Saint-Étienne

**Saint-Étienne**
Gemeente in Frankrijk
	;
Situering
Regio	Auvergne-Rhône-Alpes
Departement	Loire (42)
Arrondissement	Saint-Étienne
Kanton	hoofd van de kantons: Saint-Étienne-1, Saint-Étienne-2, Saint-Étienne-3, Saint-Étienne-4, Saint-Étienne-5, Saint-Étienne-6
Coördinaten	45° 26′ NB, 4° 24′ OL
Algemeen
Oppervlakte	79,97 km²
Inwoners ; (1 januari 2021)	172.718 ; (2.160 inw./km²)
Hoogte	422 - 1117 m
Burgemeester	Gaël Perdriau ; (2014)
Overig
Postcode	42100
INSEE-code	42218
Website	www.saint-etienne.fr
Detailkaart
	; Locatie in Frankrijk Loire
Foto's
Portaal	Frankrijk

Saint-Étienne (Arpitaans: Sant-Etiève) is de hoofdstad van het Franse departement Loire. De stad ligt nabij de Loire, 500 km ten zuiden van Parijs en had op 1 januari 2021 172.718^[1] inwoners. Met alle voorsteden erbij had de stad in 1999 321.703 inwoners. De inwoners van Saint-Étienne worden in het Frans stéphanois genoemd.

Historisch heeft de stad, die naar de heilige Stefanus is genoemd, een grote groei gekend na de industriële revolutie door de vondst van een groot steenkoolbekken in de regio. De stad met een sterk industrieel verleden, waar ook meerdere legerregimenten gelegerd waren, onderging op het eind van de 20e eeuw een intensief traject van stadskernvernieuwing met de nadruk op de designindustrie, een herbronning die erkend werd toen de UNESCO de stad in 2010 toevoegde aan het UNESCO-netwerk van creatieve steden.

Geschiedenis

De plaats werd voor het eerst vermeld aan het begin van de 13e eeuw en was minstens al in 1258 een zelfstandige parochie. Het oude Saint-Étienne lag dicht bij de Furan aan de voet van de heuvel Sainte-Barbe. In de 15e eeuw kende de plaats een eerste bloei door haar markt. Tussen 1436 en 1440 kreeg Saint-Étienne een stadsmuur met daarin twee poorten: Porte de Furan in het oosten en Porte de Roannelle in het westen. De stad bekwam bepaalde vrijheden, onder andere het recht om consuls te verkiezen. Er werden nieuwe verbindingswegen aangelegd naar steden in de omgevingen, er kwamen werkplaatsen en watermolens en de stad groeide met wijken buiten de stadsmuur, ook aan de overzijde van de Furan.

De stad groeide verder in de 17e en 18e eeuw met steenkoolmijnen, metaalnijverheid en zijde-industrie. Er vestigden zich ook veel kloosters in de stad: franciscanen, dominicanessen, kapucijnen, visitandinnen en ursulinen. De wapenindustrie bloeide door de revolutionaire en daarna de napoleontische oorlogen.

In 1855 volgde een fusie met de buurgemeenten Montaud, Beaubrun, Valbenoite en Outre-Furan. Saint-Étienne, als grootste stad van het departement, werd toen ook prefectuur van Loire ten koste van Montbrison. Dit betekende dat de stad ook een belangrijk administratief centrum werd. Daarentegen kende de industrie een tijdelijke terugval tussen 1860 en 1890. Saint-Étienne was als een van de eerste Franse industriesteden aangesloten op het spoorwegnetwerk. Maar vanaf 1860 waren ook andere Franse industriegebieden bereikbaar per spoor en zij betekenden een grote concurrentie voor Saint-Étienne: de steenkoolbekkens in het noorden en de ijzerindustrie in Lotharingen. Ook de zijde-industrie, die voornamelijk zijden linten maakte, kende een terugval omstreeks 1870.

