Heliconius

Heliconius
	Heliconius sara
Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Arthropoda (Geleedpotigen)
Klasse:	Insecta (Insecten)
Orde:	Lepidoptera (Vlinders)
Familie:	Nymphalidae
Onderfamilie:	Heliconiinae
Geslachtengroep:	Heliconiini
Geslacht
	Heliconius; Kluk, 1780
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Heliconius op Wikispecies
Portaal	Biologie ; Insecten

Heliconius erato

Heliconius is een geslacht van vlinders uit de onderfamilie Heliconiinae en de familie Nymphalidae. De soorten van dit Amerikaanse geslacht zijn de kleurrijkste in deze onderfamilie. Het zijn langlevende, langzaamvliegende vlinders die vaak in tropische vlindertuinen worden gehouden. Er zijn exemplaren bekend die zeven tot acht maanden oud werden. Veel soorten leggen hun eieren op één enkele soort passiebloem, de specifieke waardplant van de rupsen. Andere soorten zijn minder specifiek en leggen hun eieren op meer soorten passiebloemen.

De meeste soorten komen voor in de Caraïben, Zuid- en Midden-Amerika. Heliconius charitonius heeft de noordelijkste verspreiding; deze soort komt voor tot in de zuidelijke Verenigde Staten.

Leggen van eieren

De meeste soorten leggen een ei per keer, terwijl andere soorten hun eieren in cirkelvormige patronen leggen. Sommige soorten leggen een massa eieren per keer op nieuwe groeischeuten, terwijl andere soorten kleine clusters eieren leggen of de eieren leggen in netjes gerangschikte rijen. De eieren worden alleen op ranken, steunblaadjes en de punten van bladeren gelegd. Het duurt drie tot negen dagen voordat de eieren uitkomen.

Passiebloemen hebben in de loop van de evolutie technieken ontwikkeld om zich te wapenen tegen de vlinders. Ze ontwikkelden extraflorale nectarklieren die insecten als mieren aantrekken die de planten vervolgens beschermen tegen de vlinders. Ook zijn er extraflorale nectarklieren die op eitjes lijken (“schijneitjes”), waardoor de vlinders denken dat de plant al bezet is en deze verder ongemoeid laten. Dit is een voorbeeld van mimicry van Bates. Bij de passiebloemen en de vlinders is er sprake van co-evolutie.

Rupsen

De meeste rupsen beginnen hun leven met het opeten van de eierschaal voor de nutriënten, maar een aantal soorten verlaten de eierschaal meteen zodra ze zijn uitgekomen. De rupsen van de meeste soorten die een ei per keer leggen zijn kannibalistisch en zullen de concurrentie uitschakelen. Maar er zijn ook soorten waarbij de rupsen in grote gemeenschappen leven en de passiebloemen gezamenlijk consumeren.

Gedurende het larvale stadium van twee tot drie weken vervellen de rupsen vier keer. Aan het einde van het larvale stadium zoekt de rups een plek om een cocon te spinnen. Na 24 tot 48 uur verandert de rups in een pop. De poppen van zijn meestal wit tot beige. Ze zijn bedekt met veel stekels en hebben een aantal metaalkleurige plekken.

Poppen

De poppen zijn meestal moeilijk te vinden omdat ze verborgen zitten en gecamoufleerd zijn. Meestal duurt het 8 tot 12 dagen voordat de volledige metamorfose heeft plaatsgevonden en de volwassen vlinder tevoorschijn komt. Voordat de vlinder uitkomt, wordt de pop doorschijnend en worden de kleuren van de vlinder zichtbaar. Voordat de vlinder uitkomt, pompt hij bloedt in zijn vleugels om deze te vergroten en te versterken. In dit stadium is de vlinder kwetsbaar en hij zal meestal in de ochtend uitkomen, waarbij hij zijn vleugels vergroot en een enzym uitscheidt om de vleugels te verharden. Dit duurt meestal maar een paar minuten, waarna de vlinder binnen een uur vliegklaar is.

Paring

Mannetjes van veel soorten hebben geurschubben met feromonen op hun achtervleugels en kunnen vrouwtjes veroveren door ze te besproeien met de feromonen. De mannetjes doen dit door de voorvleugels over de achtervleugels te wrijven terwijl ze fladderen, waardoor de feromonen vrijkomen. Als het vrouwtje het mannetje niet accepteert zal ze een klier op haar abdomen tonen en met haar vleugels fladderen om een geur te verspreiden die het mannetje afschrikt.

Bij sommige soorten zoals kan het mannetje dagen bij een vrouwelijke pop blijven hangen. Vlak voordat het vrouwtje uitkomt, zal het mannetje de huid van de pop penetreren en met haar paren als ze uitkomt. Soms concurreren meerdere mannetjes om een vrouwelijke pop.

De verschillende soorten kunnen ook hybridiseren zoals tussen Heliconius melpomene en Heliconius cydno en tussen Heliconius erato en Heliconius himera.

