Lihat sumber bagi Malaysia Timur

[[File:East Malaysia location map.svg|thumb|peta borneo Malaysia]]

'''Malaysia Timur''' , '''Malaysia Borneo'''/'''Borneo Malaysia''' ,  atau '''''Wilayah Borneo''''' merupakan nama panggilan bagi 2 buah wilayah Borneo dan sebuah wilayah persekutuan di [[Malaysia]] yang terletak di [[Borneo|Pulau Borneo]] iaitu [[Sabah|wilayah Sabah]], [[Sarawak|wilayah Sarawak]] dan [[Wilayah Persekutuan Labuan]]. Di pulau ini juga terletak negara [[Brunei]] dan wilayah [[Kalimantan]], [[Indonesia]]. Malaysia Timur terletak di sebelah timur [[Semenanjung Malaysia]] merentasi [[Laut China Selatan]].<ref>{{cite web |url=http://www.thefreedictionary.com/Malay+Peninsula |title=Malay Peninsula |publisher=HarperCollins Publishers |accessdate=7 Julai 2013}}</ref> Bandar raya-bandar raya utama di Malaysia Timur adalah [[Bandaraya Kuching]] dan [[Kota Kinabalu]]. Bandar-bandar besar lain yang penting termasuklah [[Bandar Victoria]] di Wilayah Persekutuan Labuan, [[Miri]], [[Sibu]], dan [[Bintulu]] di Sarawak, serta [[Sandakan]] dan [[Tawau]] di Sabah.

Malaysia Timur adalah antara penyumbang utama [[Senarai negeri Malaysia mengikut KDNK|Keluaran Dalam Negara (KDNK) Malaysia]], dan mempunyai lebih banyak sumber alam seperti [[petroleum]], [[gas asli]], [[kayu balak]], dan [[arang batu]].

[[File:Location map Malaysia Borneo.png|thumb|500px|Topografi Malaysia Borneo.]]
[[Imej:LocationEastMalaysia.png|thumb|300px|Malaysia Timur berwarna hijau]]

==Perihal==
[[File:Borneo2 map english names.svg|thumb|300px|right|alt=Peta Borneo yang menunjukkan Malaysia Timur dan bandar-bandar utamanya. Labuan ialah pulau di luar pantai Sabah berhampiran Kota Kinabalu.|Peta politik pulau Borneo, dengan Malaysia Timur ditunjukkan dalam warna oren]]

'''Malaysia Timur''' juga dikenali sebagai '''Sabah, Sarawak dan Labuan''' <ref group=notes>Istilah kedua ini lebih biasa digunakan di Malaysia untuk mengelakkan konotasi "Malaysia Timur" ('''Malaysia Borneo''') dan "Malaysia Barat" ('''[[Semenanjung Malaysia]]''') menjadi dua negara yang berasingan, seperti di bekas [[Jerman Timur]] dan [[Jerman Barat]].</ref> ataupun juga dikenali sebagai '''Malaysia Borneo''',<ref>{{cite news |date=7 July 2010 |title=Malaysia urged to scrap coal plant in eco-sensitive Borneo |publisher=AFP |url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5j8XrzbzMEHI_Mb5D1IHsGoveMMeA |access-date=8 July 2010}}</ref> ialah sebahagian daripada [[Malaysia]], yang berada di pulau [[Borneo]], pulau ketiga terbesar di dunia. Ia terdiri daripada Wilayah [[Sabah]] dan [[Sarawak]], serta [[Wilayah Persekutuan]] [[Labuan]]. Labuan adalah sebuah pulau di kepulauan kecil berhampiran pantai Sabah.<ref>http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2006:354:0019:0028:EN:PDF {{Bare URL inline|date=June 2022}}</ref>

'''Malaysia Timur''' ('''Malaysia Borneo''') terletak di sebelah timur '''[[Semenanjung Malaysia]]''' ({{#tag:ref|juga dikenali sebagai '''Malaysia Barat''', yang fakta asas ialah Semananjung Malaysia, merupakan bahagian Malaysia di [[Semenanjung Tanah Melayu]]|group="Note"}}). Kedua-duanya dipisahkan oleh [[Laut China Selatan]].<ref>{{cite web |title=Location |publisher=Malaysia Travel.org.uk |url=http://www.malaysiatravel.org.uk/geography.html |access-date=7 July 2010 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100923131937/http://malaysiatravel.org.uk/geography.html |archive-date=23 September 2010}}</ref><ref>{{cite web |title=Malay Peninsula |publisher=HarperCollins Publishers |url=http://www.thefreedictionary.com/Malay+Peninsula |access-date=7 July 2010}}</ref>

Walaupun Malaysia Barat mengandungi bandar-bandar utama negara ([[Kuala Lumpur]], [[Johor Bahru]], dan [[George Town, Pulau Pinang|Georgetown]]), Malaysia Timur lebih besar dan lebih banyak sumber asli, terutamanya minyak. dan rizab gas. Dalam gaya pan-serantau, status bandar dikhaskan untuk beberapa penempatan sahaja, termasuk [[Labuan]], [[Kuching]], [[Kota Kinabalu]], dan [[Bandar Miri]]. Pelbagai penempatan penting lain diklasifikasikan sebagai bandar, termasuk banyak dengan lebih 100,000 penduduk. Malaysia Timur merangkumi sebahagian besar biodiverse Hutan hujan tanah rendah Borneo dan Hutan hujan pergunungan Borneo.

== Geografi ==
{{see also|Semenanjung Malaysia#Geografi}}
Secara geografi, Malaysia Timur terbahagi kepada dua kawasan iaitu Pantai Barat (Sarawak, Barat Sabah dan Labuan), dan Pantai Timur (Timur Sabah).

Sarawak ialah wilayah negeri terbesar di Borneo diikuti wilayah Sabah, kemudian Wilayah Persekutuan Labuan. Sarawak bersempadan dengan Provinsi Kalimantan Barat, Kalimantan Timur dan Kalimantan Utara di Indonesia, serta Bersempadan dengan Daerah Temburong, Belait, Tutong dan Brunei Muara di Brunei, manakala Labuan, bersempadan dengan Burnei Muara di Brunei (sempadan Laut), dan Sabah bersempadan dengan Kalimantan Utara di Indonesia, serta Bersempadan dengan Mindanao di Filipina Selatan (sempadan Laut).

