Brontekst bekijken van Suriname

{{Zie dp}}
{{Infobox land plus
| naaminlandstaal = Republiek Suriname
| vlag            = {{SR-VLAG|110}}
| vlagartikel     = Vlag van Suriname
| wapen           = [[Bestand:Coat of arms of Suriname.svg|125px|Wapen van Suriname]]
| wapenartikel    = Wapen van Suriname
| locatiekaart    = SURINAME orthographic.svg
| talen           = [[Nederlands in Suriname|Nederlands]]
| hoofdstad       = [[Paramaribo]]
| religie         = [[Christendom]]&nbsp;48,4%, <br />[[hindoeïsme]]&nbsp;22,3%, <br />[[islam]]&nbsp;13,8%, <br />geen religie of onbekend&nbsp;10,7%, <br />traditionele en andere religies&nbsp;4,7% (2012)<ref name="census-abs" />
| regeringsvorm   = [[Presidentiële republiek]]
| staatshoofd     = [[Chan Santokhi|Chandrikapersad Santokhi]]
| regeringsleider = [[Chandrikapersad Santokhi]]
| pctwater        = 1,1
| munteenheid     = [[Surinaamse dollar]]
| valutacode      = SRD
| tijdzone        = [[UTC−3|−3]] (geen zomertijd)
| volkslied       = [[God zij met ons Suriname]]<small> (Sranantongo): Opo Kondreman
| motto           = ''Justitia - Pietas - Fides'' <small>(Latijn)<br />''Gerechtigheid - Vroomheid - (Ver)trouw(en)''</small>
| feestdag        = [[25 november]]
| tld             = sr
| landcode        = SUR
| tel             = 597
| Ontstaan        = '''1975''' ([[Surinaamse onafhankelijkheid]])
| Voor1           = Suriname (Koninkrijk der Nederlanden)
| Vlag_Voor1      = Flag of Dutch Guyana.svg
| CIAkaart        = 
| portaal         = Suriname
| a-z             = Suriname
| detailkaart     = Suriname1991 Karte umstrittene Gebiete.jpg
| inw.aanduiding  = Surinamer
}}
{{Zijbalk geschiedenis Suriname}}
'''Suriname''', officieel de '''Republiek Suriname''', is een [[Republiek (hoofdbetekenis)|republiek]] aan de noordkust van [[Zuid-Amerika]], die soms ook tot het [[Caraïben|Caraïbisch gebied]] en [[West-Indië]] wordt toegerekend. De [[hoofdstad]] [[Paramaribo]] ligt in de [[Kustvlakte (Suriname)|Kustvlakte]] en huisvest in zijn [[agglomeratie]] meer dan de helft van de 600&nbsp;000 inwoners van Suriname. De overige wonen vooral in de rest van de Kustvlakte, zodat in het zuidelijke [[Sipaliwini (district)|district Sipaliwini]], dat 80% van de oppervlakte beslaat, slechts enkele tienduizenden mensen wonen. 

Suriname was van 1667 tot 1954 een [[Suriname (kolonie)|kolonie van Nederland]] en daarna een autonoom [[Suriname (Koninkrijk der Nederlanden)|land]] binnen het [[Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden|Koninkrijksverband]]. Op 25 november 1975 werd Suriname [[Surinaamse onafhankelijkheid|onafhankelijk]], waarbij ruim een kwart van de inwoners naar [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]] vertrok. De totale [[Surinaamse diaspora]] van de 20e eeuw omvat veertig procent van de Surinamers.<ref>{{Citeer web |url=https://npokennis.nl/longread/7695/jazz-werkstudenten-en-racisme-de-surinaamse-migratie-naar-nederland |titel=Jazz, werkstudenten en racisme: de Surinaamse migratie naar Nederland |bezochtdatum=2024-09-20 |werk=NPO Kennis |taal=nl}}</ref> 

De [[Surinamers|Surinaamse bevolking]] is divers, mede door de [[slavenhandel]] vanuit Afrika en de migratie van [[Contractarbeid]]ers uit Azië (China, India en Indonesië). Geen van de [[Etnische groep|etnische groepen]] groepen vormt een absolute meerderheid. [[Nederlands in Suriname|Nederlands]] is de [[voertaal]] en [[Officiële taal|ambtelijke taal]], terwijl het [[Sranantongo|Sranan]] vooral als [[lingua franca]] gebruikt wordt, als communicatiemiddel tussen de verschillende bevolkingsgroepen met hun veelheid aan talen.

Het land heeft een oppervlakte van 163.820&nbsp;[[Vierkante kilometer|km²]] en een [[kustlijn]] van 386&nbsp;km. Van west naar oost grenst het aan [[Guyana (hoofdbetekenis)|Guyana]], [[Brazilië]] en [[Frans-Guyana]]. De [[Landbouw in Suriname|landbouw is een belangrijke inkomstenbron]] en er is een groot potentieel aan bodemschatten. De [[bauxietwinning in Suriname]] is bekend en er wordt [[Olie-industrie in Suriname|olie]] en [[Goudwinning in Suriname|goud gewonnen]]. Het land heeft zowel met Guyana als met Frans-Guyana een [[grenzen van Suriname|grensgeschil]] waarbij bodemschatten een rol spelen. Suriname is lid van meerdere [[intergouvernementele organisatie]]s. Op [[4 juli]] [[1995]] [[Suriname en de Caricom|trad het toe]] tot de [[Caricom]], het verband van [[Caraïben|Caribische landen]]. In 2008 was het een van de stichters van de [[Unie van Zuid-Amerikaanse Naties]] (UZAN). Sinds 2015 is Suriname geassocieerd lid van de [[Mercosur]].<ref>De West [http://dagbladdewest.com/2015/07/20/suriname-en-guyana-officieel-geassocieerd-lid-mercosur/ Suriname en Guyana officieel Geassocieerd Lid Mercosur, 20 juli 2015], geraadpleegd op 14 december 2015</ref>

Suriname is voor het overgrote deel bedekt met [[tropisch regenwoud]]; met 93% bosoppervlak is het een van de meest beboste landen ter wereld.<ref>{{Citeer web |url=https://nos.nl/artikel/2537809-saramaccaanse-surinamers-leren-in-nederland-hoe-te-protesteren-tegen-ontbossing |titel=Saramaccaanse Surinamers 'leren' in Nederland hoe te protesteren tegen ontbossing |datum=2024-09-19 |bezochtdatum=2024-09-20 |werk=nos.nl |taal=nl}}</ref> Een centraal deel van het regenwoud, met 1,6 miljoen hectare ongeveer 10% van het totale landoppervlak, maakt deel uit van het [[Centraal Suriname Natuurreservaat]] en is ingeschreven op de [[Unesco]]-[[Werelderfgoedlijst]]. De hoge bebossingsgraad en relatief kleine bevolking maken dat Suriname [[klimaatnegatief]] is,<ref>https://www.dbsuriname.com/2021/08/26/suriname-een-van-de-drie-carbon-negatieve-landen-in-de-wereld/[https://www.dbsuriname.com/2021/08/26/suriname-een-van-de-drie-carbon-negatieve-landen-in-de-wereld/] op 26 augustus 2021.</ref> er wordt jaarlijks meer [[Koolstofdioxide|CO<sub>2</sub>]] geabsorbeerd dan uitgestoten. Het landschap bestaat verder uit [[Moeras (hoofdbetekenis)|moerassen]] (zwampen) en heuvellandschappen met in het zuiden en midden verschillende [[Bergketen|bergketens]]. Dit wordt doorsneden door waterrijke rivieren, waaronder de [[Suriname (rivier)|Suriname]] waar het land naar is genoemd, en de beide grensrivieren de [[Corantijn]] en [[Marowijne (rivier)|Marowijne]]. Het water stroomt van het [[hoogland van Guyana]] naar de [[Atlantische Oceaan]] in het noorden, waarbij kleinere rivieren in de Kustvlakte naar het westen buigen. 

Cultureel [[werelderfgoed]] is te vinden in de [[Binnenstad (Paramaribo)|historische binnenstad van Paramaribo]] en de ruïnes van de nederzetting [[Jodensavanne]] aan de Surinamerivier.

== Geschiedenis ==
{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van Suriname}}

=== Oorspronkelijke bewoning ===
[[archeologie|Archeologische]] opgravingen wijzen uit dat rond [[10e millennium v.Chr.|10.000 voor Christus]] (mogelijk eerder) de eerste [[Paleo-indianen|Paleo-Amerikanen]] zich vestigden in de Sipaliwini[[savanne (landschap)|savanne]]. Dit waren [[nomade|nomadische]] [[jager-verzamelaar]]s. Het archeologisch materiaal (bijvoorbeeld [[vuistbijl]], [[chopper (archeologie)|chopper]], stenen [[Projectielpunt|pijlpunt]], enzovoorts) komt overeen met wat in [[Europa (werelddeel)|Europa]] de ''oude [[steentijd]]'' of het [[Paleolithicum]] wordt genoemd. Rond [[3e eeuw v.Chr.|3000 voor Christus]] vestigden zich [[aardewerk]] producerende [[agrarische]] gemeenschappen nabij de benedenloop van de [[Corantijn]], waar zij verbleven tot ongeveer [[1e eeuw v.Chr.|500 voor Christus]]. Er is archeologisch bewijs dat deze gemeenschappen zich vestigden aan de [[Kaurikreek]] en aan de [[Maratakka]]. Dit waren (semi-)sedentaire landbouwers, en het archeologisch materiaal (aardewerk en [[landbouw]]) komt overeen met wat in Europa de ''nieuwe steentijd'' of het [[Neolithicum]] wordt genoemd. Door de inval van de Europeanen in Suriname werden de inheemse sociaal-politieke structuren ernstig verstoord, maar hoewel de talen en culturen van de verschillende [[Karaïbs]] en [[Arawaktalen|Arawaksprekende]] volkeren met uitsterven bedreigd zijn, worden zij nog altijd levend gehouden door de inheemse bevolking.

=== Europese kolonisatie en slavernij ===
De eerste geslaagde Europese [[kolonisatie]] vond vanaf 1650 plaats door de [[Koninkrijk Engeland|Engelsman]] [[Francis Willoughby]]. Om planters aan te trekken was vrijheid van godsdienst geregeld. De Engelsen, aangevuld met gevluchte joden uit Brazilië, begonnen met het aanleggen van [[Lijst van plantages in Suriname|plantages in Suriname]], waarbij [[Slavenhandel|slaven]] werden ingezet als arbeiders. In eerste instantie probeerden de kolonisators de inheemse bevolking in te zetten als slaven. Dit mislukte door grote sterfte en verzet. Daarna besloot men slaven uit [[Afrika]] en deels uit andere kolonies te halen.

Tijdens de [[Tweede Engels-Nederlandse Oorlog]] werd Suriname in 1667 door [[Abraham Crijnssen (commandeur)|Abraham Crijnssen]] veroverd op de Engelsen, die onder leiding van [[William Byam]] stonden. Bij de [[Vrede van Breda]] zagen de [[Nederlanders]] voorlopig af van de teruggave van de door de Engelsen ingenomen [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederlandse]] [[kolonie (staatkundig)|kolonie]] [[Nieuw-Nederland]] (de huidige staat [[New York (staat)|New York]]); op hun beurt eisten de Engelsen niet meteen dat Suriname ontruimd zou worden en deden de toezegging om de [[Banda-eilanden]] aan de Nederlanders over te laten. Meestal wordt gesproken van een "ruil" van beide gebieden. Na de [[Derde Engels-Nederlandse Oorlog]] werd deze feitelijke toestand in 1674 officieel door de [[Vrede van Westminster (1674)|Vrede van Westminster]]. Diverse Engelse families verlieten Suriname voor [[Jamaica]] en namen grote aantallen slaven mee.

