Kyrkjebygga til Den norske kyrkja i Sogn og Fjordane

Ruinane etter Sunnivakyrkja på Selja. Kyrkja låg heilt inntil inngangen til hellaren der soga fortel at det vart funne levningar etter Seljumennene og Sankta Sunniva. Sjølve hola og hellaren vart kalla Salen og St. Mikaelskyrkja. Om ein skal tru sogene er dette den aller fyrste kyrkjestaden i Sogn og Fjordane.

Foto: Dag Bertelsen

Dette er eit oversyn over kyrkjebygga til Den norske kyrkja i Sogn og Fjordane, det vil seie gudshus i Sogn og Fjordane fylke som er vigsla for gudstenestebruk i Den norske kyrkja.

Urnes stavkyrkje vart bygd fyrst på 1130-talet, truleg som høgendekyrkje, ei privat kyrkje, for ei stormannslekt som hadde setet sitt på Ornes i Lustrafjorden. Kyrkja står på UNESCO si verdsarvliste og er det eldste trebygget i Noreg. I kyrkja er oppattbrukt ein del vyrke frå ei eldre kyrkje på staden, mellom anna portalen som står i nordveggen, den kjende Urnes-portalen. I grunnen under kyrkja er det spor etter endå to eldre kyrkjer.

Det er 79 kyrkjesokn i Sogn og Fjordane fylke. I kvart av sokna er det ei eller fleire kyrkjer, og i tillegg kan det vere kapell. Kyrkjer i Den norske kyrkja vert eigde av sokna. Kapella og bedehuskapella som er lista er vigsla for gudstenestebruk i Den norske kyrkja og dei kan vere eigde av sokna, men dei kan også vere eigde av andre, som lokale lag eller organisasjonar som Normisjon.

Sogn og Fjordane høyrer til Bjørgvin bispedøme. Bjørgvin er eit av dei eldste bispedøma i landet og frå starten låg bispesetet for Vestlandet på den vesle øya Selja på sørsida av Stadtlandet, heilt nord i Sogn og Fjordane. I fylgje soga gav Olav Tryggvason ordre om at det skulle byggjast ei kyrkje på Selja etter at han fann bein med søt ange i hola på Selja.

Den eldste bevarde kyrkja i fylket er Urnes stavkyrkje som vart bygd kring 1130. Ho er det eldste trebygget i landet og ho står på UNESCO si verdsarvliste. Berre kring ti år eldre er Hopperstad stavkyrkje og Kaupanger stavkyrkje. Dei to eldste steinkyrkjene, Kinn kyrkje og Vereide kyrkje, er truleg frå kring 1160. I heilt andre enden av tidsskalaen finn ein Vassenden kapell frå 2002 og Sandane kyrkje frå 1997. Dei fleste av kyrkjene i fylket er frå 1800- og 1900-talet. Særleg i siste halvdelen av 1800-talet vart det bygd mange kyrkjer, og det vart samstundes rive mange eldre kyrkjer som ikkje lenger var tenlege, anten fordi dei var vortne for små eller fordi dei var i for dårleg stand, eller begge delar.

I oversikta er også teke med seks museumskyrkjer som tidlegar har vore eigde av sokna, men som no som no er eigde av Fortidsminneforeninga eller Miljøverndepartementet. Det gjeld Borgund stavkyrkje, Gaupne gamle kyrkje, Hestad kapell, Hopperstad stavkyrkje, Hove kyrkje og Urnes stavkyrkje. I dei vert det halde gudsteneste berre ved særskilde høve. Også Olden gamle kyrkje og Gimmestad gamle kyrkje fungerer meir som kulturminne enn som vanlege soknekyrkjer, men dei er eigde av sokna. Det er også mellomalderkyrkjene Kvamsøy kyrkje og Kinn kyrkje der det berre vert halde nokre få vanlege gudstenester i året, fordi det meste av gudstenestene no i staden vert haldne i kvar seg Sæle kyrkje og Florø kyrkje.

Arkitektur

Dei langt fleste av kyrkjene i fylket er langkyrkjer. Det gjeld alle mellomalderkyrkjene, både steinkyrkjene og stavkyrkjene, og dei fleste av kyrkjene som vart bygd på 1800-talet og fyrste halvdelen av 1900-talet. Det er to krosskyrkjer i fylket, Olden gamle kyrkje frå 1759, og Eikefjord kyrkje som vart bygd som langkyrkje i 1812, men utvida med krossarmar i 1874. I tillegg har Gimmestad gamle kyrkje stutte korsarmar, eit vanleg drag på dei lafta 1600-talskyrkjene. Fylket har også fire åttekantkyrkjer; Lavik kyrkje frå 1865, Tjugum kyrkje frå 1863, Innvik kyrkje frå 1822 og Loen kyrkje frå 1838. Dei fleste av kyrkjene som er bygd dei siste femti åra er arbeidskyrkjer og har meir varierte og gjerne fleksible løysingar for kyrkjerommet.

