο θερμός χώρος καλύπτεται με θόλο, κατασκευασμένο από οπτόπλινθους. Στα ΒΑ υπάρχουν δύο χώροι (ατομικό λουτρό και προθάλαμος) με θολωτή κάλυψη.
Ο μιναρές έχει εξαγωνική, παράγωνη κάτοψη. Εσωτερικά υπάρχει κυκλική σκάλα. Η κατασκευή της βάσης περιλαμβάνει πλινθοπερίκλειστο σύστημα δόμησης με τρεις σειρές πλίνθων οριζόντια και δύο κατακόρυφα. Στο επάνω μέρος υπάρχει τμήμα με μορφή κόλουρου κώνου, κατασκευασμένο από οπτόπλινθους που αποτελούσε την βάση στήριξης του κυρίως τμήματος του μιναρέ. Στην νότια όψη σώζεται στενό άνοιγμα.
Ο κουλές έχει τετραγωνική κάτοψη και οι τοίχοι του είναι κατασκευασμένοι από πέτρα. Ο εσωτερικός χώρος καλύπτεται με θόλο από οπτόπλινθους. Στη βάση του θόλου υπάρχουν 8 οξυκόρυφα οθωμανικά τόξα, κατασκευασμένα επίσης από οπτόπλινθους. Η είσοδος στον χώρο γίνεται κεντρικά από το ΝΑ μέρος. Στην ανατολική γωνία υπάρχει υπερυψωμένη σκάλα, η οποία οδηγεί στο δεύτερο επίπεδο, που σήμερα δεν υφίσταται.
Ο βασικός πυρήνας του λουτρού χρονολογείται, σύμφωνα με το μετρικό σύστημα κατασκευής του (πήχης μήκους 73,4 εκ.), κατά το τέλος του 16ου αιώνα ή τις αρχές του 17ου αιώνα. Στον πυρήνα αυτό προστέθηκε το ατομικό λουτρό και ο προθάλαμος, κατά το β’ μισό του 18ου αιώνα, σύμφωνα με τον εμβάτη που χρησιμοποιείται (76,4 εκ.) Η κατασκευή του μιναρέ βασίζεται στο μετρικό σύστημα του πήχη των 76,4 εκ., και άρα τοποθετείται στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Η χάραξη και η κατασκευή του κουλέ, βασίζονται στον τεκτονικό πήχη (mimar arşin) των 75,8 εκ., και η κατασκευή του τοποθετείται στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο κουλές είχε αρχικά και δεύτερο επίπεδο από το οποίο σώζεται μόνο ένα τμήμα του ανατολικού τοίχου με ένα εξωτερικό άνοιγμα κλεισμένο σε δεύτερη φάση, την απόληξη της σκάλας και ένα δεύτερο μικρότερο άνοιγμα αντιδιαμετρικά.
Στο λουτρό παρατηρείται καταστροφή των επιχρισμάτων και έντονη διάβρωση τμημάτων της τοιχοποιίας. Η εξωτερική πλευρά του θόλου έχει υποστεί έντονη καταστροφή και εμφανίζονται προβλήματα ρωγμών, υγρασίας και βλάστησης. Στο εσωτερικό εμφανίζεται αποκόλληση των επιχρισμάτων σε αρκετά τμήματα των τοιχοποιιών, υγρασία, κυρίως στο θόλο, κατακόρυφες ρωγμές και καταστροφή τμήματος του μαρμάρινου δαπέδου.
Στο μιναρέ παρατηρείται έντονη φθορά στα επιχρίσματα, στα κονιάματα και στις οπτόπλινθους, ιδιαίτερα στο νότιο τμήμα του, που είναι εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες. Αντίθετα, το ΒΔ τμήμα είναι σε πολύ καλή κατάσταση και παρουσιάζει μόνο κάποιες φθορές στα επιχρίσματα. Τέλος, το γεγονός ότι το ανώτερο τμήμα είναι κατεστραμμένο και ακάλυπτο δημιουργεί προβλήματα υγρασίας, βλάστησης και έντονης διάβρωσης λόγω των άσχημων καιρικών συνθηκών.