'''Bahagian di borneo Malaysia:''' 

'''Pantai Barat''': Sarawak, Labuan, Sabah

'''Pantai Timur''': Sabah

Berikut merupakan senarai Wilayah dan [[Wilayah Persekutuan]] di Malaysia Timur. Ibu negeri disertakan dalam kurungan. 2 Wilayah dan 1 Wilayah Persekutuan tersebut adalah:

{{Peta berlabel Malaysia}}

=== Wilayah/Negeri نݢري / محلة ===
Berikut ialah dua Wilayah, dengan subbahagian dan ibu wilayah masing-masing (dalam kurungan):

{{colbegin}}
# [[imej:Coat of arms of Sabah.svg|35px]] {{Bendera Sabah}} Wilayah [[Sabah|Sabah Negeri Dibawah Bayu]]	([[Kota Kinabalu]])
## {{flagicon|Kota Kinabalu}} [[Bahagian Pantai Barat]]
## [[Image:Flag of Keningau.jpg|25px]] [[Bahagian Pedalaman, Sabah|Bahagian Pedalaman]]
## [[Image:Lembaga Bandaran Kudat.png|25px]] [[Bahagian Kudat]]
## [[Image:Sandakan Municipal Council official logo.svg|23px]] [[Bahagian Sandakan]]
## [[Image:Tawau Emblem vectorised.svg|24px]] [[Bahagian Tawau]]
# [[imej:Coat of arms of Sarawak.svg|35px]] {{Bendera Sarawak}} Wilayah [[Sarawak|Sarawak Bumi Kenyalang]] ([[Kuching]])
## [[Image:Seal of North Kuching.svg|24px]][[Image:Seal of South Kuching.svg|23px]] [[Bahagian Kuching]]
## [[Image:Seal of Kota Samarahan.svg|24px]] [[Bahagian Samarahan]]
## [[Image:MDSA Logo.png|24px]] [[Bahagian Sri Aman]]
## [[Image:Sibu Municipal Council official logo.svg|24px]] [[Bahagian Sibu]]
## [[Image:Seal of Miri.svg|24px]] [[Bahagian Miri]]
## [[Image:Logo-mdl1.png|24px]] [[Bahagian Limbang]]
## [[Image:Logo mds.png|24px]] [[Bahagian Sarikei]]
## [[Image:Majlis-daerah-kapit-sarawak-logo-6FBB300D98-seeklogo.png|23px]] [[Bahagian Kapit]]
## [[Image:BDA official logo.svg|24px]] [[Bahagian Bintulu]]
## [[Image:Logo-Bahagian Mukah.png|24px]] [[Bahagian Mukah]]
## [[Image:Logo-mdb1.jpg|24px]] [[Bahagian Betong]]
## [[Image:The Seal of Serian District Council.png|24px]] [[Bahagian Serian]]
{{colend}}

=== [[Wilayah Persekutuan (Malaysia)|Wilayah Persekutuan]] ويلايه ڤرسکوتوان ===
# [[Fail:Seal of Labuan.svg|35px]] {{Bendera Labuan}} [[Labuan|Wilayah Persekutuan Labuan]] - Pulau Mutiara Laut China Selatan ([[Bandar_Victoria|Victoria]])

== Etimologi ==
{{see also|Semenanjung Malaysia#Etimologi}}
Malaysia Borneo juga dikenali sebagai Malaysia Timur.

==Ekonomi==
{{see also|Semenanjung Malaysia#Ekonomi}}
Limbungan di Sabah dan Sarawak membina kapal keluli untuk bekalan luar pesisir, tunda, tongkang dan feri sungai jika dibandingkan dengan limbungan di Semenanjung Malaysia yang menumpukan kepada pembinaan kapal keluli dan aluminium untuk kerajaan serta syarikat minyak dan gas. Ini menjadikan limbungan di Sabah dan Sarawak lebih berdaya saing dan inovatif dalam reka bentuk, proses dan bahan, berbanding limbungan di semenanjung Malaysia, di mana projek besar bergantung kepada pembiayaan kerajaan.<ref>{{cite book |last1=van der Heide |first1=Egide |title=PORT DEVELOPMENT IN MALAYSIA AN INTRODUCTION TO THE COUNTRY'S EVOLVING PORT LANDSCAPE |date=2018 |publisher=Embassy of the Kingdom of the Netherlands in Malaysia |location=Kingdom of the Netherlands |page=20 |url=https://www.rvo.nl/sites/default/files/2020/10/Port%20Development%20in%20Malaysia%20An%20introduction%20to%20the%20countrys%20evolving%20port%20landscape.pdf |access-date=30 September 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210930090116/https://www.rvo.nl/sites/default/files/2020/10/Port%20Development%20in%20Malaysia%20An%20introduction%20to%20the%20countrys%20evolving%20port%20landscape.pdf |archive-date=30 September 2021 |url-status=dead }}</ref>

== Pantai Barat dan Pantai Timur ==
{{see also|Semenanjung Malaysia#Pantai Timur dan Pantai Barat}}
Penggunaan Terma '''Pantai Barat''' ([[Tulisan Jawi|Jawi]]: ڤنتاي بارت)  digunakan terutamanya di Malaysia untuk menggambarkan negeri (Wilayah) dan Wilayah Persekutuan berikut di Malaysia Borneo yang menghadapi [[Laut China Selatan]], sebuah laut pinggir daripada [[Lautan Pasifik]]:

*Wilayah Persekutuan [[Labuan]]
*[[Sarawak]]
*[[Sabah]] (Barat Sabah)

Penggunaan Terma '''Pantai Timur''' ([[Tulisan Jawi|Jawi]]: ڤنتاي تيمور) digunakan terutamanya di Malaysia untuk menggambarkan negeri (Wilayah) berikut di Malaysia Borneo yang menghadapi [[Laut Sulu]] dan [[Laut Sulawesi]]:

*[[Sabah]] (Timur Sabah)

== Malaysia Barat dan Timur ==
{{see also|Semenanjung Malaysia#Malaysia Barat dan Timur}}
Perbezaan antara Barat dan [[Malaysia Timur]] (Sabah dan Sarawak) melangkaui bidang [[Geografi]]. Sebagai wilayah yang berasingan secara pentadbiran sebelum pembentukan Malaysia, terdapat lebih banyak Kerajaan sendiri (autonomi) daripada Negeri-negeri asal Tanah Melayu, cth. dalam mempunyai struktur mahkamah kehakiman yang berbeza dan peraturan imigresen yang berasingan. Hak-hak ini telah diberikan sebagai sebahagian daripada perjanjian 18 perkara Sarawak dan perjanjian 20 perkara Sabah dengan [[Persekutuan Malaya|Persekutuan Tanah Melayu]] semasa pembentukan persekutuan yang diperluaskan.

