Johannes Cornelis Dane
Johannes Cornelis Dane (Axel, 27 juli 1917 – Mauthausen, 7 september 1944)[1][2][3][4][5] was een Engelandvaarder en SOE geheim agent tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij werd slachtoffer van het Englandspiel.[6]
| Johannes Cornelis Dane | ||||
|---|---|---|---|---|
| Algemeen | ||||
| Geboortedatum | 27 juli 1917 | |||
| Geboorteplaats | Axel | |||
| Sterfdatum | 7 september 1944 | |||
| Plaats van overlijden | Mauthausen | |||
| Functie | ||||
| Zijde | Nederland Verenigd Koninkrijk | |||
| Organisatie | Special Operations Executive Nederlandse krijgsmacht, Koninklijke Marechaussee Londen, Plan Holland | |||
| Speciale functie | Engelandvaarder | |||
| Rang |  Wachtmeester
| |||
| ||||
Jeugd
bewerkenJohannes Cornelis Dane werd op 27 juli 1917[7] in het Zeeuws-Vlaamse dorp Axel geboren als oudste zoon van wachtmeester bij de marechaussee Johannes Dane (1888-1977) en zijn vrouw Anna Cornelia Elisabeth Bax (1888).[8] Hij had een broer, Pieter Huibrecht, en twee zussen, Anna Cornelia Huberdina en Cornelia Johanna Huiberdina. In zijn vroege jeugd verhuisde het gezin frequent, in 1922 naar Ellewoutsdijk in de gemeente Borssele, het jaar erop naar Budel[8] en in 1934 naar Bergeijk.[9] De lagere school begon Johannes in Budel en hij vervolgde die vanaf 1927 in Breda, waar hij ook vier jaar naar de middelbare school ging. Het gymnasium rondde hij af in Dordrecht.[1]
Militair
bewerkenIn november 1937 trad Dane in Middelburg toe tot het leger. En in de loop van het volgende jaar werd hij instructiesergeant bij de artillerie in Bergen op Zoom. Ondanks zijn goede resultaten stapte hij medio februari 1939 over naar de bereden politie (Marechaussee) in Apeldoorn – mogelijk onder invloed van zijn vader. Vreemd genoeg kreeg hij er de rang van korporaal. Pas in Engeland werd hij weer tot sergeant gepromoveerd.[1][10]
In oktober 1940 overleed zijn broer Pieter op 20-jarige leeftijd in Emmen.[11][12][13] Pieter Dane was ook marechaussee, bij de gemotoriseerde afdeling.[14] Vader Dane woonde volgens de overlijdensakte bij de burgerlijke stand op dat moment in Bergeijk en verbleef dus nog in Nederland.
Engelandvaart
bewerkenJohannes Cornelis Dane zelf was op 16 mei 1940 met de eerste divisie van de Koninklijke Marechaussee door België naar het Franse Brest gereden.[15] Hij ging daar op 11 juni aan boord van een schip – de MS ‘Prinses Beatrix’ – en arriveerde de volgende dag in Devonport. Na twee weken werd hij overgeplaatst naar Porthcawl (Wales), waar hij als klerk voor de Koninklijke Marechaussee werkte in kamp DanYGraig.[16][17] In het voorjaar van 1941 is hij overgeplaatst naar de Prinses Irene Brigade in Wolverhampton, om daar als chauffeur te dienen en radio’s te repareren.[18] En daarvandaan ging hij naar STG.[1][19]
In Wales had Johannes Dane zich verloofd met de Welshe Gwyneth Margaret Gane.[20] Zij was assistent-‘voorman’ bij de Royal Ordnance Factory, de Britse munitiefabrieken.[1] In haar woonplaats Bridgend was de ROF Filling Factory no.2 gevestigd.
