Aqbeż għall-kontentut

Marokkini

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa

Il-Marokkini (bl-Għarbi: المغاربة, trażlitterat: al-Magħāriba) huma ċ-ċittadini tar-Renju tal-Marokk. Il-popolazzjoni tal-pajjiż hija magħmula prinċipalment minn Għarab u Berberi (Amazigh). It-terminu japplika wkoll b'mod aktar wiesa' għal kwalunkwe persuna ta' nazzjonalità Marokkina, li tħaddan kultura u identità komuni, kif ukoll dawk li jitkellmu b'mod nattiv l-Għarbi Marokkin jew lingwi oħra tal-Marokk.[1][2]

Minbarra s-37 miljun resident tal-Marokk, hemm dijaspora Marokkina kbira. Popolazzjonijiet Marokkini konsiderevoli jistgħu jinstabu fi Franza, Spanja, il-Belġju, l-Italja, u l-Olanda; b'konċentrazzjonijiet notevoli iżgħar fi stati Għarab oħra kif ukoll fil-Ġermanja, ir-Renju Unit, l-Istati Uniti, u l-Kanada.[3]

Gruppi etniċi

[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Marokkini huma primarjament ta' oriġini Għarbija u Berbera[1][4] bħan-nies f'pajjiżi ġirien oħra fir-reġjun tal-Magreb.[5] L-Għarab jammontaw għal 67 % tal-popolazzjoni tal-Marokk, filwaqt li l-Berberi jammontaw għal 31 % u s-Saħrawi jiffurmaw 2 %.[6] Soċjalment, hemm żewġ gruppi kontrastanti ta' Marokkini: dawk li jgħixu fl-ibliet u dawk fiż-żoni rurali. Fost dawk rurali, iffurmaw diversi klassijiet bħal sidien tal-artijiet, bdiewa, u bdiewa kerrejja. Il-Marokkini jgħixu l-aktar fit-Tramuntana u l-Punent tal-Marokk. Madankollu, jippreferu jgħixu fir-reġjuni l-aktar fertili ħdejn il-Baħar Mediterran.

Il-popolazzjoni Għarbija tal-Marokk hija riżultat tal-influss ta' tribujiet Għarab nomadi mill-Peniżola tal-Arabja mill-konkwista Musulmana tal-Magreb fis-seklu 7 b'mewġa kbira fis-seklu 11.[7][8] Il-migrazzjoni ewlenija lejn ir-reġjun minn tribujiet Għarab kienet fis-seklu 11 meta t-tribujiet ta' Bni Hilal u Bni Sulejm, flimkien ma' oħrajn, intbagħtu mill-Fatimidi biex jegħlbu ribelljoni Berbera u mbagħad baqgħu joqogħdu fil-Magreb.[9] Bejn ix-Xmara Nil u l-Baħar l-Aħmar kien hemm tribujiet Għarab imkeċċija mill-Arabja għat-taqlib tagħhom, Banu Hilal u Banu Sulaym, li ħafna drabi serqu żoni tal-biedja fil-Wied tan-Nil.[10] Skont Iben Ħaldun, tribujiet sħaħ telqu bin-nisa, tfal, antenati, annimali u tagħmir għall-ikkampjar.[10] Dawn it-tribujiet, li waslu fir-reġjun tal-Marokk madwar is-sekli 12-13, u aktar tard il-Magħqil fis-seklu 14, ikkontribwew għall-Għarabizzazzjoni etnika, ġenetika, kulturali u lingwistika aktar estensiva tal-Marokk matul iż-żmien,[11] speċjalment lil hinn miċ-ċentri urbani ewlenin u r-reġjuni tat-Tramuntana li kienu s-siti ewlenin tal-Għarabizzazzjoni sa dak il-punt.[12][2]

Mappa etnika tal-Marokk (1973).[13]