==Demografi==
{{Further|Demografi Malaysia}}
{{see also|Semenanjung Malaysia#Demografi}}
===Penduduk===
{{Pie chart
|thumb = right
|caption = Etnik di Malaysia Timur/Malaysia Borneo (2020)
|title=
|label1 = Iban
|value1 = 11.8
|color1 = Blue
|label2 = Bukan-Warganegara
|value2 = 15.9
|color2 = LightGrey
|label3 = Chinese Malaysia
|value3 = 13.6
|color3 = Red
|label4 = Melayu
|value4 = 15.4
|color4 = Green
|label5 = Lainnya
|value5 = 0.8
|color5 = Yellow
|label6 = Indian Malaysia
|value6 = 0.2
|color6 = Orange
|label7=Bidayuh|label8=Melanau|label9=Kadazan/Dusun|label10=Bajau|label11=Murut|color7=Black|color8=Purple|color9=Brown|color10=White|color11=LimeGreen|label12=Bumiputera lain|color12=Pink|value7=3.4|value8=2.1|value9=11.1|value10=9.5|value11=1.8|value12=14.4}}
{{bar box
|title=Agama di Malaysia Timur – Banci 2021
|titlebar=
|left1=Agama
|right1=Peratus
|float=right
|bars=
{{bar percent|[[Islam]]|Green|48.5}}
{{bar percent|[[Kristian]]|Blue|40.1}}
{{bar percent|[[Agama Buddha]]|Yellow|8.2}}
{{bar percent|[[Agama rakyat Cina]]|Magenta|1.5}}
{{bar percent|Tidak diketahui / tiada|Brown|0.7}}
{{bar percent|Tidak Beragama|Black|0.8}}
{{bar percent|Lainnya|Gray|0.1}}
{{bar percent|[[Hinduisme]]|Orange|0.2}}
}}
Jumlah penduduk Malaysia Timur pada 2021 ialah 6.42&nbsp;juta (3.54&nbsp;juta di Sabah, 2.95&nbsp;juta di Sarawak, dan 0.09&nbsp;juta di Labuan),<ref name="Census 2010">{{cite web
 |url=http://www.statistics.gov.my/portal/download_Population/files/census2010/Taburan_Penduduk_dan_Ciri-ciri_Asas_Demografi.pdf
 |work=Population Distribution and Basic Demographic Characteristics 2010 
 |title=Chart 3: Population distribution by state, Malaysia, 2010 
 |publisher=Department of Statistics, Malaysia 
 |language=ms, en 
 |page=2 (p. 13 in PDF) 
 |access-date=13 December 2012 
 |url-status=dead 
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110830200524/http://www.statistics.gov.my/portal/download_Population/files/census2010/Taburan_Penduduk_dan_Ciri-ciri_Asas_Demografi.pdf 
 |archive-date=30 August 2011
}}</ref> yang mewakili 20.4% penduduk Malaysia. Sebahagian besar penduduk Malaysia Timur hari ini menetap di pekan dan bandar. Bandar dan pusat bandar terbesar ialah [[Kuching]], yang juga ibu negeri Sarawak dan mempunyai populasi lebih 600,000 orang. [[Kota Kinabalu]] adalah yang kedua terbesar, dan salah satu bandar terpenting di Malaysia Timur. Kuching, Kota Kinabalu, dan [[Bandar Miri|Miri]] ialah satu-satunya tiga tempat berstatus bandar di Malaysia Timur. Bandar penting lain termasuk [[Sandakan]] dan [[Tawau]] di Sabah, [[Sibu]] dan [[Bintulu]] di Sarawak, dan [[Bandar Victoria|Victoria]] di Labuan. Anggaran penduduk 2020 ialah 6.8&nbsp;juta (3,908,500 di Sabah, 2,816,500 di Sarawak dan 99,600 di Labuan).

Penduduk terawal di Malaysia Timur ialah [[Dayak|Orang Dayak]] dan kumpulan etnik lain yang berkaitan seperti orang [[Kadazan-Dusun]]. Orang asli ini membentuk sebahagian besar, tetapi bukan majoriti, penduduk. Selama beratus-ratus tahun, terdapat penghijrahan yang ketara ke Malaysia Timur dan Borneo dari banyak bahagian [[Kepulauan Melayu]], termasuk Jawa, [[Kepulauan Sunda Kecil]], [[Sulawesi]], dan [[Sulu]]. Baru-baru ini, terdapat panghijrahan dari India dan China.

Penduduk asli pada asalnya adalah animisme. Pengaruh Islam bermula seawal abad ke-15, manakala pengaruh Kristian bermula pada abad ke-19.

===Bahasa بهاس===
Penduduk asli pada umumnya bersifat partisan dan mengekalkan dialek [[Bahasa Melayu]] yang berbeza dari segi budaya, di samping bahasa etnik mereka sendiri. Kira-kira 13% daripada penduduk Sabah, dan 26% daripada penduduk Sarawak, terdiri daripada etnik Cina Malaysia.

Bahasa yang digunakan di Malaysia Borneo ialah [[Bahasa Melayu Piawai]] /Standard. Walaupun begitu, setiap negeri di Borneo Malaysia mempunyai [[Loghat|loghat/dialek]] yang tersendiri.. Antaranya ialah seperti berikut: 

'''1)[[Bahasa Melayu Brunei]]'''

Kawasan: Sarawak, Sabah dan Labuan

'''2)[[Bahasa Melayu Sarawak]]'''

Kawasan: Sarawak dan Labuan

'''3) [[Bahasa Melayu Sabah]]'''

Kawasan: Labuan dan Sabah.