Toen duidelijk werd dat [[Suriname_(kolonie)#Zeeuwse_kolonie_(1667_-_1682)|de Zeeuwen]] niet in staat waren de [[Economie van Suriname|Surinaamse economie]] van de grond te krijgen, is in 1683 de ''[[Sociëteit van Suriname]]'' opgericht. De eerste [[gouverneur]] van de [[Suriname (kolonie)|kolonie Suriname]] onder het bewind van de ''Sociëteit'' was [[Cornelis van Aerssen van Sommelsdijck]]. Hij had één derde van de rechten op Suriname aangekocht. De stad [[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] en de [[West-Indische Compagnie]] (WIC) bezaten daarnaast ieder een derde. Aan het einde van de [[18e eeuw]] ging de WIC failliet; de familie Van Aerssen had haar bezit al eerder verkocht. Amsterdam was toen de enige belanghebbende.

Ook het naburige [[Berbice]] en [[Essequibo (kolonie)|Essequibo]], ongeveer het huidige Guyana, werden gekoloniseerd door Nederlanders. Suriname, Berbice en Essequibo vormden het zogenaamde [[Nederlands-Guiana]]. In 1814, nog vóór het [[Congres van Wenen]], zou [[Zweden]] een poging doen om het beheer over Suriname en [[Curaçao]] in handen te krijgen in ruil voor [[Guadeloupe]]. Het lukte de [[Engeland|Engelse]] [[diplomaat]] [[Henry Robert Stewart|Castlereagh]] de Zweden af te kopen voor een miljoen pond in contanten.<ref>{{en}}A. Zamoyski, Rites of Peace. The fall of [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] & the Congress of Vienna, p. 208</ref> Nederlands-Guiana werd in 1815 nog eens verdeeld in Suriname, dat in Nederlands bezit bleef, en het huidige Guyana, dat een Britse kolonie werd: [[Brits-Guiana]].

Onder internationale druk en druk van de [[Surinaamse Onafhankelijkheidsstrijders]] werd de [[slavernij]] in Suriname uiteindelijk opgeheven op 1 juli 1863. Daarna gold het zogenaamde 'staatstoezicht', dat tot 1873 iedere ex-slaaf verplichtte om een werkrelatie aan te gaan met een plantage, tenzij men een ambacht ging uitvoeren. Ter compensatie van het resulterende tekort aan arbeidskrachten op de plantages werden contractarbeiders uit [[Brits-Indië]], [[China]], [[Nederlands-Indië]] (Chinezen en Javanen) en het [[Midden-Oosten]] naar Suriname gebracht.

In 1954 werd [[Suriname (Koninkrijk der Nederlanden)|Suriname]] een land binnen het [[Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden|Koninkrijksverband]].

=== Onafhankelijkheid (1975) ===
Op 25 november 1975 werd Suriname onafhankelijk. De gouverneur van Suriname [[Johan Ferrier|Ferrier]], de Nederlandse minister-president [[Joop den Uyl|Den Uyl]] en koningin [[Juliana der Nederlanden|Juliana]] ondertekenden het verdrag. Sindsdien is de officiële benaming ''Republiek Suriname'' (zie [[Toescheidingsovereenkomst]]). Ferrier werd de eerste president van de nieuwe Zuid-Amerikaanse staat. Vijf jaar later vond een [[Sergeantencoup|staatsgreep]] plaats onder leiding van de onderofficier [[Desi Bouterse]], maar dit maakte geen einde aan de wisseling van de wacht in het ambt van het presidentschap. In de [[Lijst van presidenten van Suriname|reeks van uitgediende presidenten]] vallen twee namen op: de zojuist genoemde Bouterse, die tweemaal voor enige dagen, en [[Ronald Venetiaan|Venetiaan]] die driemaal voor in totaal vijftien jaar het hoogste burgerlijke gezag uitoefende, beginnend in 1991. Venetiaan, een voormalig minister van Onderwijs, werd na democratische verkiezingen in 2010 afgelost door Bouterse. Na verlies bij de verkiezingen, werd Bouterse in 2020 als president opgevolgd door [[Chan Santokhi]].

== Geografie ==
{{Zie hoofdartikel|Geografie van Suriname}}
[[Bestand:Suriname geology NL annot.svg|miniatuur|[[Geologie van Suriname]]]]

=== Fysieke kenmerken ===
Suriname heeft een oppervlakte van {{statsland-oppervlaktekort}}.<ref>Inclusief betwiste gebieden, exclusief betwiste gebieden 142 822 km<sup>2</sup> Almanak voor Suriname 1955</ref>

Belangrijke [[lijst van rivieren in Suriname|rivieren in Suriname]] zijn de [[Marowijne (rivier)|Marowijne]] (grensrivier met Frans-Guyana), de [[Suriname (rivier)|Suriname]], de [[Commewijne (rivier)|Commewijne]] (lopend van oost naar west), de [[Coppename]], de [[Tapanahony (rivier)|Tapanahony]] (zijrivier van de Marowijne), de [[Saramacca (rivier)|Saramacca]] en de [[Corantijn]], die de grens met Guyana vormt. Alle rivieren, behalve de Commewijne, lopen van het zuiden naar het noorden. In mei 2006 traden te [[Sipaliwini (district)|Sipaliwini]] de rivieren Suriname, Tapanahony, [[Lawa (rivier)|Lawa]] en Marowijne buiten hun oevers door hevige regenval. Dit leidde tot [[overstromingen in Suriname 2006|zware overstromingen]].

In Suriname zijn verschillende landschappen te onderscheiden. De noordelijke strook van 30 tot 100&nbsp;km breed is een afwisseling van [[Rits (geologie)|ritsen]] en [[moeras|zwampen]]. Dit deel behoort tot de kustvlakte van de Guyana's en strekt zich uit van de monding van de [[Amazone (rivier)|Amazone]] tot voorbij de delta van de [[Orinoco]]. Door de afzetting van enorme hoeveelheden sediment afkomstig van de Amazone is deze kust de snelst groeiende kustlijn ter wereld.

Ten zuiden van de kustvlakte ligt de [[savanne (landschap)|savannegordel]].

Het middengedeelte van Suriname bestaat uit een laag, glooiend bosland, dat door [[houtkap]] her en der dreigt te veranderen in [[savanne (landschap)|savanne]].

In de zuidelijke helft van het land liggen meerdere bergketens, die allemaal tot het [[hoogland van Guyana]] behoren. Dit zijn onder andere het [[Oranjegebergte (Suriname)|Oranjegebergte]], [[Van Asch van Wijckgebergte]], [[Wilhelminagebergte]], [[Eilerts de Haangebergte]], [[Grensgebergte (Suriname)|Grensgebergte]] en het [[Toemoek-Hoemakgebergte]]. De hoogste top is de [[Julianatop (Suriname)|Julianatop]] (1280 meter).

=== Klimaat ===
{{Zie hoofdartikel|Klimaat van Suriname}}
Suriname heeft een [[tropisch regenwoudklimaat]], met een grote en kleine [[regentijd]], alsook twee [[droge tijd]]en. De temperatuur schommelt tussen 24 en 36 graden Celsius. Gedurende de regentijd is de gemiddelde temperatuur 27,3 graden, terwijl die tijdens de droge tijd oploopt naar 32 graden Celsius. 's Morgens loopt de temperatuur geleidelijk op van ca. 24 graden naar 32-34 graden (tussen 14 en 16 uur) om daarna geleidelijk aan weer te dalen naar 24 graden (tussen 4 en 6 uur).<ref>[https://klimaatinfo.nl/klimaat/suriname/paramaribo/ klimaatinfo.nl]</ref>

=== Flora en fauna ===
[[Bestand:Leatherback Turtle near Galibi.jpg|miniatuur|Het strand van [[Natuurreservaat Galibi|Galibi]] is een van de belangrijkste broedplaatsen van de [[lederschildpad]]]]
[[Bestand:Dendrobates azureus (Dendrobates tinctorius) Edit.jpg|miniatuur|De [[blauwe pijlgifkikker]] is [[endemie (biogeografie)|endemisch]] in Suriname]]
{{Zie hoofdartikel|Natuur in Suriname}}
De [[biodiversiteit in Suriname]] kent een grote verscheidenheid aan [[plantenleven|flora]]<ref>{{en}}Flora of the Guianas [https://web.archive.org/web/20090102155721/http://www.bio.uu.nl/~herba/Guyana/Flora_of_the_Guianas/ website]</ref> en [[fauna (dierenleven)|fauna]].<ref>{{en}}M. Boeseman (1952) ''A preliminary list of Surinam fishes not included in Eigenmann's enumeration of 1912'', Zoologische Mededelingen, vol. 31, p. 179-200 [http://www.repository.naturalis.nl/record/318641 PDF]</ref><ref>{{en}}P. Staffeleu (1975), ''Surinaamse zoogdiernamen (Surinam vernacular names of mammals)'', Zoologische Bijdragen, vol. 18, p. 3-74 [http://www.repository.naturalis.nl/record/317256 PDF]</ref><ref>{{en}}J.H.C. Walenkamp (1976), ''The Asteroids of the coastal waters of Surinam'', Zoologische Verhandelingen, vol. 147, p. 3-89 [http://www.repository.naturalis.nl/record/323931 PDF]</ref><ref>{{en}}A.M. Husson (1962) ''The bats of Suriname'', Zoologische Verhandelingen, vol. 58, p. 1-278 [http://www.repository.naturalis.nl/record/317869 PDF]</ref><ref>{{en}}L.B. Holthuis (1959) ''The Crustacea Decapoda of Suriname (Dutch Guiana)'', Zoologische Verhandelingen, vol. 44, p. 1-296 [http://www.repository.naturalis.nl/record/317569 PDF]</ref><ref>A.M. Husson (1973) ''Voorlopige lijst van de zoogdieren van Suriname'', Zoologische Bijdragen, vol. 14, p. 3-15 [http://www.repository.naturalis.nl/record/317280 PDF]</ref> Het overgrote deel van Suriname, zo'n 90 procent, is met [[oerwoud]] bedekt. Dit oerwoud maakt deel uit van het grootste tropische regenwoud op aarde, het [[Amazoneregenwoud]], waarvan het grootste deel op Braziliaans grondgebied ligt. Het Surinaamse binnenland is daarom een geliefd studieoord voor biologen uit de gehele wereld. Een groot aantal soorten vogels, [[Lijst van reptielen in Suriname|reptielen]] en zoogdieren bewoont deze bossen en de kuststrook. Een voorbeeld daarvan zijn de schildpadden op het strand van [[Natuurreservaat Galibi|Galibi]] (bij [[Galibi (Suriname)|het gelijknamige dorp]]), waar bijzondere [[populatie (biologie)|populaties]] schildpadden voorkomen. Naast de [[lederschildpad]] (''Dermochelys coriacea''), de meest voorkomende en enige die niet tot de [[zeeschildpadden]] behoort, zijn er nog andere schildpadsoorten.<ref>{{en}} J.P. Schulz (1975) ''Sea turtles nesting in Surinam'', Zoologische Verhandelingen, vol. 143, p. 1-141 [http://www.repository.naturalis.nl/record/317557 PDF]</ref> De lederschildpadden worden door de lokale bevolking Aitkanti genoemd. Verder vindt men in Suriname onder andere de bedreigde en beschermde [[jaguar]], de luiaard, de reuzenmiereneter, de kaaiman (onder andere in Bigi Pan en Nickerie), het doodskopaapje, de brulaap, de tapir (onder andere bij [[Kabalebo (gebied)|Kabalebo]]) en de rode ibis (vooral in Bigi Pan en Nickerie). Met regelmaat worden jaguars gedood. Dit dier komt meer en meer voor in bebouwde omgeving, verdreven uit zijn eigen [[habitat]] door menselijke activiteiten. Het doden van de jaguar is strafbaar, maar er wordt zelden opgetreden tegen de jagers. In 2005 werd Suriname nog even wereldnieuws toen in Oost-Suriname ongeveer 25 nieuwe diersoorten werden ontdekt (in het Nassau- en Lelygebergte) en in 2013 nogmaals, toen 60 nieuwe diersoorten werden ontdekt in Zuidoost-Suriname.<ref>{{Citeer web|url=https://www.theguardian.com/environment/gallery/2013/oct/03/suriname-new-species-in-pictures|titel=Suriname new species in pictures|bezochtdatum=23-5-2020|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=|taal=}}</ref>