Il-popolazzjoni Berbera tgħix prinċipalment fir-reġjuni muntanjużi tal-Marokk fejn xi wħud jippreservaw il-kultura Berbera, u huma maqsuma fi tliet gruppi; Riffin (Riffjani), Xilħa u Żajanin (Zayanes), li jgħixu fil-muntanji Rif, muntanji Anti-Atlas, u muntanji Atlas tan-Nofs rispettivament.[6][14] Il-Berberi kienu amalgamazzjoni ta' Ibero-Mawritani u minoranza ta' stokk Kapsjan imħallta ma' intrużjoni aktar reċenti assoċjata mar-rivoluzzjoni Neolitika.[15] Minn dawn il-popolazzjonijiet, it-tribujiet proto-Berberi ffurmaw matul l-aħħar tal-era Paleolitika.[16] Il-Berberi Għarabizzati li jikkostitwixxu madwar kwart tal-popolazzjoni huma l-Berberi li kienu Għarabizzati prinċipalment bħala riżultat tal-influss ta' nomadi Għarab, u adottaw il-kultura Għarbija u l-Għarbi bħala l-lingwa nattiva tagħhom, speċjalment dawk li fittxew il-protezzjoni tal-Bedwin.[11] Minoranza żgħira tal-popolazzjoni hija identifikata bħala Haratin u Gnawa.[17] Dawn huma bdiewa sedentarji ta' oriġini mhux Għarbija u mhux Berbera, li jgħixu fl-oażi tan-Nofsinhar u tal-Lvant u jitkellmu jew Berberu jew Għarbi. Xi partijiet tal-popolazzjoni huma dixxendenti ta' refuġjati li ħarbu minn Spanja wara r-Reconquista fis-seklu 15. Il-kummerċ tal-iskjavi Trans-Saħarjani ġab popolazzjoni ta' Afrikani Sub-Saħarjani lejn il-Marokk.

Wara t-twaqqif ta' Iżrael u l-bidu tal-kunflitt Għarbi-Iżraeljan fl-1948, ħafna Lhud ħassewhom imġiegħla jitilqu mill-Marokk speċjalment wara l-irvellijiet kontra l-Lhud f'Oujda, u ħafna ħarbu lejn l-Iżrael, l-Ewropa u l-Amerika ta' Fuq. Sal-1967, 250,000 persuna Lhudija kienu telqu mill-Marokk.[6]

Storja

[immodifika | immodifika s-sors]

Era Għarbija Bikrija (670–1031)

[immodifika | immodifika s-sors]

Fis-sena 670 W.K., l-ewwel konkwista Għarbija tal-pjanura kostali tat-Tramuntana tal-Afrika seħħet taħt Għuqba bin Nafi, ġeneral li kien imexxi taħt il-Kalifat Umawi, li torbot mal-ewwel mewġa ta' migrazzjoni Għarbija lejn il-Marokk. Tribujiet Għarab bħal Bni Mużejna emigraw, u l-Musulmani Għarab fir-reġjun kellhom aktar impatt fuq il-kultura tal-Magreb mill-ħakkiema tar-reġjun qabel u warajhom.[18] L-Umawin ġabu l-lingwa tagħhom, is-sistema ta' governanza tagħhom, u l-Iżlam lejn il-Marokk u ħafna Berberi kkonvertew għall-Iżlam. L-ewwel stat indipendenti fiż-żona tal-Marokk modern kien l-Emirat ta' Nekor, emirat Għarbi fit-Tramuntana tal-Marokk li tmexxa bħala stat klijent tal-Kalifat Umawi.[19] Din twaqqfet mid-dixxendent tal-Ħimjari Saliħ bin Mansur fis-710.[19] Wara li faqqa' l-Irvell tal-Berberi fis-739, il-Berberi ffurmaw stati indipendenti oħra bħall-Imara Siġilmasa (Emirat ta' Sijilmasa) u l-Konfederazzjoni ta' Barghawata.[20]