Kyrkjer og kapell i Sogn og Fjordane fylke

Lista er i utgangspunktet sortert alfabetisk etter namnet på kyrkja, men kan sorterast om etter kriteria stad, kommune, sokn, prestegjeld, prosti og innvigd ved å klikke på symbolet ved sidan kolonnenamnet øvst i tabellen. For dei fyrste kriteria vert lista då omsortert alfabetisk etter kvar seg stadnamn, kommunenamn, soknenamn, prestegjeldsnamn og prostinamn, medan omsortering frå kolonnen innvigd vil gje ei kronologisk sortering av lista etter årstalet kyrkjene vart innvigde.

Namn	Bilete	Stad	Kommune	På kartet	Sokn	Prestegjeld	Prosti	Eigar	Innvigd
Arnafjord kyrkje		Nese	Vik kommune		Arnafjord sokn	Vik prestegjeld	Indre Sogn		1880
Askrova bedehuskapell		Askrova	Flora kommune		Kinn sokn	Kinn prestegjeld	Sunnfjord		1957
Askvoll kyrkje		Askvoll	Askvoll kommune		Askvoll sokn	Askvoll prestegjeld	Sunnfjord		1863
Bakka kyrkje		Bakka	Aurland kommune		Nærøy sokn	Aurland prestegjeld	Indre Sogn		1859
Batalden bedehuskapell		Fanøya	Flora kommune		Kinn sokn	Kinn prestegjeld	Sunnfjord		1911
Berle kyrkje		Berle	Bremanger kommune		Berle sokn	Bremanger prestegjeld	Nordfjord		1977
Bjordal kyrkje		Bjordal	Høyanger kommune		Bjordal og Ortnevik sokn	Lavik prestegjeld	Sunnfjord		1906
Borgund kyrkje		Borgund sokn	Lærdal kommune		Borgund sokn	Lærdal prestegjeld	Indre Sogn		1868
Borgund stavkyrkje		Borgund	Lærdal kommune					Fortidsminneforeninga	1180, ca.
Breim kyrkje		Re	Gloppen kommune		Breim sokn	Gloppen prestegjeld	Nordfjord		1886
Brekke kyrkje		Brekke	Gulen kommune		Brekke sokn	Gulen prestegjeld	Nordhordland		1862
Bremanger kyrkje		Bremanger	Bremanger kommune		Bremanger sokn	Bremanger prestegjeld	Nordfjord		1914
Bulandet bedehuskapell		Bulandet	Askvoll kommune		Askvoll sokn	Askvoll prestegjeld	Sunnfjord		1909
Bygstad kyrkje		Bygstad	Gaular kommune		Bygstad sokn	Gaular prestegjeld	Sunnfjord		1845
Byrknesøy kapell		Byrknes	Gulen kommune		Mjømna sokn	Gulen prestegjeld	Nordhordland		1972
Bø kyrkje		Bø	Hyllestad kommune		Hyllestad sokn	Hyllestad prestegjeld	Sunnfjord		1868
Dale kyrkje i Fjaler		Dale	Fjaler kommune		Fjaler sokn	Fjaler prestegjeld	Sunnfjord		1864
Dale kyrkje i Luster		Dale	Luster kommune		Dale sokn i Sogn	Luster prestegjeld	Indre Sogn		1240, ca.
Davik kyrkje		Davik	Bremanger kommune		Davik sokn	Davik prestegjeld	Nordfjord		1886
Eid kyrkje		Nordfjordeid	Eid kommune		Eid sokn	Eid prestegjeld	Nordfjord		1849
Eikefjord kyrkje		Eikefjord	Flora kommune		Eikefjord sokn	Kinn prestegjeld	Sunnfjord		1812
Ervik kyrkje		Ervika	Selje kommune		Ervik sokn	Selje prestegjeld	Nordfjord		1970
Farnes kyrkje		Øvre Årdal	Årdal kommune		Øvre Årdal sokn	Årdal prestegjeld	Indre Sogn		1970
Feios kyrkje		Feios	Vik kommune		Feios sokn	Vik prestegjeld	Indre Sogn		1866
Fet kyrkje		Indre Hafslo	Luster kommune		Fet og Joranger sokn	Jostedal prestegjeld	Indre Sogn		1894
Fjærland kyrkje		Mundal	Sogndal kommune		Fjærland sokn	Sogndal prestegjeld	Indre Sogn		1861