===Kontroversi===
Bagaimanapun, demografi Sabah telah diubah secara mendadak dengan dakwaan pelaksanaan Projek IC pada tahun 1990-an. Kewarganegaraan didakwa diberikan kepada pendatang [[Indonesia]] dan [[Filipina]] bagi memastikan parti pemerintah [[United Malays National Organisation|UMNO]] berkuasa.<ref>{{cite news|title=SPECIAL REPORT: Sabah's Project M (subscription required)|url=http://www.malaysiakini.com/news/53046|date=27 June 2006|work=[[Malaysiakini]]|access-date=23 June 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140718105636/http://www.malaysiakini.com/news/53046|archive-date=18 July 2014}}</ref> Suruhanjaya Siasatan Diraja (RCI) telah dijalankan dari 11 Ogos 2012 hingga 20 September 2013. Hasil siasatan telah diserahkan kepada perdana menteri pada 19 Mei 2014.<ref>{{cite news|title=RCI report on Sabah's illegal immigrants handed to PM, Agong|url=http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/rci-report-on-sabahs-illegal-immigrants-handed-to-pm-agong|date=19 May 2014|newspaper=[[The Malay Mail]]|access-date=23 June 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826124310/http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/rci-report-on-sabahs-illegal-immigrants-handed-to-pm-agong|archive-date=26 August 2014}}</ref> Laporan itu dikeluarkan pada 3 Disember 2014 selepas kelewatan 6 bulan. Ia menyatakan bahawa Projek IC mungkin wujud, yang bertanggungjawab untuk peningkatan mendadak dalam populasi negeri. Bagaimanapun, laporan itu tidak menunjukkan sebarang tanggungjawab kecuali "pegawai rasuah" yang mengambil kesempatan daripada sistem itu.<ref>{{cite news|title= 'Corrupt officials' blamed for Sabah problems, but RCI says hands tied|url= http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/corrupt-officials-blamed-for-sabah-problems-but-rci-says-hands-tied|date= 3 December 2014|last= Chi|first= Melissa|newspaper= [[The Malay Mail]]|access-date= 10 December 2014|url-status= live|archive-url= https://web.archive.org/web/20141225101755/http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/corrupt-officials-blamed-for-sabah-problems-but-rci-says-hands-tied|archive-date= 25 December 2014}}</ref>

==Sejarah==
{{See also|Sejarah Sabah|Sejarah Sarawak|Sejarah Labuan|British Borneo}}

Beberapa bahagian Malaysia Timur masa kini, terutamanya kawasan pesisir pantai, pernah menjadi sebahagian daripada talasokrasi [[Kesultanan Brunei]].<ref>{{citation |last=Saunders |first=Graham E. |year=2002 |title=A History of Brunei |publisher=RoutlegdeCurzon |isbn=9780700716982 |page=45 |url=https://books.google.com/books?id=SQ4t_OJgSjAC&pg=PA40 |access-date=5 October 2009}}</ref> However, most parts of the interior region consisted of independent tribal societies.<ref>{{cite book |last=Singh |first=Ranjit |year=2000 |title=The Making of Sabah, 1865–1941: The Dynamics of Indigenous Society |publisher=University of Malaya Press |isbn=978-983-100-095-3 |url=https://books.google.com/books?id=j9xuAAAAMAAJ}}</ref>

Pada tahun 1658, pantai utara dan timur Sabah telah diserahkan kepada [[Kesultanan Sulu]] manakala pantai barat Sabah dan sebahagian besar Sarawak kekal sebagai sebahagian daripada Brunei.<ref>{{cite book |date=2011 |title=The Report: Sabah 2011 |publisher=Oxford Business Group |isbn=9781907065361 |page=179 |url=https://books.google.com/books?id=nKJoQ4o-_DsC&pg=PA10 |access-date=11 November 2019}}</ref> Pada tahun 1888, Sabah dan Sarawak telah diperintah di bawah Kesultanan Brunei di bawah perlindung British. <ref name="Rough Guides">{{cite book |last1=Charles |first1=de Ledesma |last2=Mark |first2=Lewis |last3=Pauline |first3=Savage |date=2003 |title=Malaysia, Singapore, and Brunei |publisher=[[Rough Guides]] |isbn=978-1-84353-094-7 |page=723 |url=https://books.google.com/books?id=hS0_GehsGPwC&pg=PA723 |access-date=2 November 2015 |quote=In 1888, the three states of Sarawak, Sabah, and Brunei were transformed into protectorates, a status which handed over the responsibility for their foreign policy to the British in exchange for military protection.}}</ref> Pada tahun 1946, Sabah dan Sarawak telah menjadi tanah jajahan British yang berasingan.<ref name="Porritt1997">{{cite book |last=Porritt |first=Vernon L. |year=1997 |title=British Colonial Rule in Sarawak, 1946–1963 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-983-56-0009-8 |url=https://books.google.com/books?id=4pBwAAAAMAAJ |access-date=7 May 2016}}</ref><ref name="cc">{{cite news |date=18 July 1946 |title=British North Borneo Becomes Crown Colony |work=[[Kalgoorlie Miner]] |publisher=[[Trove]] |pages=1 |url=http://trove.nla.gov.au/newspaper/article/95540217 |access-date=17 May 2016}}</ref>

==Pentadbiran==
Ia telah menjadi sumber perdebatan sama ada wilayah Sabah dan Sarawak yang telah bergabing dengan Persekutuan Tanah Melayu dan Singapura untuk membentuk Malaysia; adalah sebagai rakan kongsi yang sama dengan Tanah Melayu dan Singapura atau sama ada mereka menjadi rakan kongsi sama rata bagi negeri-negeri Tanah Melayu (iaitu setanding dengan [[Negeri Perak]], [[Selangor]] dsb.).<ref>{{cite news |date=21 May 2010 |title='Know Federal System' advice |newspaper=Daily Express |url=http://www.dailyexpress.com.my/news.cfm?NewsID=72641 |access-date=9 July 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110621233347/http://www.dailyexpress.com.my/news.cfm?NewsID=72641 |archive-date=21 June 2011}}</ref> Pada awal 2023, Sabah dan Sarawak secara rasmi telah diikhtiraf oleh Kerajaan Malaysia sebagai [https://bernama.com/bm/news.php?id=2155853 berstatus Wilayah] dan bukan lagi sebagai negeri seperti negeri-negeri lain di Semenanjung Malaysia<ref name=":0">{{Cite web|url=https://themalaysianreserve.com/2023/01/13/sabah-sarawak-now-known-as-regions-no-longer-states-ahmad-zahid/|title=Sabah, Sarawak now known as regions, no longer states|last=Bernama|url-status=live}}</ref><ref name=":1">{{Cite news|url=https://bernama.com/bm/news.php?id=2155853|title=Sabah, Sarawak Kini Berstatus Wilayah dan Bukan Lagi Negeri|last=Bernama|date=13 Jan 2023|newspaper=Bernama National}}</ref>. Sebagai contoh, wilayah negeri di Malaysia Timur mempunyai undang-undang berasingan yang mengawal kemasukan warganegara dari negeri-negeri lain di Malaysia (termasuk wilayah Malaysia Timur yang lain), manakala, di Semenanjung Malaysia, tiada sekatan ke atas perjalanan atau penghijrahan antara negeri, termasuk pelawat dari Malaysia Timur. Terdapat juga [[Undang-undang harta|undang-undang tanah]] yang berasingan yang mentadbir Sabah dan Sarawak, bertentangan dengan Kanun Tanah Negara, yang mengawal Semenanjung Malaysia. 