Training SOE
bewerkenOp 18 juni 1942 werd Dane op eigen verzoek toegelaten tot de geheime commando- en sabotage-eenheid SOE.[21] Op dat moment werkte hij samen met zijn vader bij de marechaussee in Wolverhampton. Zijn moeder en zusters woonden toen nog in Bergeijk.[1]
Vanaf 18 juni begon zijn training in STS6, West Court, Finchampstead, een trainingsschool van SOE in Wokingham, Berkshire. De korporaals die hem trainden, beoordeelden hem als ijverig en slim, geschikt voor dit soort werk en waren tevreden over zijn inzet en de progressie die hij boekte. Na deze basistraining vervolgde hij zijn opleiding op STS24b, Glaschoille in Knoydart, dicht bij Mallaig, Inverness-shire.[1] De paramilitaire opleiding aldaar voorzag in onconventionele gevechtstechnieken als geruisloos doden, ongewapende man-tegen-man-gevechten en instinctief schieten. In feite was zij de voorloper van de moderne opleiding van de special forces, opgezet door William Fairbairn en Eric Sykes[22] – voormalig ‘ME-agenten’ die ook de effectieve en symbolische Fairbairn–Sykes commandodolk hadden ontworpen. De instructeur van Dane beschreef hem als een extreem goede werker, intelligent, met een verbazingwekkend inzicht en vooruitdenkend. Overigens was boksen, naast paardrijden, zwemmen en voetbal, een van Dane’s hobby's. Zijn commandant noemde hem de beste student onder de onderofficieren; krachtig en erg gedreven – de intelligentste van het hele stel.[1]
Direct vanuit Schotland volgde hij een week instructies op een van de finishing schools (STS31) van Beaulieu (Hampshire), security training. Deze werd onderbroken voor een week verlof in Cardiff en op 2 augustus trad Johannes Cornelis Dane in het huwelijk met Gwyneth Gane.[1] In de aansluitende weken doorliep hij de vijf onderdelen van de standaardcursus ter voorbereiding op een clandestien leven, verzorgd op het Montagu Estate in Beaulieu.[22] Opnieuw beoordeelden zijn superieuren Dane als intelligent, doortastend en hard werkend. Hij gold als gereserveerd en niet-opdringerig – de ideale kandidaat voor sabotagewerk. Bovendien stond hij te boek als een competent instructeur.[1]
In de tweede helft van september werd hem de rust gegund om in het Howard hotel in Londen en thuis in Bridgend bij te komen van zijn inspanningen. Dane’s volgende trainingsstation had nummer 17, Brickendonbury Manor in Brickendon, Hertford, Hertfordshire. Hier werd industriële sabotage onderricht door de grondlegger van deze discipline, George Rheam. Rheam leerde de groep waar Johannes Dane onderdeel van uitmaakte een fabriek te bekijken vanuit het oogpunt van een saboteur en de essentiële apparatuur ervan te vinden met de intentie die met zo min mogelijk, maar goed geplaatste explosieven uit te schakelen. (De destructie van de krachtcentrale in Vemork met operatie Gunnerside werd vanuit dit station opgezet.)[23] Dane en zijn team werden kennelijk verondersteld een soortgelijke sabotage te gaan uitvoeren. Het commentaar in het rapport is vergelijkbaar met de eerdere observaties.[1]
Medio oktober is Dane overgeplaatst naar STS51b, Fulshaw Hall in Wilmslow, Cheshire voor een parachutetraining van een week. En na een weekje vrije tijd in Cardiff en het Bedford hotel in Londen werd hij op 25 oktober overgebracht naar STS61, Gaynes' Hall[24] in St. Neots, om vanaf het nabij gelegen vliegveld RAF Tempsford naar Nederland te kunnen vliegen. Met Cucumber B is hij in de nacht van 27 op 28 oktober 1942 onder de operatienaam Cucumber A gedropt.[1][25]
