Konstantin de Grote

Kopp vun Konstantin sien Standbild in de Kapitolinschen Museen in Rom

Flavius Valerius Constantinus (* an en 27. Februar twüschen 272 un 285 in Naissus, Moesia Prima; † 22. Mai 337 bi Nikomedia, Bithynia et Pontus), ok bekannt as Konstantin de Grote oder Konstantin I., weer vun 306 af an bit 337 Röömsch Kaiser. Man eerst vun dat Johr 324 af an hett he ohn en Mitkaiser regeert. Röömschen Kunsel is he ok ween.

Sien Kaisertiet is histoorsch besunners wichtig vunwegen de Konstantinsche Wenn. Mit düsse Wenn hett dat Christendom sik in dat Röömsche Riek dörsett. Konstantin hett sik up de Siet vun düsse Religion stellt, vunwegen dat he in de Slacht an de Milvisch Brügg in dat Johr 312 ünner dat Teken vun Christus (Christusmonogramm) gegen sien Fiend Maxentius wunnen harr. Konstantin meen, Christus harr em hulpen in de Slacht. 313 leet he dat Toleranzedikt vun Mailand utgahn. Dat bedüüd, dat vun nu af an jedereen in dat ganze Land glöven dröff, wat he wull. Dor weer denn to’n eersten Mol in de Röömsche Geschicht ok dat Christendom offiziell mit tolaten. Konstantin hett as Kaiser dat Christendom ok in de wiedere Tiet ünner de Arms grepen. 325 hett de dat Eerste Konzil vun Nicäa tosamenropen, üm den Striet üm de Lehr vun Arius to Enn to bringen.

324/26 lä Konstantin den Sitt vun sien Regeern in den Oosten vun dat Riek. Dor grünn he „Nova Roma“ („Nee-Rom“). As he storven weer, hett düsse Stadt denn gau den Naam Konstantinopel kregen. Hüdigendags is dat Istanbul.

Dat Röömsche Riek to Konstantin siene Tiet

In dat 3. Johrhunnert weer dat mit dat Röömsche Riek oorntlich dör’nanner gahn. Moderne Forschers seggt to düsse Johren „De Krise vun dat Riek in dat 3. Johrhunnert“. Jummerlos rücken verscheden Stämm vun de Germanen up de Grenzen an den Rhien un de Donau to un in den Oosten rücken de Sassaniden nah den Euphrat to. Dor geev dat in düsse Tiet Krieg mit en Fiend, de meist just so stark weer, as Rom sülvst.

Binnen in dat Imperium grepen jummers wedder annere Generalen na de Macht. De groten Verbänn vun dat Heer röpen den Kaiser ut un streden een gegen den annern.

Vun de 270er Johren af an versöchen Kaisers as Aurelian, en Reform tostann to bringen. Man eerst Diokletian, de 284 an de Macht kamen weer, stell dat Riek wedder up fasten Grund. He güng bi un föhr duchtige Reformen dör, seker de Grenzen af un füng ganz wat Nees an: He deel de Macht unner mehr Kaisers up (kiek bi Röömsch Tetrarchie). Man anners, as Diokletian sik dat vörstellt harr, as he 305 freewillig Bott geven harr, keem denn doch wedder dat Prinzip vun een Herrscherhuus na baven. So geev dat johrelangen Börgerkrieg. As de to Enn weer, weer Konstantin alleen Herrscher vun dat Imperium.

Leven

Jöögd un de Weg an de Macht

Konstantin is an’n 27. Februar vun en unbekannt Johr in de Stadt Naissus (vundaag Niš in Serbien) boren. Wohrschienlich is he üm 280 rüm up’e Welt kamen. Siene Öllern weern Constantius Chlorus un Helena. Vun ehr hett Bischop Ambrosius seggt, se weer nix wieder as en Stalldeern ween. Wie lang dat mit Constantius un Helena güng, weet wi hüde nich mehr. Jedenfalls hett Konstantin dree Halfbröder harrt, de sien Vadder mit en anner Fro tüügt harr. An’n laatsten 289 harr Constantius en Steefdochter vun Kaiser Maximinian heiraat. De Naams vun de Halfbröder sünd Julius Constantius, Flavius Dalmatius un Flavius Hannibalianus. Veel mehr is över Konstantin siene Kinner- un Jugendtiet nich bekannt. Sien Vadder weer woll ünner de Kaisers Aurelian un Probus Offzier ween un is eerst ünner Diokletian upstegen un en vun de „Ünnerkaisers“ („Caesar“) wurrn. Hööftkaiser ( „Augustus“) bleev eerst mol Diokletian, an den sien Hoff Konstantin dormols leevt hett. Later is Konstantin mit Galerius aftrocken nah den Krieg an de Donau. 305 hett he sienen Vadder in Britannien besöcht un hett sik dor up den sien Tog gegen de Pikten uttekent. As Constantius an’n 25. Juli 306 storven weer, hefft sien Suldaten Konstantin to’n „Augustus“ (Hööftkaiser) utropen. He geev sik süms avers toeerst mol tofreden mit den Titel „Caesar“. Dor hett em Galerius denn ok mit gellen laten. Galerius weer dormols de Hööchste Kaiser, vunwegen dat Diokletian midderwielen Bott geven harr. Man dor weer nu Diokletian sien Veer-Kaiser-Ordnung mit dör’nanner smeten. De is denn ok nich wedder tostann kamen. Nun keem de ole Traditschoon wedder up, dat de Söhn up den Vadder folgen scholl.