*Manufacture d'Armes*, wapenfabriek (1916)

Na 1890 herstelde de industrie zich door een doorgedreven specialisatie. Zo kwam er staalindustrie en de fabrieken waar fietsen en auto-onderdelen werden gemaakt. Ook de winkelketen Casino ontstond in Saint-Étienne. Door de Eerste Wereldoorlog draaiden de wapenfabrieken op volle toeren en de stad trok veel arbeidsmigranten aan uit het omliggende platteland. Vanaf 1927 liet de economische crisis zich voelen. De tewerkstelling kromp en de industrie was het toneel van stakingen. De bevolking van Saint-Étienne verarmde en een deel van de bevolking trok weg. Pas vanaf de jaren 1950 was er een heropleving. De steenkoolmijnen waren in 1946 genationaliseerd. De productie werd gemoderniseerd. Ook de metaalindustrie moderniseerde en richtte zich meer op consumptiegoederen. En de textielindustrie bloeide opnieuw door een toegenomen vraag. Er kwamen arbeidsmigranten uit Noord-Afrika en er werden nieuwe wijken gebouwd om de groeiende bevolking te huisvesten.

In 1973 volgde een fusie met de gemeenten Saint-Victor-sur-Loire, Terrenoire en Rochetaillée. De gemeente werd zwaar getroffen door de crisis van de jaren 1970. In 1979 werkten er nog maar 730 mensen in de steenkoolmijnen tegenover 22.500 in 1946. De laatste steenkoolmijnen sloten in 1980. De gemeente probeerde zich te heroriënteren met de komst van de universiteit en de uitbouw van de hogescholen en culturele instellingen (theater, musea). Er kwam ook nieuwe, hoogtechnologische industrie.^[2]

Geografie

De oppervlakte van Saint-Étienne bedroeg op 1 januari 2021 79,97 vierkante kilometer; de bevolkingsdichtheid was toen 2.159,8 inwoners per km².

Na Madrid en Sofia is Saint-Étienne met hoogteligging tussen 422 en 1.117 meter een van de grootste Europese steden op grotere hoogte.

De gemeente is onderverdeeld in 13 wijken. De wijk Saint-Victor-sur-Loire ligt afgescheiden van de rest van de gemeente als exclave aan de Loire.

De onderstaande kaart toont de ligging van Saint-Étienne met de belangrijkste infrastructuur en aangrenzende gemeenten.

Hydrologie

Een stuwdam op de Furan, ten zuidoosten van het stadscentrum

Het grondgebied van Saint-Étienne is verdeeld over twee stroomgebieden en een van de Europese hoofdwaterscheidingen loopt door de stad. Het grootste deel van de stad behoort tot het stroomgebied van de Loire. De stad zelf wordt doorkruist door de Furan, een zijrivier van de Loire. De Furan vloeit even voorbij de stad in de Loire. De heuvelachtige stad met meerdere valleien wordt ook doorstroomd door de Janon, een zijriviertje van de Gier die op zijn beurt uitmondt in de Rhône. Het zadelpunt (laagste punt van de waterscheiding tussen beide bekkens) ligt bij het eindpunt van de A72, ten oosten van het stadscentrum. De spoorlijn tussen Saint-Étienne en Lyon gaat hier in een tunnel onder dit zadel. De Terrenoire-tunnel is anderhalve kilometer lang en de langste tunnel op de spoorlijn.

Geologie

De stad gaf zijn naam aan de gesteentelaag Stephanien, de bovenste stratigrafische etage van het Carboon.

Demografie

In 1790 telde de gemeente 28.140 inwoners. In 1872 telde de gemeente al 110.814 inwoners en in 1911 148.656 inwoners.

Onderstaande figuur toont het verloop van het inwonertal (bron: INSEE-tellingen).

Vervoer

Het stadsvervoerbedrijf STAS exploiteert drie tramlijnen, twee trolleybuslijnen en meerdere buslijnen. De tramlijn is sinds zijn ingebruikname in 1881 ononderbroken in dienst geweest in de stad en vervoert dagelijks meer dan 70.000 reizigers.

In de gemeente liggen de spoorwegstations Saint-Étienne-Bellevue, Saint-Étienne-Carnot, Saint-Étienne-Châteaucreux, Saint-Étienne-La Terrasse en Saint-Étienne-Le Clapier.

De stad op een dikke zestig km ten zuidwesten van Lyon wordt ontsloten door de drukke N88 en de aansluitende A47, maar ligt ook aan de A72 die de verbinding maakt met de A89, een belangrijke Franse oost-westverbinding.