Ο κουλές, λόγω της καταστροφής τμήματός του, παρουσιάζει έντονα στατικά προβλήματα. Η ΒΑ όψη είναι σε σχετικά καλή κατάσταση στο κατώτερο μέρος και σώζεται μεγάλο τμήμα των επιχρισμάτων και των αρμολογημάτων, ενώ στο ανώτερο τμήμα της παρουσιάζεται διάβρωση και καταστροφή κονιαμάτων, καθώς και έντονα προβλήματα υγρασίας και βλάστησης. Οι άλλες δύο όψεις παρουσιάζουν επίσης καταστροφή επιχρισμάτων και κονιαμάτων. Εσωτερικά, παρατηρείται αποκόλληση των επιχρισμάτων και στον θόλο, διάβρωση αρκετών από τις οπτόπλινθους. Τέλος, υπάρχει καταστροφή μεγάλου τμήματος των ξυλοδεσιών στο εσωτερικό των τοιχοποιιών.
Για τα τρία μνημεία, προτείνονται άμεσα σωστικές εργασίες (υποστύλωση τμημάτων που κινδυνεύουν από κατάρρευση και εξασφάλιση από νερά που διαβρώνουν την ανωδομή τους). Προτείνονται στερεωτικές εργασίες που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: βαθείς καθαρισμούς (από βλάστηση, χώματα κ.λπ.), αντικαταστάσεις σαθρών υλικών (κονιάματα, πλίνθοι κ.λπ.), ανακτήσεις των αποδιοργανωμένων τμημάτων και συμπληρώσεις των τμημάτων που ολοκληρώνουν την εικόνα των μνημείων και, τελικά αρμολογήματα και ενέματα. Ειδικότερα για τον κουλέ, προτείνεται η ολοκλήρωση - συμπλήρωση του κατεστραμμένου θόλου, με στόχο την προστασία του εσωτερικού του και την εξασφάλιση της στατικής επάρκειας, καθώς και η συμπλήρωση του ανώτερου τμήματος της ΒΑ όψης.
This paper concerns the three remaining post-byzantine monuments in the town of Florina. These are the ottoman bath, part of a minaret and part of a defensive tower-kule. The ottoman bath existed even at the time when Evliya Çelembi visited Florina (circa 1661) and was in function until 1958. The minaret belonged to the mosque of the market (Çarsi Cami), one of the seven of the town, which served the whole market quarter. Both the mosque and the upper part of the minaret were demolished around 1953-1954. The defensive tower was built adjacent to a 19th century hayat house. In 1985, part of the tower was destroyed during the demolition of nearby houses, and as a result, its interior was revealed.
The bath has a central part with rectangular plan, which included the hot space and the boiler. The hot space is covered with a dome constructed with fired-clay bricks. On its NE side, there are two additional spaces (individual bath and antechamber) with an arched roof. The minaret has a hexagonal, odd-angled plan. Inside there is a circular staircase. The base is constructed with a system of three rows and two columns of fired-clay bricks encircling stones, and a total of 6 zones. The remaining upper part is a truncated cone, constructed of fired-clay bricks, which was the base of the main part of the minaret. In the southern façade exists a small opening. The kule has a square plan and walls made of stone. The interior space has a dome cover made of fired-clay bricks. On the base of the dome, there are 8 pointed ottoman arches, also made of fired-clay bricks. The entrance is situated at the centre of the NE wall. At the eastern corner, there is a raised staircase leading to the upper storey of the building, which does not exist.
The core of the bath can be dated, according to the measuring system of its construction (cubit with a length of 73.4 cm), at the end of the 16th or the beginning of the 17th century. To this core, the individual bath and the antechamber were added during the second half of the 18th century, according to the cubit in use (76.4 cm). The construction of the minaret is based on the measuring system of the 76.4 cm cubit, and is thus dated in the second half of the 18th century. The tracing and the construction of the kule are based on the architect’s cubit (mimar arşin) of 75.8 cm and its construction can be dated at the end of the 18th or the beginning of the 19th century. The kule initially had an upper storey, of which only a part of the eastern wall that includes a closed opening, the end of the staircase and another smaller opening can be found.