Konstantin siene Mitkaisers weern toeerst Galerius (305-311), Severus (306-307), Maximinus Daia (308-313) un Licinius (308-324). Bito hefft noch Maximian sien Söhn Maxentius (306-312) un Domitius Alexander (308-309 in Afrika) nah de Macht grepen. 307 hett Konstantin sik vun siene eerste Fro Minervina scheden laten. Mit ehr hett he sien Söhn Crispus (305-326) harrt. He heiraat denn Fausta, wat de Dochter vun Maximian weer, de tohopen mit Diokletian Bott geven harr. Maximian hett em denn ok to’n „Augustus“ maakt. Man he süms weer jummers noch mit den Titel „Caesar“ tofreden. Man Maximian harr nu den wedder nah den Purpur grepen, as sien Söhn Maxentius vun de Praetorianers un vun Lüde ut de Stadt Rom to’n Kaiser maakt wurrn weer. Severus un Galerius güngen dor woll gegenan, man se mössen sik doch torüchtrecken. Maximian söch nu Konstantin sien Hölp.

Bit se in dat Johr 326 storven is, hett Fausta em de dree Söhns Konstantin II., Constantius II. un Constans schunken, dorto noch de beiden Döchter Constantina und Helena.

As Caesar is Konstantin toeerst in siene Provinzen Gallien un Britannien bleven. Sien Residenz harr he in de Stadt Trier, de dortiets to Gallien tohören dö. Bi den Striet gegen Maxentius un Domitius Alexander hett he de Mitkaisers Galerius un Severus maken laten. 309 hett Konstantin en nee Goldmünt slahn laten, dat weer de Solidus, de noch lang gellen scholl.

Maximian harr sik al 308 mit Maxentius vertöörnt un möss Italien verlaten. He weer midderwielen bi Konstantin ünnerkrapen. Man 310 kungel he gegen Konstantin, as de in’n Krieg an de Front an’n Rhien weer. Man vun siene Kungelee is nix wurrn un Maximian möss utkniepen nah Massillia. Am Enn hefft sien egen Suldaten em aver Konstantin in’e Hannen speelt. Dor hett Maximian sik denn süms an’e Siet maakt. As dat allens vörbi weer, woll Konstantin mit dat „Hercuulsch Huus“ vun sien Swiegervadder nix mehr to kriegen hebben un meen in Tokunft, he stamm vun Kaiser Claudius Gothicus af. As Galerus 311 storven weer, möss he sik nu mit Maxentius ut’neen setten. De harr vördem al Severus slahn un doot maakt.

Konstantin warrt de Herr in’n Westen vun dat Riek

Nadem Konstantin al Hispanien in’e Hannen kregen harr, marscheer he 312 na Italien rin. Maxentius harr woll mehr Suldaten (dat warrt vun 100.000 Mann schreven), man Konstantin sien Lüde (bi 25.000 bit 40.000 Mann) harrn al fökener in’n Krieg stahn. Dat weern tomeist britannsche, gallische un germaansche Truppen. Konstantin slöög sien Fienden bi Turin, bi Brescia un tolest ok noch bi Verona. In düsse leste Slacht is ok noch Maxentius sien Päfekt över de Prätorianers ümkamen, dat weer Ruricius Pompeianus. Konstantin marscheer nu nah Süden to un slöög Maxentius an’n 28. Oktober 312 in de Slacht an de Milvisch Brügg. Dat warrt vertellt, dat Konstantin in de Nacht vör de Slacht en Droom harrt hett. Dor seeg he dat Teken vun Christus un höör en Stimm, de sä: „Ünner düt Teken schaßt du winnen“. An’n annern Morgen leet he sien Suldaten dat Teken vun Christus up jem ehr Schiller malen. Man dat is nich ganz kloor, ob düsse Geschicht würklich passeert is, oder ob dat bloß later so vertellt wurrn is. Up jeden Fall hett Konstantin meent, sien Sieg in de Slacht keem dorher, dat de Christengott em hulpen harr. He hett nah sien Sieg ok keen heidnisch Opper mehr bröcht, as dat sunst woll begäng weer.

