Jan Ensing
| Jan Ensing(h) | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Portret van Jan Ensing
| ||||
| Persoonsgegevens | ||||
| Geboren | 10 maart 1819 | |||
| Overleden | 19 december 1894 | |||
| Geboorteland | Nederland | |||
| Beroep(en) | Schilder, tekenaar en lithograaf | |||
| Oriënterende gegevens | ||||
| Stijl(en) | Figuratief | |||
| RKD-profiel | ||||
| ||||
Jan Ensing of ook wel Jan Ensingh (Groningen, 10 maart 1819 – Vlaardingen, 19 december 1894) was een Nederlandse schilder, tekenaar, lithograaf en onderwijzer.
Leven en werk
[bewerken | brontekst bewerken]
Ensing werd in 1819 in Groningen geboren als zoon van de winkelier en koopman Jan Ensing en van Geertje Kuipers. Hij ontving aldaar zijn kunstopleiding bij het genootschap Minerva van de uit Amsterdam afkomstige tekenleraar Jacob Bruggink (1801-1855). In 1840 won zijn schilderij Kunstgevoel - Pictura's doel, met de afbeelding van de gelagkamer van een dorpsherberg, de door het Kunstlievend Genootschap Pictura uitgeloofde prijs.[1] Ook in 1842 won hij deze prijs van Pictura nu met zijn inzending Paarden in het wed.[2] In 1850 werd Ensing zelf docent aan de Academie Minerva. Hij gaf daarnaast ook les aan diverse scholen in Groningen. Van 1861 tot 1872 was hij verbonden aan de school voor jongejuffrouwen, van 1864 tot 1891 doceerde hij ook aan de rijkskweekschool en van 1879 tot 1891 aan de rijksnormaalschool.[3] Als kunstenaar maakte hij landschappen, stads- en dorpsgezichten, figuurvoorstellingen en portretten. Van 1841 tot 1893 was hij lid van het Groninger Kunstlievend Genootschap Pictura, waarvan hij in 1874 werd gekozen tot bestuurslid.[3]
Ensing trad op 27 april 1842 in het huwelijk met de eveneens in Groningen geboren Catharina Jager. Hun dochter trouwde met een Vlaardingse reder en haringhandelaar.[4] Tijdens zijn bezoeken aan Vlaardingen maakte hij enkele tientallen schetsen van vissers en vissersvrouwen. Ook maakte hij daar meerdere topografische afbeeldingen. Een deel van deze tekeningen is opgenomen in de Atlas Van Stolk. Zijn zoon Johannes was arts op Texel en in Schagen. In beide plaatsen maakte Ensing eveneens tekeningen.[3][5] Hij woonde op het eind van zijn leven bij zijn dochter en schoonzoon in Vlaardingen.[6] Aldaar overleed hij in december 1894 op 75-jarige leeftijd en werd begraven op de begraafplaats Emaus.[7][8]
Meerdere Nederlandse musea bezitten werk van Ensing in hun collecties. Het Noordelijk Scheepvaartmuseum heeft een door Ensing in 1835 gemaakte schets van een Groninger zeeman. Het Museum Vlaardingen heeft in de collectie een olieverfschildering met daarop afgebeeld de Vlaardingse reder Jacob den Breems. Het Groninger Museum bezit de door hem geschilderde portretten van zijn dochter en zijn schoonzoon, een Vlaardingse reder.
In de stad Groningen is het pand Hofstraat 20 tot gemeentelijk monument verklaard, mede omdat het huis van 1842 tot 1893 werd bewoond door "de bekende Groninger tekenaar, schilder en onderwijzer Jan Ensing". Het pand kreeg in het begin van de 20e eeuw een nieuwe voorgevel, maar bouwhistorici konden aan de hand van twee aquarellen die Ensing in 1882 van het pand maakte goed nagaan hoe het er daarvoor van buiten en ten dele van binnen uitzag.[9]
In 1981 werd in het universiteitsmuseum van Groningen een tentoonstelling aan het werk van Ensing gewijd. Voor die gelegenheid schreef J. Schuller tot Peursum-Meijer Jan Ensing 1819-1894. Tekenaar, schilder en onderwijzer te Groningen.[3] Samen met Rudi Ekkart schreef zij ook de catalogus Groninger academieportretten met onder meer de door Ensing gemaakte portretten.[10] Eerder waren diverse van zijn tekeningen te zien tijdens tentoonstellingen in 1925 over Groningse kerken, kloosters, gasthuizen en kloosterhuizen en over het Groningse volksleven in het midden van de 19e eeuw in het Museum van Oudheden.