Florø kyrkje		Florø	Flora kommune		Kinn sokn	Kinn prestegjeld	Sunnfjord		1882
Flåm kyrkje		Flåm	Aurland kommune		Flåm sokn	Aurland prestegjeld	Indre Sogn		1670
Folkestad bedehuskapell		Våge	Fjaler kommune		Fjaler sokn	Fjaler prestegjeld	Sunnfjord		1940
Fortun kyrkje		Fortun	Luster kommune		Fortun sokn	Luster prestegjeld	Indre Sogn		1879
Fresvik kyrkje		Fresvik	Vik kommune		Fresvik sokn	Vik prestegjeld	Indre Sogn		1881
Frøya kyrkje		Frøya	Bremanger kommune		Frøya sokn	Bremanger prestegjeld	Nordfjord		1865
Førde kyrkje		Førde	Førde kommune		Førde sokn	Førde prestegjeld	Sunnfjord		1885
Gaupne kyrkje		Gaupne	Luster kommune		Gaupne sokn	Jostedal prestegjeld	Indre Sogn		1907
Gaupne gamle kyrkje		Gaupne	Luster kommune					Fortidsminneforeninga	1652, ca.
Gimmestad kyrkje		Gimmestad	Gloppen kommune		Gimmestad sokn	Gloppen prestegjeld	Nordfjord		1910
Gimmestad gamle kyrkje		Gimmestad	Gloppen kommune		Gimmestad sokn	Gloppen prestegjeld	Nordfjord		1692
Guddal kyrkje		Guddal	Fjaler kommune		Fjaler sokn	Fjaler prestegjeld	Sunnfjord		1870
Gulen kyrkje		Eivindvik	Gulen kommune		Gulen sokn	Gulen prestegjeld	Nordhordland		1863
Hafslo kyrkje		Hafslo	Luster kommune		Hafslo sokn	Hafslo prestegjeld	Indre Sogn		1878
Hauge kyrkje		Lærdalsøyri	Lærdal kommune		Hauge sokn	Lærdal prestegjeld	Indre Sogn		1869
Haukedalen kyrkje		Haukedalen	Førde kommune		Holsen og Haukedalen sokn	Førde prestegjeld	Sunnfjord		1885
Heggjabygda kyrkje		Heggjabygda	Eid kommune		Eid sokn	Eid prestegjeld	Nordfjord		1936
Helgheim kyrkje		Helgheim	Jølster kommune		Helgheim sokn	Jølster prestegjeld	Sunnfjord		1877
Hellevik bedehuskapell		Hellevik	Fjaler kommune		Fjaler sokn	Fjaler prestegjeld	Sunnfjord		1978
Hersvik kyrkje		Hersvikbygda	Solund kommune		Solund sokn	Solund prestegjeld	Nordhordland		1891
Hestad kapell		Øyratangen	Gaular kommune					Fortidsminneforeninga	1805
Holmedal kyrkje		Holmedal	Askvoll kommune		Askvoll sokn	Askvoll prestegjeld	Sunnfjord		1868
Holsen kyrkje		Holsen	Førde kommune		Holsen og Haukedalen sokn	Førde prestegjeld	Sunnfjord		1861
Hopperstad stavkyrkje		Vik	Vik kommune					Fortidsminneforeninga	1140 , ca.
Hornindal kyrkje		Grodås	Hornindal kommune		Hornindal sokn	Hornindal prestegjeld	Nordfjord		1856
Hove kyrkje		Vik	Vik kommune					Den norske staten v/Miljøverndepartementet	1170, ca.
Husøy kyrkje		Straumen	Solund kommune		Solund sokn	Solund prestegjeld	Nordhordland		1896
Hyen kyrkje		Hyen	Gloppen kommune		Hyen sokn	Gloppen prestegjeld	Nordfjord		1876
Hyllestad kyrkje		Hyllestad	Hyllestad kommune		Hyllestad sokn	Hyllestad prestegjeld	Sunnfjord		1880
Høyanger kyrkje		Høyanger	Høyanger kommune		Høyanger sokn	Lavik prestegjeld	Sunnfjord		1960
Innvik kyrkje		Innvik	Stryn kommune		Innvik sokn	Innvik prestegjeld	Nordfjord		1824
Joranger kyrkje		Indre Hafslo	Luster kommune		Fet og Joranger sokn	Jostedal prestegjeld	Indre Sogn		1620, ca.
Jostedal kyrkje		Jostedal	Luster kommune		Jostedal sokn	Jostedal prestegjeld	Indre Sogn		1660, ca.