Wara l-Battalja ta' Fakhkh fis-786, Idris bin Għabdalla, li kellu lil Għali bin Abi Talib fost l-antenati tiegħu, ħarab mill-Peniżola tal-Arabja lejn il-Marokk.[21] L-ewwel mar Tanġier qabel mar Walili u waqqaf id-dinastija Għarbija Idrisida fis-788, li ħakmet il-biċċa l-kbira tal-Marokk. Id-dinastija Idrisida stabbiliet Fes bħala l-kapitali tagħha u l-Marokk sar ċentru ta' tagħlim Musulman u qawwa reġjonali ewlenija. L-Idrisidi tkeċċew fid-927 mill-Kalifat Fatimid u l-alleati tagħhom il-Miknasa. Wara li l-Miknasa kissru r-relazzjonijiet mal-Fatimidi fid-932, dawn tneħħew mill-poter mill-Magħrawa ta' Sijilmasa fid-980.[22] Fid-973, il-Kalifat ta' Cordoba taħt l-Umawin ħa f'idejh partijiet mill-Marokk.[23]

Dinastiji Berberi (1053-1549)

[immodifika | immodifika s-sors]

Mis-seklu 11 'il quddiem, tfaċċaw sensiela ta' dinastiji ta' oriġini Berbera.[24][25][26] Id-dinastija Almoravida[27] u d-dinastija Almohad iddominaw il-Magreb, ħafna minn Spanja u l-Portugall tal-lum, u r-reġjun tal-Punent tal-Mediterran. Fis-sekli 13 u 14 il-Marinidi kellhom il-poter fil-Marokk u stinkaw biex jirreplikaw is-suċċessi tal-Almohadin permezz ta' kampanji militari fl-Alġerija u l-Iberja. Huma kienu segwiti mill-Wattasin. Fis-seklu 15, ir-Reconquista temmet il-ħakma Musulmana fiċ-ċentru u fin-Nofsinhar tal-Iberja u ħafna Musulmani u Lhud ħarbu lejn il-Marokk.[28] L-isforzi Portugiżi biex jikkontrollaw il-kosta tal-Atlantiku fis-seklu 15 ma affettwawx ħafna in-naħat interni tal-Marokk. Skont Elizabeth Allo Isichei, "Fl-1520, kien hemm il-ġuħ fil-Marokk li tant kien kbir li għal żmien twil avvenimenti oħra ġew iddatati minnu. Ġie ssuġġerit li l-popolazzjoni tal-Marokk niżlet minn 5 miljuni għal taħt it-3 miljun ruħ bejn il-bidu tas-sekli sittax u dsatax".[29]

Dinastiji Għarab (1549-preżent)

[immodifika | immodifika s-sors]

Il-migrazzjoni ewlenija lejn ir-reġjun minn tribujiet Għarab kienet fis-seklu 11 meta t-tribujiet ta' Bni Hilal u Bni Sulejm, flimkien ma' oħrajn, intbagħtu mill-Fatimidi biex jegħlbu rvellijiet Berberi u mbagħad jibqgħu jgħixu fil-Magreb.[9] Dawn it-tribujiet avvanzaw f'numri kbar għal għonq it-triq kollha lejn il-Marokk, u kkontribwew għal Għarabizzazzjoni etnika, ġenetika, kulturali u lingwistika aktar estensiva tar-reġjun.[11] It-tribujiet Għarab ta' Maqil emigraw lejn il-Maghreb seklu wara u saħansitra emigraw aktar lejn in-Nofsinhar sal-Mawritanja.

Mill-1549, tfaċċaw sensiela ta' dinastiji Għarab. L-ewwel id-dinastija Sagħdija[30] li ħakmet mill-1549 sal-1659, u mbagħad id-dinastija Għalawija,[31] li baqgħet fil-poter għall-bqija tas-seklu 17. Iż-żewġ dinastiji huma Xierefin (Xarifjani, dixxendenti tal-Profeta Muħammad).[32]