Al ehrder harr Konstantin dat mit den Monotheismus holen. Just, as sien Vadder harr he to’n Sol Invictus beedt. He kenn dat Christendom al vun lütt up an. Na de Slacht an de Milvisch Brügg hett he sik achter düssen Gloven stellt. Man dat is nich kloor, ob he würklich en Christ ween is. Dat kann woll seggt weern, he „leet up den Christengott nix kamen“, man he weer an un för sik noch keen würklichen Christen. Man dat gifft doch nich wenig Forschers, de meent, he harr sik 312 to den christlichen Gloven hendreit un meen dat ok so.

313 is he mit den Kaiser in’n Oosten vun’t Riek tohopendrapen. Düsse Licinius hett Konstantin sien leevste Süster Flavia Iulia Constantia heiraat. De beiden Kaisers hefft denn dat Toleranzedikt vun Mailand rutgahn laten. Dor stünn in to lesen, dat dat Christendom vun nu af an just so goot ween scholl, as de annern Religionen in dat Riek un dat jedereen sik free utsöken scholl, wo he an gloven woll. Man dat bedüüd noch nich, dat dat Christendom nu de Staatsreligion wuurn weer. Dat passer eerst Johrteinten later ünner Kaiser Theodosius I..

Konstantin hett ok nich free weg seggt, dat he nu en Christen weer. Up den Triumphbogen, den he na sien Sieg an de Milvisch Brügg harr boen laten, weer nix to sehn vun de meisten heidnischen Gödder, as dat sünst woll begäng ween weer. Bloß Viktoria, de Göddin vun den Sieg un Sol Invictus kann een dor finnen. Man just so fehlt all Henwies up den christlichen Gloven. Dat kann angahn, dat Konstantin de Heiden in Rom nich just up’e Fööt pedden much.

Sien Edikt bedüüd amenn, dat jede Religion in Rom nu tolaten weer. Man Konstantin födder doch dat Christendom, as he sik achter de Bischöpp stellen dö. He hett de Kark ok Land schunken un Euseb vertellt, dat he den Updrag över föfftig Bibeln för Konstantinopel geven hett. Bi de Jagd up de Christen in de Johren vörher weern ja allerhand Bibeln in’n Dutt gahn. Ok siene Söhns hett he in den christlichen Gloven uptehn laten. Nah dat Johr 324 geev dat ok keen Heidenbiller mehr up de röömschen Münten. Bavenhen kregen jummers mehr Christenlüde de wichtigen Ämter in dat Riek tospraken un dat Utöven vun de traditschonelle Religion speel meist keen Rull mehr. Af un an sünd ok al heidnisch Tempel utplünnert wurrn.

Al 316 harr he sik mit Licinius anleggt un em Illyricum afnahmen. Vun dor af an dreven de beiden Hälften vun dat Riek ut’neen. Vun 321 af an hefft se nich mehr na desülbigen Konsuln de Johre tellt. 322 slöög Konstantin sien nee Residenz in Thessaloniki in Thrakien up, just an de Grenz vun Licinius sien Länner. Vunwegen en Angreep vun de Goten rück Konstantin denn ok noch mit sien besten Truppen in Licinius sien Balkanprovinz in. He sä, een möss dat Land ja woll verdeffendeern. Licinius schimp luuthals, man nützt hett dat nix. 324 keem dat to’n Krieg. Konstantin slöög Licinius sien Truppen to Water un to Lanne bi Adrianopel. Licinius möss utbüxen un güng toeerst nah Byzantion un denn nah Lüttasien. In’n September 324 hett he sien leste Slacht gegen Konstantin in Chrysopolis verloren un hett Bott geven. Konstantin hett em toseggt, dat he em nich an’t Leven woll, man 325 hett he em denn doch an’e Siet bringen laten. He meen, em an’t Leven to laten, dat weer to gefährlich, vunwegen dat he, just so as fröher Maximian, doch jummers wedder versöken dö, de Macht an sik to rieten.