Berkenaan dengan pentadbiran keadilan, mahkamah di Malaysia Timur adalah sebahagian daripada sistem mahkamah persekutuan di Malaysia. Perlembagaan Malaysia memperuntukkan bahawa hendaklah terdapat dua [[Mahkamah Tinggi Malaysia|Mahkamah Tinggi]] bidang kuasa selaras&nbsp;– Mahkamah Tinggi di Malaya dan Mahkamah Tinggi di Sabah dan Sarawak (dahulunya Mahkamah Tinggi di Borneo). [[Ketua Hakim Sabah dan Sarawak]] sekarang ialah [[Abang Iskandar Abang Hashim]] dari Sarawak. Jawatannya adalah yang keempat tertinggi dalam sistem kehakiman Malaysia (di belakang Hakim Besar Malaya, Presiden [[Mahkamah Rayuan Malaysia|Mahkamah Rayuan]], dan [[Ketua Hakim Negara Malaysia]]).

==Politik==
Berbanding Malaysia Barat, parti politik di Sarawak dan Sabah bermula agak lewat. Parti politik pertama di Sarawak ini muncul pada tahun 1959 manakala parti politik pertama di Sabah muncul pada Ogos 1961. Sarawak mengadakan pilihan raya pihak berkuasa tempatan yang pertama pada tahun 1959 dan tidak mempunyai sebarang badan perundangan yang dipilih secara langsung sehingga [[Pilihan raya negeri Sarawak, 1969|1970]] . Sabah hanya mengadakan pilihan raya majlis daerah yang pertama pada Disember 1962 dan pilihan raya langsung pertama pada April 1967. Kedua-dua negeri itu baru dan mempunyai sedikit pengalaman dalam politik yang teratur dan kompetitif. Oleh itu, terdapat kemunculan dan kehilangan pesat parti-parti politik di Sarawak dan Sabah dalam tempoh yang singkat, dengan beberapa pihak mengambil langkah oportunistik untuk membentuk pakatan tanpa kesetiaan yang pasti kepada penjajaran politik tertentu. Komposisi etnik Malaysia Timur juga berbeza dengan Malaysia Barat. Orang asli di kedua-dua Sarawak dan Sabah tidak membentuk majoriti mutlak, manakala penduduk bukan peribumi di Malaysia Timur kebanyakannya terdiri daripada orang Cina sepenuhnya. Parti-parti politik di Sarawak dan Sabah sebahagian besarnya ditubuhkan berdasarkan garis komunal dan boleh dikategorikan secara kasar kepada parti-parti pribumi bukan Islam, pribumi Muslim dan bukan pribumi. Dengan sokongan kerajaan persekutuan Malaysia, parti asli Muslim di Sabah dan Sarawak diperkukuh. Di Sabah, parti asli Muslim [[United Sabah National Organisation]] (USNO) mula berpaut pada jawatan ketua menteri pada tahun 1965 dan kemudiannya mengukuhkan kuasanya pada tahun 1967. Di Sarawak, parti asli Muslim bernama Parti Bumiputera (yang kemudiannya bergabung semula menjadi [[Parti Pesaka Bumiputera Bersatu Sarawak]] (PBB) memegang jawatan ketua menteri sejak 1970.<ref>{{cite book |last1=R.S. |first1=Milne |last2=K.J. |first2=Ratnam |date=2014 |title=Malaysia: New States in a New Nation |publisher=[[Routledge]] |isbn=978-1-135-16061-6 |pages=69–72 |url=https://books.google.com/books?id=_kiaAgAAQBAJ&pg=PA69 |access-date=3 November 2019}}</ref>

Pada tahun 1976, semua ahli parlimen Sabah dan Sarawak menyokong rang undang-undang parlimen Malaysia yang menurunkan taraf kedua-dua negeri daripada menjadi rakan kongsi sama rata kepada [[Persekutuan Malaya|Malaya]] secara keseluruhan, kepada salah satu daripada 13 negeri dalam persekutuan.<ref>{{cite news |last=Chia |first=Jonathan |date=19 October 2016  |title=All round aye from Sabah, Sarawak |newspaper=The Borneo Post |url=http://www.theborneopost.com/2016/10/19/all-round-aye-from-sabah-sarawak/ |access-date=20 October 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161019084005/http://www.theborneopost.com/2016/10/19/all-round-aye-from-sabah-sarawak/ |archive-date=19 October 2016}}</ref>

Sejak 2008, Malaysia Timur memainkan peranan yang lebih penting dalam landskap politik negara. Kehilangan majoriti dua pertiga kerajaan [[Barisan Nasional]] (BN) di Malaysia Barat menyebabkan BN bergantung kepada ahli politik Malaysia Timur untuk berpegang teguh pada kuasa.<ref>{{cite book |last=Meredith |first=L Weiss |date=17 October 2014 |title=Routledge Handbook of Contemporary Malaysia |publisher=Routledge |isbn=9781317629597 |page=89 |url=https://books.google.com/books?id=I4XZBAAAQBAJ&pg=PA89 |access-date=3 November 2019}}</ref> Selepas tamatnya pilihan raya umum Malaysia 2013, terdapat pertambahan peruntukan menteri dan timbalan menteri untuk Malaysia Timur dalam [[Kabinet Malaysia]] daripada 11 daripada 57 portfolio dalam pilihan raya 2008 kepada 20 daripada 61 portfolio.<ref>{{cite news|url=http://www.mysinchew.com/node/86472|title=20 ministers, deputy ministers from East Malaysia|date=16 May 2013|publisher=[[Sin Chew Daily]]|access-date=16 June 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714133156/http://www.mysinchew.com/node/86472|archive-date=14 July 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.malaysiakini.com/news/230262|title=The new cabinet, by party and in numbers|date=15 May 2013|work=[[Malaysiakini]]|access-date=16 June 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714170302/http://www.malaysiakini.com/news/230262|archive-date=14 July 2014}}</ref> Bagaimanapun, belum ada perdana menteri atau timbalan perdana menteri yang datang dari Malaysia Timur sejak penubuhannya pada 1963.<ref>{{cite news|url=http://www.themalaysianinsider.com/malaysia/article/east-malaysian-dpm-gratuitous-says-dr-m|title=East Malaysian DPM gratuitous, says Dr M|last=Chieh|first=Yow Hong|date=27 October 2011|newspaper=[[The Malaysian Insider]]|access-date=16 June 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714123621/http://www.themalaysianinsider.com/malaysia/article/east-malaysian-dpm-gratuitous-says-dr-m|archive-date=14 July 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.malaysiakini.com/news/265748|title=Appoint DPMs from East M'sia, Putrajaya urged|date=15 June 2014|work=[[Malaysiakini]]|access-date=16 June 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140616070954/http://www.malaysiakini.com/news/265748|archive-date=16 June 2014}}</ref>