Taħt id-dinastija Sagħdija, il-pajjiż għeleb attakki mill-Ottomani u tentattiv ta' invażjoni Portugiża fil-Battalja ta' Ksar el Kebir fl-1578. Ir-renju ta' Aħmad il-Mansur ġab ġid u prestiġju ġdid lis-Saltna, u spedizzjoni kbira lejn il-Punent tal-Afrika wasslet għal telfa kbira għall-Imperu Songhay fl-1591. Madankollu, il-ġestjoni tat-territorji madwar is-Saħara kienet diffiċli wisq. Wara l-mewt tal-Mansur, il-pajjiż inqasam fost uliedu.[32]

Fl-1666, il-Marokk reġa' ngħaqad mid-dinastija Għarbija Għalawija, li saret il-ħakkiema tat-tmexxija tal-Marokk sal-lum. Fl-ewwel żminijiet ta' dan il-perjodu, il-Marokk kien qed jiffaċċja aggressjoni minn Spanja, filwaqt li l-Imperu Ottoman kompla jagħfas lejn il-Punent. L-Għalawi rnexxielhom jistabbilizzaw il-pożizzjoni tagħhom, u filwaqt li r-renju kien iżgħar minn dawk preċedenti fir-reġjun, xorta baqa' pjuttost sinjur. Kontra l-oppożizzjoni tat-tribujiet lokali Ismagħel bin Xarif (1672-1727) beda joħloq stat magħqud.[33]

Il-Marokk kien l-ewwel pajjiż li rrikonoxxa lill-Istati Uniti li kien għadu jitwieled bħala nazzjon indipendenti fl-1777.[34][35][36][37] Fil-bidu tar-Rivoluzzjoni Amerikana, bastimenti merkantili Amerikani fl-Oċean Atlantiku kienu soġġetti għal attakk mill-pirati ta' Barbarija. Fl-20 ta' Diċembru 1777, is-Sultan Moħammed III tal-Marokk iddikjara li l-bastimenti merkantili Amerikani kienu se jkunu taħt il-protezzjoni tas-sultanat u b'hekk setgħu jgawdu passaġġ sikur. It-Trattat ta' Ħbiberija Marokkina-Amerikana, iffirmat fl-1786, huwa l-eqdem trattat ta' ħbiberija mhux miksur fl-Istati Uniti.[38][39]

Kultura

[immodifika | immodifika s-sors]
Taburida fil-Marokk.

Il-kultura tal-Marokk hija taħlita ta' kulturi Għarab, Berberi, Lhud u tal-Ewropa tal-Punent.[40] Matul l-istorja tal-Marokk, il-pajjiż kellu ħafna influwenzi kulturali (l-Ewropa, il-Lvant Nofsani u l-Afrika sub-Saħarjana). Il-kultura tal-Marokk għandha karatteristiċi simili għal dawk tal-pajjiżi ġirien, partikolarment l-Alġerija u t-Tuneżija u sa ċertu punt Spanja.[41]

Kull reġjun għandu l-uniċità partikolarli tiegħu li tikkontribwixxi għall-kultura nazzjonali. Il-Marokk stabbilixxa fost l-ogħla prijoritajiet nazzjonali l-ħarsien tad-diversità tiegħu u l-preservazzjoni tal-wirt kulturali tiegħu.

Il-libsa tradizzjonali għall-irġiel u n-nisa tissejjaħ djellaba (جلابة, ġillāba), ilbies twil, maħlul, bil-kappa u bi kmiem twal. Għal okkażjonijiet speċjali, l-irġiel jilbsu wkoll kappa ħamra msejħa bernousse, magħrufa aktar bħala l-kappell Feż jew it-Tarbux. In-nisa jilbsu l-kaftan imżejna bl-ornamenti. Kważi l-irġiel kollha, u ħafna nisa, jilbsu l-balgħa (بلغة). Dawn huma papoċċi tal-ġilda ratba mingħajr għarqub, ħafna drabi miżbugħin isfar. In-nisa wkoll jilbsu sandlijiet b'takkuna għolja, ħafna drabi bil-fidda jew żmontor tad-deheb.