Er zijn bedreigingen voor de natuur, met name door de [[ontbossing]], [[bauxiet]]winning en door verontreiniging als gevolg van kleinschalige mijnbouw (met name [[goudwinning in Suriname|goudwinning]]). Suriname heeft echter een lange historie op het gebied van [[natuurbescherming]] en ook op dit moment zijn er verschillende organisaties actief, zoals [[Stinasu]], [['s Lands Bosbeheer]] en [[Wereld Natuur Fonds|wwf-guiana's]]. In 2019 had Suriname een Forest Landscape Integrity Index van 9.39/10, en stond op de vijfde plaats wereldwijd. [[Centraal Suriname Natuurreservaat]] scoorde 10/10, maar de bossen rond Paramaribo scoorden laag.<ref>{{en}} [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7723057/bin/41467_2020_19493_MOESM1_ESM.pdf Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity - Supplementary Information], 2020, Nature Communication #11, pp.15,20</ref>

== Bevolking ==
{{Zie hoofdartikel|Demografie van Suriname}}
Suriname heeft {{statsland-censuskort}} inwoners en een bevolkingsdichtheid van slechts 3,6 inwoners/km². Hiermee is Suriname een van de dunst bevolkte landen ter wereld en vergelijkbaar met landen als [[Canada]] en [[Mauritanië]]. In het bosrijke district [[Sipaliwini (district)|Sipaliwini]], het grootste van het land, is de bevolkingsdichtheid zelfs maar 0,28 inw./km². De meeste inwoners wonen in het noorden van het land, in de districten Paramaribo, [[Wanica (district)|Wanica]] en [[Nickerie (district)|Nickerie]]. Wereldwijd zijn er ongeveer een miljoen mensen van Surinaamse afkomst, waarvan ruim de helft in Suriname woont. Daarnaast woont een grote groep in het buitenland, voornamelijk in Nederland en [[Surinaamse gemeenschap in België|België]], maar ook in buurlanden [[Frans-Guyana]], [[Brazilië]] en de [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|Verenigde Staten]] wonen aanzienlijke aantallen Surinamers.

=== Bevolkingsgroepen ===
{{Zie hoofdartikel|Surinamers}}
[[Bestand:Population majorities per resort in Suriname.svg|miniatuur|Deze kaart toont per ressort welke bevolkingsgroep het grootste is. Geel: Marrons; Blauw: Inheemsen; Groen: Hindoestanen; Rood: Javanen; Bruin: Creolen; Grijs: Gemengd.]]
[[Bestand:Tribal communities Suriname.png|thumb|Spreiding van de [[inheemse Surinamers|inheemsen]] en [[Marrons van Suriname|marrons]]]]
De Surinaamse bevolking vormt een etnisch zeer diverse en multiculturele gemeenschap, waarin geen enkele groep een absolute of dominante meerderheid vormt. De bevolking bestaat uit een mengeling van de volgende etnische groepen, met tussen haakjes het aandeel van de groep bij de volkstelling in 2012.<ref>{{Citeer web|url=http://www.statistics-suriname.org/index.php/statistieken/downloads/category/30-censusstatistieken-2012#|titel=Censusstatistieken 2012|werk=Algemeen Bureau voor de Statistiek in Suriname (General Statistics Bureau of Suriname)|at=Presentatie Definitieve Resultaten Census 8 Vol. 1, pagina 42|bezochtdatum=6 augustus 2015|archiefurl=https://web.archive.org/web/20141113143359/http://www.statistics-suriname.org/index.php/statistieken/downloads/category/30-censusstatistieken-2012 |archiefdatum=13 november 2014|dodeurl=ja}}</ref> Bij de telling bepaalde de bevolking zelf tot welke etnische groep ze behoren:
* [[inheemse Surinamers|Inheemsen]] (3,8%), de oorspronkelijke bewoners van Suriname vallen onder verschillende volken en wonen vooral in het binnenland en rond de hoofdstad. Er zijn elf verschillende inheems-Surinaamse volken.
* [[Afro-Surinamers]] (37,4%), stammen af van uit Afrika aangevoerde slaven en kunnen in twee groepen worden verdeeld.
** [[Creolen (Suriname)|Creolen]] (15,7%), afstammelingen van Afrikanen, die veelal in de stedelijke gebieden wonen en overwegend christelijk zijn.
** [[Marrons van Suriname|Marrons]] (21,7%), nakomelingen van gevluchte Afrikanen, die wilden ontsnappen aan een bestaan als slaaf, door zich in afgelegen bosgebieden te vestigen. Er zijn [[Lijst van Surinaamse marrongroepen|zes stammen]] van Surinaamse Marrons. Door de openlegging van het binnenland en als gevolg van de [[Binnenlandse Oorlog]] trokken veel Marrons naar Paramaribo en andere grotere plaatsen. Traditioneel volgen zij de [[winti]]cultuur van geesten- en voorouderverering.<ref>[[Bonno Thoden van Velzen|Thoden van Velzen, H.U.E.]], ''The Great Father and the Danger: Religious Cults, Material Forces, and Collective Fantasies in the World of the Surinamese Maroons''. Dordrecht: Foris Publications, 1988 (met [[Ineke van Wetering|W. van Wetering]]). Thoden van Velzen, H.U.E., ''In the Shadow of the Oracle: Religion as Politics in a Suriname Maroon Society''. Long Grove (Illinois): Waveland Press, 2004 (met W. van Wetering).</ref>
* [[Hindoestanen]]<!-- Zij werden door de Nederlanders zo genoemd om hen niet te verwarren met bijvoorbeeld de Javanen die afkomstig uit Nederlands Oost-Indië ook Indiërs genoemd werden.--> (27,4%), afstammelingen van de [[India]]se '[[contractarbeid]]ers' uit het toenmalige [[Brits-Indië]]. Zij bewonen voornamelijk de districten Wanica, Paramaribo en Nickerie en zijn onderverdeeld in grofweg twee stromingen: hindoes en moslims.
* [[Javaanse Surinamers|Javanen]] (13,7%), nakomelingen van de contractarbeiders uit het toenmalige [[Nederlands-Indië]]. Het district Commewijne wordt van oudsher overwegend bevolkt door Javanen, daarnaast wonen velen van hen in Lelydorp en Paramaribo. Godsdienstig zijn zij overwegend [[Islam|moslim]] en daarnaast beoefenaars van geesten- en voorouderverering.
* [[Brazilianen in Suriname|Brazilianen]] (geschat tot wel 10%), oorspronkelijk voornamelijk werkzaam als goudzoekers in het binnenland.<ref>[https://www.trouw.nl/nieuws/om-echte-surinamer-te-worden-leren-nu-ook-de-braziliaan-en-chinees-nederlands~bd6fb35a/ Trouw 2015]</ref>
* [[Chinese Surinamers|Chinezen]] (1,5%), zijn in twee groepen te verdelen.
** de eerste groep bestaat uit nakomelingen van contractarbeiders uit [[Hongkong]], Zuid-China of Nederlands-Indië. Het merendeel van deze [[Chinese Surinamers]] spreekt een dialect uit de [[Hakka (taal)|Hakkataal]] en is overwegend katholiek.
** Sinds +/- 2000 is er een toename van migratie vanuit China naar Suriname. De nieuwe Chinezen zijn overwegend werkzaam in de handel en horeca en zijn grotendeels niet-religieus.
* Europeanen (1%), nakomelingen van Nederlanders en andere Europeanen uit de koloniale tijd. Zij worden ook wel ''bakra's'' genoemd. Ze wonen vooral in de districten Paramaribo en Wanica en zijn voornamelijk christen. De afstammelingen van Nederlandse kolonisten die in de [[19e eeuw]] naar Suriname kwamen om zelf een boerenbedrijf te stichten, worden ''[[boeroes]]'' genoemd. Net als zij kwamen ook [[Portugese Surinamers|Portugezen uit Madeira]] naar Suriname om op plantages te werken.
* [[Geschiedenis van de Joden in Suriname|Joden]], nakomelingen van voornamelijk [[Sefardische Joden|Sefardische]], maar ook [[Asjkenazische Joden]]. In hun geschiedenis speelt de [[Jodensavanne]] een grote rol. Veel joden zijn vermengd met andere bevolkingsgroepen.
* [[Libanese Surinamers|Libanezen]] zijn Surinamers uit het Midden-Oosten. Zij komen voor het grootste deel uit [[Bsharri (district)|Bcharre]] in [[Libanon]] en zijn [[Maronitische Kerk|maronieten]]. Daarnaast zijn er ook [[Syrië]]rs en [[Palestijnen]]. In Suriname beschouwen zij zich niet als [[Arabieren]], maar noemen zich liever [[Feniciërs]].{{Bron?||2022|09|10}}
* Overige immigrantengroepen uit de regio zijn Guyanezen, [[Haïtiaanse Surinamers|Haïtianen]] en [[Cuba (land)|Cubanen]]. Aanvankelijk waren zij actief in de landbouwsector, maar steeds meer nemen ze deel in andere sectoren.
In de volkstelling van 2012 beschouwde 13,4% van de bevolking zich als overwegende etniciteit "gemengd". 1,8% gaf aan onder een andere bevolkingsgroep te vallen.

=== Diaspora ===
[[Bestand:Surinamers in Nederland.png|thumb|Spreiding van de Surinamers in Nederland (2011)]]
{{Zie ook|Zie de secties [[Surinaamse diaspora]] en [[Surinamers in Nederland]]}}
In Nederland leven circa 350.000 Surinamers, van wie velen rond de onafhankelijkheid (1975), na de [[coup|militaire coup]] van 1980 of na de ''[[Decembermoorden]]'' van 1982 uit Suriname vertrokken. Van invloed hierop was ook dat bij de onafhankelijkheid Surinamers de keuze kregen de Nederlandse nationaliteit te behouden of de Surinaamse nationaliteit te krijgen. Verder zijn er Surinamers gemigreerd naar de Caraïben, Frans-Guyana, België en de Verenigde Staten.

=== Taal ===
{{Zie hoofdartikel|Talen in Suriname|Gebarentaal in Suriname}}
In Suriname worden twintig talen gesproken. Het [[Nederlands]] is de officiële taal. Samen met het [[Sranantongo]], een wijdverspreide [[contacttalen|contacttaal]], geldt het als ''[[lingua franca]]'' van Suriname. Het Sranantongo is een [[creoolse talen|creoolse taal]] die hoofdzakelijk gebaseerd is op het [[Engels]], en ook een grote Nederlandse invloed heeft; dat wil zeggen dat de (kern)woordenschat grotendeels uit het Engels en Nederlands stamt. Daarnaast zijn er invloeden van het [[Portugees]], [[Spaans]] en [[Afrikaanse talen]]. De meeste Surinamers zijn meertalig: de verschillende bevolkingsgroepen van Suriname spreken in veel gevallen hun eigen moedertaal, het Nederlands en eventueel ook nog Sranan(tongo).

In het binnenland worden van oudsher talen uit drie [[Inheemse talen van Amerika|Amerikaanse taalfamilies]] gesproken. De grootste groep hiervan zijn de relatief nauw verwante [[Caribische talen]], waaronder het [[Karaïbs]] of Kalina en ook het [[Trio (taal)|Trio]] en [[Wayana (taal)|Wayana]] vallen. Daarnaast is er het [[Arowaks]], dat onder het [[Arawaktalen|Arawak]] valt, dat in Zuid-Amerika en de Caraïben wordt gesproken. Ten slotte werd er ook [[Warau (taal)|Warau]] gesproken (een taal uit de onderfamilie Paezan van de Macro-Chibchanfamilie). Deze taal heeft een aantal overeenkomsten met zowel het Karaïbs als Arawaks, maar met een geheel eigen [[woordenschat|vocabulaire]]. Vermoedelijk wordt deze taal niet meer in Suriname gesproken. Een vierde inheemse taal die ook wel in bepaalde Wayanadorpen aan de [[Lawa]] gesproken wordt is het [[Emerillon]], dat vooral aan de [[Tampok]] in [[Frans-Guyana]] gesproken wordt en tot de [[Tupi (taal)|Tupi]]-taalgroep hoort.