Sehingga 2012, Sarawak, Sabah dan Labuan memegang sejumlah 57 daripada 222 kerusi (25.68%) dalam [[Parlimen Malaysia|parlimen Malaysia]].<ref>{{cite news|url=http://www.freemalaysiatoday.com/category/nation/2012/03/08/sabah-sarawaks-right-to-have-35-more-seats/|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714133812/http://www.freemalaysiatoday.com/category/nation/2012/03/08/sabah-sarawaks-right-to-have-35-more-seats/|url-status=dead|archive-date=14 July 2014|title='Sabah, Sarawak's 'right' to have more parliament seats'|last=Rintod|first=Luke|date=8 March 2012|work=[[Free Malaysia Today]]|access-date=16 June 2014}}</ref> Sejak 2014, Sarawak sedang giat mencari penurunan kuasa daripada kerajaan persekutuan Malaysia.<ref>{{Cite journal |last=Harding |first=Andrew |date=December 2017 |title=Devolution of Powers in Sarawak: A Dynamic Process of Redesigning Territorial Governance in a Federal System |url=https://www.cambridge.org/core/product/identifier/S2194607817000138/type/journal_article |journal=Asian Journal of Comparative Law |language=en |volume=12 |issue=2 |pages=257–279 |doi=10.1017/asjcl.2017.13 |s2cid=158009054 |issn=2194-6078}}</ref>

Pada Oktober 2018, kedua-dua ketua menteri [[Ketua Menteri Sabah|Sabah]] dan [[Ketua Menteri Sarawak|Sarawak]] bermesyuarat untuk membincangkan matlamat bersama dalam menuntut daripada kerajaan persekutuan Malaysia berhubung hak yang ditetapkan dalam [[Perjanjian Malaysia|Perjanjian Malaysia 1963]].<ref>{{cite news |last1=Sharon |first1=Ling |title=Sabah and Sarawak CMs meet, have common goals over Malaysian Agreement 1963 |url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2018/10/11/sabah-sarawak-cms-meet-have-common-goals-over-malaysian-agreement-1963/ |access-date=3 November 2019 |work=The Star (Malaysia) |date=11 October 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181012125915/https://www.thestar.com.my/news/nation/2018/10/11/sabah-sarawak-cms-meet-have-common-goals-over-malaysian-agreement-1963/ |archive-date=12 October 2018}}</ref>

Pada Disember 2021, pindaan perlembagaan telah diluluskan untuk memulihkan status Sabah dan Sarawak sebagai rakan kongsi setara dengan Tanah Melayu, dengan 199 ahli Parlimen menyokong rang undang-undang pindaan itu tanpa pembangkang. Selain daripada memulihkan Perkara 1(2) kepada perkataan sebelum 1976, rang undang-undang itu mentakrifkan [[Hari Malaysia]] buat kali pertama dan mentakrifkan semula persekutuan dengan kemasukan Perjanjian Malaysia (MA63). Sebelum ini, hanya [[Hari Merdeka]] (hari kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu) ditakrifkan, dan persekutuan ditakrifkan hanya melalui Perjanjian Malaya 1957.<ref>{{cite news |url=https://www.malaymail.com/news/malaysia/2021/12/14/dewan-rakyat-finally-passes-key-constitutional-amendments-to-recognise-ma63/2028384 |title=Dewan Rakyat finally passes key constitutional amendments to recognise MA63 |newspaper=Malay Mail |date=14 December 2021 |accessdate=11 February 2022}}</ref> Akta Perlembagaan (Pindaan) 2022 menerima perkenan diraja pada 19 Januari 2022 dan berkuat kuasa pada 11 Februari 2022.<ref>{{cite web |url=https://lom.agc.gov.my/act-detail.php?act=A1642&lang=BI |title=Constitution (Amendment) Act 2022 (Act A1642) |website=Federal Legislation Portal, Attorney General's Chambers (Malaysia) |accessdate=11 February 2022}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.bernama.com/v2/en/general/news.php?id=2051360 |title=Amendments to federal constitution come into force Friday - Wan Junaidi |publisher=Bernama |date=11 February 2022 |accessdate=11 February 2022}}</ref>

Pada Januari 13, 2023, Sabah dan Sarawak secara rasmi telah dilapor dan diikhtiraf oleh Kerajaan Malaysia sebagai [https://bernama.com/bm/news.php?id=2155853 berstatus Wilayah] dan bukan lagi sebagai negeri seperti negeri-negeri lain di Semenanjung Malaysia<ref name=":0" /><ref name=":1" />. 

==Geografi fizikal==
[[File:Borneo Topography.png|right|thumb|Peta topografi Borneo dengan Malaysia Timur yang terletak di bahagian utara pulau itu]]
Landskap Malaysia Timur kebanyakannya adalah [[Hutan hujan tanah pamah Borneo|hutan hujan tanah pamah]] dengan kawasan [[hutan hujan pergunungan Borneo|hutan hujan gunung]] ke arah kawasan pedalaman.

Jumlah keluasan Malaysia Timur ialah 198,447&nbsp;km<sup>2</sup>, mewakili kira-kira 60% daripada jumlah keluasan tanah [[Malaysia]] dan 26.4% daripada jumlah keluasan [[Borneo]], yang adalah 50% lebih besar daripada [[Semenanjung Malaysia]] pada {{convert|132156|km2|sqmi}}, setanding dengan [[South Dakota]] atau [[Great Britain]].

Malaysia Timur mengandungi lima gunung tertinggi [[Senarai gunung di Malaysia|gunung di Malaysia]], yang tertinggi ialah [[Gunung Kinabalu]] pada ketinggian 4095 m, yang juga merupakan gunung tertinggi di Borneo dan puncak gunung ke-10 tertinggi di Asia Tenggara . Ia juga mengandungi dua sungai terpanjang di Malaysia&nbsp;– [[Sungai Rajang]] dan [[Sungai Kinabatangan]].<ref name="geo">{{Citation|title=Geography|url=http://www.malaysiahistorical.com.my/geography.html|access-date=16 July 2010|publisher=Malaysiahistorical.com.my|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100427065735/http://www.malaysiahistorical.com.my/geography.html|archive-date=27 April 2010}}</ref>