Plan Holland
bewerkenOp 28 oktober 1942 maakte Dane, met zijn marconist Jacob Bakker, de parachutesprong boven Holten en werd meteen gearresteerd door Duitse militairen. Zij zijn naar kamp Haaren gebracht.[1][26][27] Daarvandaan verplaatste men hen enkele keren, naar strafkampen in Assen en Rawicz. Jacob Bakker bleef tot zijn dood op 30 april 1944 in Rawicz.[28] Johannes Cornelis Dane transporteerden de Nazi’s begin september 1944 naar concentratiekamp Mauthausen, waar hij korte tijd later in een grote groep op gruwelijke wijze werd gefusilleerd.[29][30][31][32]
Hij liet een vrouw en een eenjarig dochtertje achter.[1][33]
Onderscheidingen
bewerken- Bronzen Kruis, postuum, K.B. no.33 van 2-5-1953 (inlichtingendienst), toelichting:[34][35][36][37]
Wachtmeester-titulair-te paard van het Wapen der Koninklijke Marechaussee heeft zich door moedig optreden tegenover de vijand onderscheiden als agent van een geheime inlichtingendienst, die hem tijdens de jaren 1940-1945 uitzond naar door de vijand bezet gebied, alwaar hij onder uiterst moeilijke omstandigheden een levensgevaarlijke taak had te vervullen, die door vijandelijke tegenactie tenslotte tot zijn dood leidde.
Externe links
bewerken- https://www.englandspiel.eu/doc-tna-agent/dane.pdf
- Overzichtskaart
- Dutch Agents (p.13)
- Oorlogsgravenstichting
- Erelijst-nl
- Onderscheidingen
- Roll of Honour
- Documentatiegroep ‘40-‘45
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n (en) Dossier van SOE/SIS over Johannes Dane. Gearchiveerd op 23 november 2022.
- ↑ (nl) Gegevensoverzichtskaart over agent J.C. Dane. Gearchiveerd op 19 augustus 2023.
- ↑ (en) Kluiters, Frans (2008) Dutch Agents 1940 – 1945 (p.13). Gearchiveerd op 24 februari 2023.
- ↑ Open Archieven Bron: Brabants Historisch Informatie Centrum te Brabant, BS Overlijden - Deel: 2764, Periode: 1946, Boxtel, archieftoegang 1297, inventarisnummer 2764, 2 november 1946, Overlijdensregister Boxtel 1946, aktenummer 108. Gearchiveerd op 2 augustus 2019.
- ↑ Nationaal archief VK. Gearchiveerd op 2 augustus 2019.
- ↑ Nederlands Verzetsmonument. Gearchiveerd op 30 maart 2023.
- ↑ (nl) Open Archieven Bron: Zeeuws Archief te Middelburg, BS Geboorte Axel geboorteakten burgerlijke stand, Axel, archieftoegang 25, inventarisnummer AXE-G-1917, 27-07-1917, aktenummer 103. Gearchiveerd op 2 augustus 2019.
- ↑ a b (nl) Open Archieven Bron: West-Brabants Archief te Brabant, Bevolkingsregister: boek, Deel: 18498-025, Roosendaal, archief 7, inventarisnummer 18498-025, Gezinskaarten 1910-1939 Co t/m Da, aktenummer 81. Gearchiveerd op 2 augustus 2019.
- ↑ (nl) Open Archieven Bron: Regionaal Historisch Centrum Eindhoven te Eindhoven, Bevolkingsregister Index Bevolkingsregister Bergeijk 1934-1940, Bergeijk, archieftoegang 10839, inventarisnummer 1191, 1934. Gearchiveerd op 3 augustus 2019.
- ↑ MarechausseeSporen. Gearchiveerd op 1 augustus 2023.
- ↑ Online Begraafplaatsen. Gearchiveerd op 24 juli 2021.
- ↑ Open Archieven Bron: Drents Archief te Assen, BS Overlijden Emmen, archief 167.010, inventarisnummer 1940, 08-10-1940, aktenummer 407. Gearchiveerd op 3 augustus 2019.