De marrons in het binnenland spreken verscheidene creoolse talen, die alle gebaseerd zijn op het Engels, maar sterk door Afrikaanse talen, het Portugees, Nederlands en/of [[Frans]] zijn beïnvloed. De woordenschat van het [[Saramaccaans]], de meest gesproken taal van deze talen, is voor 5% à 20% van Afrikaanse oorsprong, voornamelijk van [[Congo (gebied)|Congolese]] en [[Gbe-talen]]. De [[fonologie]] ervan benadert die van Afrikaanse talen het dichtst en de taal heeft zelfs een systeem van betekenisonderscheidende [[intonatie (spraak)|intonatie]], zoals ook veel voorkomt in Afrika. Andere talen van de Marrons zijn het [[Aukaans]], met het daaraan nauw verwante [[Paramaccaans]] van de [[Paramaccaners]], en het meer Frans beïnvloede [[Aluku (taal)|Aluku]] van de [[Aluku (stam)|Aluku]] (Boni's). Het [[Matawai (taal)|Matawai]] en het [[Kwinti (taal)|Kwinti]], van de gelijknamige bevolkingsgroepen, kennen kleinere aantallen sprekers.

Qua aantallen sprekers zijn de belangrijkste talen in Suriname achtereenvolgens:
* het [[Nederlands in Suriname|Nederlands]] ([[Surinaams-Nederlands|Surinaamse]] [[Variëteit (taalkunde)|variëteit]])
* het [[Sranantongo]] of Sranan
* het [[Sarnami Hindoestani]] (Surinaams Hindoestaans)
* het [[Surinaams-Javaans]]
* de verschillende [[Marrontaal|Marrontalen]] (vooral [[Saramaccaans]] en [[Aukaans]])
* het [[Karaïbs]] en [[Arowaks]] ([[Inheemse talen van Amerika|inheemse talen]])
* het [[Braziliaans Portugees]]
* het [[Frans]]
* het [[Spaans]]
* het [[Chinese talen|Chinees]] ([[Hakka (taal)|Hakka]], [[Standaardmandarijn]] en [[Standaardkantonees|-kantonees]])

Daar de meeste Surinamers meertalig zijn (bijvoorbeeld Nederlands- én Surinaamstalig), is het echter niet eenvoudig om mensen in te delen in één bepaalde taalgroep. Volgens de uitkomsten van de achtste algemene volks- en woningtelling, die in 2012 in Suriname werd gehouden, is Nederlands de meest gesproken thuistaal in Suriname. In ruim 73% van de huishoudens wordt Nederlands als eerste of tweede taal gesproken. Het Sranantongo wordt in 44% van de huishoudens gesproken, hoofdzakelijk als tweede taal, het [[Sarnami Hindoestani]] in ruim 21% en het Javaans in 9% van de huishoudens. Opmerkelijk is de tweetaligheid van de Surinaamse huishoudens: in bijna 80% wordt een tweede taal gesproken.

Naast deze grote rijkdom aan gesproken talen worden in Suriname nog minstens drie [[gebarentalen]] gebruikt: [[Nederlandse Gebarentaal]] (NGT), een eigen [[Surinaamse Gebarentaal]] en een [[dorpsgebarentaal]] in het marrondorp [[Kajana (Suriname)|Kajana]]: de Kajana Gebarentaal.

=== Godsdienst ===
[[Bestand:Paramaribo synagogue and mosque.JPG|thumb|[[Moskee Keizerstraat]] (islamitisch) en [[Synagoge Neve Shalom]] (joods) naast elkaar]]
{{Zie hoofdartikel|Religie in Suriname}}
Volgens het [[The World Factbook|CIA World Factbook]] was in 2012 de verhouding tussen de religies als volgt:<ref name="census-abs">{{en}}[https://web.archive.org/web/20190702093411/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ns.html CIA World Factbook 2014 – Suriname]</ref>
* 48,4% [[christendom]]: 26,8% [[protestantisme|protestantse kerken]] en 21,6% [[Katholieke Kerk in Suriname|Rooms-katholieke kerk]]
* 22,3% [[Hindoeïsme in Suriname|hindoeïsme]]
* 13,8% [[Islam in Suriname|islam]]
* 10,7% geen religie of onbekend
* 4,7% [[Winti|traditionele]] en andere religies
De grootste religieuze denominaties in Suriname waren op dat moment R.K. (21,6%), [[Sanatana Dharma|Hindoe Sanatan]] (18,0%), [[Pinksterbeweging]] (11,2%) en [[Evangelische Broedergemeente]] (11,2%).<ref name="abs 2012">[https://web.archive.org/web/20150924105905/http://www.statistics-suriname.org/images/Presentatie.pdf Censusstatistieken 2012 – Algemeen Bureau voor de Statistiek]</ref><ref>https://www.statistics-suriname.org/wp-content/uploads/2019/02/mozaiek-van-het-surinaamse-volk-versie-5.pdf</ref>

== Bestuur en instellingen ==
=== Staats- en regeringsvorm ===
[[Bestand:Presidential palace, Paramaribo, Suriname.jpg|miniatuur|Het [[Presidentieel paleis van de Republiek Suriname|presidentieel paleis]]]]
[[Bestand:AssembleeSurinaam.jpg|miniatuur|De Nationale Assemblée]]

Suriname is naar staatsvorm een [[presidentiële republiek]] en naar regeringsvorm een [[parlementaire democratie]]. De laatste [[grondwet]] dateert van 30 september 1987. Volgens die van 1975 praktiseerde Suriname een parlementair systeem. Na de [[Sergeantencoup]], een militaire machtsovername van 25 februari 1980, werd dit buiten werking gesteld. Dat gebeurde op 13 augustus 1980, nadat president [[Johan Ferrier]] vrijwillig was afgetreden. Onder druk van de Verenigde Staten, Nederland, [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]] en de [[Verenigde Naties|VN]] waren de militaire machthebbers genoodzaakt onderhandelingen met de politieke leiders van vóór 1980 te voeren. Doel was een terugkeer naar de [[democratie]]. Dit staat in de Surinaamse geschiedenis ook wel bekend als het zogenaamde Topberaad: overleg tussen het militair gezag en de leiders van de [[Vooruitstrevende Hervormings Partij|VHP]] ([[Jagernath Lachmon]]) en de [[Nationale Partij Suriname|NPS]] ([[Henck Arron]]).
Resultaat van de onderhandelingen was niet alleen een terugkeer naar de democratie, maar tevens het officieel afschaffen van de grondwet van 1975 en het invoeren van die van 1987. Deze werd op 30 september 1987 bij referendum goedgekeurd door het volk van Suriname.

De nieuwe grondwet voorzag in een sterke positie voor de president in het staatsbestel en de invoering van de functie van vicepresident. De ministers kregen in vergelijking met de grondwet van 1975 minder macht, omdat ze ondergeschikt werden aan de president, die [[regeringsleider]] en [[staatshoofd]] is.
Het voorstel van een direct gekozen president werd door de oude politiek afgewezen. Daarom wordt de president door het parlement gekozen. Ondanks deze wijze van verkiezing heeft de Surinaamse president aanzienlijke bevoegdheden, vergelijkbaar met die van de Amerikaanse president. In Suriname spreekt men ook wel van een 'sterke' president.

=== Politiek ===
[[Chan Santokhi]] is president, [[Ronnie Brunswijk]] [[vicepresident van Suriname|vicepresident]].

{{Zie ook|Zie de [[lijst van presidenten van Suriname]] en de [[lijst van premiers van Suriname]] (afgeschafte functie)}}

==== Parlement ====
{{Zie hoofdartikel|De Nationale Assemblée}}
Suriname heeft een eenkamerparlement, [[De Nationale Assemblée|DNA]], met 51 zetels, dat rechtstreeks gekozen wordt voor een termijn van vijf jaar in algemene, vrije en geheime verkiezingen. Voor deze verkiezing wordt het land opgedeeld in kieskringen, waarbinnen een vastgesteld aantal zetels te verdelen zijn. Deze aantallen zijn niet gebaseerd op de huidige bevolkingsomvang, maar nog op die in 1954, waardoor de dunbevolkte kieskringen sterk zijn oververtegenwoordigd en Paramaribo en [[Wanica]] sterk zijn ondervertegenwoordigd.

==== Regering ====
{{Zie ook|Zie de [[lijst van Surinaamse ministeries]]}}
De regering bestaat uit de [[president]], de [[vicepresident]] en de [[minister]]s. De president en vicepresident worden gekozen door De Nationale Assemblée. De kandidaten moeten minstens een tweederdemeerderheid van de DNA-leden achter zich krijgen. Indien dit na twee stemmingen nog niet gelukt is, wordt de [[Verenigde Volksvergadering]] bijeengeroepen, bestaande uit de 919 leden van alle volksvertegenwoordigingen in het land, die met een gewone meerderheid de president kiest. De president stelt zelf zijn kabinet van ministers samen en heeft vergaande uitvoerende bevoegdheden. De vicepresident is net als de ministers verantwoording verschuldigd aan de president.

=== Bestuurlijke indeling ===
{{Zie hoofdartikel|Districten van Suriname|Ressort (Suriname)}}
[[Bestand:Suriname, administrative divisions - Nmbrs - colored.svg|250px|miniatuur|De [[Districten van Suriname|tien districten]] van Suriname]]
Suriname is onderverdeeld in tien [[district]]en, die elk weer onderverdeeld zijn in ressorten. De tien districten zijn alfabetisch gerangschikt:

{{Kolommen lijst | breedte=15 | aantal=2 | compact=ja | inhoud=
# [[Nickerie (district)|Nickerie]]
# [[Coronie (district)|Coronie]]
# [[Saramacca (district)|Saramacca]]
# [[Wanica]]
# [[Paramaribo (district)|Paramaribo]]
# [[Commewijne (district)|Commewijne]]
# [[Marowijne (district)|Marowijne]]
# [[Para (district)|Para]]
# [[Sipaliwini (district)|Sipaliwini]]
# [[Brokopondo (district)|Brokopondo]]
}}

De ressorten zijn het laagste bestuurlijke niveau. Tegelijk met de verkiezingen voor [[De Nationale Assemblée]] worden ook de leden van de [[ressortraad|ressortraden]] verkozen, volgens het zogenoemde [[personenmeerderheidsstelsel]]. Hierbij heeft de kiezer evenveel stemmen als er zetels te verdelen zijn en worden de kandidaten op volgorde van het totaal aantal behaalde stemmen verkozen. De ressortraden hebben behalve beperkte uitvoerende bevoegdheden vooral een signaalfunctie naar de regering in Paramaribo.

De districten hebben iets meer uitvoerende bevoegdheden en hebben daarvoor een apart dagelijks bestuur, dat bestaat uit een door de regering benoemde [[districtscommissaris]] en gedeputeerden. De zetels in de [[districtsraad (Suriname)|districtsraad]] worden op basis van de totale zetelverdeling in de ressortraden van het district evenredig over de partijen verdeeld.

=== Justitie ===
Het rechtssysteem is gebaseerd op dat van Nederland, zij het dat er duidelijke verschillen zijn op enkele punten. Het concordantiebeginsel kan als verklaring gelden voor de duidelijk aanwijsbare Nederlandse oriëntatie in het rechtsleven. De rechtspraak is in hoogste instantie in handen van het [[Hof van Justitie (Suriname)|Hof van Justitie]] van Suriname. De leden van het Hof zijn eveneens belast met rechtspraak in de (lagere) [[kantongerecht (Suriname)|kantongerechten]]. De rechterlijke macht vindt zijn basis in hoofdstuk XV van de [[Grondwet van Suriname|grondwet]]. De rechters worden benoemd door de president van de Republiek.