[[Pulau Banggi]] di [[Sabah]] dan [[Pulau Bruit]] di [[Sarawak]] adalah dua pulau terbesar yang terletak sepenuhnya dalam Malaysia.<ref name=geo /> Pulau terbesar ialah Borneo, yang dikongsi dengan [[Indonesia]] dan [[Brunei]].<ref>{{cite web|url=http://www.asianbiketour.com/Motorcycle_tour_Asia_BORNEO_East_Malaysia_Tour_6.htm|title=Motorcycle tour description and itinerary for the Borneo-East Malaysia motorcycle tour.|publisher=Asian Bike Tour|access-date=20 July 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100402005421/http://www.asianbiketour.com/Motorcycle_tour_Asia_BORNEO_East_Malaysia_Tour_6.htm|archive-date=2 April 2010}}</ref> Pulau kedua terbesar ialah [[Pulau Sebatik]], di Sabah, yang dikongsi bersama Indonesia.<ref>{{cite web|url=http://www.borneotourgigant.com/Kakaban.html|title=Dive The Kakaban Island|publisher=De 'Gigant Tours|access-date=20 July 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110515095950/http://www.borneotourgigant.com/Kakaban.html|archive-date=15 May 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.exroyalmarinesbandsmen.net/NOTICEBOARD/wright.htm|title=Sebatik Island off Sabah, Malaysia 1965|publisher=The Band of Her Majesty's Royal Marines|access-date=20 July 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110717133821/http://www.exroyalmarinesbandsmen.net/NOTICEBOARD/wright.htm|archive-date=17 July 2011}}</ref>

Sarawak mengandungi [[Gua Mulu]] dalam [[Taman Negara Gunung Mulu]]. [[Sarawak Chamber]] ialah ruang gua terbesar (mengikut kawasan) yang diketahui di dunia. Taman Negara Gunung Mulu telah diisytiharkan sebagai [[UNESCO]] [[Tapak Warisan Dunia]] pada November 2000.<ref>{{cite web|url=https://whc.unesco.org/en/list/1013|title=Gunung Mulu National Park|publisher=UNESCO.org|access-date=20 July 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20151016060027/https://whc.unesco.org/en/list/1013|archive-date=16 October 2015}}</ref>

Tarikan Sabah termasuk Tapak Warisan Dunia [[Taman Kinabalu]] (yang termasuk [[Gunung Kinabalu]]),<ref>{{cite web|url=https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1012|title=Kinabalu Park|publisher=UNESCO.org|access-date=20 July 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100614212731/https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1012|archive-date=14 June 2010}}</ref> dan [[Sipadan|Pulau Sipadan]] (titik panas menyelam dan biodiversiti).<ref>{{cite web|url=http://aquaviews.net/diving-at-sipadan-island-borneo-an-untouched-piece-of-art/|title=Diving at Sipadan Island, Borneo&nbsp;– An Untouched Piece of Art|author=Noreen |date=10 January 2010|publisher=Aquaviews: Online Scuba Magazine|access-date=20 July 2010}}</ref>

==Geologi==
Beberapa medan minyak dan gas telah ditemui di luar pesisir, termasuk Samarang lapangan minyak (1972) luar pesisir Sabah, medan minyak Baronia (1967) luar pesisir Sarawak, dan ladang gas asli Luconia Pusat (1968) , juga luar pesisir Sarawak.<ref name="Scherer">Scherer, F.C., 1980, Exploration in East Malaysia Over the Past Decade, in Giant Oil and Gas Fields of the Decade, AAPG Memoir 30, Halbouty, M.T., editor, Tulsa, American Association of Petroleum Geologists,[https://thealist.my/malaysia-influencers/] {{ISBN|0891813063}}, p. 424</ref> Medan Baronia ialah domal perangkap struktur antara dua pertumbuhan timur-barat sesar, yang menghasilkan dari akhir Miosen, batu pasir berselang dengan batu lodak dan tanah liat pada kedalaman 2&nbsp;km dalam 75 m air.<ref name=Scherer/>{{rp|431}}  Padang Samarang menghasilkan daripada batu pasir Miosen lewat dalam urutan batu pasir, batu lodak dan tanah liat yang berselang-seli dalam antiklin pada kedalaman kira-kira 3&nbsp;km dalam air 9–45 m.<ref name=Scherer/>{{rp|431}}  Medan Gas Luconia Pusat menghasilkan dari pertengahan hingga akhir Miosen, platform karbonat dan terumbu puncak dari 1.25-3.76&nbsp;km dalam dan kedalaman air 60-100m.<ref name=Scherer/>{{rp|436–437}}

==Pendidikan==
[https://thealist.my/malaysia-influencers/ Malaysia] Timur kini mempunyai dua universiti awam iaitu [[Universiti Malaysia Sarawak]] (UNIMAS) dan [[Universiti Malaysia Sabah]] (UMS). [[Universiti Teknologi Mara]] (UiTM) juga mempunyai kampus cawangan di kedua-dua negeri. Institusi pengajian tinggi Labuan sendiri ialah '''Universiti Malaysia Sabah Kampus Antarabangsa Labuan''', yang mempunyai cawangan di [[Teluk Sepanggar]], [[Kota Kinabalu]]. Semua bakal pelajar universiti dari Sabah, Sarawak, dan Labuan mesti menduduki peperiksaan satu kolej matrikulasi, Kolej Matrikulasi Labuan.

[[Universiti UCSI, Kampus Sarawak]], [[Kolej Universiti Teknologi Sarawak]] (UCTS) [[Kolej Universiti Tunku Abdul Rahman]] (kampus Sabah), [[Kolej Teknologi Universiti Antarabangsa Twintech]] (kampus Sabah) , dan ''Open University Malaysia'' (kampus Sabah) mempunyai kampus cawangan universiti swasta tempatan di Malaysia Timur. Universiti Curtin Malaysia dan ''Swinburne University of Technology Kampus Sarawak'' ialah kampus cawangan universiti asing di Sarawak.