- ↑ Regionaal historisch centrum Eindhoven 00211_B_Bergeijk_S0018a_1940_0035-0036.jpg. Gearchiveerd op 19 augustus 2023.
- ↑ De doodsoorzaak staat niet in de aktes vermeld.
- ↑ Voor de appèllijst zie (nl) Appèllijst Marechaussees
- ↑ Voor meer informatie over de Nederlandse militaire Engelandvaarders in Porthcawl gedurende de periode 1940-1941 zie (nl) PIB in Porthcawl. Gearchiveerd op 1 juni 2023.
- ↑ Ook de tekst bij en foto’s uit het album van marechaussee Stolk geven een inkijkje in deze periode: (nl) Stolk op MarechausseSporen
- ↑ Voor gegevens over dit Nederlandse kamp zie (nl) Wrottesley Park. Gearchiveerd op 1 juni 2023.
- ↑ Vergelijk met de glos over de oprichting van de Prinses Irene Brigade op (nl) Fuseliers. Gearchiveerd op 4 juni 2023.
- ↑ Vergelijk met (nl) Vertier in Congleton. Gearchiveerd op 1 juni 2023.
- ↑ De werkwijze van de SOE was gebaseerd op de effectieve methoden van de IRA, waarvan het Britse leger de gevolgen had ondervonden tijdens de Ierse Onafhankelijkheidsoorlog, en op de ervaringen van T.E. Lawrence tegen het Ottomaanse Rijk in de Eerste Wereldoorlog ((en) Crowdy, Terry (2016). SOE: Churchill’s secret agents. Oxford, Shire Publications Ltd., Shire Library no.829, p.8. ISBN 978-1-78442-040-6.).
- ↑ a b (en) Crowdy, Terry (2016). SOE: Churchill’s secret agents. Oxford, Shire Publications Ltd., Shire Library no.829, pp.19-22. ISBN 978-1-78442-040-6.
- ↑ (en) Brickendon (geraadpleegd op 25 augustus 2019)
- ↑ Zie eventueel en:Gaynes Hall
- ↑ Zijn trainingsnaam was J. Douma, zijn codenaam Victor en zijn alias luidde Johannes Dijkshoorn.
- ↑ WACDX-club. Gearchiveerd op 2 juni 2023.
- ↑ Hoets, Pieter Hans (1990). Englandspiel ontmaskerd. Schijnstoot op Nederland en België 1942-1944. Rotterdam, Ad Donker, p.139. ISBN 9061003458.
- ↑ Oorlogsgravenstichting over Jacob Bakker. Gearchiveerd op 4 augustus 2019.
- ↑ (nl) Stichting Vriendenkring Mauthausen
- ↑ Rep, Jelte (1977). Englandspiel. Spionagetragedie in bezet Nederland, 1942-1944. Bussum, Van Holkema & Warendorf.
- ↑ Voor ooggetuigenverslagen, zie hier.
- ↑ Online begraafplaatsen. Gearchiveerd op 4 augustus 2019.
- ↑ Zijn dochtertje was 3 jaar, toen Gwyneth Dane-Gane een brief schreef aan het Britse ministerie in casu (gedateerd 17 oktober 1946) over het uitblijven van haar Nederlandse weduwepensioen, waarvan zij en het meisje – Elizabeth Margriet – het geld hard nodig hadden (Ibidem).
- ↑ Bron: ARA 2.02.32 inv.618; BL/BK blz. 247 ; Oorlogsgravenstichting. Gearchiveerd op 31 juli 2019.
- ↑ Erelijst Johannes Cornelis Dane. Gearchiveerd op 1 augustus 2019.
- ↑ Onderscheidingen. Gearchiveerd op 9 mei 2023.
- ↑ Dapperheidsonderscheiding (geraadpleegd op 19 oktober 2019). Gearchiveerd op 19 oktober 2019.