The bath has damaged renderings and a serious erosion of parts of the walls. The exterior side of the dome has sustained severe damages and has problems of cracks, dampness and vegetation. In the interior, there is detached rendering on many parts of the walls, dampness, mainly on the dome, vertical crack and destruction of part of the marble floor. In the minaret, there is severe deterioration of the renderings, the mortars and the fired-clay bricks, especially on its southern side, which is exposed to the climatic conditions. On the contrary, its NW part is in a very good condition and presents only a few wears of its renderings. Finally, the fact that its upper part was demolished and has no cover causes problems of dampness, vegetation and severe erosion due to its exposure to the weather conditions. The kule has serious static strength problems due to the destruction of its western corner. The lower part of the NE façade is in a relatively good state and, for this reason, the majority of the renderings and joint-fillings remains. On the contrary, the upper part of the NE façade is eroded, has damaged renderings and severe dampness and vegetation problems. The other two facades also have worn renderings and mortars. In the interior, there is detachment of the rendering of the dome and erosion of many fired-clay bricks. Finally, the majority of the wooden frame-work, which is placed inside the walls, is destroyed.
For all three monuments, immediate saving actions (support of the parts that may fall down and protection from the rainwater that erodes the walls) are proposed. Furthermore, fixing works are proposed, including: deep cleansing from vegetation, replacement of eroded parts as mortars, fired-clay bricks, etc-, reconstruction of the destroyed parts, restoration of the parts that can complete the image of the monument, and, finally, joint-filling. Especially for the kule, the completion of the upper part of the NE façade and the reconstruction of the demolished part of the dome is proposed, aiming at the protection of the interior and the ensuring of the static strength.
Τίθεται το ερώτημα εάν το σύστημα αυτό είναι ένα τοπικό δομικό σύστημα ή εάν πρόκειται για ένα σύστημα με ευρύτερη διάδοση στην Οθωμανική αυτοκρατορία, από το οποίο όμως σώζονται σήμερα ελάχιστα δείγματα, κυρίως στη Τουρκία και τη Βόρεια Ελλάδα.
Η μεθοδολογία που ακολουθείται περιλαμβάνει την ανάλυση του συστήματος με περιγραφή των δομικών στοιχείων και των λεπτομερειών σύνδεσης των επιμέρους στοιχείων. Περιγράφεται ο τρόπος σχεδιασμού και χάραξης των κατασκευών και αναλύονται οι παραλλαγές του συστήματος. Πραγματοποιείται τέλος, σύγκριση με άλλες περιοχές του Βαλκανικού χώρου και της Μικράς Ασίας.
Αποδεικνύεται ότι οι λόγοι εμφάνισης αυτού του συστήματος είναι σύνθετοι και έχουν σχέση περισσότερο με την ευκολία και ταχύτητα κατασκευής της ξυλόπηκτης τοιχοποιίας, τη διαθεσιμότητα των τοπικών υλικών, και την κακή ποιότητα του εδάφους και όχι με την σεισμική συμπεριφορά της περιοχής. Φαίνεται από τα παραπάνω ότι το δομικό σύστημα της παραδοσιακής κατοικίας στη Φλώρινα είναι ένα παλαιό δομικό σύστημα ξυλόπηκτης κατασκευής που χρησιμοποιήθηκε τοπικά κατά τον όψιμο 19ο αιώνα, για πολύ ιδιαίτερους λόγους.
Methodology: The study is mainly based on a large-scale in-situ research, which included various field trips, and involved the detailed photographic recording of the remaining traditional building stock in 50 settlements. From the collected data, the typology, the form, the construction techniques and the materials of the buildings are analysed. Bibliographic research is also used for the presentation of the general data of the study area (geographic location, climate, topography, vegetation and ground composition).