Terdapat 4 Maktab Perguruan di Sarawak, dan 4 maktab perguruan di Sabah.<ref>{{cite web|title=Institut Pendidikan Guru (Teachers' Training Institute)|url=http://www.moe.gov.my/my/direktori-ipg?page=2&page=1&page=2&page=1&page=2&page=1&page=2&page=1|publisher=Kementerian Pendidikan Malaysia (Malaysian Ministry of Education)|access-date=22 December 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151222000249/http://www.moe.gov.my/my/direktori-ipg?page=2&page=1&page=2&page=1&page=2&page=1&page=2&page=1|archive-date=22 December 2015|quote=IPG Kampus Sarawak, IPG Kampus Tun Abdul Razak, IPG Kampus Batu Lintang(1st page), IPG Kampus Rajang (2nd page)}}</ref>

==Pengangkutan==
[[Lebuhraya Pan Borneo]] menghubungkan Sabah, Sarawak, dan Brunei. Jalan itu tidak diselenggara dengan baik sejak ia dibina. Jalan yang sempit itu gelap pada waktu malam tanpa sebarang lampu jalan dan terdapat banyak tempat bahaya, selekoh tajam, titik buta, berlubang, dan hakisan.<ref>{{cite news |title= Repair Pan Borneo Highway now, says Bintulu MP following latest fatal accident |url= http://www.thestar.com.my/News/Community/2013/09/13/Deadly-reminder-after-grim-toll-Repair-Pan-Borneo-Highway-now-says-Bintulu-MP-following-latest-fatal.aspx/ |date= 13 September 2013 |last= Then |first= Stephen |newspaper= [[The Star (Malaysia)|The Star]] |access-date= 23 June 2014 |url-status= live |archive-url= https://web.archive.org/web/20160206023625/http://www.thestar.com.my/news/community/2013/09/13/deadly-reminder-after-grim-toll-repair-pan-borneo-highway-now-says-bintulu-mp-following-latest-fatal/ |archive-date= 6 February 2016}}</ref> Bagaimanapun, dana kerajaan persekutuan telah diperuntukkan untuk menaik taraf lebuh raya itu, yang akan dijalankan secara berperingkat sehingga siap pada 2025.<ref>{{cite news|title=Pan Borneo Highway project will be carried out in stages, says minister|url=http://www.thestar.com.my/News/Community/2013/11/14/Pan-Borneo-Highway-project-will-be-carried-out-in-stages-says-minister/|date=14 November 2013|newspaper=[[The Star (Malaysia)|The Star]]|access-date=23 June 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150904034305/http://www.thestar.com.my/News/Community/2013/11/14/Pan-Borneo-Highway-project-will-be-carried-out-in-stages-says-minister/|archive-date=4 September 2015}}</ref>

Lapangan terbang utama di Malaysia Timur ialah [[Lapangan Terbang Antarabangsa Kuching]], [[Lapangan_Terbang_Labuan|Lapangan Terbang Antarabangsa Labuan]] dan [[Lapangan Terbang Antarabangsa Kota Kinabalu]]. [[Lapangan Terbang Antarabangsa Kota Kinabalu]] juga telah menjadi lapangan terbang kedua terbesar di Malaysia, dengan kapasiti tahunan 12 juta penumpang – 9 juta untuk Terminal 1 dan 3 juta untuk Terminal 2. Terdapat penerbangan udara yang kerap dengan memasukkan [[Malaysia Airlines]] (MAS) dan [[AirAsia]] antara Malaysia Timur dan Semenanjung Malaysia. Pelabuhan masuk lain ke Malaysia Timur termasuk [[Lapangan Terbang Sibu]], [[Lapangan Terbang Bintulu]], dan [[Lapangan Terbang Miri]] di Sarawak, [[Lapangan Terbang Sandakan]] dan [[Lapangan Terbang Tawau]] di Sabah. MAS juga mengendalikan penerbangan antarabangsa ke bandar-bandar utama di Malaysia Timur.<ref name=borneo>{{cite web|url=http://www.borneo-hotels.com/info/gettingthere.htm|title=Getting To Borneo By Air, By Car, By Train|publisher=Asia Web Direct|access-date=15 July 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612184348/http://www.borneo-hotels.com/info/gettingthere.htm|archive-date=12 June 2011}}</ref>

Kawasan luar bandar di Borneo hanya boleh diakses melalui udara atau bot sungai. Pengangkutan sungai sangat lazim di Sarawak kerana terdapat banyak sungai besar dan panjang, dengan [[Sungai Rajang]] adalah yang paling banyak digunakan. Sungai digunakan oleh bot dan feri untuk komunikasi (iaitu mel) dan pengangkutan penumpang antara kawasan pedalaman dan bandar pantai. Kayu balak juga diangkut melalui kapal dan pembawa balak menyusuri sungai-sungai Sarawak.<ref name=borneo/>

Feri Labuan mengendalikan bot ekspres dan feri kenderaan dari Pulau [[Labuan]] ke [[Sabah]], [[Sarawak]] (laluan domestik) dan [[Brunei]] (laluan antarabangsa).<ref>{{cite news|title=New Ferry launched for Labuan-Sabah-Brunei sea route|url=http://www.thestar.com.my/News/Nation/2015/05/02/Ferry-Labuan-Sabah-Brunei/|work=The Star|date=2 May 2015|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150505014002/http://www.thestar.com.my/News/Nation/2015/05/02/Ferry-Labuan-Sabah-Brunei/|archive-date=5 May 2015}}</ref> Feri telah mengatasi perjalanan udara sebagai ketua mod pengangkutan di dalam dan di luar pulau.

==Keselamatan==
{{Main|Serangan rentas sempadan di Sabah}}
Wilayah Sabah telah diserang oleh Lanun dan militan Moro sejak tahun 1960-an dan diperhebat pada tahun 1985, 2000, 2013. [[Zon Keselamatan Pantai Timur Sabah]] (ESSZONE) dan Perintah Keselamatan Sabah Timur (ESSCOM) telah ditubuhkan pada 25 Mac 2013 untuk mengetatkan keselamatan di rantau ini. Sejak 2014, perintah berkurung 12 jam dari senja hingga subuh telah dikenakan ke atas enam daerah pantai timur Sabah.<ref>{{cite news |title= Sabah curfew renewed for the seventh time |url= http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/sabah-curfew-renewed-for-the-seventh-time |date= 5 November 2014 |last= Chan |first= Julia |newspaper= [[The Malay Mail]] |access-date= 6 November 2014 |url-status= live |archive-url= https://web.archive.org/web/20141222161922/http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/sabah-curfew-renewed-for-the-seventh-time |archive-date= 22 December 2014}}</ref>

==Nota==
{{Reflist|group=notes}}

==Nota Lainnya==
<references group="Note"/>

== Rujukan ==
{{reflist}}

== Lihat Juga ==
{{Portal|Malaysia}}
{{Portal|Sabah}}
{{Portal|Sarawak}}
* [[Malaysia]]
* [[Semenanjung Malaysia]] (Malaysia Barat)
* [[Borneo]]
* [[Negeri dan Wilayah Persekutuan di Malaysia]]
* [[Sempadan Malaysia]]

{{Topik Malaysia}}
{{tunas-geo-Malaysia}}

[[Kategori:Malaysia Timur| ]]
[[Kategori:Kepulauan Melayu]]
[[Kategori:Asia Tenggara Maritim]]
[[Kategori:Geografi Malaysia]]
[[Kategori:Wilayah Malaysia]]