Voeding en leefwijze van de volwassen vlinders

Volwassen vlinders voeden zich zowel met nectar als met nutriënten die ze extraheren uit stuifmeel. Het eten van nutriënten uit stuifmeel zorgt ervoor dat deze vlinders langer leven dan de vlinders uit andere geslachten, omdat nectar alleen een bron van koolhydraten vormt en stuifmeel ook andere nutriënten bevat. Nadat ze stuifmeel hebben verzameld met hun roltong scheiden ze een vloeistof uit om het stuifmeel in suspensie te houden. De vlinders houden dit mengsel enkele uren bij zich. Uit het stuifmeel komen aminozuren en proteïnes vrij die door de vlinders worden opgenomen. De stuifmeelkorrels zelf worden door de vlinders niet verteerd. Door de mogelijkheid om zich met nutriënten uit stuifmeel te voeden, kunnen de vlinders wel enkele maanden leven. Ook kunnen de vlinders zich voeden met sap van rottend fruit.

De vlinders voeden zich met stuifmeel en nectar van planten uit de geslachten Lantana, Psiguria en Gurania. De vlinders zijn giftig doordat ze cyanogenen aanmaken van aminozuren, die ze uit stuifmeel halen.

De vlinders verzamelen zich tegen de avond en overnachten op gemeenschappelijke slaapplaatsen, waarbij ze op hun kop hangen.

Mimicry van Müller

Mimicry van Müller is een fenomeen waarbij verschillende, gevaarlijke (bijvoorbeeld giftige) soorten elkaar in uiterlijk nabootsen. Dit treedt bij Heliconius onder andere op tussen Heliconius melpomene en Heliconius erato. Deze soorten komen in een groot aantal kleurvariaties voor waarbij vergelijkbare kleurvariaties van de twee soorten in hetzelfde verspreidingsgebied voorkomen.

Soorten

Heliconius antiochus (Linnaeus, 1767)
Heliconius arcuatus (Goeze, 1779) nomen oblitum
Heliconius astraea Staudinger, 1897
Heliconius atthis Doubleday, 1847
Heliconius aventina Oberthür, 1925 nomen dubium
Heliconius besckei Ménétriés, 1857
Heliconius burneyi (Hübner, 1826)
Heliconius charitonia (Linnaeus, 1767) - Zebravlinder
Heliconius choarina (Hewitson, 1872)
Heliconius clysonymus Latreille, 1817
- Heliconius clysonymus hygiana Hewitson, 1867
Heliconius congener Weymer, 1890
Heliconius cydno Doubleday, 1847
- Heliconius cydno weymeri Staudinger, 1896
Heliconius demeter Staudinger, 1897
- Heliconius demeter eratosignis (Joicey & Talbot, 1925)
Heliconius egeria (Cramer, 1775)
Heliconius eleuchia Hewitson, 1854
- Heliconius eleuchia primularis Butler, 1869
Heliconius elevatus Nöldner, 1901
- Heliconius elevatus lucian Lichy, 1960
Heliconius emilius Weymer, 1912 nom. dub.
Heliconius ennius Weymer, 1891
Heliconius erato (Linnaeus, 1764)
- Heliconius erato amphitrite Riffarth, 1901
- Heliconius erato cyrbia (Godart, 1819)
- Heliconius erato dignus Stichel, 1923
- Heliconius erato favorinus Hopffer, 1874
- Heliconius erato hydara (Hewitson, 1867)
- Heliconius erato microclea Kaye, 1907
- Heliconius erato petiveranus (Doubleday, 1847)
- Heliconius erato phyllis (Fabricius, 1775)
Heliconius ethilla (Godart, 1819)
- Heliconius ethilla adela Neustetter, 1912
- Heliconius ethilla claudia Godman & Salvin, 1881
  - = Heliconius assimilis Röber, 1921
- Heliconius ethilla narcaea (Godart, 1819)
Heliconius ethra (Hübner, 1831)
Heliconius fassli Seitz, 1912 nom. dub.
Heliconius fruhstorferi Riffarth, 1899
Heliconius hecale (Fabricius, 1775)
- Heliconius hecale anderida (Hewitson, 1852)
- Heliconius hecale humboldti Neustetter, 1928
- Heliconius hecale novatus Bates, 1867
  - = Heliconius schulzi Riffarth, 1899
- Heliconius hecale paraensis Riffarth, 1900
- Heliconius hecale quitalena (Hewitson, 1852)
- Heliconius hecale sulphureus Weymer, 1893
- Heliconius hecale vetustus Butler, 1873
Heliconius hecalesia Hewitson, 1853
- Heliconius hecalesia longarena (Hewitson, 1875)
Heliconius hecuba (Hewitson, 1858)
- Heliconius hecuba crispus Staudinger, 1885
Heliconius hermathena (Hewitson, 1853)
Heliconius heurippa (Hewitson, 1853)
Heliconius hewitsoni Staudinger, 1875
Heliconius hierax Hewitson, 1869
Heliconius himera Hewitson, 1867
Heliconius hippola (Hewitson, 1867) nom. dub.
Heliconius hortense Guérin, 1844
Heliconius ismenius Latreille, 1817
Heliconius leucadia Bates, 1862
Heliconius melpomene (Linnaeus, 1758)
- Heliconius melpomene aglaope Felder & Felder, 1862
- Heliconius melpomene amaryllis Felder & Felder, 1862
- Heliconius melpomene nanna Stichel, 1899
- Heliconius melpomene penelope Staudinger, 1894
- Heliconius melpomene vulcanus (Butler, 1865)
- Heliconius melpomene xenoclea (Hewitson, 1853)
Heliconius metaphorus (Weymer, 1883
Heliconius nattereri C. & R. Felder, 1865
Heliconius numata (Cramer, 1780)
- = Heliconius pione Hübner, 1816
- Heliconius numata aulicus Weymer, 1884
- Heliconius numata aurora Bates, 1862
  - = Heliconius gradatus Weymer, 1893
- Heliconius numata euphone C. & R. Felder, 1862
  - = Heliconius mixta Apolinar, 1927
- Heliconius numata ignotus Joicey & Kaye, 1917
Heliconius pachinus Salvin, 1871
Heliconius pardalinus (Bates, 1862)
- Heliconius pardalinus radiosus Butler, 1873
  - = Heliconius fortunatus Weymer, 1884
Heliconius ricini (Linnaeus, 1758)
Heliconius rubellius Grose-Smith & Kirby, 1892 nom. dub.
Heliconius sapho (Drury, 1782)
Heliconius sara (Fabricius, 1793)
Heliconius seitzi Neustetter, 1916 nom. dub.
Heliconius seraphini Talbot, 1932 nom. dub.
Heliconius sergestus Weymer, 1894
Heliconius telesiphe (Doubleday, 1847)
Heliconius timareta (Hewitson, 1867)
Heliconius wallacei Reakirt, 1866
- Heliconius wallacei clytia (Cramer, 1775)
Heliconius wernickei Weymer, 1906 nom. dub.
Heliconius xanthocles Bates, 1862