Kaupanger stavkyrkje		Kaupanger	Sogndal kommune		Kaupanger sokn	Sogndal prestegjeld	Indre Sogn		1140, ca.
Kinn kyrkje		Kinn	Flora kommune		Kinn sokn	Kinn prestegjeld	Sunnfjord		1160, ca.
Kjølsdalen kyrkje		Kjølsdalen	Eid kommune		Eid sokn	Eid prestegjeld	Nordfjord		1940
Kvammen kapell		Kvammen	Askvoll kommune		Askvoll sokn	Askvoll prestegjeld	Sunnfjord		1977
Kvamsøy kyrkje		Kvamsøya	Balestrand kommune		Balestrand sokn	Balestrand prestegjeld	Indre Sogn		1300, ca.
Kyrkjebø kyrkje		Kyrkjebø	Høyanger kommune		Kyrkjebø sokn	Lavik prestegjeld	Sunnfjord		1869
Lavik kyrkje		Lavik	Høyanger kommune		Lavik sokn	Lavik prestegjeld	Sunnfjord		1865
Leikanger kyrkje i Nordfjord		Leikanger i Selje	Selje kommune		Leikanger sokn i Nordfjord	Selje prestegjeld	Nordfjord		1866
Leikanger kyrkje i Sogn		Leikanger	Leikanger kommune		Leikanger sokn i Sogn	Leikanger prestegjeld	Indre Sogn		1250, ca.
Ljosheim kapell		Oldedalen	Stryn kommune		Olden sokn	Innvik prestegjeld	Nordfjord		1935
Loen kyrkje		Loen	Stryn kommune		Loen sokn	Stryn prestegjeld	Nordfjord		1838
Midtgulen kyrkje		Kjelkenes	Bremanger kommune		Midtgulen sokn	Davik prestegjeld	Nordfjord		1904
Mjømna kyrkje		Mjømna	Gulen kommune		Mjømna sokn	Gulen prestegjeld	Nordhordland		1901
Naustdal kyrkje		Naustdal	Naustdal kommune		Naustdal sokn	Førde prestegjeld	Sunnfjord		1891
Nedstryn kyrkje		Stryn	Stryn kommune		Nedstryn sokn	Stryn prestegjeld	Nordfjord		1859
Nes kyrkje		Nes	Luster kommune		Nes sokn	Luster prestegjeld	Indre Sogn		1836
Nord-Vågsøy kyrkje		Raudeberg	Vågsøy kommune		Vågsøy sokn	Vågsøy prestegjeld	Nordfjord		1960
Nordal kyrkje		Norddalsfjord	Flora kommune		Nordal sokn	Kinn prestegjeld	Sunnfjord		1898
Nordsida kyrkje		Roset	Stryn kommune		Nordsida sokn	Hornindal prestegjeld	Nordfjord		1973
Olden kyrkje		Olden	Stryn kommune		Olden sokn	Innvik prestegjeld	Nordfjord		1934
Olden gamle kyrkje		Olden	Stryn kommune		Olden sokn	Innvik prestegjeld	Nordfjord		1759
Oppstryn kyrkje		Fosnes	Stryn kommune		Oppstryn sokn	Stryn prestegjeld	Nordfjord		1863
Ortnevik kyrkje		Ortnevik	Høyanger kommune		Bjordal og Ortnevik sokn	Lavik prestegjeld	Sunnfjord		1925
Randabygd kyrkje		Randabygda	Stryn kommune		Randabygd sokn	Hornindal prestegjeld	Nordfjord		1916
Rugsund kyrkje		Rugsund	Bremanger kommune		Rugsund sokn	Davik prestegjeld	Nordfjord		1838
Sandane kyrkje		Sandane	Gloppen kommune		Vereide sokn	Gloppen prestegjeld	Nordfjord		1997
Sande kyrkje		Sande	Gaular kommune		Sande sokn	Gaular prestegjeld	Sunnfjord		1864
Selje kyrkje		Selje	Selje kommune		Selje sokn	Selje prestegjeld	Nordfjord		1866
Solund kyrkje		Hardbakke	Solund kommune		Solund sokn	Solund prestegjeld	Nordhordland		1860
Solvorn kyrkje		Solvorn	Luster kommune		Solvorn sokn	Hafslo prestegjeld	Indre Sogn		1883
Stavang kyrkje		Stavang	Flora kommune		Bru sokn	Kinn prestegjeld	Sunnfjord		1957
Stedje kyrkje		Stedje	Sogndal kommune		Stedje sokn	Sogndal prestegjeld	Indre Sogn		1867
