Abjad Jawi

Abjad Jawi, ook Jawi, Jawischrift (Arabisch: جاوی jawi, in Pattani: yawi) is een aanpassing van het Arabische alfabet aan het Maleis. Het Jawi alfabet bestaat hoofdzakelijk uit oorspronkelijke arabische schrifttekens, maar bevat daarnaast ook zes letters die alleen in het Jawischrift voorkomen: چ ca /t͡ʃ/, ڠ nga /ŋ/, ڤ pa /p/, ݢ ga /g/, ۏ va /v/ en ڽ nya /ɲ/.

De oorsprong van het begrip Jawi is in het Arabisch te herleiden tot de naam van het eiland Java, en daarnaast in bredere zin als afkomstig uit de Indische archipel, Nusantara.

Abjad Jawi wordt, naast het Latijnse alfabet, in Brunei gebruikt als een van de twee officiële vormen om in het Maleis te schrijven. Daarnaast wordt het, in beperkte mate, gebruikt in Maleisië, Indonesië, op de zuidelijke Filippijnen, in Pattani in het zuiden van Thailand en in Singapore, voornamelijk in religieuze contexten.

Jawi diende voorheen ook, met enkele aanpassingen, als basis voor het schrijven van andere talen: Op Java voor de Javaanse, Madurese en Soendanese talen onder de naam Pegon, op Celebes (Makassaars) waar het Serang genoemd werd, op Buton voor Wolio, onder de naam Buri Wolio, en op Mindanao voor Tausug waar het Sulat Sug werd genoemd.

Geschiedenis

Het Jawi-alfabet is sinds de 13e eeuw in gebruik in het Maleise cultuurgebied. De verspreiding ervan is verbonden met die van de Islam.

In de loop van de 15e eeuw leidde de commerciële ontwikkeling van het Sultanaat van Malakka, direct gelegen aan de maritieme route die India en het Midden-Oosten in het westen met de Molukken en China in het oosten verbond, tot de verspreiding van zowel de Maleise taal als van de Islam aan beide zijden van de Straat van Malakka en de noord- en westkust van het eiland Borneo. Het gebruik van het Jawischrift volgde deze beweging.

De oudst bekende inscriptie geschreven in Jawi is de “Terengganu steen” (Batu Bersurat Terengganu), die werd ontdekt aan de oostkust van het schiereiland Malakka. De inscriptie is gedateerd 1303 na Chr., en bevat een fragment van een juridische tekst in het Maleis.

Jawischrift: Letters

Letters met * worden alleen in het Jawi gebruikt.
Letters met ** worden hoofdzakelijk in leenwoorden uit het Arabisch gebruikt.

Letter	Alleen- staand	Begin	Midden	Eind	Naam
ا	ا			ـا	alif
ب	ب	بـ	ـبـ	ـب	ba
ت	ت	تـ	ـتـ	ـت	ta
ة	ة			ـة	ta marbutah
ث	ث	ثـ	ـثـ	ـث	sa (tha)**
ج	ج	جـ	ـجـ	ـج	jim
چ	چ	چـ	ـچـ	ـچ	ca*
ح	ح	حـ	ـحـ	ـح	ha
خ	خ	خـ	ـخـ	ـخ	kha (khO)
د	د			ـد	dal
ذ	ذ			ـذ	zal**
ر	ر			ـر	ra (rO)
ز	ز			ـز	zai
س	س	سـ	ـسـ	ـس	sin
ش	ش	شـ	ـشـ	ـش	syin
ص	ص	صـ	ـصـ	ـص	sad (sOd)**
ض	ض	ضـ	ـضـ	ـض	dad (dOd)**
ط	ط	طـ	ـطـ	ـط	ta (tO)**
ظ	ظ	ظـ	ـظـ	ـظ	za (zO)**
ع	ع	عـ	ـعـ	ـع	ain**
غ	غ	غـ	ـغـ	ـغ	ghain**
ڠ	ڠ	ڠـ	ـڠـ	ـڠ	nga*
ف	ف	فـ	ـفـ	ـف	fa
ڤ	ڤ	ڤـ	ـڤـ	ـڤ	pa*
ق	ق	قـ	ـقـ	ـق	qaf
ک	ک	کـ	ـکـ	ـک	kaf
ݢ	ݢ	ݢـ	ـݢـ	ـݢ	ga*
ل	ل	لـ	ـلـ	ـل	lam
م	م	مـ	ـمـ	ـم	mim
ن	ن	نـ	ـنـ	ـن	nun
و	و			ـو	wau
ۏ	ۏ			ـۏ	va*
ه	ه	هـ	ـهـ	ـه	ha
ء	ء			ء	hamzah
ي	ي	يـ	ـيـ	ـي	ya
ی	ی			ـى	ye
ڽ	ڽ	ڽـ	ـڽـ	ـڽ	nya*

Literatuur

H.S. Paterson (& C.O. Blagden): An early Malay Inscription from 14th-century Terengganu, in: Journ. Mal. Br.R.A.S., II, 1924, S. 258–263
R.O. Winstedt: A History of Malaya, überarb. Ausg., 1962, S. 40
J.G. de Casparis: Indonesian Paleography, 1975, S. 70–71
Andrew Alexander Simpson. Language and National Identity in Asia. [S.l.]: Oxford University Press. pp. 356–60. ISBN 0199267480

Zie de categorie Jawi van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.