Samoa
| |||||
Wahlspröök: Beautiful Samoa, Samoa Hardd | |||||
Natschonalhymne: The Banner Of Freedom | |||||
Hööftstadt | Apia {{{BGR}}}° {{{BMIN}}}′ {{{NS}}}, {{{LGR}}}° {{{LMIN}}}′ | ||||
Gröttste Stadt | |||||
Amtsspraak | Engelsch, Samoanisch | ||||
Regeren O le Ao o le Malo |
Sailele Tuilaʻepa Malielegaoi, Naomi Mataʻafa | ||||
Grött • Allens • Water (%) |
2.842 quadratkilometer km² ? % | ||||
Inwahnertall • Inwahnerdicht |
/km² | ||||
Geldsoort | samoanischer Tala ([[ISO 4217|]] )
| ||||
BBP | 843.850.778 US-Dollar, 832.421.565 US-Dollar $ ()$ je Kopp | ||||
Tietzoon | UTC+13, Pacific/Apia (UTC) | ||||
Internet-TLD | .ws | ||||
ISO 3166 | WS | ||||
Vörwahl | ++685
| ||||
Samoa (Malo Tutoatasi o Samoa / Independent State of Samoa) is en Inselstaat in den Pazifik. He liggt in den westlichen Deel vun de Samoa-Eilannen. Dorüm warrt he ok Westsamoa nömmt. De östlich Deel vun de Eilannen höört nah de USA to un warrt denn ok Amerikaansch-Samoa nömmt.
Geographie
ännernSamoa liggt in den südwestlichen Pazifik, in'n Noordosten vun Fidschi. De gröttsten Eilannen sünd Savai'i (1.708 km²) un Upolu (1.118 km²). Düsse beiden Eilannen maakt tosamen 96% vun dat Land vun Samoa ut. Up Upolu sünd ok de Hööfdstadt un de international Flegerhaben. Up de Eilannen Manono un Apolima leevt ok noch Minschen, man dat gifft ok noch seß Eilannen, wo nümms up leben deit. Alltohopen leevt 177.287 Inwahners in dat Land (2004/2005).
Fröher weer Samoa updeelt in 11 Distrikten, man hüdigendags is dat bloß noch wichtig, wenn wählt warrt. Denn weert de Wahlbezirken so updeelt.
Dat gifft man een Stadt in dat Land un dat is Apia. Dor leevt üm un bi 60.000 Inwahners. Man düsse Stadt is anunforsik gor keen Stadt, man dat sünd 45 Dörper, all dicht bi'nanner. Jedet Dörp is sülvstännig un kann öber sien egen Saken süms bestimmen. Een Verwaltung för de ganze Stadt Apia gifft dat nich, man ok de enkelten Dörper hefft keen Verwaltung un dat gifft ok keen Meldeamt (Personalutwies etc.).
Klima
ännernUp Samoa gifft dat een tropisch-ozeaansch Klima. Vun November bit April is Regentiet, anners is dat dröge. Jümmerweg weiht de Südoost-Passat. De Temperatur liggt mank 20 bit 30 °C, in'n Dörsnitt liggt se bi 27 °C. In't ganze Jahr fallt 2870 mm Regen, vun Oktober bit März sünd dat al 1900 mm. Samoa liggt nich up de Linie, wo de Hurrikans infallen doot, man dat gifft af un an doch swaare Störm.
Inwahners
ännernVun de üm un bi 177.000 Inwahners sünd
- 0–14 Jahr oolt: 27,2 % (24.517 m, 23.660 w)
- 15–64 Jahr oolt: 66,4 % (73.495 m, 44.208 w)
- Mehr as 65 Jahr oolt: 6,4 % (5.204 m, 6.203 w)
Dat fallt up, datt in dat middel Öller, veel minner Froonslüüd up de Eilannen leevt, as Mannslüde. Dat is antonehmen, dat besunners veel Froonslüüd in düt Öller utwannern doot.
In'n Dörsnitt sünd de Samoaners 24,6 Jahr oolt. Schrieven un Lesen könnt bi 98 % vun de Inwahners.
In dat Johr 2004 is de Tall vun de Inwahners 0,23% ringer wurrn. Dat liggt ok dor an, dat mehr Lüde vun de Inseln wegtrecken doot, as dor inwannert.
2,7% vun de Babies, de up Samoa baren weert, starvt denn wedder. In'n Dörsnitt weert de Minschen up Samoa bi 70 Jahr oolt (68 m, 74 w).
Volksgruppen
ännern92,6 % vun de Inwahners sünd Samoaners (een polyneesch Volk, nah de Maori vun Neeseeland dat tweed gröttste polyneesch Volk allerwegens). 7 % sünd Euronesier (Kinner vun Europäers un Polynesiers) un 0,4 % sünd Europäers. 5.000 Utlänner wahnt ok in Samoa.
Spraken
ännernSamoaansch un Engelsch.
Religion
ännernUm un bi 98,4 % vun de Inwahners sünd Christen. Dor vun höört
- 34,7% to de Congregational Church
- 19,7% to de Röömsch-kathoolsche Kark
- 15,0% to de Methodisten
- 12,7% to de Mormonen
- 8,0% to de Pingstkarken
- 3,5% to de Adventisten vun den söbenten Dag
- 6,5% to annere Karken
Babenhen speelt de ole Globen an böse Geister un wat suß noch ut de ole Religion vun dat Heidendom öberbleben is, ok fudderhen een Rull.
