गण

गण गवळण याच्याशी गल्लत करू नका.

गण या शब्दाचा संस्कृत आणि पाली भाषेतील अर्थ "कळप, दल, समूह, संख्या, जमात, श्रेणी, मालिका किंवा वर्ग" असा होतो. याचा वापर "परिचरांची संस्था" करण्यासाठी देखील केला जाऊ शकतो आणि "एक कंपनी, समान उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी तयार करण्यात आलेली कोणतीही मंडळी किंवा पुरुषांची संघटना" असा पण याचा अर्थ घेता येतो. "गण" हा शब्द धर्माच्या किंवा इतर विषयांवर चर्चा करण्यासाठी बोलावलेल्या परिषदा किंवा संमेलनांना देखील संदर्भित करू शकतो.

नाचणारे गण, देवगड

हिंदू धर्मात, गण हे शिवाचे सेवक आहेत आणि ते कैलास पर्वतावर राहतात. गणेशाला त्यांचा नेता म्हणून शिवाने निवडले होते, म्हणून गणेशाची उपाधी गणेश किंवा गणपती, अर्थात 'गणांचा स्वामी किंवा अधिपती' आहे.

गणपती

गणांचा अधिपती म्हणजेच गणपती, आपल्या गणांसोबत

गणांचा नेता कोण असावा यावरून देव आणि देवींमधे एकेकाळी स्पर्धा होती. त्यासाठी सर्वांनी पृथ्वीभोवती एकदा प्रदक्षिणा घालणे आणि देवी पार्वती कडे परत जायाचे, यात जो प्रथम येईल तो प्रमुख असेल असे ठरले. गजानन उर्फ गणेशासह सर्व देवता आपापल्या वाहनातून वेगाने प्रवासासाठी निघाले . तथापि, गजानन जाड आणि एका लहान उंदरावर स्वार असल्याने, त्याचा वेग लक्षणीयरीत्या मंद होता ज्यामुळे त्याला शर्यत जिंकणे अवघड होते. शर्यतीच्या वेळी, जेव्हा गजानन पार्वतीच्या जवळ आला, तेव्हा नारदमुनींनी त्याच्या प्रवासाची चौकशी केली. समुद्रपर्यटनाच्या सुरुवातीला ब्राह्मणाला भेटणे अशुभ मानले जाते तसेच जेव्हा कोणी प्रवासी त्यांच्या गंतव्यस्थानाच्या मार्गावर असताना तो कोठे जात होता असे विचारले तर ते एक वाईट शगुन म्हणून देखील पाहिले जाते. अशा मान्यतेमुळे गजानन चिडला. परंतु, नारदांनी त्याला शांत केले आणि असा दिलासा दिला की तो लहान असल्याने त्याची आई हेच त्याचे जग आहे. अशा प्रकारे पार्वतीच्या भोवती प्रदक्षिणा घालून गजानन उभा राहिला. पार्वतीने सर्वप्रथम गजाननाला पाहिले, त्यामुळे तिने शर्यत सर्वप्रथम पूर्ण करण्याच्या युक्तीचे रहस्य विचारले. गजाननाणे नारद ऋषी यांच्याशी झालेल्या चर्चेबद्दल सांगितले. पार्वतीने समाधानी होऊन आपण गणांचा व्यवस्थापक असल्याचा दावा केला. तेव्हा पासून गजननास 'गणेश (गणांचा ईश)' तसेच 'गणपती (गणांचा अधिपती)' असे संबोधल्या जाऊ लागले.

हे सुद्धा पहा

• गणपती
• अष्टविनायक
• पंचायतन पूजा
• अक्षरारंभ
• अंगारकी चतुर्थी
• मोदक
• श्री गणेश अथर्वशीर्ष
• शिव
• काकतीय
• गणेश उत्सव
• सार्वजनिक गणेशोत्सव
• पुण्यातील गणेशोत्सव

सार्वजनिक गणेशोत्सव

• कसबा गणपती सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळ
• श्रीमंत दगडूशेठ हलवाई गणपती
• तुळशीबाग सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळ
• गुरुजी तालीम सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळ
• केसरीवाडा सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळ
• तांबडी जोगेश्वरी सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळ
• लालबागचा राजा

प्रसिद्ध गणपती मंदिरे

• विशाल गणपती
• चोर गणपती, सांगली
• अष्टदशभूज (रामटेक)
• वरदविनायक (भद्रावती)

संदर्भ

विकिमीडिया कॉमन्सवर

गण

संबंधित संचिका आहेत