Nu weer Konstantin ganz alleen de Herrscher vun dat Röömsche Riek. He hett sik denn ok fix den neen Binaam „Victor“ („Winner“) geven laten.

Konstantin regeert alleen

Konstantin de Grote mit dat Modell vun Konstantinopel (Mosaik in de Hagia Sophia, um 1000) rüm

Konstantin hett sien Residenz nah Oosten leggt, in de ole greeksche Kolonie Byzanz (hüdigendags Istanbul). Düsse Stadt hett he staatsch utboen laten. 330 hett he ehr in Deenst nahmen. Toeerst weer de offiziell Naam vun de nee Hööftstadt „Neet Rom“ man dat duur nich lang, denn kreeg se den Naam Konstantinopel („Konstantinstadt“, ut Konstantin un dat greeksche Woort πόλις/polis, Stadt). Rom weer al siet Johrteinten bloß noch den Naam nah Hööftstadt ween un nu weer dat dor ok mit ut. Man Rom is jummers noch en Symbol bleven för de „Idee vun Rom“. Man Konstantin hett dat woll richtig maakt: De Laag vun de nee Hööftstadt pass to düsse Tieden beter, as de vun Rom. Rom weer to wiet af vun de Grenzen an de Donau un in’n Oosten, wo dat jummers wedder Gefohr för dat Riek geev. Up’e anner Siet speel de Oosten midderwielen de gröttere Rull in’t Riek, wat de Weertschap angüng. En ganzen Bulten Karken sünd in de Stadt boot wurrn, man mit dat Heidendom weer dat ok noch nich ganz vörbi. Allerhand Saken hett Konstantin in sien nee Hööftstadt akraat so inföhrt, as in sien ole: Dat geev dor en Stadtpräfekten un ok en Senat. Konstantin hett dor ok allerhand för daan, dat de Lüde dor hentrecken döen. Dat duur denn avers doch noch en poor Johrteinten, bit de Stadt so richtig to’e Hööftstadt vun den Oosten vun dat Riek wurrn is.

326 speel sik en grode Tragödie in Konstantin sien Familie af. Hüdigendags kann een nich mehr rutfinnen, wat dor akraat passeert weer, dat dat so wiet kamen is. Jedenfalls hett de Kaiser sien egen Söhn Crispus un korte Tiet later ok noch sien Fro Fausta an’e Siet maken laten. Ganz verscheden Grünn weert uptellt: Mol warrt seggt, Fausta harr ehren Steefsöhn Crispus anschulligt, he weer achter ehr ranwesen un Konstantin harr denn foorts toslahn un sien Söhn ümbröcht. As sien Mudder Helena em achternah den Henwies geven harr, dat dat Ganze gor nich stimmt harr, dor harr he denn ok sien Fro dootmaken laten. Anners warrt vertellt, Crispus weer untofreden mit de Rull, de he bi Hoff spelen dö un he harr gegen sien Vadder kungelt. Fausta harr dor woll ok ehr Fingers mit in’t Speel bi harrt. Up jeden Fall is kloor: Konstantin tööf nich lang un slöög hart to, wenn em en Saak snaaksch vörkeem.

332 slöög Konstantin de Goten un hett jem as Bunnsgenoten ünner verdrag nahmen. Dor weer de Donaugrenz denn mit afsekert.

334 slöög he de Sarmaten. Siene Feldtöög un Kriegen hett Konstantin beter föhrt, as de meisten Kaisers vun Rom. He seker ok noch mol de Grenz an den Rhien un an de Donau af.

Diokletian harr mit en Reform vun de Röömsche Armee anfungen un Konstantin bröch de nu to Enn. Nu geev dat en Armee, de jummers unnerwegens weer (Comitatenses) un en anner, de an de Grenzen stünn (Limitanei). Ok dat Amt vun den Heermeester („Magister militium“) hett he nee inföhrt, just so as nee Ämter bi Hoff. Dor geev dat nu den „quaestor sacri palatii“ (Kanzler) un den magister officiorum (Baas vun de Verwalten).

Just, as he lostrecken wull un en Feldtog gegen de Sassaniden anfangen, is he duchtig krank wurrn un to Pingsten 337 bi Nikomedia storven. He harr seggt, he wull gegen de Persers gegenan, vunwegen dat he de Christen in jem ehr Riek ünner sien Schutz nehmen wull. Man dat kann ok angahn, dat he bloß nahmaken wull, wat Alexander de Grote ins vörmaakt harr („Alexander-Imitatio“) So, as dat dormols begäng weer, hett Konstantin sik eerst kort vör sien Dood vun den ariaanschen Bischop Eusebius vun Nikomedia döpen laten. Siene dree Söhns Konstantin II., Constantius II. un Constans harr he al fröh to Caesaren maakt. Ok sien Brodersöhn Dalmatius is 335 Caesar wurrn. As Konstantin storven weer geev dat en Krieg mank de Söhns vun Konstantin un bannig Bloot is vergaten wurrn in de Familie.