=== Buitenlandse betrekkingen en landsverdediging ===
[[Bestand:CARICOM-Single-Market.png|thumb|[[Caricom]]]]
{{Zie hoofdartikel|Internationale betrekkingen van Suriname}}
Suriname is sinds 4 juli 1995 volwaardig lid van de [[Caricom]], de [[Caraïben|Caribische]] handelsorganisatie.

Sinds december 2002 hebben de regering van Suriname en het gemeentebestuur van [[Den Haag]] een samenwerkingsovereenkomst. Doel van deze overeenkomst is dat de bevolking van Suriname en Den Haag met elkaar activiteiten ontwikkelen die gericht zijn op het uitwisselen van kennis, kunst, cultuur en sport. Daarnaast wordt het [[stimulans|gestimuleerd]] dat scholen en welzijnsinstellingen in Suriname en Den Haag met elkaar gaan samenwerken. Wat de samenwerking met [[Vlaanderen]] betreft, kan vermeld worden dat er twee stedenbanden actief zijn. Deze beogen een samenwerking tussen besturen op gang te brengen op verschillende vlakken (toerisme, visserij, cultuur, onderwijs, energie, milieu, drinkwater):
* stedenband tussen het district Para en [[Leuven]]
* stedenband tussen [[Galibi (Suriname)|Galibi]] en [[Koksijde]]
Verder zijn er ook scholenbanden ontstaan tussen Vlaamse en Surinaamse scholen in de schoot van de Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en technische Bijstand.

==== Defensie en politie ====
Het [[Nationaal Leger]] van Suriname omvat ook een bescheiden [[marine (strijdmacht)|marine]] en [[luchtmacht]]. Voor de civiele ordehandhaving is er het [[Korps Politie Suriname]] (KPS). Het land beschikt bovendien over een [[kustwacht]].

==== Grensconflicten ====
[[Bestand:Stroomgebied van de Coeroeni en Litani (1920).jpg|thumb|Betwiste gebieden van Suriname met Frans-Guyana en Guyana.]]
{{Zie hoofdartikel|Grenzen van Suriname}}
* Tussen de rivieren de [[Litani (Zuid-Amerika)|Litani]] en de [[Marowijnekreek]] ligt een gebied dat wordt betwist door Suriname en Frankrijk (Frans-Guyana).
* Tussen de rivieren de Boven-Corantijn of [[Nieuwe Rivier]] en de [[Coeroenie (rivier)|Coeroenie]]-[[Koetari]] ligt een gebied dat wordt betwist door Suriname en Guyana. Dit gebied staat in Suriname bekend als het [[Tigri-gebied]] en in Guyana als de ''New River Triangle''.
* Tot 2007 beschouwde Suriname de linkeroever van de Corantijn als grens, terwijl Guyana het midden van de rivier als grens beschouwde. Dit werd met een uitspraak van het [[Permanent Hof van Arbitrage]] in Den Haag in het voordeel van Suriname beslist. (Zie ook [[Berbice]].)
* Een derde grensconflict betrof de zeegrens tussen de twee landen voor de monding van de Corantijn. Het geschil was voorgelegd aan het [[Internationaal Zeerechttribunaal]] (ITLOS) te [[Hamburg]]. ITLOS deed in september 2007 uitspraak, wat ertoe resulteerde dat noch Suriname, noch Guyana hun aanspraken volledig gegrond zagen. De door Guyana uitgegeven en door Suriname betwiste 'CGX-[[concessie (vergunning)|concessie]]', waar vermoedelijk olie aanwezig was, kwam door de nieuwe grensbepaling wel op het gebied van Guyana te liggen.

==== Andere conflicten ====
* Illegale [[drugshandel]]: Suriname wordt beschouwd als [[Drugs in Suriname|doorvoerland voor drugs]] van Zuid-Amerika naar Europa en Brazilië, met name [[cocaïne]] uit [[Colombia]]. Het wordt ook beschouwd als exportland van cannabis, ondanks dat [[cannabis in Suriname]] verboden is.<ref name="canna">{{en}} Canna Connection, [https://www.cannaconnection.com/blog/14705-legal-status-suriname Legal status of marijuana in suriname], 2020</ref>
* Illegale [[wapenhandel]]: Suriname wordt beschouwd als doorvoerland voor wapens-voor-drugstransacties, met name vinden transacties plaats met de Colombiaanse rebellenbeweging [[Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia|FARC]].

=== Onderwijs ===
{{Zie hoofdartikel|Onderwijs in Suriname}}
[[Bestand:Universiteit van Suriname.JPG|miniatuur|De universiteit van Suriname]]
[[Bestand:School children Bigi Poika.jpg|miniatuur|Kinderen in schooluniform]]
In 1876 werd de [[leerplicht#Suriname|leerplicht]] in Suriname ingesteld, maar deze is sindsdien niet meer gewijzigd. Het volgen van onderwijs is verplicht voor kinderen tussen 7 en 12 jaar, en 93% van de totale bevolking kan lezen en schrijven. Het onderwijs in Suriname wordt onderverdeeld in primair, secundair en tertiair onderwijs:

Het primair onderwijs is het gewoon lager onderwijs (G.L.O.), oftewel de basisschool.
Dit onderwijs bestaat uit openbare scholen (O.S.) en particuliere scholen.
De openbare scholen vallen onder beheer en gezag van de overheid.

Het VOJ en VOS behoren tot het secundair onderwijs: dat is Voortgezet Onderwijs voor Junioren en Voortgezet Onderwijs voor Senioren.

Het tertiair onderwijs is het hoger onderwijs, wat omvat: alle opleidingen op post-secundair niveau waarvoor als toelating minimaal een diploma op VOS-niveau vereist is of een equivalent daarvan.
De ADEKUS, het IOL, de LOBO, het PTC en het AHKCO zijn instellingen die vallen onder het MINOV.

=== Gezondheidszorg ===
In Paramaribo bevinden zich vijf grote ziekenhuizen: het [[Academisch Ziekenhuis Paramaribo]], het RK [[Sint Vincentius Ziekenhuis (Paramaribo)|Sint Vincentius ziekenhuis]], het [['s Lands Hospitaal]], het [[Regionaal Ziekenhuis Wanica|Wanicaziekenhuis]] en het [[Diakonessenhuis (Paramaribo)|Diakonessenhuis]]. Daarnaast is er een ziekenhuis in Nieuw Nickerie met circa 100 bedden het [[Mungra Medisch Centrum]] (MMC), tot 2017 geheten het Drs. Lachmipersad Mungra Streekziekenhuis Nickerie (LMSZN), en enkele [[Lijst van ziekenhuizen in Suriname|kleinere streekhuizen]]. Problemen in de gezondheidszorg zijn grotendeels te wijten aan gebrek aan overheidsgelden; aan de [[emigratie]] van artsen en verplegend personeel (''[[braindrain]]''); en aan de gebrekkige transportmogelijkheden en [[infrastructuur]]. In de binnenlanden wordt de zorg geleverd op zogeheten missieposten.

Het [[Psychiatrisch Centrum]] Suriname verzorgt de [[geestelijke gezondheidszorg]].

== Economie ==
{{Zie hoofdartikel|Economie van Suriname}}
De [[economie]] liet tot 2012 een gezonde groei zien. Opvallend is het oplopen van het [[begrotingstekort]] en de [[staatsschuld]] in 2013. De overheidsinkomsten zijn afhankelijk van de opbrengsten van de mijnbouwindustrie en deze kampten in dat jaar met dalende prijzen op de wereldmarkt. Het overschot op de [[lopende rekening]] is hierdoor in 2013 omgeslagen in een tekort. Tot slot is het tekort op de [[begroting]] ook fors opgelopen. De financiële positie van het land is hierdoor uitgehold en de economie is in een [[recessie]] beland. In april 2016 werd bekend dat het land een noodkrediet krijgt van het [[Internationaal Monetair Fonds]] (IMF) van 425 miljoen euro.<ref name="VKSUR">[http://www.volkskrant.nl/buitenland/suriname-en-imf-bereiken-akkoord-over-noodsteun~a4283319/ Suriname en IMF bereiken akkoord over noodsteun], ''[[de Volkskrant]]'', 15 april 2016. Geraadpleegd op 16 april 2016.</ref> Samen werken de twee aan een hervormingsprogramma waarbij de overheidsuitgaven worden beperkt en de inkomsten worden verhoogd door onder andere de invoering van [[omzetbelasting|btw]].<ref name="VKSUR" /> Het [[krediet]] met een looptijd van twee jaar werd op 27 mei 2016 door de bestuursraad van het IMF goedgekeurd.<ref>[http://www.waterkant.net/suriname/2016/05/27/imf-geeft-groen-licht-lening-suriname/ IMF geeft groen licht lening Suriname], Waterkant, 27 mei 2016. Geraadpleegd op 20 november 2016.</ref>

Onder het bewind Bouterse werden belangrijke economische gegevens niet meer gepubliceerd. De [[Centrale Bank van Suriname]] publiceerde geen jaarverslagen meer en andere economische data werd sporadisch bekendgemaakt. Op 1 november 2020 heeft de nieuwe regering van [[Chan Santokhi]] de zorgwekkende economische situatie gepresenteerd: het land is zo goed als failliet.<ref name="SURFIN">{{Citeer web |url=http://finance.gov.sr/actueel/2020/republic-of-suriname-situation-update-to-creditors/ |titel=Situation Update for Suriname’s Creditors |datum=1 november 2020 |uitgever=Surinaamse ministerie van Financiën |taal=en |bezochtdatum=4 november 2020 |archiefdatum=3 november 2020 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20201103163228/http://finance.gov.sr/actueel/2020/republic-of-suriname-situation-update-to-creditors/ |dodeurl=ja }}</ref> De staatsschuld is vervijfvoudigd van 26% van het bnp in 2014 naar 125% in 2020 mede door hoge tekorten op de staatsbegroting. Er wordt veel meer geïmporteerd dan geëxporteerd met lage reserves van buitenlandse valuta reserves tot gevolg. Aflossing en rentebetalingen op buitenlandse schulden zijn bijna onmogelijk geworden. De waarde van de [[Surinaamse dollar]] staat vanaf september 2020 onder zware druk. In 2019 was het bruto nationaal inkomen per hoofd van de bevolking nog zo'n US$ 6500, maar in 2021 was dit met 30% gedaald naar iets minder dan US$ 4700.<ref name="CBvS1822"/>
{| class="wikitable" style="text-align: center"
|+ (v) = voorlopig
! Jaar
! Reële groei bnp
! Gemiddelde<br>inflatie
! Saldo lopende<br>rekening<br><small>(in miljoenen US$)</small>
! Overheidstekort<br /><small>(in % bnp)</small>
! Staatsschuld<ref>Op basis van internationale definitie</ref><br><small>(in % bnp)</small>
! Werkloosheid
|-
| 2009
| 3,0%
| −0,1%
| -
| −2,1%
| 15,7%
| -
|-
| 2010<ref>{{en}}{{Citeer web|url=https://www.cbvs.sr/images/content/publicaties/JAARVERSLAG%202010.pdf|title= Centrale Bank van Suriname, jaarverslag 2010}} (andere jaarverslagen niet meer beschikbaar)</ref>
| 5,1%
| 6,9%
| -
| −2,5%
| 18,6%
| 7,2%
|-
| 2011
| 5,3%
| 17,7%
| 431
| −2,0%
| 20,1%
| 7,5%
|-
|2012
| 3,0%
| 5,0%
| 162
| −2,7%
| 21,6%
| 8,1%
|-
|2013
| 2,9%
| 1,9%
| −296
| −5,9%
| 29,9%
| 6,6%
|-
|2014<ref>{{en}}{{Citeer web|url=https://www.cbvs.sr/images/content/highlights/geselecteerde-macroeconomische-indicatoren2622016.pdf|titel=Centrale Bank van Suriname, macro-economische factoren|uitgever=CBvS|datum=26 februari 2016|bezochtdatum=25 maart 2016}}</ref>
| 1,8%
| 3,4%
| −288
| −5,6%
| 26,7%
| 5,5%
|-
|2015
| −3,4%
| 6,9%
| −786
| −9,8%
| 43,4%
| 7,2%
|-
|2016<ref name="SURFIN" />
| −5,6%
| -
| −160
| −11,3%
| 75,5%
| 9,7%
|-
|2017<ref name="SURFIN" />
| 1,8%
| -
| 61
| −9,3%
| 74,7%
| 7,2%
|-
|2018<ref name="CBvS1822">{{en}}{{Citeer web|url=https://www.cbvs.sr/images/content/highlights/geselecteerde-macroeconomische-indicatoren.pdf|titel=Centrale Bank van Suriname, macro-economische factoren 2018-2022|uitgever=CBvS|bezochtdatum=19 juni 2023}}</ref>
| 4,9%
| 6,8%
| −148
| −9,9%
| 81,5%
| 9,7%
|-
|2019<ref name="CBvS1822"/>
| 1,2% (v)
| 4,4% (v)
| 208 (v)
| −18,4% (v)
| 88,6% (v)
| 7,2%
|-
|2020<ref name="CBvS1822"/>
| −16,0% (v)
| 34,9% (v)
| 83 (v)
| −9,6% (v)
| 111,4% (v)
| -
|-
|2021<ref name="CBvS1822"/>
| −2,7% (v)
| 59,1% (v)
| −417 (v)
| 1,7% (v)
| 123,8% (v)
| 7,2%
|-
|2022<ref name="CBvS1822"/>
| 0,9% (v)
| 52,4% (v)
| −225 (v)
| −0,9% (v)
| 122,2% (v)
| -
|}
[[Bestand:Financien.JPG|miniatuur|Het Ministerie van Financiën]]