L-istil Marokkin huwa xejra ġdida fid-dekorazzjoni, li tieħu l-għeruq tagħha mill-arkitettura tal-Għarab Iberiċi. Din saret popolari mill-moda ta' rinnovazzjoni tar-riad f'Marrakesh. Dar huwa l-isem mogħti lil wieħed mill-aktar tipi komuni ta' strutturi domestiċi fil-Marokk; hija dar li tinsab f'imdina, jew żona urbana b'ħitan ta' belt. In-naħa ta' barra tad-djar tkun tipikament nieqsa minn ornamenti u twieqi, ħlief fetħiet żgħar okkażjonali fi kwartieri sekondarji, bħal turġien u żoni tas-servizz. Dawn il-fetħiet jipprovdu dawl u ventilazzjoni. Il-kċina Marokkina tikkonsisti primarjament f'taħlita ta' influwenzi Għarab, Berberi u Andalusjani. Hija magħrufa għal platti bħal kuskus u pastilla, fost oħrajn. Ħwawar bħall-kannella jintużaw ukoll fit-tisjir Marokkin. Ħelu bħall-ħalwa huwa popolari, kif inhuma ħlewwiet oħra. Il-gastronomija minn żoni ġirien influwenzat it-tradizzjonijiet gastronomiċi tal-pajjiż ukoll. Barra minn hekk, is-snajja' Marokkini għandhom tradizzjoni rikka ta' manifattura ta' ġojjellerija, fuħħar, xogħol tal-ġilda u xogħol tal-injam.

Il-mużika tal-Marokk tvarja skont id-diversi żoni tal-pajjiż. Il-mużika Marokkina għandha varjetà ta' stili minn mużika orkestrali sofistikata kumplessa għal mużika sempliċi li tinvolvi biss vuċi u tnabar. Hemm tliet varjetajiet ta' mużika tradizzjonali: mużika tar-raħħala u għar-ritwali, u l-mużika interpretata minn mużiċisti professjonali. Chaabi (الشعبي, ix-Xagħabi) hija mużika li tikkonsisti f'bosta varjetajiet li jinżlu mill-forom diversi ta' mużika folkloristika Marokkina. Ix-Chaabi kien oriġinarjament jindaqq fis-swieq, iżda issa ssibu fi kwalunkwe ċelebrazzjoni jew laqgħa. Gnawa hija forma ta' mużika lmistika. Inġiebet gradwalment fil-Marokk mill-Gnawa u aktar tard saret parti mit-tradizzjoni Marokkina. Il-fratellanzi Sufi (triqa) huma komuni fil-Marokk, u l-mużika hija parti integrali mit-tradizzjoni spiritwali tagħhom. Din il-mużika hija tentattiv biex jintlaħaq stat ta' trance li jwassal għal estasi mistika.

Lingwi

[immodifika | immodifika s-sors]
Mappa lingwistika tal-Marokk.

Il-lingwi uffiċjali tal-Marokk huma l-Għarbi Standard Modern u l-Amazigh Marokkin Standard.[42]

Il-maġġoranza tal-popolazzjoni titkellem l-Għarbi Marokkin, mitkellma minn 92.2 % tal-popolazzjoni, 37.3 miljun ruħ.[43] 8.8 miljun[44] Marokkin jitkellmu varjetajiet Berberi li jiffurmaw 26 % tal-popolazzjoni tal-Marokk,[45] jew bħala l-ewwel lingwa jew bilingwi mal-Għarbi. Tliet djaletti Berberi differenti huma mitkellma: Tarifit, mitkellem minn 1.27 miljun l-aktar fil-muntanji Rif, Taxelħita, mitkellem minn 3 sa 4.5 miljun l-aktar fil-muntanji Anti-Atlas, u Tamazight tal-Atlas Ċentrali, mitkellem minn 2.3 miljun l-aktar fl-Atlas Nofsani.[45]

L-Għarbi Ħassanija huwa mitkellem fin-Nofsinhar tal-pajjiż minn aktar minn 200,000 ruħ.[46] Il-Marokk inkluda l-protezzjoni tal-Ħassanija fil-kostituzzjoni bħala parti mir-riformi ta' Lulju 2011.