Literatur

Borns

En ganz wichtigen Born is de Vita Constantini vun Eusebius vun Caesarea. Eusebius weer avers en ievrigen Anhänger vun Konstantin un hett sien Bild duchtig blank poleert. Dor mutt en dat Ganze en beten vörsichtig üm ankieken. Man groten Weert hett dat doch.

Wichtige Texten finnt sik ok bi:

• Charles E. Nixon, Barbara S. Rodgers: In Praise of Later Roman Emperors: The Panegyrici Latini. Introduction, Translation, and Historical Commentary with the Latin Text of R[oger] A. B. Mynors. UCP, Berkeley u. a. 1994, ISBN 0-520-08326-1.
• Volkmar Keil (Übs.): Quellensammlung zur Religionspolitik Konstantins des Großen (Lateinisch/Griechisch/Deutsch). Texte zur Forschung, Darmstadt 1995, ISBN 3-534-02249-1.

Böker över Konstantin (Utwahl)

• Timothy D. Barnes: Constantine and Eusebius. Harvard University Press, Cambridge, Mass. 1981, ISBN 0-674-16530-6.
• Bruno Bleckmann: Konstantin der Große. Rowohlt, Reinbek 1996, ISBN 3-499-50556-8.
• Alan Bowman u. a. (Hgg.): The Cambridge Ancient History 12. The Crisis of Empire, AD 193–337. University Press, Cambridge 2005, ISBN 0-521-30199-8.
• Hartwin Brandt: Konstantin der Große. Der erste christliche Kaiser. Beck, München 2006, ISBN 3-406-54058-9.
• Klaus Bringmann: Die konstantinische Wende. Zum Verhältnis von politischer und religiöser Motivation. In: Historische Zeitschrift 260 (1995), S. 21–47.
• Jakob Burckhardt: Die Zeit Constantins des Großen. Basel 1853, faken nahdruckt; bei Gutenberg-DE. (Klassisch Studie; Konstantin warrt ehrder negativ as en Machtminsch ankeken.)
• Manfred Clauss: Konstantin der Große und seine Zeit. Beck, München 1996, ISBN 3-406-41042-1.
• Johannes G. Deckers: Der Koloss des Konstantin. In: Luca Giuliani (Hrsg.): Meisterwerke der antiken Kunst. C. H. Beck Verlag, München 2005, S. 158–177, ISBN 3-406-53094-X.
• Alexander Demandt, Josef Engemann (Hgg.): Konstantin der Große. Mainz 2007, ISBN 978-3-8053-3688-8.
• Klaus Martin Girardet: Die konstantinische Wende. Darmstadt 2006.
• Elisabeth Herrmann-Otto: Konstantin der Große. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2007 (= Gestalten der Antike).
• Noel Lenski (Hg.): The Cambridge Companion to the Age of Constantine. Cambridge 2006, ISBN 0-521-52157-2.
• Ramsay MacMullen: Constantine. Dial Press, New York 1969; Nahdruck Croom Helm, London 1987. ISBN 0-7099-4685-6.
• Ekkehard Mühlenberg (Hg.): Die Konstantinische Wende, Kaiser, Gütersloh 1998, ISBN 3-579-01814-0.
• Charles M. Odahl: Constantine and the Christian Empire. London un New York 2004.
• Karen Piepenbrink: Konstantin der Große und seine Zeit (Geschichte kompakt). Wiss. Buchges., Darmstadt 2002, ISBN 3-534-15499-1
• Oliver Schmitt: Constantin der Große (275–337). Kohlhammer, Stuttgart u. a. 2007.
• Peter Weiß: Die Vision Constantins. In: Jochen Bleicken (Hrsg.): Colloquium aus Anlass des 80. Geburtstages von Alfred Heuß. Lassleben, Kallmünz 1993, S. 143–169, ISBN 3-7847-7113-0.
• Joseph Vogt: Constantin der Große und sein Jahrhundert. 2. Uplaag, nee överarbeit., Bruckmann, München 1960. (Öller Standardwark)

Up Platt is nix över Konstantin rutkamen.

Weblenken

Konstantin de Grote. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Utstellen to Konstantin den Groten in Trier (2007)