Historie
ännernEerste Minschen up Samoa
ännernDat is öberhaupt nich klaar, wie dat mit dat Siedeln up Samoa losgüng. Klaar is bloß, datt üm un bi dusend Jahr vör Christus al Minschen up Samoa leevt hefft. Dat is klaar vunwegen dat een seker seggen kann, dat Toonschören ut de Lapita-Kultur funnen wurrn sünd. De Lapita-Kultur warrt to düsse Tiet rekent.
Samoa un de Nahbers
ännernAl vun dat Jahr 1200 vör Christus af an hett Samoa allerhand mit Tonga un ok mit Fidschi to kriegen harrt. Veel later, vun 949 bit 1250 nah Christus, harr Tonga up Samoa dat Seggen.
Samoa un de Lüüd ut Europa un Amerika
ännernDe eerste Minsch ut Europa, de nah Samoa henkamen is, weer de Hollandsmann Jakob Roggeveen in dat Johr 1722. Man dat duur noch bit to de Jahren vun 1830 af an, bit de Lüüd ut Europa een Tiet lang Baas öber Samoa wurrn sünd. Dat weeren de Jahren, as de Missionaren vun de London Missionary Society ut Grootbritannien nah Samoa keemen. De Samoaners sund gau Christen wurrn. Een Grupp vun Amerikaners ünnernehm dat ünner dat Leit vun Charles Wilkes in dat Johr 1839 un keem nah Samoa. Se hefft eenen Konsul up de Inseln torüchlaten. De Briten hefft woll üm 1847 eenen Konsul nah Samoa henstüürt. Bi 1855 sünd ok de Düütschen nah de Inseln kamen. Toeerst hett een Hannelsfirma dor een Faktorei upmaakt. Dat duur nich lang, denn geev dat dor ok eenen düütschen Konsul. In den Hannel mit Samoa weer toeerst de Free un Hansestadt Hamborg ganz vörnweg. De Reeder Cesar Godeffroy hett dor een Geschäft upmaakt. Man later wollen ok anner Lüde up Samoa Geld verdenen. De dree Mächten ut dat Butenland (later heten de de Three Powers) England, de USA un Düütschland mengeln sik dortiets düchtig in de Strietsaken vun Samoa mit in. Dat güng so lang, bit in dat Johr 1900 Samoa updeelt wurrn is.
1878 hefft de USA den Haben Pago Pago up Tutuila (Oost-Samoa) kregen. Een Jahr later kreeg Düütschland eenen Haben bi Apia up Upolu (West-Samoa).
1889 scholl dat lange Strieden üm de Macht up Samoa een Enn finnen. De Three Powers hefft in Berlin eenen Verdrag afsloten (Berlin Treaty). Dor stünn in, dat Samoa vun nu af an een unafhängig Königriek ween scholl. De Three Powers schollen dor up passen.
De eerst König vun Samoa weer denn Malietoa Laupepa. As he 1898 sturben is, weer dat mit den Freden wedder ut. Mehr as twee Lüde wollen König weeren un wedder geev dat Striet. Ok de dree Mächten mengeln sik wedder in. Dor sünd se 1898 öbereen kamen, dat de Inseln updeelt weeren schollen. De USA kregen den Westen, dat düütsche Riek den Oosten un Grootbritannien scholl dor för annerwegens wat tospraken kriegen.
In dat Johr 1900 is Oost-Samoa denn amerikaansch wurrn. West-Samoa is de düütsche Kolonie „Samoa“ wurrn.
Australien | Fidschi | Kiribati | Marshalleilannen | Mikronesien (Födereerten Staaten vun Mikronesien) | Nauru | Niegseeland | Palau | Papua-Niegguinea | Samoa | Salomonen | Tonga | Tuvalu | Vanuatu
Afhängige Rebeden: Amerikaansch Samoa | Cook-Eilannen | Franzöösch Polynesien | Guam | Hawaii | Molukken | Midwayatoll | Niegkaledonien | Niue | Norfolkeiland | Noordmarianen | Oostereiland | Papua (Indonesien) | Pitcairn | Tokelau | Wake | Wallis un Futuna
Antigua un Barbuda | Australien | Bahamas | Bangladesch | Barbados | Belize | Botsuana | Brunei | Dominica | Fidschi | Gambia | Ghana | Grenada | Guyana | Indien | Jamaika | Kamerun | Kanada | Kenia | Kiribati | Lesotho | Malawi | Malaysia | Malediven | Malta | Mauritius | Mosambik | Namibia | Nauru | Neeseeland | Nigeria | Pakistan | Papua-Neeguinea | Ruanda | Salomonen | Sambia | Samoa | Seychellen | Sierra Leone | Singapur | Sri Lanka | St. Kitts un Nevis | St. Lucia | St. Vincent un de Grenadinen | Süüdafrika | Swasiland | Tansania | Tonga | Trinidad un Tobago | Tuvalu | Uganda | Vanuatu | Vereenigt Königriek vun Grootbritannien un Noordirland | Zypern