Il-Franċiż huwa mgħallem b'mod universali u għadu jservi bħala l-lingwa ewlenija tal-kummerċ u l-ekonomija tal-Marokk; jintuża wkoll fl-edukazzjoni, ix-xjenzi, il-gvern u l-biċċa l-kbira tal-oqsma tal-edukazzjoni.

L-Ispanjol huwa mitkellem ukoll fil-partijiet tat-Tramuntana u tan-Nofsinhar tal-pajjiż bħala lingwa barranija sekondarja wara l-Franċiż. Intant, l-Ingliż qed isir dejjem aktar popolari fost in-nies edukati, partikolarment fl-oqsma tax-xjenza.

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ a b "Morocco - The World Factbook". Central Intelligence Agency. Miġbur 2021-01-25.
  2. ^ a b "Moroccan Arabs of Morocco". peoplegroups.org. Miġbur 2022-03-18.
  3. ^ Lafleur, Jean-Michel; Vintila, Daniela, ed. (2020). "Migration and Social Protection in Europe and Beyond (Volume 3)". IMISCOE Research Series (bl-Ingliż).
  4. ^ "Morocco Population 2020 (Demographics, Maps, Graphs)". worldpopulationreview.com. Miġbur 2021-01-25.
  5. ^ Bosch, Elena et al. "Genetic structure of north-west Africa revealed by STR analysis." European Journal of Human Genetics (2000) 8, 360–366.
  6. ^ a b ċ "Morocco - Climate | Britannica". www.britannica.com (bl-Ingliż). Miġbur 2022-09-23.
  7. ^ Stearns, Peter N.; Leonard Langer, William (2001). The Encyclopedia of World History: Ancient, Medieval, and Modern, Chronologically Arranged (6 ed.). Houghton Mifflin Harcourt. pp. 129–131. ISBN 978-0-395-65237-4.
  8. ^ Project, Joshua. "Arab, Moroccan in Morocco". joshuaproject.net (bl-Ingliż). Miġbur 2022-09-23.
  9. ^ a b el-Hasan, Hasan Afif (2019-05-01). Killing the Arab Spring (bl-Ingliż). Algora Publishing. p. 82. ISBN 978-1-62894-349-8. Arkivjat mill-orġinal fl-2022-08-26. Miġbur 2022-08-25.
  10. ^ a b Le Tourneau, Roger (1966). "Ibn Khaldun, laudateur et contempteur des Arabes". Revue des mondes musulmans et de la Méditerranée. 2 (1): 155–168.
  11. ^ a b ċ Nelson, Harold D. (1985). Morocco, a Country Study (bl-Ingliż). Headquarters, Department of the Army. p. 14. Arkivjat mill-orġinal fl-2022-08-26. Miġbur 2022-08-25.
  12. ^ Cressier, Patrice; Vicente, Angeles (ed.) (1998). Peuplement et arabisation au Maghreb occidental : dialectologie et histoire. Zaragoza: Casa de Velazquez.Manutenzjoni CS1: test żejjed: authors list (link)
  13. ^ "Morocco - University of Texas Libraries GeoData". geodata.lib.utexas.edu. Miġbur 2022-09-28.
  14. ^ "Berber | Definition, People, Languages, & Facts | Britannica". www.britannica.com (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-18.
  15. ^ J. Desanges, "The proto-Berbers" 236–245, at 237, in General History of Africa, v.II Ancient Civilizations of Africa (UNESCO 1990).
  16. ^ Mário Curtis Giordani, História da África.
  17. ^ "Demographics of Morocco". Morocco.com (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-18.
  18. ^ el-Hasan, Hasan Afif (2019-05-01). Killing the Arab Spring (bl-Ingliż). Algora Publishing. p. 82. ISBN 978-1-62894-349-8. Arkivjat mill-orġinal fl-2022-08-26. Miġbur 2022-08-25.