Presentation of the study / Empirical data: First, the architectural typology and form of the buildings in the various settlements is presented and analysed. The typological analysis includes the design of the plan and its different spaces, whereas the morphological analysis concerns specific design elements such as the hayat, the projections (sahnisi) of the living spaces (odas) and and/or the circulation space (sofa), as well as on the number and geometrical characteristics of the windows. Furthermore, the materials and building techniques that can be found in the different settlements are presented. Rural buildings are constructed with adobe bricks in the plains, and with local stone in the mountainous areas), whereas examples of mixed construction (stone or adobe walls in the ground floor and timber frame walls in the upper story) can also be found. The construction technique is similar in all the settlements: it is simple and includes horizontal wooden framework in normal increments. Depending on the time of construction, the wooden elements are visible, in the case of older buildings (19th century), or hidden, in the case of recent ones (beginning of 20th century).
Conclusions: The main conclusions of the study point out issues of place and locality, but also issues of the people’s habits and adaptability to the local environmental and climatic conditions. Furthermore, the analysis leads to the formulation of a series of design principles, which characterised the traditional architecture of the past and can be applied as guidelines for the restoration / rehabilitation of existing buildings, as well as for the construction of new ones.
The analysis is based on the application of the functional and constructional module on plans and facades of houses, in order to investigate its influence on the standardisation of the design of the spaces and their elements, as well as of the construction. The investigation of the constructional rationale and the analysis of the structural system, which is characterised by the use of wooden posts in the lightweight walls, are imperative because the standardisation of the construction allowed the easy application of designed models by the master builders with the use of basic geometric knowledge.
From the above-mentioned investigation, the design principles that characterise the traditional houses in the Ottoman Empire are derived, as well as the proportions of their parts. Furthermore, similarities and differences that exist between the various urban centres of northern Greece are pointed out. Another finding of the research involves the way in which the structural grid is applied to the design of the façades and to the placement of the structural elements and the openings of the timber-frame construction. As a result, conclusions are drawn concerning the role and the effect of the measuring system and the various metric models on the constructional rationale and on the development of the form of the traditional house.
Η μεθοδολογία προσέγγισης αφορά αρχικά στην παρουσίαση του ευρύτερου επιστημονικού πλαισίου και στην ανάλυση του σχεδιασμού και της χάραξης των κατασκευών. Αναλύονται τα μετρικά συστήματα του βυζαντινού ποδός και του αρχιτεκτονικού πήχη και επιχειρείται η εξήγηση της προέλευσης και της μεταξύ τους σύνδεσης. Δίνονται στοιχεία για τα οικοδομικά συνεργεία και παρουσιάζονται τα βασικά εργαλεία χάραξης και ελέγχου της κατασκευής που χρησιμοποιούνται από τα συνεργεία αυτά. Ταυτόχρονα, αναλύονται οι βασικές μέθοδοι χάραξης των κατασκευών που βασίζονται, τόσο στα μεσαιωνικά συστήματα τριγωνισμού και τετραγωνισμού, όσο και στη χρήση κύκλων και ορθογωνίων τριγώνων. Η ανάλυση του εμβάτη και των αναλογιών των βυζαντινών και μεταβυζαντινών παραδειγμάτων που παρουσιάζονται, αποδεικνύει ότι χρησιμοποιούνται συγκεκριμένα αριθμητικά μετρικά πρότυπα και ορθογώνια τρίγωνα, τα οποία εφαρμόζονται επαναλαμβανόμενα σε πλήθος κατασκευών.
Μέσα από την ανάλυση των παραδειγμάτων προκύπτουν οι βασικές αρχές σχεδιασμού της βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής και διαγράφονται οι γεωμετρικές μέθοδοι χάραξης που χρησιμοποιούνται από τα οικοδομικά συνεργεία. Κατά αυτόν τον τρόπο αποκρυσταλλώνεται η σημασία των αρχιτεκτονικών προτύπων και ο ρόλος της ιδιαίτερης γνώσης της γεωμετρίας, στην κατασκευή και την τελική μορφή των βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων.