==== Munt ====
De nationale [[munt (betaalmiddel)|munteenheid]] is de [[Surinaamse dollar]] (=100 cent); code: SRD. Per 1 januari 2004 is de Surinaamse gulden als munteenheid vervangen door de Surinaamse dollar. De nominale waarde werd daarmee met een factor duizend verkleind. Duizend Surinaamse guldens is dus 1 Surinaamse dollar geworden. Een eigenaardig bijeffect is dat het oude muntgeld, dat door de [[devaluatie]] niet meer werd gebruikt, opeens het duizendvoudige waard is geworden. Sinds begin 2016 is de vaste verhouding ten opzichte van de Amerikaanse dollar losgelaten en vanaf maart 2016 werd de koers via een aantal wekelijkse valutaveilingen vastgesteld. Daarna is de koers vrijgelaten en liep deze langzaam op. Tegen het einde van het jaar 2016 bereikte de wisselkoers een niveau van 7,50 SDR per dollar, waarna de koers op dit niveau stabiliseerde. Hieraan kwam een einde op 22 september 2020. De wisselkoers versus de Amerikaanse dollar halveerde van SRD 7,52 voor 1 US$ naar SRD 14,018 (aankoop) en SRD 14,29 (verkoop).<ref>Waterkant [https://www.waterkant.net/suriname/2020/09/21/nieuwe-wisselkoers-van-srd-14018-voor-1-usd-gaat-vannacht-in/ Nieuwe wisselkoers van SRD 14,018 voor 1 USD, 21 september 2020], geraadpleegd op 4 november 2020</ref>

=== Mijnbouw ===
[[Bestand:Rosebel mining 4 big.jpg|thumb|Open goudmijn van Rosebel]]

Suriname is zeer rijk aan natuurlijke hulpbronnen en wordt op grond daarvan wel als zeventiende op de lijst van rijkste landen geplaatst. De natuurlijke hulpbronnen omvatten onder andere [[hout]], [[goud]], [[aardolie]], [[bauxiet]] en [[porseleinaarde]] ([[kaolien]]). Ook bevinden er zich kleine hoeveelheden [[nikkel]], [[koper (element)|koper]], [[platina]] en [[ijzererts]]. Andere takken van de economie zijn [[landbouw]] (akkerbouw, veeteelt, pluimvee en visserij), hout en handel.

====Goud====
{{Zie hoofdartikel|Goudwinning in Suriname}}
In de [[21e eeuw]] werd er goud ontdekt in het resort [[Tapanahony (ressort)|Tapanahony]] van het district Sipaliwini, wat veel mensen van elders in Suriname maar ook uit andere delen van de wereld (met name [[Canada]] en Brazilië) heeft aangetrokken. [[Goud]] is tegenwoordig een zeer belangrijke economische activiteit. Per jaar wordt in Suriname zo'n 30 ton goud geproduceerd en geëxporteerd. De export van goud leverde tussen 2011 en 2013 gemiddeld zo'n $ 1,5 miljard per jaar op en dit was twee derde van het totaal.

====Bauxiet====
[[Bestand:Suriname, Suralco Bauxite Factory.JPG|thumb|Bauxietfabriek van [[Suralco]] te [[Paranam]], 2008]]
Een belangrijke pijler van de [[Economie van Suriname|Surinaamse economie]] was de winning van [[bauxiet]] door [[Suralco]] en [[Billiton Maatschappij|Billiton]] bij het plaatsje Moengo, niet ver van Albina. Tijdens de [[Suriname tijdens de Tweede Wereldoorlog|Tweede Wereldoorlog]] liep de productie sterk op voor de oorlogsindustrie en in 1950 had Suriname een aandeel van ruim 25% in de wereldwijde bauxietproductie.<ref>Handboek voor Internationaal Verkeer en Toerisme, [[Elsevier (uitgeverij)|Uitgeverij Elsevier]], Amsterdam, 1957, p. 248</ref> De winning loopt echter terug omdat de mijnen uitgeput raken. In 2008 werd de exportwaarde van [[aluinaarde]] ingehaald door die van goud. [[Alcoa (bedrijf)|Alcoa]] was in onderhandeling met de staat over de verkoop van Suralco, maar in december 2014 wees de overheid een voorstel af. Alcoa stopte in 2015 volledig alle bedrijfsactiviteiten en op 1 januari 2020 gaf zij de stuwdam aan de staat Suriname. (Aanverwante industrie: [[aluin]]aardefabriek en [[aluminium]]smelterij (Billiton en Alcoa). Ten zuiden van Paramaribo is door de aanleg van een [[stuwdam]] in de Suriname het [[Brokopondostuwmeer|Prof. Dr. Ir. W.J. van Blommesteinmeer]] ontstaan; de [[Afobakadam|Afobakawaterkrachtcentrale]] aan het meer levert [[elektriciteit]], onder meer voor de productie van [[aluminium]]. Het staatsbedrijf [[Grassalco]] is actief op het gebied van de goudwinning, het delft steenslag, het ontwikkelt een [[graniet]]mijn en doet aan plantvermeerdering.

====Aardolie====
Een andere belangrijke pijler is de winning van [[aardolie]] door [[Staatsolie Maatschappij Suriname N.V.]], voornamelijk in Saramacca, een district 45 kilometer verwijderd van Paramaribo. Dit bedrijf is reeds sinds 13 december 1980 actief en Suriname is de enige aandeelhouder ervan. Al meer dan 30 jaren draagt Staatsolie bij tot de ontwikkeling van Suriname. Het bedrijf is tevens agent voor de staat, bevordert actief het potentieel aan koolwaterstof van Suriname en controleert aardolieovereenkomsten namens de staat.{{Bron?||2019|9|18}}

In buurland [[Guyana]] zijn al voor de kust grote oliereserves aangetoond in het [[Stabroek-blok]], maar bij Suriname bleven deze berichten uit tot begin januari 2020. Op 6 januari 2020 maakten het Amerikaanse oliebedrijf Apache en [[TotalEnergies SE|Total SA]] echter bekend een aanzienlijk olieveld te hebben gevonden voor de kust, bij een bron genaamd Maka Central-1.<ref name="NRCAPACHE">[https://www.nrc.nl/nieuws/2020/01/08/groot-olieveld-gevonden-voor-de-kust-van-suriname-a3986032 Groot olieveld gevonden voor de kust van Suriname], ''[[NRC Handelsblad|NRC]]'', 8 januari 2020. Geraadpleegd op 8 januari 2020.</ref> De twee bedrijven gaan door met boringen om meer olie te ontdekken.<ref name="NRCAPACHE" /> In maart 2020 werd een tweede vondst bekendgemaakt, Sapakara West-1. Apache spreekt over een „belangrijke vondst” zonder nadere details.<ref>NRC [https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/02/opnieuw-groot-olieveld-gevonden-voor-kust-suriname-a3995762 Opnieuw groot olieveld gevonden, 2 april 2020], geraadpleegd op 3 april 2020</ref> Later in het jaar, in juli, volgde een derde vondst, Kwaskwasi-1, die als beste van de drie vondsten werd bestempeld.<ref>{{en}} Reuters [https://www.reuters.com/article/us-total-apache-suriname/apache-total-make-third-oil-discovery-offshore-suriname-idUSKCN24U38Q Apache, Total make third oil discovery offshore Suriname, 29 juli 2020], geraadpleegd op 7 augustus 2020</ref> Details over de hoeveelheid olie in de zeebodem zijn niet bekendgemaakt. 14 januari 2021 werd een vierde ontdekking in put Keskesi East-1 bekendgemaakt.<ref>[https://www.worldoil.com/news/2021/1/14/total-logs-fourth-significant-oil-and-gas-discovery-offshore-suriname Worldoil.com]</ref>

=== Landbouw ===
{{Zie hoofdartikel|landbouw in Suriname|visserij in Suriname}}
[[Bestand:Nickerie_rijstveld.jpg|thumb|Een rijstveld in Nickerie]]
Belangrijke landbouwproducten van Suriname zijn: [[rijst]], [[bacove]]n (=bananen), palmpitten, [[kokosnoot|kokosnoten]], pinda's, rundvlees, kippen, bosproducten en [[garnaal|garnalen]].
* Export: onder meer rijst, garnalen, bacoven en [[palmolie]].
* Import: consumptiegoederen, olieproducten, voedingsmiddelen en productiemiddelen.

Het beplante areaal (in ha.) verschilt sterk van district to district.<ref>[https://www.statistics-suriname.org/wp-content/uploads/2019/03/6e_milieu_statistieken_publicatie_2014.pdf statistics Suriname]</ref> Nickerie neemt het leeuwendeel voor zijn rekening.

{| class="wikitable"
!District!!2009!!2010!!2011!!2012!!2013
|-
|[[Nickerie (district)|Nickerie]]||53.576||52.900||57.102||51.690||59.631
|-
|[[Saramacca (district)|Saramacca]]||3.907||4.007||3.333||3.330||3.531
|-
|[[Wanica (district)|Wanica]]||1.570||1.465||1.329||1.154||1.324
|-
|[[Coronie (district)|Coronie]]||877||796||423||480||583
|-
|[[Commewijne (district)|Commewijne]]||601||598||525||393||481
|-
|[[Para (district)|Para]]||442||444||94||124||135
|-
|[[Marowijne (district)|Marowijne]]||132||102||110||196||225
|-
|'''Totaal'''||61.106||60.317||62.916||57.371||65.910
|}

=== Toerisme ===
{{Zie hoofdartikel|Toerisme in Suriname}}
Het grootste deel van de toeristen bezoekt Paramaribo, dat als uitvalsbasis dient voor andere te bezoeken gebieden in het land. Het binnenland met de vele ongerepte regenwouden is daarnaast een belangrijke bestemming voor [[duurzaam toerisme|eco-toerisme]]. Het toerisme heeft een stabiliserende invloed op de Surinaamse economie, zorgt daarbij voor buitenlandse valuta en versterkt de werkgelegenheid.