  19. ^ a b Picard, Christophe (2018-01-21). Sea of the Caliphs (bl-Ingliż). Harvard University Press. p. 247. ISBN 978-0-674-66046-5.
  20. ^ Georges Duby, Atlas Historique Mondial, Larousse Ed.
  21. ^ Idris I, D. Eustache, The Encyclopaedia of Islam, Vol.
  22. ^ Benchekroun, Chafik T. (2018-07-01). Idrīsids (bl-Ingliż). Brill. Miġbur 2024-02-16.
  23. ^ Abun-Nasr, Jamil (1987). A history of the Maghrib in the Islamic period. Cambridge: Cambridge University Press. p. 75. ISBN 0521337674.
  24. ^ Ramirez-Faria, Carlos (2007-01-01). Concise Encyclopaedia of World History. Atlantic Publishers & Dist. ISBN 978-81-269-0775-5.
  25. ^ Universalis, Encyclopædia. "ALMORAVIDES". Encyclopædia Universalis (bil-Franċiż). Miġbur 2024-02-16.
  26. ^ "Marīnid dynasty | Morocco, Almohad, Maghreb | Britannica". www.britannica.com (bl-Ingliż). Miġbur 2024-02-16.
  27. ^ "The Maghrib under the Almoravids and the Almohads". Britannica.com. Miġbur 2011-08-01.
  28. ^ "Morocco – History". Britannica.com. Miġbur 2011-08-01.
  29. ^ Allo Isichei, Elizabeth (1997).
  30. ^ Greengrass, Mark (2015). Christendom destroyed : Europe, 1517-1648. Penguin Books. p. 503. ISBN 978-0-14-197852-9. OCLC 1002916874.
  31. ^ Abitbol, Michel (2009). Histoire du Maroc (bil-Franċiż). Perrin. p. 231. ISBN 978-2-262-02388-1.
  32. ^ a b Garcia-Arenal, Mercedes (2012). Ahmad al-Mansur: the beginnings of modern Morocco. Simon and Schuster. ISBN 9781780742083.
  33. ^ "Morocco (Page 8 of 9)".
  34. ^ "Joint Statement by the United States of America and the Kingdom of Morocco". whitehouse.gov. 2013-11-22 – via National Archives.
  35. ^ Morocco Foreign Policy and Government Guide. International Business Publications, USA. 2004. ISBN 9780739760000.
  36. ^ "Defense Department News".
  37. ^ Kozaryn, Linda D. "Cohen Renews U.S.-Morocco Ties". U.S. Department of Defense. Miġbur 2009-03-12.
  38. ^ Roberts, Priscilla H. and Richard S. Roberts, Thomas Barclay (1728–1793): Consul in France, Diplomat in Barbary, Lehigh University Press, 2008, pp. 206–223 ISBN 093422398X.
  39. ^ "Milestones of American Diplomacy, Interesting Historical Notes, and Department of State History". U.S. Department of State. Miġbur 2007-12-17.
  40. ^ "Morocco: a rich blend of cultures". The Times & The Sunday Times (bl-Ingliż). Miġbur 2022-09-26.
  41. ^ "Return to Morocco". www.aljazeera.com. Miġbur 27 October 2017.
  42. ^ "Kostituzzjoni tal-Marokk" (PDF). web.archive.org (bil-Franċiż). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2012-02-29. Miġbur 2024-02-16.
  43. ^ "2014 General Population and Habitat Census". rgphentableaux.hcp.ma. Miġbur 2019-09-15.
  44. ^ "Y a-t-il un " vote tachelhit " ? – Tafra" (bil-Franċiż). Miġbur 2022-09-27.
  45. ^ a b "RGPH 2014". rgphentableaux.hcp.ma. Miġbur 2021-08-10.
  46. ^ "Hassaniyya". Ethnologue (bl-Ingliż). Miġbur 2022-04-06.
Wikimedia Commons għandha fajls multimedjali li għandhom x'jaqsmu ma': Marokkini (People of Morocco)
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Marokkini&oldid=303745"