Stongfjorden bedehuskapell		Stongfjorden	Askvoll kommune		Askvoll sokn	Askvoll prestegjeld	Sunnfjord		1914
Stårheim kyrkje		Stårheim	Eid kommune		Stårheim sokn	Eid prestegjeld	Nordfjord		1864
Svelgen kapell		Svelgen	Bremanger kommune		Midtgulen sokn	Davik prestegjeld	Nordfjord		1960
Sæle kyrkje		Sæle	Balestrand kommune		Balestrand sokn	Balestrand prestegjeld	Indre Sogn		1903
Sør-Vågsøy kyrkje		Måløy	Vågsøy kommune		Vågsøy sokn	Vågsøy prestegjeld	Nordfjord		1907
Tjugum kyrkje		Tjugum	Balestrand kommune		Balestrand sokn	Balestrand prestegjeld	Indre Sogn		1863
Totland kyrkje		Totland	Vågsøy kommune		Vågsøy sokn	Vågsøy prestegjeld	Nordfjord		1912
Tønjum kyrkje		Tønjum	Lærdal kommune		Tønjum sokn	Lærdal prestegjeld	Indre Sogn		1832
Undredal stavkyrkje		Undredal	Aurland kommune		Undredal sokn	Aurland prestegjeld	Indre Sogn		1150, ca. (svært usikkert)
Urnes stavkyrkje		Ornes	Luster kommune					Fortidsminneforeninga	1130, ca.
Utvik kyrkje		Utvik	Stryn kommune		Utvik sokn	Innvik prestegjeld	Nordfjord		1840
Vadheim bedehuskapell		Vadheim	Høyanger kommune		Kyrkjebø sokn	Lavik prestegjeld	Sunnfjord		1954
Vangen kyrkje		Aurlandsvangen	Aurland kommune		Vangen sokn	Aurland prestegjeld	Indre Sogn		1200, ca.
Vangsnes kyrkje		Vangsnes	Vik kommune		Vangsnes sokn	Vik prestegjeld	Indre Sogn		1861
Vassenden kapell		Vassenden	Jølster kommune		Ålhus sokn	Jølster prestegjeld	Sunnfjord		2002
Veitastrond kapell		Veitastrond	Luster kommune		Hafslo sokn	Hafslo prestegjeld	Indre Sogn		1935
Vereide kyrkje		Vereide	Gloppen kommune		Vereide sokn	Gloppen prestegjeld	Nordfjord		1160, ca. (noko usikkert)
Vevring kyrkje		Vevring	Naustdal kommune		Vevring sokn	Førde prestegjeld	Sunnfjord		1846
Vik kyrkje		Vik	Vik kommune		Vik sokn	Vik prestegjeld	Indre Sogn		1877
Viksdalen kyrkje		Viksdalen	Gaular kommune		Viksdalen sokn	Gaular prestegjeld	Sunnfjord		1848
Vilnes kyrkje		Atløy	Askvoll kommune		Askvoll sokn	Askvoll prestegjeld	Sunnfjord		1674
Værlandet bedehuskapell		Værlandet	Askvoll kommune		Askvoll sokn	Askvoll prestegjeld	Sunnfjord		1960
Ølmheim kyrkje		Ylmeim	Sogndal kommune		Norum sokn	Sogndal prestegjeld	Indre Sogn		1863
Øn kyrkje		Sørbøvåg	Hyllestad kommune		Hyllestad sokn	Hyllestad prestegjeld	Sunnfjord Sogn		1958
Ålfoten kyrkje		Ålfoten	Bremanger kommune		Ålfoten sokn	Davik prestegjeld	Nordfjord		1610, ca.
Ålhus kyrkje		Ålhus	Jølster kommune		Ålhus sokn	Jølster prestegjeld	Sunnfjord		1795
Årdal kyrkje		Årdalstangen	Årdal kommune		Nedre Årdal sokn	Årdal prestegjeld	Indre Sogn		1867

Kjelder

• Aaraas, Margrethe Henden m. fl. : På kyrkjeferd i Sogn og Fjordane - Nordfjord og Sunnfjord – Selja Forlag, 2000 – ISBN 82-91722-13-7
• Aaraas, Margrethe Henden m. fl. : På kyrkjeferd i Sogn og Fjordane - Sogn – Selja Forlag, 2000 – ISBN 82-91722-14-5

Bakgrunnsstoff

• Google-kart med plasseringane til kyrkjene markert

Commons har multimedium som gjeld: Kyrkjebygga til Den norske kyrkja i Sogn og Fjordane