First, data concerning the architecture and the building construction history of the monument are presented, while the typology, the design, the form and the constructional elements are also analysed. From this analysis, are derived interesting data concerning the standardisation of the dimensions and the proportions of the temple based on the Byzantine metrical system. Furthermore, based on the comparison of the typological and the constructional elements with the corresponding elements of similar churches of the 14th and the 15th century situated in the wider area, namely Ypapanti in Laimos and Hagios Nikolaos in Plati, as well as of older churches situated in the wider area of Macedonia, the initial form of the church as well as its specific constructional elements are documented.
The church initial had a wooden roof, with a form that is dated back to the Byzantine church architecture of the 12th century and that survives during the most part of the period of the Ottoman rule. The analysis and the presentation of the above-mentioned elements complete the image of the monument and lead to its better understanding and study. The simplicity of the design, the harmonic proportions of the plan and the façades, as well as the survival and use of an old roof construction system that is dated back to Byzantine times, make the monument much more valuable, and the need to preserve and restore it, even more crucial.
Nowadays, water is present in the open spaces of cities around the Mediterranean Sea mostly in the form of elements, such as ponds and fountains. The introduction and the construction of these elements are mostly based on aesthetic criteria. They are positioned in the centre of large open spaces in order to act as powerful landmarks. The aim of this paper is to point out that water elements can also function as microclimatic regulators, and to propose ways of integration and design for the urban open spaces of mediterranean cities.
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Τομέας 4 Συνθέσεων Τεχνολογικής Αιχμής
Διδακτορική Διατριβή με Θέμα:
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝ ΦΛΩΡΙΝΑ
Αινείας Π. Οικονόμου
Αρχιτέκτονας Μηχανικός
Επιβλέπων Καθηγητής: Ευάγγελος Ομ. Ευαγγελινός
Περίληψη
Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική κάθε τόπου βασίζεται στη συσσωρευμένη εμπειρία και πρακτική πολλών αιώνων και μπορεί να αποτελέσει συνεχή πηγή γνώσης. Η χρήση τοπικών υλικών στην κατασκευή των κτιρίων, ο εναρμονισμός με το άμεσο φυσικό περιβάλλον και τις τοπικές κλιματικές συνθήκες είναι ορισμένοι από τους βασικούς καθοριστικούς παράγοντες του ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού χαρακτήρα μιας περιοχής.
Σε αυτή τη διατριβή, πραγματοποιείται μια διερεύνηση της αρχιτεκτονικής (των τυπολογικών, μορφολογικών και κατασκευαστικών χαρακτηριστικών) της παραδοσιακής κατοικίας της Φλώρινας κατά την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας. Παράλληλα, δίνεται βάρος στη συγκριτική θεώρηση αυτών των χαρακτηριστικών με τα αντίστοιχα που συναντώνται σε άλλα αστικά κέντρα της Δυτικής Μακεδονίας, καθώς και της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων και της Τουρκίας. Μέσα από αυτή τη σύγκριση προκύπτουν οι ομοιότητες και οι τοπικές ιδιαιτερότητες και διαφοροποιήσεις που χαρακτηρίζουν την παραδοσιακή κατοικία του 19ου αιώνα στη Φλώρινα, ως προς τη διάταξη των χώρων στην κάτοψη, τα μεγέθη τους, αλλά και τις αναλογίες του όγκου του κτίσματος και τα ρυθμολογικά χαρακτηριστικά των όψεων. Επίσης, διαφαίνεται το υψηλό επίπεδο σχεδιασμού και τυποποίησης που χαρακτηρίζει την κατοικία της περιόδου αυτής και βασίζεται σε συγκεκριμένα μετρικά μοντέλα, συσχετιζόμενα με το μετρικό σύστημα του τεκτονικού πήχη. Η μελέτη περιλαμβάνει ακόμα στοιχεία σχετικά με την πόλη και το φυσικό περιβάλλον της, τη συγκρότησή της και τις σχέσεις μεταξύ δομημένου και ελεύθερου χώρου.