== Infrastructuur ==
[[Bestand:Paramaribo, Jules Wijdenboschbrug.JPG|miniatuur|De [[Jules Wijdenboschbrug]] over de Suriname bij Paramaribo]]
[[Bestand:Atjoni (33496718666).jpg|miniatuur|De aanlegsteiger bij [[Atjoni]] is een belangrijk punt voor het binnenlands transport over de Surinamerivier]]

=== Vliegen ===
{{Zie ook|Zie ook de lijsten van [[lijst van vliegvelden in Suriname|vliegvelden]] en [[Lijst van luchtvaartmaatschappijen in Suriname|luchtvaartmaatschappijen]] in Suriname}}
De [[Surinaamse Luchtvaart Maatschappij]] (SLM), ook wel Surinam Airways genaamd, is de nationale luchtvaartmaatschappij van Suriname. Verder zijn er vier binnenlandse/regionale luchtvaartmaatschappijen: [[Blue Wing Airlines]], [[Fly All Ways]], [[Gum Air]] en [[Caricom Airways]]. De nationale luchthaven is [[Johan Adolf Pengel International Airport]] bij [[Zanderij (Suriname)|Zanderij]], 40&nbsp;km ten zuiden van Paramaribo met internationale verbindingen naar Amsterdam, [[Miami]] (Verenigde Staten), [[Belém (Pará)|Belém]] (Brazilië) en de Caräibische regio. Ieder jaar maken er ongeveer een half miljoen reizigers gebruik van de luchthaven. Naast dit vliegveld zijn er nog vier andere vliegvelden met verharde landingstrips en 44 vliegvelden met onverharde landingstrips. Vliegveld [[Zorg en Hoop Airport|Zorg en Hoop]] in Paramaribo is het meest intensief gebruikte vliegveld van het land voor met name het binnenlandse luchtvervoer.

=== Wegennet ===
In Suriname wordt [[links rijden|links gereden]].<ref>[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011090789:mpeg21:a0031 Links of Rechts?], ''[[De West (dagblad)|De West]]'', 4 januari 1910</ref> Met buurland Guyana is het daarmee het enige land op het Amerikaanse vasteland, net zoals in onder andere het [[Verenigd Koninkrijk (hoofdbetekenis)|Verenigd Koninkrijk]] en [[Japan]]. Veel personenauto's worden uit Japan geïmporteerd, met name tweedehands. De vrachtwagens komen dikwijls tweedehands uit Nederland en hebben als gevolg hiervan het stuur aan de linkerkant. Bussen zijn klein. Belangrijke verkeersaders zijn de [[Oost-Westverbinding (Suriname)|Oost-Westverbinding]] en de J.F. Kennedyweg (ook wel ''Highway'').

=== Havens ===
De belangrijkste transportmogelijkheid in Suriname is het vervoer over het water. In totaal is er 1200&nbsp;km aan bevaarbare waterwegen. Havens zijn er in [[Albina (Suriname)|Albina]], [[Moengo]], [[Nieuw-Nickerie]], [[Paramaribo]] ([[Jules Sedney Haven]] en [[Waterkant (Paramaribo)|Waterkant]]), [[Paranam]] en [[Wageningen (Suriname)|Wageningen]]. Aanlegsteigers zijn er langs de rivieren bij iedere nederzetting. [[N.V. Havenbeheer Suriname]] beheert de grootste algemene haven van Suriname in Paramaribo en ook die van Nieuw-Nickerie.{{Bron?||2023|05|18}}

=== Voormalig treinvervoer ===
[[Bestand:Lawaspoorweg rail car No 3.jpg|thumb|Voormalige [[Lawaspoorweg]], 1947]]
Het land bezit de restanten van de voormalige [[Lawaspoorweg]] (enkelvoudig [[meterspoor]]) van [[Onverwacht (Para)|Onverwacht]] naar [[Brownsberg]] (oorspronkelijk van Paramaribo naar [[Benzdorp]] aan de Lawa gepland, maar slechts afgeraakt tot Dam), die sinds [[1980-1989|de jaren tachtig]] niet meer in gebruik is, plus de [[Spoorlijn Bakhuisgebergte - Apoera|spoorlijn]] op [[normaalspoor]] van [[Apoera]] naar het [[Bakhuisgebergte]] (72 kilometer 'van niets naar nergens'), aangelegd tussen 1976 en 1980 in het kader van het [[West-Surinameplan]]. Deze is nooit officieel in gebruik genomen. Vrijwel al het rollend materieel is verroest of werd doorverkocht.

In november 2014 zijn door de Surinaamse regering gedetailleerde plannen bekendgemaakt voor de aanleg van een nieuwe spoorlijn. De 29 kilometer lange lijn zal gaan lopen van Paramaribo naar Onverwacht. Volgens plan zal op de tweesporige lijn met hoge frequentie gereden gaan worden. Daardoor moet het overbelaste wegennet veiliger worden. Het Nederlandse bedrijf [[Strukton]] is kandidaat voor de aanleg. Het betreft een project van 530 miljoen Surinaamse dollar.<ref>"Suriname", in de rubriek "Spoor buitenland" in het tijdschrift [[Op de Rails]], december 2014, p. 587</ref>

=== Internet ===
Suriname is via twee onderzeese [[internet]]kabels met de rest van de wereld verbonden. In Paramaribo komt de [[Deep Blue Cable]] aan land (in aanbouw<ref>{{en}}[https://www.submarinecablemap.com/#/ready-for-service/2021 Ready for service 2021]</ref>), die het Surinaamse internet zal verbinden met onder andere Guyana, [[Trinidad en Tobago|Trinidad]], [[Curaçao]], [[Aruba]] en [[Florida (staat)|Florida]].<ref name="TeleGeography">{{en}}[http://www.submarinecablemap.com/ Submarine Cable Map], ''TeleGeography''</ref> In [[Totness]] komt de zeekabel van het [[Suriname-Guyana Submarine Cable System]] (SG-SCS) aan land, een meer lokale kabel die het Surinaamse internet verbindt met Guyana en Trinidad.<ref name="TeleGeography" /><br>
De [[ISO 3166-1|Internetlandcode]] is: ''sr''.

== Cultuur ==
[[Bestand:Waterkant seen from Suriname river.JPG|miniatuur|[[binnenstad (Paramaribo)|Historische binnenstad]] ([[Werelderfgoed]])]]
[[Bestand:Amazon jungle from above.jpg|miniatuur|[[Centraal Suriname Natuurreservaat|Centraal Natuurreservaat]] (Werelderfgoed)]]
[[Bestand:Jodensavanne.jpg|thumb|[[Jodensavanne]] (Werelderfgoed)]]

=== Erfgoed ===
{{Zie ook|Zie [[Werelderfgoedlijst#Suriname|Surinaamse monumenten op de Werelderfgoedlijst]] en [[Lijst van musea in Suriname|musea in Suriname]] voor meer over dit onderwerp}}
Suriname heeft drie monumenten op de [[UNESCO]]-[[Werelderfgoedlijst]] staan. Het [[Centraal Suriname Natuurreservaat]] werd in 2000 toegevoegd als [[natuurerfgoed]]. Het is het grootste [[natuurreservaat]] van Suriname en een van 's werelds grootste beschermde [[tropisch regenwoud|tropische regenwouden]]. Sinds 2002 staat ook de [[binnenstad (Paramaribo)|historische binnenstad van Paramaribo]] met veel monumentale houten gebouwen op de lijst, als [[cultuurerfgoed]], en sinds 2023 de [[Jodensavanne]] met de [[Cassipora (begraafplaats)|Cassiporabegraafplaats]].

Enkele andere bezienswaardigheden zijn het museum [[Fort Zeelandia (Suriname)|Fort Zeelandia]], onderdeel van de historische binnenstad van Paramaribo. Van de ooit talrijke [[Lijst van plantages in Suriname|plantages in Suriname]] zijn er enkele opgeknapt en te bezoeken, waaronder [[Laarwijk]] en [[Frederiksdorp]]. Moderne architectuur, waaronder veel publieke gebouwen in Paramaribo, werd met name gerealiseerd door de architect [[Peter Nagel]], die in Suriname actief was in de decennia na de Tweede Wereldoorlog. Het grootste deel van de overige culturele voorzieningen en attracties is geconcentreerd in de hoofdstad, waaronder de dierentuin, [[Paramaribo Zoo]].

=== Literatuur ===
{{Zie hoofdartikel|Surinaamse literatuur}}
Het merendeel van de teksten uit de [[Surinaamse literatuur]] is geschreven in het Nederlands of het Sranan(tongo), al is er sinds 1977 ook een belangrijke opkomst geweest van literatuur in het [[Sarnami Hindoestani|Sarnami]]. Geschreven teksten in de andere talen zijn schaarser, maar in bijna alle talen bestaat er nog een levendige mondelinge overlevering.

=== Media ===
{{Zie ook|Zie de [[lijst van Surinaamse nieuwsmedia]]}}
* [[Radiozender]]s: 34 FM-zenders, 4 AM-zenders en 3 kortegolfzenders
** Enkele radiozenders: Radio [[SRS (radio)|SRS]]; Radio Boskopu; [[Radio 10 Magic FM]]; Radio ABC; [[Radio Apintie]]; Sky Radio Suriname; [[Rapar Broadcasting Network|Radio Rapar]]; RP; Noer FM; [[SCCN Radio]]; Radio Zon; Radio FM Gold; SrananRadio, [[Radika (Suriname)|Radio Radika]], [[Trishul (omroep)|Radio Trishul]], [[Ramasha Media Group|Radio Ramasha]]
** Radioprogramma's: ABC Actueel, In de Branding, [[Bakana Tori|Bakana Tori Origineel]] (BTO); Welingelichte Kringen; 90 seconden; Naar mijn mening; The Sunday Talkshow; Op weg naar een beter Suriname; Time for lovers; Bungu-Bungu-Carrousel
* [[Tv-zender]]s: 23, plus 7 herhaalstations. Diverse programma's van de [[Nederlands publiek omroepbestel|Nederlandse publieke omroep]] (NPO) worden via Surinaamse zenders uitgezonden. Voor een overzicht van zenders, zie de [[lijst van televisiekanalen in Suriname]].
* Enkele televisiezenders: [[STVS]]; [[ATV (Suriname)|ATV]]; GOV TV; DNA TV; [[SCCN Televisie|SCCN]]; ABC; [[Radio Apintie|Apintie TV]]; [[Rapar Broadcasting Network|RBN]]; PIPEL; SBS; SGM TV; [[Ramasha Media Group|Ramasha TV]]; SCTV; [[Trishul (omroep)|Trishul TV]]; RTV
* [[Krant]]en, [[tijdschrift]]en en [[nieuwswebsite]]s:

=== Film ===
{{Zie hoofdartikel|Surinaamse cinema}}
Door de concurrentie van [[televisie|tv]], videobanden en [[dvd]] waren er tot juni 2010 geen reguliere [[bioscoop|bioscopen]] meer. In de hoogtijdagen waren er meerdere: Bellevue, Luxor, Tower, Star, Metro, Empire, De Paarl, Jasodra, en andere. De Paarl werd omgebouwd en is anno 2019 een uitgaanscentrum dat onder meer ook twee bioscoopzalen bevat. De hele week door worden daar films vertoond. Verder is er een [[seksbioscoop]] en zijn er enkele bioscoopzalen waar een aantal keren per jaar een filmfestival wordt gehouden.

Een van de grote organisatoren daarvan, [[The Back Lot]], organiseert sinds 2002 elk jaar filmfestivals in Suriname: in december vindt het jaarlijkse Internationaal Documentaire Festival (IDFA Flies T(r)opics) plaats en in april het Internationaal Speelfilm Festival (IFFR Flies Paramaribo). In 2007 werd dit laatste van 19 tot en met 29 april gehouden in verschillende theaters, waaronder Thalia, Stadszending en CCS. Er worden speelfilms van over de hele wereld vertoond. Het filmpubliek is van uiteenlopende leeftijden. Bij de selectie van films wordt daarmee rekening gehouden.{{Bron?||2019|8|22}}

In maart 2008 werd bioscoop De Paarl Movies geopend en in juni 2010 multiplexbioscoop TBL Cinemas. Laatstgenoemde telt vijf moderne zalen.