Onderwijs

Cultuur

Musea

Musée d'art moderne et contemporain, museum geopend in 1987 in een gebouw ontworpen door Didier Guichard met een collectie 20e- en 21e-eeuwse kunst
Couriot - Musée de la Mine, museum over het mijnverleden van Saint-Étienne in de gebouwen van een steenkoolmijn die werd gesloten in 1973
Musée d'Art et d'Industrie, museum rond het industrieel verleden van de stad, erkend als Musée de France
Mémorial de la Résistance et de la Déportation de la Loire, geopend in 1999

Religie

Sinds 1970 is de stad de zetel van het rooms-katholieke bisdom Saint-Étienne.

Sport

Saint-Étienne heeft een eigen voetbalteam in de hoogste divisie (Ligue 1) van Frankrijk, AS Saint-Étienne. De meervoudig Frans kampioen speelt haar wedstrijden in het Stade Geoffroy-Guichard. Saint-Étienne was met stadion speelstad bij het WK rugby van 2007, WK voetbal van 1998 en EK voetbal van 1984 en 2016.

Saint-Étienne is 27 keer etappeplaats geweest in de wielerkoers Ronde van Frankrijk. Dit voor het eerst in 1950 en voorlopig voor het laatst in 2022. De Fransman Bernard Hinault won twee keer (in 1978 en 1986) in Saint-Étienne. De laatste ritwinnaar in Saint-Étienne is voorlopig de Deen Mads Pedersen.

Stedenbanden

Annaba (Algerije), sinds 1971
Banská Bystrica (Slowakije), sinds 2006
Ben Arous (Tunesië), sinds 1994
Coventry (Verenigd Koninkrijk), sinds 1955
Des Moines (Verenigde Staten), sinds 1984
Ferrara (Italië), sinds 1960
Fez (Marokko), sinds 2006
Geltendorf (Duitsland), sinds 1966
Granby (Canada), sinds 1960
Katowice (Polen), sinds 1994
Loehansk (Oekraïne), sinds 1959
Nazareth Illit (Israël), sinds 1974
Oeiras (Portugal), sinds 1995

Patras (Griekenland), sinds 1990
Toamasina (Madagaskar), sinds 1967
Windsor (Canada), sinds 1963
Wuppertal (Duitsland), sinds 1960
Xuzhou (China), sinds 1984

Bekende inwoners

Geboren in Saint-Étienne

Marcellinus Champagnat (1789-1840), stichter van de Broeders Maristen en heilige
Benoît Fourneyron (1802–1867), wetenschapper en uitvinder van de turbine
Jules Massenet (1842-1912), componist en muziekpedagoog
Robert Martin (1898-1982), componist, muziekuitgever en cellist
Jean Guitton (1901-1999), schrijver en filosoof
Charles Exbrayat (1906-1989), schrijver van politieromans
Gilbert Simondon (1924–1989), filosoof
Roger Rivière (1936-1976), wielrenner
Gerard Farison (1944-2021), voetballer
Georges Bereta (1946-2023), voetballer
Bernard Lavilliers (1946), chansonnier
Orlan (1947), kunstenares
Dominique Rey (1952), bisschop van het bisdom Fréjus-Toulon
Georges Didi-Huberman (1953), kunsthistoricus en filosoof
Jean Castaneda (1957), voetballer en voetbalcoach
Jean-Louis Capezzali (1959), hoboïst
Hervé Meschinet (1959), jazzsaxofonist en fluitist
Gilles Delion (1966), wielrenner
Vincent Cali (1970), wielrenner
Julien Jurdie (1973), wielrenner
Cédric Robert (1973), rallyrijder
Willy Sagnol (1977), voetballer
Thierry Gueorgiou (1979), oriëntatieloper
Mariam Kamara (1979), Nigerese architecte
Olivier Sorlin (1979), voetballer
Sylvain Armand (1980), voetballer
Anthony Bartholome (1982), voetballer
Romain Reynaud (1983), voetballer
Fabien Libiszewski (1984), schaker
Loïc Perrin (1985), voetballer
Aravane Rezaï (1987), tennisster
Vivien Brisse (1988), wielrenner
Quentin Caleyron (1988), baanwielrenner
Jordan Sarrou (1992), mountainbiker
Jordy Gaspar (1997), voetballer
Yahya Nadrani (1997), voetballer