Πέρα από τα παραπάνω, η διατριβή αυτή αναλύει την επίδραση που έχει το κλίμα στο σχεδιασμό των παραδοσιακών κατοικιών του 19ου αιώνα στη Φλώρινα. Μέσα από αυτήν την ανάλυση προκύπτει ότι ο προσανατολισμός του οικοπέδου και κατά συνέπεια του κτίσματος, αλλά συγχρόνως και οι συγκεκριμένες κλιματικές συνθήκες της περιοχής (δριμείς, ψυχροί χειμώνες και θερμά, ξηρά καλοκαίρια), επηρέαζαν δραστικά τον σχεδιασμό των κατοικιών. Σε κάθε μεμονωμένη κατοικία, εντοπίζονται αρχιτεκτονικοί και κατασκευαστικοί χειρισμοί, που είχαν ως στόχο την εξασφάλιση των καλύτερων δυνατών συνθηκών θερμικής και οπτικής άνεσης στους εσωτερικούς χώρους κατά τις διαφορετικές εποχές του έτους. Συγχρόνως, αναγνωρίζεται ότι πέρα από τον υψηλό βαθμό σχεδιασμού της σε επίπεδο κάτοψης και όψης, η κατοικία της περιόδου της Τουρκοκρατίας χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη αντιμετώπιση απέναντι στα υλικά και τους φυσικούς πόρους. Τέλος, γίνεται σαφής ο ενεργός ρόλος των κατοίκων και κυρίως η προσαρμοστική συμπεριφορά τους στις διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν κατά τη διάρκεια του χρόνου.
National Technical University of Athens
School of Architecture
Department of Architectural Technology
Doctoral Thesis:
COMPARATIVE INVESTIGATION OF THE ARCHITECTURAL STRUCTURE AND THE ENVIRONMENTAL PERFORMANCE OF 19TH CENTURY TRADITIONAL BUILDINGS IN FLORINA
Aineias P. Oikonomou
Architect
Supervising Professor: Evangelos Om. Evangelinos
English Summary
The traditional architecture of every area is based on the accumulated experience and practice of many centuries and can constitute a continuous source of knowledge. The use of local materials for the construction of the buildings and the harmonisation with the local, natural environment and the climate are some of the basic, defining factors of the distinct architectural identity of an area.
This thesis includes an investigation of the architecture (typological, morphological and constructional characteristics) of the traditional house in Florina during the last period of the Turkish domination. Furthermore, these characteristics are compared to those, which are found in other urban centres of Western Macedonia, as well as of the wider area of the Balkans and Turkey. Through this comparison, are derived the similarities and the local particularities and differences, which characterise the traditional house of the 19th century in Florina, concerning the arrangement of the different spaces of the plan, their size, as well as the relationship of the building’s volume and the rhythm of the facades. Furthermore, the high level of design and standardisation, which characterises the house of this period, is made apparent and is based on certain metric models, which are related with the metric system of the architect’s cubit. The study also includes data concerning the city and its natural surroundings, its structure and the relationship between the built and the open space.
Apart from all the above, this thesis analyses the effect of climatic parameters on the design of 19th century traditional houses in Florina. Through this analysis, it is demonstrated that the orientation of the site and consequently of the house itself, and the particular climatic conditions of the area (harsh, cold winters and warm, dry summers) had a drastic effect on the design of the houses. In every house, the architectural and constructional measures, which aim at achieving the best possible thermal and visual comfort conditions in the various rooms during the different seasons of the year, are identified. Furthermore, it is noted that, apart from the high degree of design concerning both plan and elevations, the traditional house is also characterised by a particular attitude towards materials and natural resources. Finally, the active part of the inhabitants and their adaptive behaviour, concerning the various climatic conditions, which prevail throughout the year, is pointed out.
more than half a century later, it is worthy to revisit the topic with the organization of an international conference in orde r to trace the current condition of fields such as the research and conservation of Ottoman architecture , urban formation, the history of the city, as well as both Ottoman and Christian art with a focus in Greece