=== Sport ===
{{Zie hoofdartikel|Sport in Suriname|Voetbal in Suriname}}
De populairste sporten in Suriname zijn [[voetbal]], [[basketbal]] en [[volleybal]]. Veel beoefende individuele sporten zijn onder andere [[atletiek]], [[badminton]], [[dammen]], [[judo]], [[taekwondo]], [[wielrennen]] en [[zwemsport|zwemmen]], waarbij diverse Surinamers medailles hebben behaald op Caribisch en Pan-Amerikaans niveau. Er zijn 17 sportbonden verenigd in het [[Surinaams Olympisch Comité]] (SOC). Het hoogtepunt in de Surinaamse sport werd vooralsnog behaald in 1988 in het zwemmen: [[Anthony Nesty]] werd olympisch kampioen op de 100 meter vlinderslag bij de [[Olympische Zomerspelen 1988|OS van 1988]].

=== Feestdagen en evenementen ===
{{Zie ook|Zie de [[lijst van evenementen in Suriname]] en [[feestdagen in Suriname]]}}
[[Bestand:Moengo Festival of Theatre & Dance, 2017 - 3.png|miniatuur|Opening van het Moengo Festival in 2017 met de ''Poolo Boto'' 2017]]
[[Bestand:Bigi spikri, Suriname, 2018 - 1.png|thumb|[[Ketikoti]] in Paramaribo]]

Door zijn multiculturele erfgoed viert Suriname een verscheidenheid van verschillende etnische en religieuze feesten. Meerdere feestdagen zijn uniek en worden alleen in Suriname gevierd. Dit zijn de Hindo(e)staanse, Javaanse en [[Chinese Surinamers|Chinese immigratie]]-feestdagen. Zij vieren de komst van de eerste schepen met hun respectievelijke immigranten. Daarnaast zijn er verscheidene hindo(e)staanse en islamitische feestdagen, zoals respectievelijk [[Divali]] en [[Holi-Phagwa|Phagwa]], en [[Suikerfeest]] en [[Offerfeest]]. Deze feestdagen hebben geen specifieke vaste dagen op de [[gregoriaanse kalender]]: ze zijn respectievelijk op de [[Hindoekalender|hindo(e)staanse]] en de [[islamitische kalender]] gebaseerd.
[[Vuurwerk]] mag vanaf 27 december tot en met 31 december worden verkocht en vanaf 27 december tot en met 2 januari worden afgeschoten.

Sinds 2013 wordt in het stadje [[Moengo]] in het oostelijke district [[Marowijne (district)|Marowijne]] jaarlijks het [[Moengo Festival]] gehouden, met afwisselende edities van muziek, theater en dans, en beeldende kunst. Het aantal bezoeken steeg van enkele duizenden in het weekend van 2013<ref>De Ware Tijd, ‘Moengo Festival gaat door met of zonder geld’, 18 september 2017</ref><ref>[https://www.srherald.com/suriname/2018/08/20/moengo-festival-niet-meer-weg-te-denken/ Moengo Festival niet meer weg te denken], Simone Awanna, ''[[Suriname Herald]]'', 20 augustus 2018</ref> tot meer dan twintigduizend in 2018.<ref>[http://www.dwtonline.com/mobiel/?node=480644 Stichting Kibii dreigt locatie te verliezen], ''De Ware Tijd'', 26 juni 2019</ref>

Officiële nationale feestdagen:
* 1 januari - [[Nieuwjaar]]sdag
* 1 maart (variërend) - [[Holi-Phagwa]]
* 1 mei - [[Dag van de Arbeid]]
* 5 juni - [[Hindoestanen|Hindo(e)staanse]] [[immigratie]]
* 1 juli - [[Ketikoti]]
* 9 augustus - [[Dag der Inheemsen]] en [[Herdenking Javaanse immigratie in Suriname|Herdenking Javaanse immigratie]]
* 10 oktober - [[Dag der Marrons]]
* 25 november - [[Srefidensi Dey|Onafhankelijkheidsdag]]
* 25 december - [[Eerste kerstdag]]
* 26 december - [[Tweede kerstdag]]

=== Eten en drinken===
[[Bestand:2016 0624 Tjauw min moksie meti speciaal.jpg|thumb|Tjauw min moksi meti]]
[[Bestand:Madamme Jeannette peppers in stone mortar.jpg|thumb|[[Madame Jeanette (peper)|Madame Jeanettes]] en knoflook]]
{{Zie ook|Zie ook [[Surinaamse keuken]], [[lijst van Surinaamse gerechten en lekkernijen]] en [[Lijst van markten in Paramaribo]]}}
De Surinaamse keuken is zeer uitgebreid, aangezien de bevolking van Suriname afkomstig is uit nagenoeg alle werelddelen. De Surinaamse keuken is daardoor een combinatie van een groot aantal internationale keukens, onder andere de Indiase, Afrikaanse, Indonesische (Javaanse), Chinese, Nederlandse, joodse, Portugese en inheemse. Dit heeft ervoor gezorgd dat de Surinaamse keuken veel gerechten kent waarbij de verschillende bevolkingsgroepen elkaars gerechten en ingrediënten zijn gaan gebruiken en beïnvloeden (fusie), waaruit weer nieuwe Surinaamse gerechten ontstonden. Bekende Surinaamse gerechten zijn [[roti (gerecht)|roti]], [[nasi goreng]], [[bami]], [[pom (gerecht)|pom]], snesi foroe, moksimeti en losi foroe. Uit deze vermenging van de culturen met de Surinaamse is de unieke Surinaamse keuken ontstaan.

Verschillende producten worden veelvuldig gebruikt in de Surinaamse keuken. Basisvoedsel is onder meer rijst, aardvruchten zoals [[tayer]] en [[cassave]] (Creools) en roti (Hindoestaans). Als smaakmakers worden [[zoutvlees]] en [[stokvis (voedsel)|bakkeljauw]] veelvuldig gebruikt. [[kousenband (plant)|Kousenband]], [[okra (plant)|okra]] en [[aubergine (plant)|boulanger]] zijn voorbeelden van groenten in de Surinaamse keuken. Om gerechten een pittige smaak te geven worden verse pepers als de zeer hete Madame Jeanette gebruikt.

[[Parbo Bier]], met de typische djogo liter flessen, is het grootste Surinaamse biermerk. Andere [[alcoholische drank]]en zijn [[rum (drank)|rum]], waarbij de [[Mariënburg Rum]] van de gelijknamige voormalige [[Mariënburg (Suriname)|suikerplantage]] bekend is. Meer over de rumproductie is te zien in het museum [[Surinaamsch Rumhuis]]. [[Kasiri]], of 'cassavebier', is een licht alcoholische drank die door inheemsen wordt gemaakt van cassave. Non-alcoholische dranken en siropen die veelvuldig worden gedronken zijn [[orgeade]], gemaakt van [[amandel (noot)|amandelen]], en [[dawet]], op basis van [[kokos]] en rijstmeel.

== Zie ook ==
* [[Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde]] (KITLV)
* [[Nederlands-Guiana]]
* [[Srefidensi Dey]]
* [[Suriname van A tot Z]]

== Literatuur ==
* ''Man van het moment: Een politieke biografie van Henck Arron'' - Peter Meel / Amsterdam: Prometheus / 2014
* ''Machtsbalans uitvoerende en [[wetgevende macht]]'' - Chander S. Mahabir / [[Parlementair]], oktober 2005, redactie Ulrich Aron, pp.&nbsp;64–68 / 2005
* ''Laatste [[gouverneur]], eerste [[president]]: de eeuw van [[Johan Ferrier]], Surinamer'' - [[John Jansen van Galen]] / Leiden: KITLV Uitgeverij / 2005
* ''Smeltkroes: Negen Politiek-Bestuurlijke Vruchten'' - Jules A. Wijdenbosch / Gopher B.V. / Utrecht, 2004
* ''Een machtsbalans tussen de uitvoerende en de wetgevende macht. De ontwikkeling van een alternatief model voor het politieke systeem in Suriname.'' - Chander S. Mahabir / [[Scriptie|MA Thesis]] / [[Vrije Universiteit Amsterdam]], 2002
* ''Het Suriname-syndroom: de PvdA tussen Den Haag en Paramaribo'' - John Jansen van Galen / Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker / 2001
* ''[[Jopie Pengel]] 1916-1970; leven en werk van een Surinaamse politicus; biografie'' - [[Hans Breeveld]] / Schoorl: Conserve / 2000 (dit is de handelseditie van een [[proefschrift]] in de [[maatschappijwetenschappen]], vakgebied Public Administration aan de [[Anton de Kom]] Universiteit van Suriname)
* ''Hetenachtsdroom: Suriname, erfenis van de slavernij, naar een idee en met medewerking van John Albert Jansen'' - John Jansen van Galen / Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Contact / 2000
* ''De toekomst van ons verleden: democratie, [[etniciteit]] en politieke machtsvorming in Suriname'' - [[Jules Sedney]] / Paramaribo: Vaco Publishers / 2017 [derde, volledig herziene druk]
* ''Onafhankelijkheid en Parlementair Stelsel: Hoofdlijnen van een nieuw en democratisch staatsbestel'' - Hugo K. Fernandes Mendes / [[Dissertatie]] / Zwolle: Tjeenk Willink / 1989
* ''[[Jagernath Lachmon]]. Een politieke biografie'' - Evert Azimullah / Paramaribo: Uitgeverij Vaco-Press / 1986
* Ooft, Coen D.: ''Het politieke stelsel van Suriname (I)'', in: IROS, jaarg. 4, juni 1978, Nr. 2, pp. 3-12.
* Ooft, Coen D.: ''Het politieke stelsel van Suriname (II)'', in: IROS, jaarg. 5, juni 1979, Nr. 2, pp. 3-13.
* ''Rebel op de valreep: een analyse na de persconferentie van de heer J. Lachmon'' - [[Rudi F. Kross]] / Biswakon & Biswakon / 1972
* ''Oog in oog met Paramaribo. Verhalen over het herinneringserfgoed'' - Eric Kastelein / Volendam: LM Publishers / 2020
* ''[[Wij slaven van Suriname]]'', de geschiedschrijving van het land door [[Anton de Kom]], Atlas Contact 1934. Herdruk 2020.<ref>[https://www.trouw.nl/nieuws/waarom-anton-de-koms-slaven-van-suriname-blijft-inspireren~bc9056d1/ Trouw]</ref>
* ''Een geschiedenis van Suriname geschreven door twee negentiende-eeuwse buitenstaanders - Hoe maatschappelijke ontwikkelingen en persoonlijke opvattingen doorspelen in de door [[Maria Vlier]] en [[Julien Wolbers]] geschreven grondlegging van de Surinaamse geschiedenis'' - Fenna IJtsma / Leiden: Masterscriptie Politics, Culture and National Identities, Universiteit Leiden / 2021. [https://studenttheses.universiteitleiden.nl/access/item%3A3142486/view online]

== Externe links ==
<!--Alleen officiële links toevoegen: voor alle andere links kunt u bij de Open Directory terecht-->
* [http://www.gov.sr/ Website van de Overheid van de Republiek Suriname]
* [http://www.dna.sr/ Website van de Nationale Assemblée van de Republiek Suriname]

{{Appendix}}
{{Navigatie landen Zuid-Amerika}}
{{Navigatie Unie van Zuid-Amerikaanse Naties}}
{{Navigatie Caricom}}
{{Zusterproject
| commonscat  = Suriname
| wikiatlas   = Suriname
| wiktionary  = Suriname
| wikibooks   = 
| wikisource  = 
| wikiquote   = 
| wikinewscat = Suriname
| wikivoyage  = Suriname
}}
{{Coor title dms|4|18|0|N|56|0|0|W|type:country_region:SR}}

[[Categorie:Suriname| ]]