Nomina nuda

Heliconius celia Doubleday, 1847 (nomen nudum)
Heliconius choanita Herrich-Schäffer, 1865 (nom. nud.)
Heliconius claudina Doubleday, 1847 (nom. nud.)
Heliconius cratena Herrich-Schäffer, 1865 (nom. nud.)
Heliconius elvira Doubleday, 1847 (nom. nud.)
Heliconius eroxena Doubleday, 1847 (nom. nud.)
Heliconius marinetta Doubleday, 1847 (nom. nud.)
Heliconius matuna Herrich-Schäffer, 1865 (nom. nud.)
Heliconius mexicanus Herrich-Schäffer, 1865 (nom. nud.)
Heliconius nerina Doubleday, 1847 (nom. nud.)
Heliconius phaena Doubleday, 1847 (nom. nud.)
Heliconius siphelia Herrich-Schäffer, 1865 (nom. nud.)
Heliconius tessala Herrich-Schäffer, 1865 (nom. nud.)
Heliconius thusania Herrich-Schäffer, 1865 (nom. nud.)
Heliconius vilis Herrich-Schäffer, 1865 (nom. nud.)
Heliconius xithelia Herrich-Schäffer, 1865 (nom. nud.)
Heliconius zerbinetta Doubleday, 1847 (nom. nud.)

Niet meer in dit geslacht

Heliconius aliphera (Godart, 1819) =Eueides aliphera
Heliconius aoede (Hübner, 1816) = Neruda aoede
Heliconius doris (Linnaeus, 1771) = Laparus doris
Heliconius godmani Staudinger, 1882 = Neruda godmani
Heliconius heliconioides Felder, 1861 = Eueides heliconioides
Heliconius metharme (Erichson, 1848) = Neruda metharme
Heliconius procula (Doubleday, 1847) = Eueides procula

Externe links

Butterflies of the World, 1998, Firefly Books, Valerio Sbordoni, Saverio Forestiero ISBN 1552092100
Heliconius butterflies and Passiflora, Hoofdstuk 19, Ronald Boender in Passiflora Passionflowers of the World, Torsten Ulmer & John M. MacDougal with drawings by Bettina Ulmer, Timber Press, ISBN 0881926485
Passiebloemen, John Vanderplank, 1996, Nederlandse vertaling: Nationale Collectie Passiflora, ISBN 90-9009722-8
Heliconius and related genera, 1994, Helmuth & Ruth Holzinger, Sciences Nat, Venette, pp. 1-328, pl. 1-51 [1]
Heliconius Butterflies, Dara O’Connor, Dave Ritchie, Jennifer Brenner, online versie hier
Tree of Life: Heliconius
Engelstalige site over Heliconius