In de Groningse wijk Hoogkerk is een straat naar hem genoemd: de Jan Ensinglaan.
De portrettengalerij van de Rijks Universiteit Groningen
[bewerken | brontekst bewerken]In zijn hoedanigheid als portretschilder werd Ensing in 1854 aangezocht de portretten te schilderen van de negentien toenmalige professoren ter gelegenheid van de nieuwbouw van het academiegebouw in 1850. Het was het begin van de portrettengalerij van de Rijks Universiteit Groningen[11][12] die zich bevindt in de Senaatskamer van het huidige Academiegebouw uit 1909. Tot de door hem geportretteerde hoogleraren behoren onder anderen:
Ook de pedel Eltje Smit werd door hem afgebeeld
Fotogalerij
[bewerken | brontekst bewerken]-
Wever en spinner (1839) -
Rode Weeshuis in Groningen in 1839 -
Bekroond schilderij Kunstgevoel Pictura's doel (1840) -
Portret van de Vlaardingse reder Jacob den Breems (1851) -
Portret Jacobus de Rhoer (1854) -
Portret Paulus Kikkert (1863) -
Portret Agatha Kikkert-Ensing (1863) -
Logger aan de kade (tussen 1865 en 1881)
Literatuur
[bewerken | brontekst bewerken]- Schuller tot Peursum-Meyer, Drs. J.: Jan Ensing 1819-1894. Tekenaar, schilder en onderwijzer te Groningen, Groningen, Universiteitsmuseum, (1981)
- Ekkart, R.E.O. en J. Schuller tot Peursum-Meijer: Groninger academieportretten: catalogus van de portretten in het Academiegebouw en de Bibliotheek der Rijksuniversiteit te Groningen, uitg. Van der Kamp, Groningen, (1978)
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- Biografische gegevens bij het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis
- Groninger Archieven werk van Ensing (deel 1) en werk van Ensing (deel 2)
- ↑ In een artikel Uit Pictura's verleden in het Nieuwsblad van het Noorden d.d. 19 november 1931 wordt onder de afbeelding van zijn schilderij abusievelijk het geboortejaar en overlijdensjaar van zijn vader vermeld.
- ↑ Ook bij dit artikel in het Nieuwsblad van het Noorden d.d. 29 oktober 1931 Uit Pictura's verleden wordt abusievelijk het geboortejaar en overlijdensjaar van zijn vader vermeld. Uit de gegeven beschrijving blijkt, dat het wel degelijk om de schilder Jan Ensing gaat en niet om zijn vader de koopman en winkelier Jan Ensing.
- ↑ a b c d Nieuwsblad van het Noorden d.d. 24 januari 1981 Groningen in de vorige eeuw door Jan Ensing geschetst
- ↑ Het Groninger Museum bezit in de collectie de door Jan Ensing geschilderde portretten van zijn dochter Agatha en van zijn schoonzoon Paulus Kikkert (bron: Musis, april 2009 Een Vlaardinger in Groningen). Gearchiveerd op 5 december 2014.
- ↑ Landschaft der Nordseeinsel Texel in der niederländischen Provinz Nordholland en Schagen 24 Aug 1885
- ↑ In tegenstelling tot wat vermeld wordt in het artikel Logger aan de kade (in Musis juli-augustus 2010) was hij geen weduwnaar op het moment van zijn overlijden. Zijn echtgenote Catharina Jager overleed nog geen jaar later, op 31 augustus 1895, eveneens in Vlaardingen (bron overlijdensadvertenties en overlijdensakte)
- ↑ Musis januari 2010 "Museumvondsten". Gearchiveerd op 22 december 2021.
- ↑ Musis juli-augustus 2010 "Logger aan de kade". Gearchiveerd op 22 december 2021.
- ↑ Gemeentelijke cultuurwaardenkaart - obj.nr. 102359, Gemeente Groningen, dienst RO/EZ, afdeling Bouw- Woningtoezicht en Monumenten (2001): Bouwhistorische deelopname Hofstraat 20
- ↑ Nieuwsblad van het Noorden d.d. 17 maart 1978: Groninger Academieportretten nu ook in boekvorm te zien
- ↑ Rijks Universiteit Groningen: Geschiedenis van de Collectie
- ↑ Rijks Universiteit Groningen: De portretten van Jan Ensing[dode link]