Felix van Sambix
Felix van Sambix (Antwerpen, circa 1553 – Delft, 1642) was een meesterschrijver, schoolmeester en boekhoudkundige, eerst in Antwerpen en later in Delft. Een meesterschrijver was onder het ancien régime wat we vandaag kalligraaf noemen, doch hij was evenzeer illustrator, dichter en voegde Latijnse zinnen toe.
Naam
[bewerken | brontekst bewerken]Varianten van zijn naam zijn Felix van Sambeek, van Santwyc of van Santwickx. Mogelijk was zijn familie afkomstig van Sambeek, in Noord-Brabant, doch dit staat niet vast. De Latijnse naam van Sambeek is alleszins Sambix.
Levensloop
[bewerken | brontekst bewerken]Antwerpen
[bewerken | brontekst bewerken]Sambix groeide op in Antwerpen. Hij huwde er een eerste maal, met een vrouw van wie de naam onbekend is. Op 3 juli 1571 trad Sambix toe tot de gilde van Ambrosius van Milaan, beter bekend als de gilde van de onderwijzers. Hij gaf les in rekenen en Frans. Wanneer Antwerpen in handen was van de Calvinisten, onderwees hij het vak van meesterschrijver in het Minderbroederklooster. Dit combineerde hij met zijn lesopdrachten als onderwijzer. Tijdens het Beleg van Antwerpen kon hij zijn eerste kalligrafisch werk drukken (1584-1585). De titel was Nouvel ABC par Felix van Sambix. Na de val van Antwerpen (1585), een keerpunt in de Tachtigjarige Oorlog, verhuisde Sambix met vrouw en kinderen naar Delft (1586).
Delft
[bewerken | brontekst bewerken]In Delft gaf Sambix les als onderwijzer, vooral in de Franse taal.[1] De zaken gingen goed en Sambix nam een 2e onderwijzer in dienst. Nog in 1586 geraakte hij in een discussie verwikkeld met Marten Wentsel, ook een schoolmeester. Het probleem was de berekening van renten van geleend geld. Tien jaar later geraakte het dispuut opgelost: Ludolf van Coelen toonde aan dat Sambix correct gerekend had. Dit is beschreven in een boek van van Coelen, met de titel Van den Cirkel.[2][3] Eind van de jaren 1590 bekwaamde Sambix zich in boekhouding; zijn rekenkundige kennis kwam goed van pas. Hij bood zijn diensten van boekhouder aan in Delft.
Hij werd benoemd tot hoofd van de school van Delftse schoonschrijvers. De aanleiding was zijn eerste prijs in kalligrafie die hij behaalde in Rotterdam (1590). Het ging om de prys van den loflycken vederstrijdt. In het Frans sprak Sambix van le Prix de la Plume couronnée. Hij mocht overal ondertekenen met de titel van Bekroonde Pen.[4]
In 1594 werd Sambix weduwnaar. Hij hertrouwde 6 maanden later, in Delft, met Anneken Conincx, afkomstig uit Etten (1594).
Hij publiceerde meerdere dichtwerken verlucht met verzorgde letters in dichtbundels van verschillende auteurs.[5][6] Volledig eigen werk van Sambix is terug te vinden in Discrétion (1594) en Nouvel Alphabet (1609). Vanaf 1600 woonde hij in een herenhuis in de Peperstraat in Delft. Het huis droeg de naam "In 't Vergulde Schrijfboeck".[7] In 1642 overleed Sambix. Hij werd begraven in Delft. Zijn zoon Felix van Sambix de Jongere, die nog in Antwerpen geboren was, had als beroep verkoper en drukker van boeken.[8]
Portret en devies
[bewerken | brontekst bewerken]Michiel van Mierevelt uit Delft schilderde zijn portret; diens schoonzoon Willem Jacobsz graveerde het.[9] De gravure bevindt zich in het Rijksmuseum Amsterdam.[10] Sambix is afgebeeld aan zijn schrijftafel met een pen. De begeleidende tekst spreekt over decus calami of de sierlijkheid van de pen (letterlijk: van de rietstengel), alsook over aurea victrici manu, of, met de gouden zegevierende hand. Onderaan staat zijn devies. Het devies is een woordspeling op zijn voornaam: In Adversis Felix. Dit betekent: gelukkig in tegenslagen.
- ↑ Felix van Sambix. Rijksbureau van Kunsthistorische Documentatie. Gearchiveerd op 21 oktober 2021.
- ↑ Runhardt, R.W., De Interestrekeninghe van Ludolf van Ceulen (scriptie) blz 7. Mathematisch Instituut, Universiteit Leiden (2009). Gearchiveerd op 26 november 2022.
- ↑ Ceulen, Ludolf van (1615). Vanden circkel, daer in gheleert werdt te vinden de naeste proportie des Circkel Diameter. Iacob Marcus, Leiden, "Van Interest". Gearchiveerd op 7 juli 2023.
- ↑ De Groote, H.L.V.. Nationaal Biografisch Woordenboek. Felix van, Digitale versie, Huygens ING, "Sambeke", blz 733-737.
- ↑ (la) Sambix, Felix van, Felix qui non debet (1617).
- ↑ Proeve van kalligrafie van Felix van Sambix[dode link]. Nationale Bibliotheek van Nederland.
- ↑ Nagtegaal, H.K., Felix van Sambix (1553-1642) (2012).
- ↑ Felix van Sambix de jonge. Ecartico. Vrije Universiteit Amsterdam.
- ↑ Sambeec Felix van Sambix. Biografisch Portaal van Nederland. Gearchiveerd op 23 oktober 2021.
- ↑ (la) Portret van Felix van Sambix op 66-jarige leeftijd, Willem Jacobsz. Delff, naar Michiel Jansz. van Mierevelt. Rijksmuseum Amsterdam (1619). Gearchiveerd op 17 januari 2020.